Beoordeling van het bewijs
Het standpunt van de officier van justitie
De officier van justitie heeft geconcludeerd dat het ten laste gelegde kan worden bewezen.
Hij heeft daartoe aangevoerd dat verdachte opzettelijk een ontploffing teweeg heeft gebracht waardoor levensgevaar voor andere personen en gemeen gevaar voor goederen te duchten was. Bij verdachte was, ondanks zijn psychische beperkingen, enig inzicht in de draagwijdte van zijn handelen en de mogelijke gevolgen daarvan aanwezig, aldus de officier van justitie.
Het standpunt van de verdediging
De raadsvrouw heeft betoogd dat verdachte moet worden vrijgesproken van het ten laste gelegde. Zij heeft daartoe aangevoerd dat het ten laste gelegde opzet niet kan worden bewezen, ook niet in voorwaardelijke zin, doordat bij verdachte ieder inzicht in de draagwijdte van zijn handelen en de mogelijke gevolgen daarvan heeft ontbroken. De raadsvrouw verwijst hiervoor naar de conclusies van de psychiater en de psycholoog die verdachte onderzocht hebben. De psychiater omschrijft in zijn conclusie dat de psychose en depressieve gestemdheid bij verdachte dusdanig overweldigend waren dat hij de grip op de realiteit totaal kwijt was en geen besef had dat hij een groot risico nam toen hij de boot met gas opblies, alsmede dat de ziekelijke stoornis en gebrekkige ontwikkeling een alles doordringende doorwerking hadden in het doen en laten van verdachte. De psychiater en de psycholoog komen beide tot het advies om verdachte ontoerekeningsvatbaar te verklaren. De raadsvrouw verwijst voorts naar de door verdachte afgelegde verklaringen zoals dat hij dacht dat er water uit de gaskraan kwam.
Het oordeel van de rechtbank
Aan verdachte is ten laste gelegd dat hij in zijn woning aan de Nachtegaalstraat [nummer] in Drachten opzettelijk een ontploffing teweeg heeft gebracht terwijl door die ontploffing gemeen gevaar voor goederen en/of levensgevaar en/of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor anderen te duchten was.
Uitgangspunt voor de beoordeling van het opzet bij verdachte voor dit delict is dat het opzet gericht moet zijn op het teweeg brengen van de ontploffing. Het opzet van verdachte behoeft niet gericht te zijn op het bestanddeel ‘terwijl daarvan gemeen gevaar voor goederen en/of levensgevaar en/of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor een ander te duchten is’. Voor dit gevaar geldt dat dit ten tijde van het teweegbrengen van de ontploffing naar algemene ervaringsregels voorzienbaar moet zijn geweest, zodat niet van belang is dat de verdachte zelf dat gevaar wellicht niet heeft voorzien.
Voor de beoordeling van het beroep op een ernstige geestelijke stoornis bij verdachte, die aan het opzet in de weg zou staan, moet -naar vaste jurisprudentie- voorop worden gesteld dat een dergelijke stoornis alleen dan aan de bewezenverklaring van het opzet in de weg staat wanneer bij verdachte ten tijde van zijn handelen ieder inzicht in de draagwijdte van zijn gedragingen en de mogelijke gevolgen daarvan zou hebben ontbroken. Daarvan zal slechts bij hoge uitzondering sprake zijn. Uit de omstandigheid dat een verdachte niet de vrijheid had om zijn wil te bepalen en keuzes te maken, kan op zichzelf niet worden afgeleid dat bij hem ieder inzicht in de draagwijdte van zijn gedragingen en de mogelijke gevolgen heeft ontbroken.
Daarnaast geldt dat het oordeel dat sprake is van ontoerekeningsvatbaarheid niet uitsluit dat een verdachte opzettelijk heeft gehandeld. Voor de bewijsbaarheid van opzet in juridische zin moet worden gekeken naar de concrete gedragingen van verdachte die uit de bewijsmiddelen naar voren komen, waarbij het in beginsel niet van belang is of die gedragingen hun grondslag vinden in wanen of een stoornis van andere aard.
Met betrekking tot de gedragingen van verdachte is de rechtbank het volgende gebleken uit de stukken en uit het onderzoek ter terechtzitting.
Op zondag 27 december 2015 heeft een explosie plaatsgevonden in een flatgebouw te Drachten. Het betreffende flatgebouw is gelegen aan de kruising van de Nachtegaalstraat met de Noordkade. Het gebouw bestaat uit twee vleugels, die in een hoek van 180 graden van elkaar staan en heeft vier verdiepingen met appartementen. Tegenover de flat ligt aan de voorzijde een openbaar parkeerterrein en achter de flat is een afgesloten parkeerterrein gelegen. Bij de komst van de politie bleek dat een groot gedeelte van het gebouw aan de zuidzijde was weggeblazen en dat het parkeerterrein aan de voorzijde en aan de achterzijde van het gebouw bezaaid lag met allemaal goederen, huisraad en stukken (muur)steen. Verscheidende auto’s die op het parkeerterrein aan de voor- en achterzijde van het flatgebouw stonden waren zwaar beschadigd. Later die nacht is de vleugel van het flatgebouw gelegen aan de Nachtegaalstraat grotendeels ingestort. Uit sporenonderzoek blijkt dat de Nachtegaalstraat [nummer] kan worden aangemerkt als het ontstaansgebied van de explosie. De officier van dienst van de brandweer heeft geconcludeerd dat gezien de kracht van de explosie er een vrij grote hoeveelheid gas moet zijn opgebouwd en dat indien de gaskraan van het betreffende pand is open gedraaid, dat de gaskraan enkele uren open heeft gestaan. Verdachte was bewoner van de Nachtegaalstraat [nummer] en is kort na de explosie in verwarde toestand aan de achterzijde van het pand aangetroffen. Hij heeft verklaard dat hij de gaskraan in zijn woning heeft open gezet. Hij heeft aangegeven dat het ging om de gaskraan die normaliter via een slang het gas naar het vierpitsgasstel leidt. Verdachte had in het verleden de slang tussen deze gaskraan en het gasstel verwijderd. Verdachte heeft voorafgaand aan de explosie gebruik gemaakt van het gas dat uit de gaskraan kwam om de zijkanten van een rubberboot op te blazen door het uiteinde van de slang niet aan de voetpomp maar aan de gaskraan te bevestigen zodat het gas de boot in stroomde. Verdachte heeft dit tweemaal gedaan namelijk voor beide zijkanten van de boot. Verdachte had daarvoor het gas al geruime tijd vrij in zijn woning laten stromen, zo blijkt uit zijn verklaring. Door het geluid van het gesis dacht hij op enig moment dat er water uit de gaskraan kwam en dat het bootje begon te varen. Verdachte dacht dat hij door het beton naar boven kon gaan met het bootje, dat hij als een soort tweede Jezus naar de hemel zou gaan en heeft zich daarbij afgevraagd hoe hij de knal zou kunnen overleven. Verdachte heeft voorts verklaard dat hij in de boot is gaan liggen en dat hij verwachtte dat hij door het gas bewusteloos zou raken, maar dat dit niet gebeurde. Verdachte heeft verklaard dat hij honger kreeg en wilde eten. Hij wilde het eenpitsgasstel aan doen met de draaiknop, zag wel dat er een vonk kwam, maar dat het gasstelletje niet aan wilde. Op de vraag of verdachte dat niet gevaarlijk vond, heeft verdachte geantwoord dat iedereen weet dat je met gas voorzichtig moet zijn en dat je, als er vuur bij komt, een ontploffing krijgt. Verdachte heeft voorts aangegeven dat hij denkt dat de ontploffing is ontstaan doordat hij een waterkoker aan heeft gedaan.
De rechtbank komt op grond van deze verklaringen tot het oordeel dat hoewel uit de verklaringen van verdachte blijkt van waandenkbeelden en akoestische hallucinaties, dat niet gezegd kan worden dat daaruit afgeleid kan worden dat bij verdachte geen enkel inzicht aanwezig was in de draagwijdte van zijn handelen en de mogelijke gevolgen daarvan.
Uit die verklaringen van verdachte blijkt immers eveneens dat hij zich op verschillende momenten ervan bewust is geweest dat hij de gaskraan opendraaide, dat er gas uit die kraan kwam waarmee hij een rubberbootje heeft gevuld, dat hij flauw zou kunnen vallen als gevolg van het in de woning gestroomde gas en dat gas als gevolg van een vonk of vuur tot explosie kan komen.
Door te handelen zoals verdachte heeft gedaan heeft hij, op zijn minst genomen, willens en wetens de aanmerkelijke kans aanvaard dat een ontploffing zou ontstaan, die ook daadwerkelijk is ontstaan en waardoor zonder meer in algemene zin voorzienbaar was dat daarvan gemeen gevaar voor goederen en levensgevaar en gevaar voor zwaar lichamelijk letsel te duchten was.
1. De door verdachte op de terechtzitting van 14 juli 2016 afgelegde verklaring, voor zover inhoudende, zakelijk weergegeven:
Ik woonde in het appartement aan de Nachtegaalstraat [nummer] in Drachten. Op 27 december 2015 was ik thuis. Ik heb de gaskraan open gezet. Het was de gaskraan bij het vierpitsgasstel en daar zat zo'n draaiknop op. Er zat niets op aangesloten, ik had de slang tussen de kraan en het gasstel al jaren geleden weggehaald. Ik had een rubberbootje en die heb ik met het gas opgepompt. Ik probeerde het éénpitsgasstel aan te doen maar dat lukte niet. Ik heb toen de elektrische waterkoker aangezet door de stekker in het stopcontact te doen en misschien ook weer uitgezet door de stekker uit het stopcontact te trekken. Toen kwam er een explosie in mijn flat.
2. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 28 december 2015, opgenomen op pagina 77 van het dossier met nummer PL0100-2015380086, d.d. 11 april 2016, inhoudende als verklaring van verbalisant:
Op zondag 27 december 2015, omstreeks 21:52 uur kreeg ik, verbalisant, het mobilofonische verzoek van de meldkamer Noord Nederland, te gaan naar de Nachtegaalstraat, alwaar een explosie in de aldaar gesitueerde flat had plaatsgevonden. Toen ik, omstreeks, 22:00 uur aan de noordelijke zijde van de flat ter plaatse kwam, ben ik naar de achteringang van de flat gelopen. Deze achteringang is omheind door een hek, welke open stond. Ik, verbalisant zag dat de achterzijde van de flat volledig was vernield over de gehele breedte van de flat. Ik, verbalisant, zag dat een groot deel van de gevel van de gehele flat was weggeblazen en dat het parkeerterrein volledig lag bezaaid met puin en huisraad. Ik, verbalisant, zag dat er
meerdere auto's, die kennelijk eerder geparkeerd stonden op het parkeerterrein, enkele meters waren verplaatst en zwaar waren beschadigd. Tevens zag ik dat de galerijen van meerdere verdiepingen fors waren verzakt en ik hoorde hulpgeroep en knallen en krakende geluiden uit het pand komen. Ik, verbalisant, zag dat op de eerste verdieping een persoon bij de ontwrichte deur kwam, terwijl de woning naast deze woning inmiddels tot een gat geworden was. Ondertussen zag ik, verbalisant, een persoon uit de meest beschadigde woning komen.
Deze persoon werd in eerste instantie opgevangen door verbalisant [verbalisant]. Ik,
verbalisant, sprak daarna de persoon aan en vroeg hem van welke woning hij de bewoner
was. De persoon antwoordde mij in vrij heldere bewoordingen dat hij de bewoner van
Nachtegaalstraat [nummer] was en dat hij [verdachte] heette.
3. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 29 december 2015, opgenomen op pagina 82 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [getuige]:
Ik ben werkzaam bij de brandweer. Op 27 december 2015 omstreeks 22.00 uur kreeg ik de oproep naar Drachten te gaan. In een woning aan de Nachtegaalstraat zou een explosie hebben plaatsgevonden en brand zijn. Een kwartier na de melding was ik ter plaatse. Het bleek te gaan om een appartement op de begane grond. Personeel van de brandweer was bezig met bluswerkzaamheden. Volgens mij was het een explosie van binnenuit want zowel de voor- als de achtergevel van het appartement waren weggeblazen. De explosie kan mede zijn ontstaan door gasvorming. Gezien de kracht van de explosie moet er een vrij grote hoeveelheid gas zijn opgebouwd. Indien de gaskraan van het betreffende pand is open gedraaid, dan heeft de gaskraan ook enkele uren open gestaan.
4. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 15 februari 2016, opgenomen op pagina 100 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van verbalisanten:
Van 28 t/m 30 december 2015 werd door ons een forensisch brand- en explosieonderzoek ingesteld. Locatie incident: Nachtegaalstraat [nummer], Drachten, gemeente Smallingerland. Object: appartement in een flatgebouw. Het appartementencomplex is gelegen op een perceel aan de Nachtegaalstraat tussen de Noordkade en Eibertsbek te Drachten. Het object was gelegen op de eerste bouwlaag (begane grond) van een appartementencomplex welke ter plaatse bestond uit vier bouwlagen. Op elke bouwlaag waren appartementen gelegen met een woonbestemming. Het appartementencomplex was zeer zwaar beschadigd. In de ochtend na de explosie resulteerde de ontstane schade tot instorting van een deel van het complex. Hierbij raakten direct twaalf appartementen betrokken. Daarnaast raakten naastgelegen appartementen beschadigd. Gelet op de bevindingen vanuit het forensische- en tactische onderzoek kon het object als ontstaansgebied van de explosie worden aangemerkt. Na het opendraaien van de gaskraan kon het gas zich vrijelijk verspreiden in het object, waarna er op enig moment sprake kon zijn van het tot ontsteking komen van een optimaal gas/luchtmengsel.
5. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 30 december 2015, opgenomen op pagina 149 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [gemachtigde woningstichting] namens de benadeelde woningstichting [benadeelde 1]:
Op 27 december 2015, omstreeks 22:00 uur, kwam bij [benadeelde 1] de melding binnen dat er een explosie had plaats gevonden in een appartement in het flatgebouw aan de Nachtegaalstraat te Drachten. Dit flatgebouw, bestaande uit 38 appartementen, is eigendom van eerder genoemde woningstichting [benadeelde 1]. De 38 appartementen hebben de [nummering] . Ter plaatse bleek mij dat er zeer veel schade was ontstaan door een explosie, die hoogstwaarschijnlijk had plaats gevonden in het appartement op de begane grond, voorzien van nummer [nummer]. Door de explosie heeft er ook kortstondig brand gewoed. Door de schade die ontstaan was door de explosie, was een gedeelte van het flatgebouw instabiel geworden en is enkele uren na de explosie ingestort. De bewoners van alle appartementen zijn elders ondergebracht.
6. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 27 januari 2016, opgenomen op pagina 138 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van verdachte:
Op de Nachtegaalstraat heb ik het vierpitsgasstel nooit gebruikt. Er zat geen slang meer tussen het gasstel en de gastoevoer. Op de gastoevoer zat een kraantje. Ik had het gaskraantje open gedraaid. Wel 1 of 2 uur. Hier in de keuken lag een rubberen boot. Ik heb de boot opgepompt met gas uit deze gaskraan. Ik heb de slang van de opblaaspomp van de boot op de gaskraan gedaan. Ik had toen de boot op het aanrecht gezet. Ik hoorde toen een sissend en borrelend geluid. Ik dacht dat ik met het bootje naar de hemel zou gaan. Daarna heb ik de boot op de grond gezet. Ik heb de gaskraan dicht gedraaid nadat ik de boot had volgepompt met gas. Ik dacht dat ik door het beton naar boven kon gaan met het bootje. Ik geloofde in een wonder van God, dat ik naar de hemel zou gaan. Maar hoe kan ik de knal overleven? Ik wilde als een soort tweede Jezus naar de hemel. Ik kreeg honger en wilde eten. Ik zou het éénpitsgasstel aan doen, naar door het vonkje gebeurde er niets. Ik deed de waterkoker aan en toen gebeurde het. Ja, ik had dat wel verwacht. Op mijn waterkoker zit geen aan/uit knop. Je moet deze waterkoker aan doen door de stekker erin te doen.
7. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 4 februari 2016, opgenomen op pagina 143 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van verdachte:
De zijkanten van de boot heb ik met gas gevuld. Met het slangetje. Dat heb ik aan de gaskraan gedaan. Ik heb eerst gas in de woning gelaten en daarna de boot opgepompt.
Ik ben in het bootje gaan zitten en dacht zo naar de hemel te gaan. Ik wilde eten nemen met het éénpitsgasstelletje. Hij wilde niet aanslaan. Er zat een draaiknop op om hem aan te doen, met een vonkje. Dit moet je klikken. Ik zag de vonk wel, maar hij wilde niet aan.
Iedereen weet dat je met gas voorzichtig moet zijn. Als er vuur bij komt dan krijg je een ontploffing. Maar dat gebeurde niet. Toen deed ik de waterkoker aan. Als er een vonk is dan moet er toch een ontploffing komen. Met gas moet je toch bewusteloos raken. Dat gebeurde in de oorlog ook. Als de gaskraan 2 uur aan is dan moet er toch wat gebeuren.
8. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 4 januari 2016, opgenomen op pagina 155 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 1]:
Op 27 december 2015 was ik samen met mijn vrouw in onze woning aan de Nachtegaalstraat [nummer] te Drachten. Rond 22.00 uur was er een hele harde knal en een steekvlam.
9. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 29 december 2015, opgenomen op pagina 157 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 3]:
Ik woon samen met [slachtoffer 4] op de Nachtegaalstraat [nummer] in Drachten. Naast ons op [nummer] woont [verdachte]. Op 27 december 2015 gingen wij ons appartement binnen. Alles begon in een keer te trillen. Ook hoorden wij een soort knal en wij voelden heel veel luchtdruk en meteen daarna lag er allemaal puin om ons heen.
10. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 28 december 2015, opgenomen op pagina 166 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 5]:
Ik woon aan de Nachtegaalstraat [nummer] te Drachten. Ten tijde van de explosie was ik in de woning.
11. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 29 december 2015, opgenomen op pagina 168 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 6], wonende Nachtegaalstraat [nummer] te Drachten:
Op 27 december 2015 was ik met [slachtoffer 7] thuis. Ik hoorde een hele diepe knal.
12. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 29 december 2015, opgenomen op pagina 172 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 8]:
Ik ben woonachtig op het adres Nachtegaalstraat [nummer] te Drachten. Op 27 december 2015 waren mijn vriend en ik beiden thuis. Ik hoorde ineens een enorme harde knal.
13. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 28 december 2015, opgenomen op pagina 177 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 9]:
Ik was samen met mijn man in onze woning in de Nachtegaalstraat [nummer] aanwezig. Ik hoorde een harde knal en glasgerinkel en kreeg grote scheuren in de muren.
14. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 28 december 2015, opgenomen op pagina 185 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 10]:
Ten tijde van de explosie waren wij met 2 personen in de woning Nachtegaalstraat [nummer] Drachten.
15. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 28 december 2015, opgenomen op pagina 187 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 11]:
Ik woon op het adres Nachtegaalstraat [nummer]. Op 27 december 2015 omstreeks 22.00 uur was ik samen met mijn vriend in mijn woning. Er was een explosie.
16. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 29 december 2015, opgenomen op pagina 192 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 12]:
Ik woon aan de Nachtegaalstraat [nummer] te Drachten. Ten tijde van de explosie was ik alleen thuis.
17. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 28 december 2015, opgenomen op pagina 197 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 13]:
Ik woon aan de Nachtegaalstraat [nummer] te Drachten. Ten tijde van de explosie was ik alleen in die woning.
18. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 29 december 2015, opgenomen op pagina 202 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 14]:
Ik ben woonachtig op het adres Nachtegaalstraat [nummer] te Drachten. Op 27 december 2015 omstreeks 22.00 uur was ik thuis. Opeens was er een heel aparte dreun en ging het licht uit.
19. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 28 december 2015, opgenomen op pagina 219 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 15]:
Ten tijde van de explosie was ik alleen in de woning Nachtegaalstraat [nummer].
20. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 29 december 2015, opgenomen op pagina 225 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 16]:
Ik woon op het adres Nachtegaalstraat [nummer] te Drachten. Op 27 december 2015 omstreeks 22.00 uur lag ik in mijn bed. Opeens was er een enorme knal.
21. Een naar wettelijk voorschrift opgemaakt proces-verbaal van Politie Noord-Nederland d.d. 29 december 2015, opgenomen op pagina 228 van voornoemd dossier, inhoudende als verklaring van [slachtoffer 17]:
Ik woon op de Nachtegaalstraat [nummer]. Op 27 december 2015 was ik thuis op het moment van de explosie. Bij mij in de woning was mijn vriendin [slachtoffer 18].