ECLI:NL:RBOBR:2017:762

Uitspraak

RECHTBANK OOST-BRABANT

Zittingsplaats 's-Hertogenbosch

Bestuursrecht

zaaknummer: SHE 16/2009

uitspraak van de meervoudige kamer van 15 februari 2017 in de zaak tussen

[eiser] , te [woonplaats] , eiser

(gemachtigden: mr. D. Venema, prof. dr. P.J.J. Bakker),

de burgemeester van de gemeente Eindhoven, de burgemeester

(gemachtigden: mr. F. van Laanen, mr. J.N.H. Kepers).

De in deze uitspraak genoemde wetsartikelen zijn in volgorde van behandeling opgenomen in een bijlage bij deze uitspraak. De bijlage maakt deel uit van de uitspraak.

Procesverloop

Bij besluit van 29 februari 2016 (het primaire besluit) heeft de burgemeester besloten eisers aanvraag om afgifte van een rijbewijs niet in behandeling te nemen.

Bij besluit van 7 juni 2016 (het bestreden besluit) heeft de burgemeester het bezwaar van eiser ongegrond verklaard.

Eiser heeft tegen het bestreden besluit beroep ingesteld. Bij brieven van 2 augustus 2016

en 12 oktober 2016 heeft eiser zijn beroep aangevuld.

De burgemeester heeft een verweerschrift ingediend. Bij brief van 11 oktober 2016 heeft de burgemeester het verweerschrift aangevuld.

Het onderzoek op de zitting heeft plaatsgevonden op 21 december 2016. Eiser is verschenen, bijgestaan door zijn gemachtigden. De burgemeester heeft zich laten vertegenwoordigen door zijn gemachtigden.

Overwegingen

1. De rechtbank gaat uit van de volgende feiten.

Eiser is lid van de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster (de Kerk). Binnen de Kerk wordt het pastafarisme beoefend. Aanhangers van de Kerk worden ook wel ‘pastafari’ genoemd.

Eiser heeft een rijbewijs voor de categorieën AM, B, BE en T, dat is afgegeven op 8 september 2008 en geldig is tot en met 8 september 2018.

Op 2 februari 2016 heeft eiser een aanvraag voor vernieuwing van zijn rijbewijs op grond van de Wegenverkeerswet 1994 (WVW) ingediend. Bij die aanvraag heeft eiser een pasfoto ingeleverd waarop hij is afgebeeld met een vergiet op zijn hoofd.

Bij brief van 9 februari 2016 heeft de burgemeester eiser laten weten dat hij voornemens is eisers aanvraag af te wijzen of niet in behandeling te nemen, omdat de pasfoto niet voldoet aan de vereisten waaraan een pasfoto moet voldoen. De burgemeester heeft eiser in de gelegenheid gesteld daarover zijn zienswijze in te dienen of de aanvraag aan te vullen met een correcte pasfoto. Eiser heeft een zienswijze ingediend. De burgemeester heeft vervolgens het primaire besluit genomen en daarbij besloten de aanvraag niet in behandeling te nemen. Dat besluit heeft hij bij het bestreden besluit gehandhaafd.

2. Bij het bestreden besluit zegt de burgemeester in de eerste plaats dat eisers aanvraag buiten behandeling moet worden gesteld, omdat eisers rijbewijs nog geldig is tot 8 september 2018 en artikel 119 van de WVW daarom geen ruimte biedt voor het vernieuwen van het rijbewijs. Voor het geval de rechtbank het eerste standpunt niet juist vindt (subsidiair) zegt de burgemeester dat de leer van de Kerk niet aangemerkt kan worden als een geloofs- of levensovertuiging. Meer subsidiair zegt hij dat eiser niet heeft aangetoond dat de leer van de Kerk voorschrijft dat het hoofd bedekt moet zijn. Ook de (meer) subsidiaire standpunten leiden volgens de burgemeester tot de conclusie dat eiser geen succesvol beroep kan doen op de uitzonderingsbepaling van artikel 28, derde lid, van de Paspoortuitvoeringsregeling Nederland 2001 (PUN) en dat de aanvraag om die reden buiten behandeling moet worden gesteld.

Goede procesorde

3.1

Op de zitting hebben partijen, op verzoek van de rechtbank, hun standpunten toegelicht in een pleidooi. De burgemeester heeft er op de zitting op gewezen dat eiser in zijn pleidooi talrijke verwijzingen heeft opgenomen naar stukken die de burgemeester niet kent. Het is daarom voor hem niet mogelijk daar adequaat op te reageren. In dat verband heeft de burgemeester de vraag opgeworpen of het op deze wijze pleiten door eiser zich wel verdraagt met de beginselen van een goede procesorde.

3.2

De rechtbank stelt vast dat eiser in het pleidooi de eerder door hem in de beroepschriften aangevoerde gronden nader heeft onderbouwd met verwijzingen naar literatuur en jurisprudentie. Naar het oordeel van de rechtbank is hiermee geen sprake van strijd met de beginselen van een goede procesorde.

Bespreking van de beroepsgronden

4.1

Eiser heeft aangevoerd dat zijn aanvraag niet buiten behandeling mocht worden gesteld omdat zijn huidige rijbewijs nog geldig is. Die grond is immers nergens in de wet of in beleid terug te vinden.

4.2

De rechtbank dient eerst ambtshalve de vraag te beantwoorden of de artikelen 119, eerste lid, onder a, van de WVW, artikel 33 van het Reglement rijbewijzen, artikel 1 van de Regeling eisen pasfoto’s en artikel 28 van de PUN beschouwd kunnen worden als wettelijke voorschriften “voor het in behandeling nemen van de aanvraag” als bedoeld in artikel 4:5 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Uit de wetsgeschiedenis^[1]volgt dat deze passage ziet op procedurele voorschriften. De rechtbank beantwoordt deze vraag bevestigend. Zij vindt steun voor dit oordeel in de uitspraak van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (de Afdeling) van 16 november 2011, ECLI:NL:RVS:2011:BU4596. In die casus werd een aanvraag (voor een paspoort) ook buiten behandeling gesteld omdat de pasfoto, waarop de aanvrager niet met onbedekt hoofd stond afgebeeld, niet voldeed aan de uitzonderingsbepaling van artikel 28 van de PUN. Het tegen dat besluit ingestelde beroep werd door de rechtbank Groningen in haar uitspraak van 5 november 2010, ECLI:NL:RBGRO:2010:1519, ongegrond verklaard en die uitspraak is door de Afdeling bevestigd.

4.3

Vervolgens komt de vraag aan bod of in dit geval sprake is van “vernieuwing van het eerder aan de aanvrager afgegeven rijbewijs” als genoemd in artikel 119, eerste lid, onder a van de WVW. De burgemeester beantwoordt die vraag ontkennend, omdat de geldigheidsduur van het rijbewijs ten tijde van de aanvraag nog lang niet was verstreken. Hij beroept zich daarbij op Richtlijn 2006/126/EG van het Europees parlement en de Raad van 20 december 2006 betreffende het rijbewijs en op de wetsgeschiedenis van artikel 119 van de WVW.^[2]De rechtbank constateert dat in die Richtlijn en de wetsgeschiedenis wordt aangenomen dat er om verlenging van de geldigheidsduur van het rijbewijs wordt verzocht als de geldigheidsduur van het rijbewijs (bijna) is verstreken. Anders dan de burgemeester stelt, kan hieruit echter niet worden afgeleid dat niet in een eerder stadium om verlenging gevraagd kan worden. Het zou ook in hoge mate arbitrair zijn om te bepalen bij welke resterende geldigheidsduur de aanvraag wel zou mogen worden ingediend. De rechtbank concludeert daarom dat het primaire standpunt van de burgemeester de buitenbehandelingstelling van de aanvraag niet kan dragen.

5.1

Eiser heeft verder aangevoerd dat de burgemeester zijn aanvraag ten onrechte buiten behandeling heeft gesteld, omdat zijn pasfoto niet aan de gestelde eisen voldoet. Volgens eiser verzet zijn geloofs- of levensovertuiging zich tegen het niet bedekken van het hoofd. De burgemeester heeft daarom ten onrechte zijn beroep op artikel 28 van de PUN verworpen.

5.2

Bij de beantwoording van de vraag of eiser zich met succes op artikel 28, derde lid, van de PUN kan beroepen, stelt de rechtbank voorop dat dat artikellid restrictief geïnterpreteerd moet worden, omdat het een uitzonderingsbepaling is. Dit volgt uit de al genoemde uitspraak van de Afdeling van 16 november 2011, ECLI:NL:RVS:2011:BU4596.

5.3

Volgens vaste jurisprudentie van het Europese Hof voor de rechten van de mens geldt als voorwaarde voor het aanmerken van opvattingen of meningen als een geloof (‘religion’) of levensovertuiging (‘belief’) in de zin van artikel 9 van het van het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden dat die opvattingen “attain a certain level of cogency, seriousness, cohesion and importance” (begrijpelijkheid, serieusheid, samenhang en importantie).^[3]De rechtbank beoordeelt de vraag of er sprake is van godsdienstige of levensbeschouwelijke redenen in de zin van artikel 28 van de PUN aan de hand van deze maatstaf. Hierbij is het volgende van belang.

5.4

Volgens de Kerk is de oerknal ontstaan door het Vliegend Spaghettimonster en is met de oerknal het heelal en daarmee de aarde ontstaan. De mens is ontstaan “door middel van de evolutietheorie”. De Kerk kent heilige boeken waaronder “The Gospel of the Flying Spaghettimonster” en “The loose Canon”.

In “The loose Canon” staat het volgende gebed:

“Our Pasta, who "Arghh" in heaven, Swallowed be thy shame. Thy Midgit come. Thy Sauce be yum, On top some grated Parmesan. Give us this day our garlic bread. And give us our cutlasses, As we swashbuckle, splice the main-brace and cuss. And lead us into temptation, But deliver us some Pizza. For thine are Meatballs, and the beer, and the strippers, for ever and ever. Ramen.”

Uit de overgelegde stukken blijkt ook dat de pastafari acht ‘liever-nietjes’ hebben. Op de website van de Kerk, staat daarover onder meer:

“In het
Evangelie van het Vliegend Spaghettimonsterwordt verhaald dat deze godheid op een berg advies gaf aan Mosey, de eerste piraat, in de vorm van tien stenen tabletten. Op de weg naar beneden liet Mosey twee van de stenen tabletten vallen, zodat er nog maar acht over zijn (de lage morele standaard van pastafari wordt verklaard door de twee ontbrekende tabletten):

Ik h
eb echt liever niet dat je…doet alsof je heiliger bent dan iemand anders wanneer je mijn noedelige goddelijkheid beschrijft. Als sommige mensen niet in me geloven dan is dat oké. Echt. Trouwens, dit gaat niet over hen, dus niet afdwalen.

Ik heb echt liever niet dat je…mijn bestaan gebruikt om mensen te onderdrukken, straffen, veroordelen of, je snapt het, je slecht te gedragen tegen anderen. Ik heb geen offers nodig en het begrip “zuiver” is bedoeld voor bronwater, niet mensen.

Ik heb echt liever niet dat je…mensen beoordeelt op hoe ze eruit zien, hoe ze zich kleden, hoe ze praten of hoe ze lopen, maar wees gewoon vriendelijk, oké? O, en laat dit eens doordringen: vrouw = mens, man = mens. Precies hetzelfde. De één is niet beter dan de ander, tenzij we het over mode hebben en sorry, dat heb ik aan vrouwen gegeven en een paar mannen die toevallig het verschil weten tussen lila en violet.

Ik heb echt liever niet dat je…je gedraagt op een manier die aanstoot kan geven aan jezelf of je willige partner met de wettige leeftijd EN geestelijke volwassenheid. Voor wie daar problemen mee heeft: ik geloof dat de uitdrukking is: “doe ’t effe lekker met jezelf”, tenzij je daar aanstoot aan neemt; in dat geval moet je maar eens de TV uitzetten en voor de verandering een ommetje maken.

5.
Ik heb echt liever niet dat je…discussieert met gehersenspoelde, vooringenomen, akelige mensen op een lege maag. Eet eerst en maak dan gehakt van ze.

6.
Ik heb echt liever niet dat je…kerken/moskeeën/tempels bouwt van multimiljoenen euro’s voor mijn noedelige goedheid, wanneer het geld beter besteed kan worden aan bestrijding van armoede en ziekte, aan leven in vrede, liefhebben met passie en het goedkoper maken van breedbandkabel. Ik mag dan een alleswetend complex wezen zijn, maar ik hou van de simpele dingen in het leven. Ik kan het weten, ik
bende Schepper.

7.
Ik heb echt liever niet dat je…rondbazuint tegen anderen dat ik met je praat. Zo interessant ben je niet. Word volwassen. Ik vertel je net dat je je naasten lief moet hebben, dat was een hint.

8.
Ik heb echt liever niet dat je…bij een ander dingen doet die je met jezelf wil laten geschieden, als je in bent voor dingen die te maken hebben met, eh… veel glijmiddel, leer of vaseline. Als de andere persoon het wil (gelet op punt 4), ga ervoor, maak foto’s en in Mike’s naam, gebruik een
condoom!Echt, het is maar rubber. Als ik had gewild dat het niet goed voelde had ik wel stekels toegevoegd, of zoiets. (
RAmen).”

Uit de website van de Kerk waarnaar in de pleitnota van eiser wordt verwezen, kan worden afgeleid dat voor de pastafari Bobby Henderson een profeet is. In 2005 schreef Bobby Henderson een open brief aan de Kansas School Board, een instelling die verantwoordelijk is voor onderwijs in de Amerikaanse staat Kansas:

“1 I am writing you with much concern after having read of your hearing to decide whether the alternative theory of Intelligent Design should be taught along with the theory of Evolution.

2 I think we can all agree that it is important for students to hear multiple viewpoints so they can choose for themselves the theory that makes the most sense to them. 3 I am concerned, however, that students will only hear one theory of Intelligent Design.

4 Let us remember that there are multiple theories of Intelligent Design. 5 I and many others around the world are of the strong belief that the universe was created by a flying Spaghetti Monster. 6 It was He who created all that we see and all that we feel. 7 We feel strongly that the overwhelming scientific evidence pointing towards evolutionary processes is nothing but a coincidence, put in place by Him.

8 It is for this reason that I’m writing you today, to formally request that this alternative theory be taught in your schools, along with the other two theories. 9 In fact, I will go so far as to say, if you do not agree to do this, we will be forced to proceed with legal action. 10 I am sure you see where we are coming from. 11 If the Intelligent Design theory is not based on faith, but instead another scientific theory, as is claimed, then you must also allow our theory to be taught, as it is also based on science, not on faith.

12 Some find that hard to believe, so it may be helpful to tell you a little more about our beliefs. 13 We have evidence that a flying Spaghetti Monster created the universe. 14 None of us, of course, were around to see it, but we have written accounts of it. 15 We have several lengthy volumes explaining all details of His power. 16 Also, you may be surprised to hear that there are over 10 million of us, and growing. 17 We tend to be very secretive, as many people claim our beliefs are not substantiated by observable evidence. 18 What these people don’t understand is that He built the world to make us think the earth is older than it really is. 19 For example, a scientist may perform a carbon-dating process on an artifact. 20 He finds that approximately 75% of the Carbon-14 has decayed by electron emission to Nitrogen-14, and infers that this artifact is approximately 10,000 years old, as the half-life of Carbon-14 appears to be 5,730 years. 21 But what our scientist does not realize is that every time he makes a measurement, the Flying Spaghetti Monster is there changing the results with His Noodly Appendage. 22 We have numerous texts that describe in detail how this can be possible and the reasons why He does this. 23 He is of course invisible and can pass through normal matter with ease.

24 I’m sure you now realize how important it is that your students are taught this alternate theory. 25 It is absolutely imperative that they realize that observable evidence is at the discretion of a Flying Spaghetti Monster. 26 Furthermore, it is disrespectful to teach our beliefs without wearing His chosen outfit, which of course is full pirate regalia. 27 I cannot stress the importance of this enough, and unfortunately cannot describe in detail why this must be done as I fear this letter is already becoming too long. 28 The concise explanation is that He becomes angry if we don’t.

29 You may be interested to know that global warming, earthquakes, hurricanes, and other natural disasters are a direct effect of the shrinking numbers of Pirates since the 1800s. 30 For your interest, 1 have included a graph of the approximate number of pirates versus the average global temperature over the last 200 years. 31 As you can see, there is a statistically significant inverse relationship between pirates and global temperature. (…)

32 In conclusion, thank you for taking the time to hear our views and beliefs. 33 I hope I was able to convey the importance of teaching this theory to your students. 34 We will of course be able to train the teachers in this alternate theory. 35 I am eagerly awaiting your response, and hope dearly that no legal action will need to be taken. 36 I think we can all look forward to the time when these three theories are given equal time in our science classrooms across the country, and eventually the world; One third time for Intelligent Design, one third time for Flying Spaghetti Monsterism, and one third time for logical conjecture based on overwhelmingobservable evidence.”

5.5

Over de vraag of de leer van de Kerk getuigt van begrijpelijkheid, serieusheid, samenhang en importantie, overweegt de rechtbank als volgt. Het pastafarisme is, zoals uitdrukkelijk gezegd in het pleidooi van eiser, elf jaar oud. In 2005 schreef Bobby Henderson de hierboven weergegeven brief aan de Kansas School Board. Die brief was een reactie op de inhoud van het onderwijs dat onder verantwoording van de betreffende instelling werd gegeven. In de brief wordt gesteld dat geloof of levensovertuiging niet aangemerkt mag worden als wetenschap. De brief heeft daarnaast een onmiskenbaar satirisch karakter. Dit satirische karakter komt ook tot uitdrukking in de manier waarop in de leer van de Kerk kritiek lijkt te worden geleverd op bepaalde bekende onderdelen van andere geloven. Zo lijkt het gebed van de pastafari afgeleid van het gebed “Onze Vader” uit de christelijke kerktraditie en doen de ‘liever-nietjes’ denken aan een gekscherende variant op de verhalen over de tien geboden uit de joodse en christelijke traditie. Het satirisch karakter blijkt bovendien overduidelijk als de gestelde ontstaanswijze van de ‘liever-nietjes’ wordt vergeleken met de inhoud van sommige van die regels. De eerste piraat Mosey leefde, afgaande op de brief van Bobby Henderson, al voor het jaar 1800. De stenen tabletten waarmee Mosey de berg afdaalde, maken niettemin melding van het bestaan van TV en breedbandkabel. Hoewel eiser kan worden toegegeven dat satire niet zonder meer uitsluit dat er sprake is van een geloof of levensbeschouwing, oordeelt de rechtbank, gelet op het voorgaande en de onder 5.4 weergegeven stukken, dat de leer van de Kerk, in de woorden van de maatstaf van het EHRM, niet getuigt van voldoende serieusheid (‘seriousness’) om aangemerkt te kunnen worden als een godsdienst of levensbeschouwing in de zin van artikel 28, derde lid, van de PUN. De inschrijving van de Kerk bij de Kamer van Koophandel maakt dat niet anders.

5.6

Steun voor haar oordeel vindt de rechtbank in de omstandigheid dat eiser op de zitting niet in staat bleek diverse vragen van de rechtbank over de inhoud van zijn geloof, bijvoorbeeld over de rol die piraten daarin spelen of over de betekenis van de ‘liever-nietjes’ en de daarin voorkomende anachronismen, zelfstandig te beantwoorden. Van een serieuze beleving van een geloof of levensbeschouwing bij eiser is ter zitting niet gebleken.

5.7

De burgemeester heeft zich terecht op het standpunt gesteld dat eiser geen succesvol beroep kan doen op de uitzonderingsbepaling van artikel 28, derde lid, van de PUN. Hij heeft de aanvraag daarom terecht op de subsidiaire grond buiten behandeling gesteld.

6. Voor zover eiser met zijn opmerking dat het in andere gemeenten wel mogelijk is om met een vergiet op het hoofd afgebeeld te worden op een pasfoto, een beroep doet op het gelijkheidsbeginsel, kan dat beroep niet slagen. De genoemde voorbeelden, wat daar verder ook van zij, betreffen niet de burgemeester. De burgemeester is niet gebonden aan een eventuele andere interpretatie van het recht door andere tot het verstrekken van rijbewijzen of ID-kaarten bevoegde ambtsdragers.

7. Het beroep is ongegrond. Voor een proceskostenveroordeling bestaat geen aanleiding.

Beslissing

De rechtbank

verklaart het beroep ongegrond.

Deze uitspraak is gedaan door mr. M.L.W.M. Viering, voorzitter, en mr. H.M.H. de Koning en mr. M.H. Dworakowski - Kelders, leden, in aanwezigheid van mr. F.A.M.C. Habraken - Hermans, griffier. De beslissing is in het openbaar uitgesproken op 15 februari 2017.

griffier rechter

Afschrift verzonden aan partijen op:

Rechtsmiddel

Tegen deze uitspraak kan binnen zes weken na de dag van verzending daarvan hoger beroep worden ingesteld bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Als hoger beroep is ingesteld, kan bij de voorzieningenrechter van de hogerberoepsrechter worden verzocht om het treffen van een voorlopige voorziening.

Bijlage wetsartikelen

In artikel 119, eerste lid van de Wegenverkeerswet is, voor zover van belang, bepaald:

Degene die is belast met de afgifte van rijbewijzen geeft overeenkomstig bij algemene maatregel van bestuur vastgestelde regels een nieuw rijbewijs af:

a. bij vernieuwing van het eerder aan de aanvrager afgegeven rijbewijs; (…).

In artikel 28, tweede lid, van de Paspoortuitvoeringsregeling Nederland 2001 (PUN) is bepaald:

De overgelegde pasfoto voldoet aan de acceptatiecriteria van de in bijlage L bij deze regeling opgenomen fotomatrix.

Op grond van het derde lid kan, in afwijking van het tweede lid, een pasfoto worden geaccepteerd indien de aanvrager heeft aangetoond dat godsdienstige of levensbeschouwelijke redenen zich verzetten tegen het niet bedekken van het hoofd.

Op grond van artikel 33, eerste lid, onder d, van het Reglement rijbewijzen dient bij de aanvraag van een rijbewijs een pasfoto van de aanvrager, die voldoet aan de bij ministeriële regeling vastgestelde eisen, te worden overgelegd.

Op grond van artikel 1 van de Regeling eisen pasfoto’s voldoen de over te leggen pasfoto’s aan alle acceptatiecriteria zoals die zijn opgenomen in de bij de PUN behorende fotomatrix (bijlage L). In de fotomatrix is onder andere de eis gesteld dat het hoofd onbedekt dient te zijn.

Op grond van artikel 4:5, eerste lid, aanhef en onder a, van de Algemene wet bestuursrecht kan, voor zover van belang, het bestuursorgaan besluiten de aanvraag niet te behandelen, indien de aanvrager niet heeft voldaan aan enig wettelijk voorschrift voor het in behandeling nemen van de aanvraag (…) mits de aanvrager de gelegenheid heeft gehad de aanvraag binnen een door het bestuursorgaan gestelde termijn aan te vullen.