Uitspraak
RECHTBANK OVERIJSSEL
Team Strafrecht
Zittingsplaats Almelo
Parketnummer: 08.150072.20
Datum uitspraak: 6 februari 2025
Beslissingop de vordering van het Openbaar Ministerie tot verlenging van de terbeschikkingstelling van:
[de terbeschikkinggestelde],
geboren op [geboortedatum] 1979 te [geboorteplaats],
wonende aan de [woonplaats],
hierna te noemen: de terbeschikkinggestelde.
1.De aanleiding
De terbeschikkinggestelde is bij arrest van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van
14 april 2022 ter beschikking gesteld, waarbij betreffende het gedrag van de terbeschikkinggestelde voorwaarden zijn gesteld, na bewezenverklaring van het misdrijf:
poging tot doodslag.
poging tot doodslag.
De terbeschikkingstelling is ingegaan op 23 januari 2023 en deze eindigt, behoudens nadere voorziening, op 12 januari 2025.
2.De stukken
De rechtbank heeft kennis genomen van de op grond van artikel 6:6:12 van het Wetboek van Strafvordering (Sv) overgelegde stukken, te weten:
- het verlengingsadvies van Reclassering Nederland (hierna: de reclassering) van
20 november 2024, opgemaakt en ondertekend door [naam 1], reclasseringswerker, en [naam 2], unitmanager;
- de pro Justitia rapportage van W.J.P. Gaertner, GZ-psycholoog, van 1 november 2024;
- de voortgangsverslagen van Reclassering Nederland van 21 juli 2023, 23 januari 2024, 23 april 2024 en 23 juli 2024.
3.De procedure
Het Openbaar Ministerie heeft op 9 december 2024 een vordering ingediend tot verlenging van de terbeschikkingstelling met een jaar.
Het onderzoek van de zaak heeft plaatsgevonden op de openbare terechtzitting van
23 januari 2025. De rechtbank heeft op die zitting gehoord:
- de terbeschikkinggestelde, bijgestaan door zijn raadsman mr. J.A.W. Knoester, advocaat te 's-Gravenhage;
- de officier van justitie;
- [naam 1], voornoemd, als deskundige.
De officier van justitie heeft gepersisteerd bij de vordering tot verlenging van de termijn van terbeschikkingstelling met een jaar. De officier van justitie heeft daarnaast gevorderd dat de voorwaarde met betrekking tot het reizen naar het buitenland wordt gewijzigd. De voorwaarden met betrekking tot een klinische opname in een FPK kunnen worden opgeheven.
De terbeschikkinggestelde en zijn raadsman hebben primair verzocht de vordering af te wijzen, subsidiair om de beslissing op de vordering voor drie maanden aan te houden om het Openbaar Ministerie de gelegenheid te geven een vordering in te dienen voor het tenuitvoerleggen van de maatregel strekkende tot gedragsbeïnvloeding of vrijheidsbeperking (GVM), die bij arrest van het gerechtshof eveneens aan de terbeschikkinggestelde is opgelegd. De raadsman heeft verzocht de voorwaarde met betrekking tot het reizen naar het buitenland te wijzigen, zodat de terbeschikkinggestelde vrij kan reizen naar bepaalde gebieden in de grensregio in Duitsland voor privé-doeleinden zoals het doen van boodschappen en tanken. De terbeschikkinggestelde reist momenteel wekelijks, na vooraf verkregen toestemming van de reclassering, hiervoor al naar Duitsland.
4.De beoordeling
De vordering is op 9 december 2024 ingediend. Dit is tijdig.
De rechtbank dient op grond van het bepaalde in de artikelen 38d en 38e van het Wetboek
van Strafrecht (Sr) te bepalen of de termijn van de maatregel van terbeschikkingstelling moet worden verlengd.
De rechtbank neemt bij haar overwegingen het over de terbeschikkinggestelde opgemaakte verlengingsadvies van de reclassering, de pro Justitia rapportage en de toelichting van de deskundige ter zitting in aanmerking.
Het verlengingsadvies van de reclassering en de toelichting van de deskundige ter zitting
Het rapport houdt, zakelijk weergegeven, onder meer het volgende in.
De terbeschikkinggestelde is gediagnosticeerd met een autismespectrumstoornis. Er is sprake van hoogbegaafdheid. Hij is veroordeeld voor poging tot doodslag op zijn vriendin. De terbeschikkinggestelde heeft van januari 2023 tot en met mei 2024 een klinische behandeling gevolgd bij Forensisch Psychiatrische Kliniek (FPK) Assen en Forensisch Psychiatrische Afdeling (FPA) De Boog en hij heeft deze positief afgerond. Aansluitend is de terbeschikkinggestelde na een geleidelijke opbouw weer bij zijn vriendin (tevens slachtoffer van het indexdelict) en haar kinderen gaan wonen. Het ambulante behandeltraject bij Transfore werd opgestart.
De terbeschikkinggestelde is vanuit zijn hoogbegaafdheid op intellectueel niveau in staat veel kenmerken die passen bij de autismespectrumstoornis te compenseren waardoor deze niet direct opvallen. De terbeschikkinggestelde heeft geleerd om op rationeel niveau zijn autisme te hanteren. Teneinde overprikkeling en overvraging te voorkomen heeft hij zich allerhande manieren eigen gemaakt om prikkels te structureren. Vanuit een gevoel niet begrepen, niet serieus genomen of niet gewaardeerd te worden kan hij zich gekrenkt/
verongelijkt terugtrekken. In de aanvang van verschillende behandeltrajecten is dit gedrag gezien op het moment dat er onduidelijkheid, frustratie of in de ogen van de terbeschikkinggestelde onjuistheden plaatsvonden. Ondersteuning, toelichting en ruimte was nodig om deze obstakels te kunnen overwinnen. De terbeschikkinggestelde heeft moeite met schakelen en om zich aan te passen aan veranderingen. Hij heeft tot op zekere hoogte rigide denkpatronen en kan hardnekkig vasthouden aan routines en rituelen. Soms stelt hij zich 'onwrikbaar' op ten aanzien van eenmaal ingenomen standpunten wat tot wrijving met zijn omgeving kan leiden.
Gedurende de behandeling heeft de terbeschikkinggestelde een positieve ontwikkeling laten zien. De terbeschikkinggestelde is eerder in staat om, als hij in zijn oude patroon van zich gekrenkt voelen en afsluiten terugvalt, zich hiervan bewust te zijn, het minder op te laten lopen en ergens op terug te komen. De psychotherapie heeft de terbeschikkinggestelde veel inzicht in zichzelf, in zijn eigen denken en zijn denkpatronen verschaft. Er is daarnaast geoefend met het omgaan met veranderingen en onverwachte situaties waarbij de terbeschikkinggestelde deze bespreekbaar wist te maken, zich leerde uiten en zich kwetsbaarder kon opstellen. De systeemtherapie heeft gezorgd voor een verbeterde communicatie tussen de terbeschikkinggestelde en zijn vriendin. Ook in de familiaire relaties is bij de terbeschikkinggestelde meer inzicht in en meer zicht op het perspectief van de ander gekomen, waardoor er herstel van contact met zijn familie is gekomen.
De resocialisatie laat zien dat de terbeschikkinggestelde het geleerde weet toe te passen, al valt deze fase de terbeschikkinggestelde nog zwaar. De terbeschikkinggestelde wordt, nu hij weer deel uitmaakt van het (samengestelde) gezin, geconfronteerd met veel prikkels en ervaart daaraan te moeten wennen. Hij moet zijn rol vinden en moet zich verhouden in de gezinssituaties en in andere sociale situaties. De terbeschikkinggestelde ervaart hierbij dan ook nadrukkelijker de noodzaak om rustmomenten voor zichzelf te creëren. Om rustmomenten en ruimte voor zichzelf te creëren, wordt overwogen om deels bij zijn ouders op de zolderkamer te gaan verblijven.
Het recidiverisico wordt op dit moment als laag ingeschat. Indien er onvoldoende vangnet is en met een bij verdere resocialisatie te verwachten toename van blootstelling aan stressoren, zou het risico op recidive op de langere termijn op kunnen lopen in het geval de terbeschikkinggestelde niet meer terug kan vallen op zijn rationele vaardigheden. Terugval in oude patronen is een risico. Het komend jaar wordt beoogd de coping van de terbeschikkinggestelde verder te versterken door middel van de al ingezette therapieën. Met toezicht zou binnen het huidige kader gemonitord moeten worden of dit ervoor kan zorgen dat de terbeschikkinggestelde minder snel uit evenwicht raakt bij een teveel aan stressoren. In de praktijk zal dit getoetst moeten worden en die toetsing zou binnen het huidige kader gemonitord moeten worden om mogelijke risico’s tijdig te managen. De reclassering adviseert de maatregel met een jaar te verlengen. Daarnaast wordt geadviseerd om de formulering van de voorwaarde met betrekking tot het reizen naar het buitenland te wijzigen en om de voorwaarden met betrekking tot de klinische opname te schrappen omdat deze zijn afgerond.
Deskundige [naam 1] heeft het advies ter zitting gehandhaafd. Aanvullend heeft zij opgemerkt dat de terbeschikkinggestelde erg gemotiveerd is voor de behandeling en dat zijn inzet een compliment verdient. De terbeschikkinggestelde verblijft momenteel drie nachten in de week bij zijn ouders om tot rust te komen. Hij probeert een balans te vinden in de thuissituatie en in de rol die hij heeft ten opzichte van de kinderen van zijn partner. Psychomotorische therapie (PMT) is aangevraagd, maar vanwege het ontbreken van een goede match met de therapeut (hetgeen tijdens de behandeling vaker is gezien) is de behandeling nog niet opgestart. De komende periode zal gemonitord moeten worden of de terbeschikkinggestelde ook op momenten wanneer er meer van hem wordt verwacht, bijvoorbeeld op het gebied van werken, de geleerde vaardigheden kan toepassen. Op dit moment zijn er veel rustmomenten en heeft de terbeschikkinggestelde de regie bij zijn afspraken. Hij heeft voldoende tijd en aandacht om een en ander te verwerken. Bij ophoging van druk is het de vraag hoe de terbeschikkinggestelde daarmee zal omgaan. Over een jaar zou de maatregel bij positief verloop beëindigd kunnen worden. De reclassering is er geen voorstander van de aan de terbeschikkinggestelde opgelegde GVM ten uitvoer te laten leggen. Bij overtreding van de alsdan te formuleren voorwaarden zou dit immers gevangenisstraf tot gevolg hebben, terwijl de terbeschikkinggestelde daar niet bij gebaat is, maar wel met het toezicht en de mogelijkheden die de reclassering hem in dat kader kan bieden.
Het advies van de psycholoog
Het rapport van de psycholoog houdt, zakelijk weergegeven, onder meer het volgende in.
Bij de terbeschikkinggestelde is sprake van een autismespectrumstoornis. De terbeschikkinggestelde functioneert op hoogbegaafd niveau. De terbeschikkinggestelde heeft geprofiteerd van de geboden behandeling binnen FPK Assen en FPA De Boog en profiteert nog altijd van de behandeling. De terbeschikkinggestelde woont sinds mei 2024 zelfstandig bij zijn partner (slachtoffer van het indexdelict) en haar kinderen. Hij is abstinent van alcohol en zet zich gemotiveerd in voor de behandeling. Hij is zich bewust van zijn kwetsbaarheden en tracht hiermee te leren omgaan in een wereld die niet op dezelfde wijze als hij denkt en handelt. De partner van de terbeschikkinggestelde is nauw betrokken bij het traject en samen zijn zij gegroeid in hun relatie. De terbeschikkinggestelde neemt verantwoordelijkheid voor het delict en voor het risicomanagement. Binnen de huidige situatie wordt het recidiverisico als laag ingeschat. Het risico op destabilisatie neemt toe wanneer de terbeschikkinggestelde minder kan terugvallen op zijn intellectuele capaciteiten om de veelheid van prikkels als gevolg van de autismespectrumstoornis het hoofd te kunnen bieden. Onder invloed van alcohol functioneren zijn hersenen niet zoals ‘normaal’ en kan hij niet meer terugvallen op al zijn rationele vaardigheden waardoor het risico op geweld zal toenemen. De terbeschikkinggestelde is zich hiervan bewust en zet zich in voor een leven waarin de prikkels hanteerbaar zijn en zijn hersenen optimaal blijven werken. Desondanks valt het thuis wonen de terbeschikkinggestelde zwaar. Het is vanuit de problematiek van de terbeschikkinggestelde en de gehele voorgeschiedenis, een lastige situatie van waaruit hij verder maatschappelijk inbedt. Behandeling en met name systeemtherapie blijven nog noodzakelijk. Ondanks dat niet getwijfeld wordt aan de motivatie van de terbeschikkinggestelde (en zijn partner), wordt de maatregel als vangnet nog wenselijk geacht zodat het huidige kader wordt voortgezet, waarbij de terbeschikkinggestelde zich kan richten op zijn behandeling en het verder opbouwen van zijn leven. Het gewone leven kan voor de terbeschikkinggestelde veel spanningen met zich meebrengen nu de ‘wittebroodsweken’ voorbij zijn. Om te voorkomen dat de spanningen gaan oplopen en het positief verloop van het traject toch onder druk komt te staan, adviseert de psycholoog om de maatregel met een jaar te verlengen. Over een jaar kan bekeken worden of de maatregel beëindigd kan worden.
Het oordeel van de rechtbank
Gelet op de rapportages en de toelichting ter zitting is de rechtbank van oordeel dat de veiligheid van anderen, dan wel de algemene veiligheid van personen eist dat de maatregel van terbeschikkingstelling met voorwaarden wordt verlengd. De rechtbank stelt vast dat sprake is van een stoornis en van recidiverisico. Aan de criteria voor de verlenging van de terbeschikkingstelling is voldaan.
De rechtbank constateert dat het traject van de terbeschikkinggestelde voorspoedig verloopt. De terbeschikkinggestelde heeft het klinisch behandeltraject met goede inzet doorlopen en positief afgerond. Hij heeft inzicht gekregen in het effect van (overmatig) alcoholgebruik op zijn gedrag en is abstinent. Sinds mei 2024 woont de terbeschikkinggestelde zelfstandig bij zijn vriendin en haar kinderen thuis. De terbeschikkinggestelde is gemotiveerd voor de behandeling en zet zich goed in. Hij heeft de afgelopen periode deelgenomen aan verschillende behandelonderdelen, zoals individuele therapie en systeemtherapie en zal nog PMT volgen om in contact te blijven met zijn gevoel. Hij voert wekelijks gesprekken met Transfore en geeft in toenemende mate openheid over zijn gedachten en gevoelens. Voor zijn inzet verdient hij een compliment.
Hoewel de overstap naar de zelfstandige woning positief is verlopen en het grotendeels goed gaat met de terbeschikkinggestelde, is deze situatie nog pril en moet bestendiging daarvan plaatsvinden. De terbeschikkinggestelde ervaart de resocialisatie als zwaar en wordt geconfronteerd met veel prikkels van het ‘gewone’ leven. Hij verblijft enkele dagen in de week bij zijn ouders om bij te komen van deze situaties en om tot rust te komen. Het recidiverisico wordt in de huidige situatie, zowel door de reclassering als door de psycholoog, als laag ingeschat. Het risico zou kunnen oplopen bij verdere blootstelling aan stressoren die te verwachten zijn bij de verdere resocialisatie, waarbij de terbeschikkinggestelde minder kan terugvallen op zijn intellectuele capaciteiten. Gelet hierop is het wenselijk dat er nog zicht blijft op de wijze waarop de terbeschikkinggestelde hiermee omgaat en het verloop van het behandeltraject. Het risico voor de langere termijn is nog niet tot een aanvaardbaar niveau teruggebracht. De rechtbank neemt daarin mee dat het indexdelict in een plotselinge explosie van woede heeft plaatsgevonden en zich richtte tegen zijn vriendin. De relatie met de vriendin is hersteld en beiden willen samen verder. De huidige gezinssituatie met zijn vriendin en haar kinderen bestaat relatief gezien nog maar kort en het is van groot belang dat de relatie en gezinssituatie, waar beiden zich voor inzetten, geborgd wordt. Met de ambulante behandeling en het huidige toezicht wordt voorzien in het nodige risicomanagement. De door de advocaat van de terbeschikkinggestelde aangedragen mogelijkheid van beëindiging van de maatregel van terbeschikkingstelling met effectuering van de GVM komt, gezien de consequenties als de voorwaarden onverhoopt niet goed worden nageleefd, als minder passend voor. Het verzoek tot aanhouding voor onderzoek naar deze optie wordt dan ook afgewezen. Verlenging met een jaar geeft de reclassering de mogelijkheid om het functioneren van de terbeschikkinggestelde langer te monitoren en om de terbeschikkinggestelde goed voor te bereiden op de beëindiging van de maatregel en het leven daarna. De rechtbank zal de maatregel daarom met een jaar verlengen.
Conform het voorstel van de reclassering zal de rechtbank, op vordering van de officier van justitie en met instemming van de terbeschikkinggestelde en zijn raadsman, de huidige aan de terbeschikkingstelling verbonden voorwaarden wijzigen. De rechtbank ziet geen aanleiding om de voorwaarde ten behoeve van het reizen naar Duitsland om boodschappen te kunnen doen aan te passen op de wijze zoals door de terbeschikkinggestelde en zijn raadsman is verzocht. Voor de duidelijkheid vermeldt de rechtbank hieronder alle voorwaarden zoals die zullen gelden.
5.De beslissing
De rechtbank:
- wijst af het verzoek van de raadsman tot aanhouding;
- verlengt de terbeschikkingstelling met voorwaarden van
[de terbeschikkinggestelde]met een jaar;
[de terbeschikkinggestelde]met een jaar;
- wijzigt de voorwaarden, die aan de terbeschikkinggestelde bij arrest van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 14 april 2022 zijn opgelegd, met dien verstande dat deze als volgt komen te luiden:
de terbeschikkinggestelde maakt zich niet schuldig aan een strafbaar feit;
de terbeschikkinggestelde gaat niet naar het buitenland of het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden zonder toestemming van de reclassering;
de terbeschikkinggestelde verleent zijn medewerking aan het verstrekken van een actuele foto aan de reclassering ten behoeve van eventuele opsporing;
de terbeschikkinggestelde verleent zijn medewerking aan reclasseringstoezicht. Deze medewerking houdt onder andere, maar niet uitsluitend, in:
- medewerking verlenen aan het nemen van een of meer vingerafdrukken of het ter inzage aanbieden van een geldig identiteitsbewijs (als bedoeld in artikel 1 van de Wet op de identificatieplicht) ten behoeve van het vaststellen van de identiteit;
- zich melden op afspraken bij de reclassering, zo vaak de reclassering dat nodig acht;
- zich houden aan de voorschriften en aanwijzingen van de reclassering, die nodig zijn voor de uitvoering van het toezicht of om de terbeschikkinggestelde te bewegen tot het naleven van die voorwaarden;
- medewerking verlenen aan huisbezoeken;
- inzicht geven aan de reclassering over de voortgang van begeleiding of behandeling door andere instellingen/hulpverleners;
- niet verhuizen of van adres veranderen zonder toestemming van de reclassering;
- medewerking verlenen aan het uitwisselen van informatie met personen en instanties die contact hebben met de terbeschikkinggestelde, als dat van belang is voor het toezicht.
5. als de reclassering dit nodig acht en de terbeschikkinggestelde daarmee instemt, kan de terbeschikkinggestelde voor een time-out worden opgenomen in een forensische psychiatrische instelling. Deze time-out duurt totdat de reclassering of de terbeschikkinggestelde deze beëindigt, maar maximaal zeven weken, met de mogelijkheid van verlenging met nog eens maximaal zeven weken, tot maximaal veertien weken per jaar;
6. indien tijdens de behandeling een overgang naar een FPA, FPW, ambulante zorg,
begeleid wonen of maatschappelijke opvang gewenst is, zulks ter beoordeling van
de reclassering, werkt de terbeschikkinggestelde mee aan de indicatiestelling en plaatsing. De terbeschikkinggestelde zal zich committeren aan het nazorgtraject waaraan te zijner tijd invulling gegeven zal gaan worden. Dit omvat tevens het bepalen van een woonplek na overleg en toestemming van de reclassering. Contact en afstemming met de wijkagent zal in de (nieuwe) woonomgeving tot stand gebracht worden;
7. de terbeschikkinggestelde onthoudt zich van alcohol- en drugsgebruik tenzij hiervoor toestemming gegeven wordt door de begeleidende instellingen. Hij werkt mee aan controles zo vaak en lang als de reclassering dit nodig acht;
8. de terbeschikkinggestelde zal inzicht geven in zijn sociaal netwerk en medewerking verlenen aan het betrekken van zijn vriendin en/of familieleden bij de behandeling. Hij werkt mee aan relatie- en/of systeemgesprekken en aan afspraken aangaande de omgang met de kinderen van zijn vriendin en (mogelijk) zijn eigen kinderen;
9. de terbeschikkinggestelde verschaft de reclassering inzicht in zijn financiën en eventuele schulden, zolang de reclassering dat nodig acht.
- draagt Reclassering Nederland op om aan de terbeschikkinggestelde hulp en steun te verlenen bij de naleving van de voorwaarden.
Aldus gegeven door mr. M.H. van der Lecq, voorzitter, mr. C. Verdoold en
mr. M.S. de Waard, rechters, in tegenwoordigheid van Z. Demir als griffier en uitgesproken ter openbare terechtzitting van 6 februari 2025.
Buiten staat
Mr. De Waard is niet in staat deze beslissing mede te ondertekenen.