ECLI:NL:RBNNE:2017:4685

• Datum uitspraak: 7 december 2017
• Publicatiedatum: 7 december 2017
• Zaaknummer: 17/C157997 /KGZA 17-298
• Instantie: Rechtbank Noord-Nederland
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Civiel recht
• Procedures: Op tegenspraak
• Rechters: J.E. Biesma
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Vordering tot rectificatie van onrechtmatige uitlatingen in columns over EASP en haar voorzitter

In deze zaak heeft de voorzieningenrechter van de Rechtbank Noord-Nederland op 7 december 2017 uitspraak gedaan in een kort geding tussen de vereniging EASP (Europees Arabisch Stamboek voor Shagya-paarden, Sportpaarden en Sportpony's) en een uitgeverij die columns publiceert op de website horses.nl. EASP vorderde rectificatie van uitlatingen die in twee columns waren gedaan door de hoofdredacteur van de website, waarin EASP en haar voorzitter in verband werden gebracht met paspoortfraude. De voorzieningenrechter oordeelde dat de uitlatingen onrechtmatig waren, omdat EASP niet betrokken was bij enige fraude en de beschuldigingen ernstig waren. De rechter stelde vast dat de vrijheid van meningsuiting van de gedaagde niet zwaarder woog dan het recht van EASP om niet onterecht beschuldigd te worden. De rechter heeft de gedaagde veroordeeld tot rectificatie op de website en in de Paardenkrant, met een dwangsom voor het geval van niet-nakoming. De vordering tot schadevergoeding werd afgewezen, omdat EASP niet voldoende bewijs had geleverd van de geleden schade.

Uitspraak

vonnis

RECHTBANK NOORD-NEDERLAND

Afdeling privaatrecht

Locatie Leeuwarden

zaaknummer / rolnummer: C/17/157997 / KG ZA 17-298

Vonnis in kort geding van 7 december 2017

in de zaak van

1. de vereniging met volledige rechtsbevoegdheid

EUROPEES ARABISCH STAMBOEK VOOR SHAGYAPAARDEN, SPORTPAARDEN EN SPORTPONY'S ,

gevestigd te Heerenveen,

2.
[eiser]

wonende te [woonplaats 2] ,

eisers,

advocaat: mr. H.G. Ruis te Meppel,

tegen

de besloten vennootschap

[gedaagde] ,

gevestigd te [woonplaats 2] ,

gedaagde,

advocaat: mr. J.J. Gevers te Assen.

Partijen zullen hierna afzonderlijk EASP, [eiser] en [gedaagde] genoemd worden en eisers tezamen EASP c.s.

1. De procedure

1.1.

Het verloop van de procedure blijkt uit:

 de dagvaarding, inclusief producties, van 15 november 2017 van de zijde van EASP c.s.;

 de door partijen voorafgaand aan de mondelinge behandeling ingebrachte (aanvullende) producties;

 de mondelinge behandeling op 23 november 2017, ter gelegenheid waarvan partijen hun stellingen en verweren aan de hand van pleitnota's nader hebben toegelicht.

1.2.

Ten slotte is vonnis bepaald.

2. De feiten

2.1.

EASP heeft ten doel het bevorderen en stimuleren van en het voorlichten over de fokkerij en inschrijving van Shagya paarden en pony’s. EASP houdt in dat kader een stamboek bij. [eiser] is voorzitter van EASP.

2.2.

[gedaagde] is een uitgeverij die zich toelegt op berichtgeving over paarden. Zij geeft in dat kader onder andere ‘De Paardenkrant’ uit en exploiteert onder andere de website ‘horses.nl’.

2.3.

Begin februari 2015 werd de Shetland pony [de pony] (hierna te noemen: [de pony] ) aangeboden via veilingsite BVA Auctions als gevolg van het faillissement van stalhouderij [stalhouder] . Voordat [de pony] geveild kon worden, moest zij eerst worden gechipt en worden voorzien van een paspoort. De veiling werd gehouden in opdracht van curator

mr. J. Siebenga-Moggré (hierna te noemen: de curator). Een dierenarts werd in dat kader gevraagd een chip in [de pony] aan te brengen en een paspoort voor haar aan te vragen. Op basis van de door de dierenarts aangeleverde gegevens, waaronder de leeftijd van [de pony] (vijf jaren), heeft EASP destijds in 2015 desgevraagd een paspoort voor [de pony] afgegeven. Vervolgens bleek op de veiling dat [de pony] in een heel slechte lichamelijke conditie verkeerde en aanzienlijk ouder was dan de leeftijd van vijf jaren. Kort na de veiling is [de pony] geëuthanaseerd. Een en ander heeft destijds tot de nodige persaandacht geleid.

2.4.

Kort na bovenstaand voorval heeft de hoofdredacteur van de website horses.nl, de heer [Naam redacteur] (hierna te noemen: [Naam redacteur] ), [eiser] gebeld met de vraag wie de dierenarts in kwestie precies was die het paspoort voor [de pony] had aangevraagd. Hierop heeft [eiser] geen antwoord gegeven.

2.5.

Op 25 februari 2015 heeft [gedaagde] op de door haar geëxploiteerde website horses.nl een column van [Naam redacteur] onder de titel
'Het heilige reisdocument ' (hierna te noemen: column 2015) geplaatst. In deze column staat onder andere het volgende:

'Zo pietluttig als officials bij controle elk onnozel detail besnuffelen, zo lukraak worden de officiële identificatie- en registratiebewijzen de paardenwereld in geslingerd. Het staat zeker niet vast dat de organisatoren van de faillissementsveiling van Stalhouderij [stalhouder] en een dienstdoende chipper iets met elkaar hebben afgesproken, maar er hangt wel degelijk een verdacht luchtje aan de manier waarop hyperlink verwijderd (de onderstreping behelst een zogenoemde link, toevoeging van de voorzieningenrechter)
. Het EASP (...) verstrekte kort voor de veiling bij de pony [de pony] een paspoort nadat een dierenarts er een chip in had gedrukt. Deze dierenarts had geen oog voor de misvormde hoeven en de pijn die deze pony moet hebben gehad en hij stelde de leeftijd vast op vijf jaar. Terwijl het gebit en de betrokkenen van stal [stalhouder] toch echt de waarheid vertellen: minstens tien jaar ouder. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat zelfs een eerbiedwaardig stamboek als het NRPS moet toegeven dat bovenstaande hen óók had kunnen overkomen. Stamboeken varen blind op de betrouwbaarheid van paspoortconsulenten en dierenartsen. En heej, die blijken niet allemaal volledig betrouwbaar te zijn. (...) Dit laatste is wat mij betreft nog het meest naargeestige aspect aan de tragedie rond de als EASP-er gestorven Shetlandpony [de pony] . Ik begrijp dat een stamboek afhankelijk is van de informatie die een consulent of dierenarts doorgeeft. Maar als een dierenarts daarbij duidelijk uit de bocht vliegt, moet hijzelf de laan uit vliegen. In plaats daarvan neemt EASP- toezichthouder in Den Haag eens op zoek gaat naar het deksel van deze beerput.'

2.6.

Op 28 oktober 2017 heeft [gedaagde] opnieuw een column van [Naam redacteur] op de site van horses.nl geplaatst, ditmaal onder de titel
'Hartenwensen' (hierna te noemen: column 2017). De column betreft een soort van open brief aan de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. In deze column staat onder andere het volgende:

'Stel hogere eisen aan de erkenning van stamboeken en treedt op tegen rare clubjes die er een potje van maken. Dit kleine land biedt plaats aan meer dan één stamboek per gesloten raspopulatie. Dat vind ik gek, het lijkt mij niet in het belang van de Welsh-pony en de Haflinger. Maar zo lang die stamboeken hun werk naar behoren doen, kun je nog zeggen: wat geeft het, als die mensen dat zelf willen?

Fraude met paspoorten

Maar in dit land kun je gewoon je eigen splinterstamboekje beginnen als je ruzie [hebt] of je zin niet krijgt. Stamboeken zouden zich op gezondere en betere paarden en pony’s moeten richten, maar zijn soms meer met zichzelf dan met hun veestapel bezig. En ik ken hyperlink verwijderd (de onderstreping behelst een zogenoemde link naar de in rechtsoverweging 2.5 genoemde column, toevoeging van de voorzieningenrechter).'

2.7.

Bij brief van 30 oktober 2017 heeft de advocaat van EASP c.s. naar aanleiding van de plaatsing van column 2017 [gedaagde] gesommeerd over te gaan tot rectificatie. [gedaagde] heeft hieraan tot op heden geen gehoor gegeven.

3. De vorderingen

3.1.

De vorderingen van EASP c.s. strekken ertoe, dat de voorzieningenrechter bij vonnis, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:

I. [gedaagde] veroordeelt om binnen twee dagen na betekening van het in deze te wijzen vonnis een rectificatie te plaatsen op de website horses.nl. en deze gedurende een maand daarop geplaatst te houden, en wel op dezelfde plaats als de column van de heer [Naam redacteur] en in dezelfde opmaak en lettertype, met de navolgende tekst:

RECTIFICATIE COLUMN HARTENWENSEN

'In de column van [Naam redacteur] van 28 oktober jl. is een aantal storende fouten geslopen. Zo brengt deze column zonder enige grond het EASP stamboek in verband met paspoortfraude en wordt de suggestie gewekt dat EASP-voorzitter [eiser] het deksel op een beerput houdt. Een en ander was niet correct en daarom wordt dat bij deze gerectificeerd. Van enige bemoeienis met paspoortfraude is bij het EASP niet gebleken. Ook bestaan er geen aanwijzingen voor het bestaan van een spreekwoordelijke ‘beerput’ waar [eiser] het deksel op zou willen houden. Onze hoofdredacteur is met deze column te ver gegaan, en daarvoor bieden wij het EASP en de heer [eiser] dan ook bij deze onze excuses aan’ ,

althans een rectificatie te plaatsen met een inhoud en strekking als door de

voorzieningenrechter in goede justitie te bepalen;

II. [gedaagde] veroordeelt om op de voorpagina van de eerstvolgende editie van De Paardenkrant, te rekenen vanaf twee dagen na betekening van het in deze te wijzen vonnis, een rectificatie te plaatsen, en wel op dezelfde plaats als de column van de heer [Naam redacteur] en in dezelfde opmaak en hetzelfde lettertype, met de sub 1 voorgestelde tekst;

III. het sub I en sub II verzochte op straffe van een dwangsom van € 1.000,00 voor iedere dag, dat [gedaagde] na verloop van twee dagen na betekening van het in deze te wijzen vonnis in gebreke mocht blijven geheel aan dit deel van het vonnis te voldoen, zulks tot een maximum van € 50.000,00;

IV. [gedaagde] veroordeelt bij wege van voorschot op de door EASP c.s. geleden schade tegen behoorlijk bewijs van kwijting te voldoen de somma van € 2.500,00, althans zodanig bedrag als de voorzieningenrechter bij wege van voorschot passend zal oordelen;

V. [gedaagde] veroordeelt in de kosten van het geding, waaronder begrepen de nakosten van het exploot van betekening en het nasalaris advocaat in verband daarmee.

3.2.

[gedaagde] voert verweer, waarbij zij heeft geconcludeerd tot afwijzing van het gevorderde met veroordeling van EASP c.s. in de proceskosten bij vonnis uitvoerbaar bij voorraad.

3.3.

Op de stellingen en verweren van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

4. Het geschil en de beoordeling daarvan

Spoedeisend belang

4.1.

Gelet op de aard van de vorderingen moet worden geoordeeld dat EASP c.s. een spoedeisend belang heeft bij haar gevraagde voorzieningen.

Rectificatie

4.2.

De voorzieningenrechter ziet zich voor de vraag gesteld of de meningsuiting van [gedaagde] door middel van column 2017 al dan niet wordt beschermd door het recht op vrije meningsuiting en, daarmee samenhangend, of [gedaagde] onrechtmatig jegens EASP c.s. heeft gehandeld.

4.2.1.

EASP c.s. meent dat er sprake is van een onrechtmatige daad en voert in dat kader aan dat zij ten onrechte in verband is gebracht met paspoortenfraude.

4.2.2.

[gedaagde] betwist dat er sprake is van een onrechtmatige daad en voert daartoe aan dat EASP c.s. destijds volledig op de hoogte was van het handelen van de dierenarts en het feit dat de dierenarts EASP c.s. onjuist had voorgelicht bij de afgifte door EASP c.s. van het paspoort, maar nimmer is opgetreden tegen de betreffende dierenarts en aan de dierenarts geen sancties heeft opgelegd. Om die reden kan gezegd worden dat door

EASP c.s. fraude met paspoorten werd gefaciliteerd. Wanneer het EASP c.s. wel sancties zou hebben opgelegd had de betreffende dierenarts destijds bewezen frauduleuze praktijken niet kunnen voortzetten. De dierenarts heeft immers een paspoort uitgevende instantie nodig (zoals het EASP) die medewerking verleent anders kan de dierenarts geen paspoort verzorgen.

4.2.3.

De voorzieningenrechter overweegt het navolgende.

Het gaat in deze zaak om botsende rechten aan zijde van beide partijen. Enerzijds is er het

recht om niet in de media beschuldigd te worden van wangedrag. Anderzijds is er het recht van vrijheid van meningsuiting, zoals onder andere neergelegd in artikel 10 lid 1 van het EVRM. Dit recht omvat de vrijheid een mening te koesteren en de vrijheid om inlichtingen of denkbeelden te ontvangen of te verstrekken, zonder inmenging van enig openbaar gezag. De uitoefening van deze vrijheid kan, gelet op het tweede lid van dit verdragsartikel, worden onderworpen aan bepaalde formaliteiten, voorwaarden, beperkingen of sancties, mits deze bij wet zijn voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang van (onder meer) de bescherming van de goede naam of de rechten van anderen.

4.2.4.

De voorzieningenrechter is van oordeel dat bij een botsing tussen bovenstaande rechten het antwoord op de vraag welk van deze beide rechten in het concrete geval zwaarder weegt moet worden gevonden door een afweging van alle ter zake dienende omstandigheden van het geval. Daarbij komt aan de positie van de pers bijzondere betekenis toe gelet op enerzijds de taak van de pers om informatie en ideeën van publiek belang te verspreiden en om zijn vitale rol van publieke waakhond te spelen, en anderzijds het recht van het publiek informatie en ideeën te ontvangen. Bij genoemde afweging geldt niet als uitgangspunt dat voorrang toekomt aan het door artikel 10 EVRM gewaarborgde recht op vrijheid van meningsuiting (zie ook HR 5 oktober 2012, ECLI:NL:HR:2012:Bw9230, NJ 2012/571).

4.2.5.

Vast is komen te staan dat [gedaagde] EASP en haar voorzitter [eiser] middels column 2017 nadrukkelijk in verband heeft gebracht met fraude bij de uitgifte van paardenpaspoorten. Met EASP c.s. is de voorzieningenrechter van oordeel dat dit een ernstige beschuldiging is, die bovendien wordt geuit in kringen van paardenliefhebbers, waartoe zich ook de leden en de aspirant-leden van EASP mogen rekenen. Dit, terwijl EASP c.s. onbetwist heeft gesteld dat EASP op basis van de Regeling identificatie en registratie van dieren verplicht is om - zoals in casu ook het geval was - desgevraagd een zogenoemd blanco paardenpaspoort af te geven, ook als het om een paardachtige gaat die niet in haar eigen stamboek is geregistreerd. In geval van blanco paardenpaspoorten wordt geen melding gemaakt van een stamboek. Anders dan [Naam redacteur] in zijn column heeft geschreven is ook niet komen vast te staan dat - voor zover relevant - in het paspoort van [de pony] stond dat zij een EASP-pony was. De paspoortconsulent, in casu de hiervoor genoemde dierenarts, is krachtens de Regeling identificatie en registratie van dieren verantwoordelijk voor de (juistheid) van de in het paspoort op te nemen gegevens. Bij de verplichting desgevraagd blanco paspoorten af te geven is niet voorzien in een regeling voor het plegen van een controle op deze gegevens, waaronder de leeftijd van het dier, die door de paspoortconsulent worden aangeleverd. Of [de pony] in goede conditie verkeerde en of het ethisch verantwoord was om haar te veilen, heeft zich dan ook geheel aan de waarneming van EASP als de paspoort afgevende instantie onttrokken. Voorts heeft EASP c.s. onbetwist gesteld dat zij geen bevoegdheden had om de dierenarts te sanctioneren. Zoals gezegd, is zij verplicht desgevraagd een paspoort af te geven.

4.2.6.

Tegenover het belang van EASP c.s. om niet te worden blootgesteld aan lichtvaardige verdachtmakingen, staat het belang van [gedaagde] dat zij zich in het openbaar kritisch, informerend, opiniërend of waarschuwend moet kunnen uitlaten over misstanden die de samenleving raken. [gedaagde] moet zich vrijelijk kunnen uiten over misstanden met betrekking tot dieren. Dit geeft [gedaagde] echter geen vrijbrief voor het publiceren van de gewraakte tekst over EASP c.s. Nu niet aannemelijk is geworden dat de rol van EASP c.s. meer inhield dan het wettelijk verplicht afgeven van het aangevraagde blanco paspoort, waarbij zij mocht vertrouwen op de gegevens zoals die door de dierenarts als paspoortconsulent werden aangeleverd en EASP c.s. niet verweten kan worden dat zij geen maatregelen jegens de dierenarts heeft getroffen, is de voorzieningenrechter vooralsnog van oordeel dat de publicatie zoals die door [gedaagde] is gedaan, gezien de ernst van de in die tekst vervatte beschuldigingen waarbij EASP c.s. is weggezet als een organisatie die fraude faciliteert en de publieke belangstelling hiervoor, een onrechtmatige daad jegens EASP c.s. oplevert

4.2.7.

Toewijzing van de vordering tot rectificatie houdt, zoals [gedaagde] heeft aangevoerd, een beperking in van het in artikel 10 lid 1 EVRM neergelegde grondrecht van [gedaagde] op de vrijheid van meningsuiting. Ingevolge artikel 10 lid 2 EVRM kan dit recht worden beperkt, indien dit bij de wet is voorzien en noodzakelijk is in een democratische samenleving, bijvoorbeeld ter bescherming van de goede naam en de rechten van anderen. Van een beperking die bij de wet is voorzien, is in dit geval sprake omdat de uitlatingen onrechtmatig zijn in de zin van artikel 6:162 BW. In een democratische samenleving is het noodzakelijk dat de ernstige beschuldigingen waarvan hier sprake is, zeker nu niet geoordeeld kan worden dat die op waarheid berusten, worden rechtgezet.

4.2.8.

De enkele omstandigheid dat het door [gedaagde] gepubliceerde artikel van [Naam redacteur] een column betreft, doet geen afbreuk aan het bovenstaande. De vrijheid van meningsuiting is immers ook in een column gebonden aan grenzen, die worden overschreden in het geval dat de uitingen zijn gedaan met de bedoeling de ander te kwetsen en wanneer de met het oog op het te dienen belang gebezigde bewoordingen nodeloos grievend zijn. Daarnaast is blijkens jurisprudentie sprake van versnijding van grenzen wanneer columnisten bij het uiten van hun persoonlijke mening over personen kwalificaties bezigen of vergelijkingen treffen waartoe de feiten in redelijkheid geen aanleiding geven. Bepaalde aspecten mogen dus wel worden uitvergroot in een column, maar moeten wel steun vinden in het beschikbare feitenmateriaal (zie ook Rechtbank Breda, 14 november 2003, ECLI:NL:RBBRE:2003:AN8129). De door [Naam redacteur] gedane suggestie dat [eiser] het deksel op een beerput houdt en de stelling dat de toezichthouder in Den Haag maar eens op zoek moet gaan naar het deksel van deze beerput, is in dit verband misleidend en onnodig grievend te noemen.

4.2.9.

De conclusie op grond van het voorgaande is dat toewijzing van de vordering tot rectificatie op zowel de website horses.nl. als in de Paardenkrant geen ontoelaatbare inbreuk vormt op de vrijheid van meningsuiting van [gedaagde] . Anders dan gevorderd zal de termijn voor rectificatie gesteld worden op veertien dagen na betekening van het vonnis. Ook met betrekking tot de door EASP c.s. voorgestelde tekst ziet de voorzieningenrechter aanleiding om hiervan af te wijken. [gedaagde] dient de navolgende tekst ter rectificatie te plaatsen:

'
RECTIFICATIE COLUMN HARTENWENSEN

In de column van [Naam redacteur] van 28 oktober jl. zijn EASP stamboek en EASP-voorzitter [eiser] met paspoortfraude in verband gebracht. Van enige bemoeienis met paspoortfraude is echter bij EASP noch [eiser] gebleken. Evenmin is gebleken dat EASP of [eiser] het deksel op de spreekwoordelijke ‘beerput’ zouden willen houden. De column is op deze punten dan ook niet correct'.

4.2.10.

Al hetgeen partijen overigens nog te berde hebben gebracht kan mitsdien - als niet meer van belang zijnde voor de uitkomst van het geschil - onbesproken blijven.

Dwangsommen

4.3.

De gevorderde dwangsommen zal de voorzieningenrechter toewijzen en wel telkens voor een bedrag van € 500,00 per dag of gedeelte daarvan dat [gedaagde] in gebreke blijft aan de veroordelingen zoals genoemd in rechtsoverweging 4.2.9 te voldoen. Aan de te verbeuren dwangsommen zal een maximum worden verbonden van € 20.000,00.

Voorschot schadevergoeding

4.4.

De vordering van EASP c.s. om [gedaagde] te veroordelen tot betaling van een voorschot ter grootte van € 2.500,00 ter zake van schadevergoeding zal daarentegen worden afgewezen. EASP c.s. heeft weliswaar gesteld dat zonder meer aannemelijk is dat zij ten gevolge van de onrechtmatige publicaties van [gedaagde] schade heeft geleden, gelet op de verregaand diffamerende aard van de beschuldigingen, welke beschuldigingen bovendien zijn gepubliceerd in een speciaal op de specifieke doelgroep van het EASP gericht medium, maar zij heeft nagelaten haar stelling na de gemotiveerde betwisting ervan door [gedaagde] , nader te onderbouwen.

Proceskosten

4.5.

[gedaagde] zal als de grotendeels in het ongelijk te stellen partij worden veroordeeld in de proceskosten. De proceskosten worden aan de zijde van EASP c.s. vastgesteld als volgt:

- salaris advocaat € 816,00

- explootkosten € 103,10

- griffierecht
€ 1.924,00 +

Totaal € 2.843,10.

5. De beslissing

De voorzieningenrechter

5.1.

veroordeelt [gedaagde] om binnen veertien dagen na betekening van dit vonnis een rectificatie te plaatsen op de website horses.nl. en deze gedurende een maand daarop geplaatst te houden, en wel op dezelfde plaats als de column de heer [Naam redacteur] en in de zelfde opmaak en lettertype, met de navolgende tekst:

'
RECTIFICATIE COLUMN HARTENWENSEN

In de column van [Naam redacteur] van 28 oktober jl. zijn EASP stamboek en EASP-voorzitter [eiser] met paspoortfraude in verband gebracht. Van enige bemoeienis met paspoortfraude is echter bij EASP noch [eiser] gebleken. Evenmin is gebleken dat EASP of [eiser] het deksel op de spreekwoordelijke ‘beerput’ zouden willen houden. De column is op deze punten dan ook niet correct'.

5.2.

veroordeelt [gedaagde] om op de voorpagina van de eerstvolgende editie van

De Paardenkrant, te rekenen vanaf veertien dagen na betekening van dit vonnis, een rectificatie te plaatsen, en wel op dezelfde plaats als de column van de heer

[Naam redacteur] en in de zelfde opmaak en lettertype, met de sub 5.1 genoemde tekst;

5.3.

veroordeelt [gedaagde] tot betaling van een dwangsom aan EASP c.s. van € 500,00 per dag of gedeelte daarvan dat [gedaagde] in gebreke blijft aan de veroordelingen zoals genoemd sub 5.1 en 5.2 te voldoen, ingaande veertien dagen na betekening van dit vonnis;

5.4.

veroordeelt [gedaagde] in de proceskosten van deze procedure aan de zijde van EASP c.s., tot op heden vastgesteld op € 2.843,10;

5.5.

verklaart het vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad;

5.6.

wijst af het meer of anders gevorderde.

Dit vonnis is gewezen door mr. J.E. Biesma, voorzieningenrechter, en in het openbaar uitgesproken op 7 december 2017 in tegenwoordigheid van de griffier.

fn 375