Uitspraak
RECHTBANK ROTTERDAM
Sector civiel recht
Zaak-/rolnummer: 357519 / HA ZA 10-2022
Uitspraak: 5 januari 2011
VONNIS van de enkelvoudige kamer in de zaak van:
de vennootschap naar het recht van de plaats harer vestiging
AXA BELGIUM N.V.,
gevestigd te Brussel, België,
eiseres in de hoofdzaak,
verweerster in het incident,
advocaat mr. W.M. van Rossenberg,
- tegen -
1. de vennootschap naar het recht van de plaats harer vestiging
RHENUS PORT LOGISTICS AG,
gevestigd te Bazel, Zwitserland,
gedaagde,
eiseres in het incident,
advocaat mr. J.C. van Zuethem,
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
RHENUS LOGISTICS B.V.,
gevestigd te Rotterdam,
gedaagde,
advocaat mr. R.W.J.M. te Pas,
3. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
SGS NEDERLAND B.V.,
gevestigd te Spijkenisse,
gedaagde,
advocaat mr. J.F. van der Stelt.
1 Het verloop van het geding
1.1 Eiseres (hierna: Axa) heeft gedaagden bij exploot van 19 maart 2010 gedagvaard voor deze rechtbank en gevorderd als beschreven onder 2. Bij akte heeft Axa zeven producties in het geding gebracht.
1.2 Gedaagde sub 1 (hierna: Rhenus AG) heeft bij incidentele conclusie tot onbevoegdheid van deze rechtbank geconcludeerd, tevens van antwoord geconcludeerd en daarbij vijf producties in het geding gebracht. In het bevoegdheidsincident heeft Axa van antwoord geconcludeerd en daarbij één productie overgelegd. Rhenus AG heeft een antwoordakte in het bevoegdheidsincident genomen, onder overlegging van één productie. Daarna is vonnis in het incident bepaald.
1.3 Gedaagde sub 2 (hierna: Rhenus BV) heeft van antwoord geconcludeerd en daarbij drie producties in het geding gebracht.
2 De vordering in de hoofdzaak
2.1 Axa vordert – verkort weergegeven – dat de rechtbank bij uitvoerbaar bij voorraad verklaard vonnis gedaagden gezamenlijk, althans afzonderlijk zal veroordelen tot betaling van € 82.851,86 en SFR 12.676,49 met rente en kosten. Axa legt – kort gezegd en voor zover thans van belang – het volgende aan haar vorderingen ten grondslag.
2.2 Gap SA Grains & Products (hierna: Gap) te Lutry, Zwitserland, heeft in najaar 2008 aan Rhenus AG opdracht gegeven om een partij van 31.500 m/t tarwe in Rotterdam in ontvangst te nemen uit het zeeschip “Federal Oshima”, te controleren en vervolgens over de binnenwateren te vervoeren naar Bazel. Rhenus AG heeft in Rotterdam op 4 december 2008 twee deelpartijen van in totaal 2.844,47 m/t uit die partij tarwe in de binnenschepen “Arcilla” en “Jentina V” in ontvangst genomen ten vervoer naar Bazel en ter zake daarvan twee vrachtbrieven (“Rheinfrachtbriefe”) uitgegeven, of door gedaagde sub 2 laten uitgeven. In de vrachtbrieven is een forumkeuze voor de rechtbank Rotterdam gemaakt. Die met de “Arcilla” en “Jentina V” vervoerde deelpartijen tarwe zijn medio december 2008 door vocht beschadigd in Bazel afgeleverd. De ladingschade beloopt € 69.262,94, ter zake daarvan zijn kosten gemaakt ten belope van SFR 12.676,49 en expertisekosten van € 13.588,92.
Rhenus AG is als vervoerder aansprakelijk, omdat zij de deelpartijen tarwe blijkens de schone Rheinfrachtbriefe in onbeschadigde toestand ten vervoer heeft ontvangen en beschadigd in Bazel heeft afgeleverd. Voor zover de deelpartijen tarwe al beschadigd waren bij inlading in de “Arcilla” en “Jentina V” in Rotterdam, heeft Rhenus AG ten onrechte schone Rheinfrachtbriefe afgegeven of laten afgeven.
Axa is als verzekeraar gesubrogeerd in de rechten van Gap.
3 De vordering en het verweer in het bevoegdheidsincident
3.1 Rhenus AG vordert dat de rechtbank zich onbevoegd zal verklaren om kennis te nemen van de vorderingen van Axa tegen haar, met veroordeling van Axa in de proceskosten bij uitvoerbaar bij voorraad verklaard vonnis.
Rhenus AG legt aan die vordering – samengevat weergegeven – het volgende ten grondslag.
3.2 Rhenus AG en Gap zijn beide in Zwitserland gevestigd.
Tussen Rhenus AG en Gap zijn met betrekking tot vervoer de Schweizer Rheintransport-Bedingungen (hierna: SRTB) van toepassing en met betrekking tot overslagwerkzaamheden de Allgemeine Bedingungen der SPEDLOGSWISS - Verband schweizerischer Speditions- und Logistikunternehmen (hierna: AB). In artikel 20 SRTB zijn deze partijen de exclusieve bevoegdheid van de rechter te Bazel overeengekomen. In artikel 33 AB is de rechter van de plaats van vestiging van de expediteur, derhalve in dit geval ook Bazel exclusief bevoegd verklaard. Voor de onderhavige vorderingen van Axa, die stelt in de rechten van Gap te zijn gesubrogeerd, is daarom de rechter te Bazel exclusief bevoegd.
Die forumkeuze voldoet aan de vereisten van artikel 23 Verdrag van Lugano van 30 oktober 2007. De Nederlandse rechter dient die forumkeuze te respecteren. Daarom is de rechtbank Rotterdam onbevoegd.
De Rheinfrachtbriefe vormen slechts ontvangstbewijzen. Het was niet de bedoeling van Rhenus AG en Gap om via de Rheinfrachtbriefe een ander forum te kiezen dan Bazel. Zij waren niet bekend met de door Rhenus BV gebruikte Rheinfrachtbriefe.
3.3 De conclusie van Axa strekt tot afwijzing van de vordering, kosten rechtens. Daartoe voert Axa het volgende aan.
In de Rheinfrachtbriefe is een forumkeuze voor de rechtbank Rotterdam gemaakt. Daaraan is Rhenus AG gebonden.
Axa betwist dat de SRTB en de AB van toepassing zijn op de rechtsverhouding tussen Gap en Rhenus AG. Tussen deze partijen geldt geen schriftelijk contract. Rhenus AG verwijst niet naar (deze) voorwaarden op haar facturen. Voor zover (een van) die voorwaarden al gelden, prevaleert ten aanzien van de onderhavige, op de vervoerovereenkomsten, dan wel op het ten onrechte uitgeven van schone Rheinfrachtbriefe gegronde vorderingen de rechtskeuze in de betreffende Rheinfrachtbriefe.
Nu meer gedaagden zijn gedagvaard en de rechtbank Rotterdam ten aanzien van de andere gedaagden bevoegd is, is de rechtbank dat ook ten aanzien van Rhenus AG.
Ten slotte is de rechtbank Rotterdam om proceseconomische redenen bevoegd.
4 De beoordeling
in het bevoegdheidsincident
4.1 Rhenus AG heeft zich in haar eerste processtuk, derhalve tijdig, op onbevoegdheid in de zin van het ontbreken van rechtsmacht van de Nederlandse rechter beroepen.
4.2 Mede bepalend voor de beoordeling van de bevoegdheid is de grondslag van de vordering in de hoofdzaak. Axa heeft aan haar vorderingen in de hoofdzaak ten grondslag gelegd de stellingen dat zij in de rechten van Gap is getreden en – primair – dat Rhenus AG wanprestatie heeft gepleegd onder vervoerovereenkomsten ter zake waarvan de Rheinfrachtbriefe van 4 december 2008 zijn afgegeven en – subsidiair – dat Rhenus AG ten onrechte de Rheinfrachtbriefe “schoon” in de zin van zonder opmerkingen over reeds bij inlading bekende vochtschade heeft afgegeven of door Rhenus BV heeft laten afgeven.
4.3 Er is sprake van een internationaal kader nu Axa in België is gevestigd, Rhenus AG in Zwitserland en een gerecht in Nederland is aangezocht.
4.4 De vordering in de hoofdzaak is ingesteld bij dagvaarding van 19 maart 2010, derhalve na de inwerkingtreding van het Verdrag van Lugano van 30 oktober 2007 (PbEU L 339, hierna: EVEX). Rhenus AG heeft woonplaats op het werkingsgebied van het EVEX. De vordering van Axa in de hoofdzaak betreft een burgerlijke of handelszaak. De vraag of de Nederlandse rechter rechtsmacht heeft ten aanzien van de vordering van Axa in de hoofdzaak tegen Rhenus AG dient daarom in beginsel aan de hand van het EVEX te worden beantwoord.
Geldig forumkeuzebeding?
4.5 Axa doet beroep op een door haar gestelde forumkeuze voor de rechtbank Rotterdam, welke zij stelt te zijn gedaan in de beide Rheinfrachtbriefe, door Axa overgelegd als productie 2.
Rhenus AG stelt dat de forumkeuze in de Rheinfrachtbriefe haar niet bindt en dat tussen haar en Gap de bevoegdheid van het gerecht te Bazel is overeengekomen, zodat Axa aan dat forumkeuzebeding gebonden is.
De rechtbank onderzoekt gelijktijdig of Rhenus AG is gebonden aan het door Axa gestelde forumkeuzebeding in de Rheinfrachtbriefe, respectievelijk of tussen Rhenus AG en Gap de bevoegdheid van het gerecht in Bazel is overeengekomen.
4.6 Axa grondt haar vorderingen in de hoofdzaak op (door Rhenus AG jegens Gap gepleegde wanprestatie onder) in de Rheinfrachtbriefe belichaamde vervoerovereenkomsten. De betreffende bepalingen in de Rheinfrachtbriefe luiden als volgt:
“Die nachstehend verzeichneten Güter werden auf Grund unterstehender Bedingungen befördert und ausgeliefert an Empfänger.
[..]
ex : MV FEDERAL OSHIMA Per : MS ARCILLA
[resp.: MS JENTINA V,
rechtbank]
[..] Van/Von/From : ROTTERDAM
[..] for/Nach/to : BASEL
Principal : RHENUS PORT LOGISTICS AG Consignee : GAP SA GRAINS ET
PRODUITS
CH-1095 LUTRY
[..]
Gerichtsstand: ROTTERDAM
Die Reederei bzw. Agentur
RHENUS LOGISTICS BV ROTTERDAM”
4.7 De vraag naar gebondenheid aan een forumkeuzebeding, dient te worden beantwoord aan de hand van het bepaalde in artikel 23 EVEX. Het eerste lid van dat artikel bepaalt, voor zover voor dit geval van belang:
“[..] Wanneer de partijen [..] een gerecht [..] van een lidstaat hebben aangewezen voor de kennisneming van geschillen die naar aanleiding van een bepaalde rechtsbetrekking [..] zullen ontstaan, is dit gerecht [..] van die lidstaat bevoegd. Deze bevoegdheid is exclusief, tenzij de partijen anders zijn overeengekomen. Deze overeenkomst tot aanwijzing van een bevoegd gerecht wordt gesloten:
a) hetzij bij een schriftelijke overeenkomst of bij een schriftelijk bevestigde mondelinge overeenkomst;
b) hetzij in een vorm die toegelaten wordt door de handelwijzen die tussen partijen gebruikelijk zijn geworden;
c) hetzij, in de internationale handel, in een vorm die overeenstemt met een gewoonte waarvan de partijen op de hoogte zijn of hadden behoren te zijn en die in de internationale handel algemeen bekend is en door partijen bij dergelijke overeenkomsten in de betrokken handelsbranche doorgaans in acht worden genomen.”
Kennelijk doet Axa voor haar beroep op het forumkeuzebeding beroep op het bepaalde in artikel 23 lid 1 aanhef en onder a), respectievelijk c) EVEX. Kennelijk doet Rhenus AG beroep op het bepaalde in artikel 23 lid 1 aanhef en onder b) EVEX.
Voor het naar de maatstaf van artikel 23 EVEX rechtsgeldig maken van een forumkeuze is vereist, maar ook voldoende dat er sprake is van daadwerkelijke instemming van partijen met de forumkeuze.
4.8 Rhenus AG betwist dat zij met haar afzender Gap de bevoegdheid van de Nederlandse rechter c.q. deze rechtbank is overeengekomen. Zij stelt dat zij en Gap de bevoegdheid van het gerecht te Bazel zijn overeengekomen en dat enige forumkeuze in de Rheinfrachtbriefe haar niet bindt. Daartoe beroept Rhenus AG zich beroept op een schrijven van Gap aan haar van 12 augustus 2010 (productie 1 zijdens Rhenus AG) en op een ongedateerde, maar kennelijk na december 2008 opgestelde verklaring van haar en Gap tezamen (productie 6 zijdens Rhenus AG). Uit die bescheiden blijkt dat Rhenus AG en Gap voor de onderhavige transporten de toepasselijkheid van de SRTB en de bevoegdheid van het gerecht te Bazel zijn overeengekomen (“gegenseitig vereinbarten Bedingungen mit Gerichtsstand Basel”). Voorts blijkt uit die verklaring dat Gap de door Rhenus BV uitgegeven Rheinfrachtbriefe niet kende en niet met de daarin gestelde bevoegdheid van deze rechtbank heeft ingestemd.
Axa is daarop niet ingegaan, hoewel zij daartoe de gelegenheid heeft gehad. Omdat Axa stelt dat zij in de rechten van Gap is getreden en dat Gap als afzender met Rhenus AG heeft gecontracteerd voor de transporten van de deelpartijen tarwe in de binnenschepen “Arcilla” en “Jentina V” ter zake van welke transporten Axa schadevergoeding vordert, lag het op haar weg die feitelijk onderbouwde betwisting van Rhenus AG te ontzenuwen en aannemelijk te maken dat de door haar gestelde forumkeuze in de Rheinfrachtbriefe tussen afzender Gap en vervoerder Rhenus AG was overeengekomen als bedoeld in artikel 23 EVEX. De enkele stelling van Axa dat de Rheinfrachtbriefe voor de onderhavige transporten waren uitgegeven ontzenuwt, immers, niet het verweer dat Gap zich niet aan de Rheifgrachtbriefe en het daarin opgenomen forumkeuzebeding heeft gebonden, omdat (niet de afzender Gap, maar) Rhenus BV de Rheinfrachtbriefe heeft uitgegeven. Nu Axa niet op de inhoudelijke betwisting door Rhenus AG is ingegaan, bestaat er geen aanleiding om haar toe te laten tot het bewijs van haar stelling dat de bevoegdheid van deze rechtbank is overeengekomen.
Met de hiervoor besproken producties 1 en 6 zijdens Rhenus AG, waarvan de inhoud door Axa niet inhoudelijk is weerlegd, is genoegzaam aangetoond dat tussen Rhenus AG en Gap de bevoegdheid van het gerecht te Bazel is overeengekomen. In de omstandigheid dat Rhenus AG op haar factuurpapier niet naar de SRTB verwijst en evenmin een forumkeuze heeft vermeld – op welke omstandigheid Axa wijst – leest de rechtbank geen ontzenuwing van de stelling dat tussen Gap en Rhenus AG een forumkeuze voor het gerecht in Bazel is overeengekomen, omdat vermelding op het factuurpapier geen vereiste is voor het overeenkomen van een forumkeuze.
Nu gesteld noch gebleken is dat de forumkeuze voor het gerecht in Bazel niet-exclusief is, is dat gekozen forum ingevolge artikel 23 lid 1 EVEX exclusief bevoegd
4.9 Uit het vorenstaande vloeit voort dat deze rechtbank niet bevoegd is om kennis te nemen van de vordering tegen Rhenus AG.
4.10 Dat oordeel wordt niet anders wegens de omstandigheid dat naast Rhenus AG ook andere, in Nederland gevestigde partijen zijn gedagvaard, omdat – zoals gezegd – de forumkeuze voor het gerecht in Bazel exclusief is.
Dat oordeel wordt evenmin anders uit proceseconomische overwegingen, omdat de regeling van artikel 23 EVEX niet door proceseconomische overwegingen ter zijde wordt gezet.
4.11 De rechtbank zal zich derhalve onbevoegd verklaren om van de vordering van Axa in de hoofdzaak kennis te nemen.
4.12 Axa zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden verwezen. De proceskostenveroordeling zal, als gevorderd en niet bestreden, uitvoerbaar bij voorraad worden verklaard.
in de hoofdzaak
4.13 Door de beslissing in het incident komt een einde aan de hoofdzaak tegen Rhenus AG.
4.14 De rechtbank zal de zaak naar de rol verwijzen om de gedaagde sub 3 SGS Nederland B.V. de gelegenheid te geven van antwoord te concluderen.
5. De beslissing
De rechtbank
verklaart zich onbevoegd om van de vordering in de hoofdzaak van Axa tegen Rhenus AG kennis te nemen;
veroordeelt Axa in de aan de zijde van Rhenus AG gevallen proceskosten, die hierbij zijn bepaald op € 2.035,- aan verschotten (griffierecht) en € 894,- aan salaris voor de advocaat;
verklaart dit vonnis voor zover het de proceskostenveroordeling betreft uitvoerbaar bij voorraad;
verwijst de zaak naar de rolzitting van 2 februari 2011 voor het nemen van een conclusie van antwoord door SGS Nederland B.V., de gedaagde sub 3;
houdt elke verdere beslissing aan.
Dit vonnis is gewezen door mr. W.P. Sprenger en in het openbaar uitgesproken op 5 januari 2011.?
1928