Uitspraak
RECHTBANK NOORD-HOLLAND
Afdeling Publiekrecht, Sectie Strafrecht
Locatie Alkmaar
Meervoudige raadkamer
Parketnummer: 14/810433-08
Uitspraakdatum: 6 april 2017
BESLISSINGvan de rechtbank, naar aanleiding van de op 3 februari 2017 ter griffie van deze rechtbank ingediende vordering van de officier van justitie, welke vordering ertoe strekt dat de rechtbank de termijn van de terbeschikkingstelling van
[veroordeelde]
,
,
geboren op [geboortedatum] te [geboorteplaats] ,
thans verblijvende in Forensisch Psychiatrisch Centrum (FPC) Veldzicht te Balkbrug,
zal verlengen met één jaar.
1. De procedure
De rechtbank heeft kennisgenomen van de processtukken waaronder:
- het arrest van het Gerechtshof Amsterdam van 17 december 2010, waarbij [veroordeelde] (hierna: betrokkene) ter beschikking werd gesteld met bevel tot verpleging van overheidswege, wegens moord, verkrachting meermalen gepleegd, poging tot verkrachting en poging tot zware mishandeling. De termijn van de terbeschikkingstelling nam een aanvang op 26 maart 2012;
- de beslissing van deze rechtbank van 18 maart 2016, waarbij de termijn van de terbeschikkingstelling laatstelijk is verlengd met één jaar;
- het advies repatriëring van de officier van justitie, gedateerd 5 augustus 2016;
- de aantekeningen omtrent de lichamelijke en geestelijke gesteldheid van de betrokkene als bedoeld in artikel 509o, tweede lid, aanhef en onder 2 van het Wetboek van Strafvordering, betreffende de periode 4 maart 2016 tot en met 19 december 2016;
- het rapport van de forensisch psycholoog [deskundige 1] , gedateerd 30 december 2016;
- het rapport van de psychiater [deskundige 2] , gedateerd 23 december 2016;
- een advies als bedoeld in artikel 509o, tweede lid, aanhef en onder 1 van het Wetboek van Strafvordering, gedateerd 3 januari 2017, afkomstig van F.P.C. Veldzicht (hierna: de kliniek) en ondertekend door dhr. [deskundige 3] , plv. geneesheer-directeur en [deskundige 4] , algemeen directeur, strekkende tot verlenging van de terbeschikkingstelling voor de duur van één jaar;
- het aanvullend advies betreffende de repatriëring van veroordeelde, gedateerd 15 maart 2017, afkomstig van de kliniek en ondertekend door [deskundige 5] , 1e geneeskundige en [deskundige 4] , algemeen directeur, hoofd van de inrichting.
Op 23 maart 2017 is de vordering op een openbare raadkamerzitting behandeld. Daarbij zijn gehoord betrokkene, zijn raadsman mr. J.H.S. Vogel, advocaat te Alkmaar, deskundige [deskundige 6] , forensisch maatschappelijk werker FPC Veldzicht, en de officier van justitie.
Van dit verhoor is afzonderlijk proces-verbaal opgemaakt.
2. Het standpunt van de kliniek
In genoemd verslag en advies van de kliniek d.d. 3 januari 2017 is onder meer - zakelijk weergegeven - het volgende opgenomen:
Er bestaat een zeer duidelijk verband tussen de bij patiënt vastgestelde stoornissen en het gevaar dat hierdoor ontstaat in geval van geen, of niet adequate, behandeling. Op basis van zijn paranoïde wanen en ook het horen van stemmen is hij tot zijn delicten gekomen waarbij impulsiviteit en verminderd intellectueel functioneren ook een ontremmende invloed hebben gehad. De Transculturele Psychiatrie behandeling is goed aangeslagen en het behandelplafond is bereikt.
Op dit moment is er door adequate anti psychotische medicatie - waarbij inname
gecontroleerd wordt - en doordat patiënt een gestructureerd leven binnen een klinisch milieu wordt geboden dat afgestemd is op zijn capaciteiten, een situatie ontstaan die waarschijnlijk optimaal is. De kans op agressie is daarmee gering. Dit wordt anders indien deze zaken onvoldoende gewaarborgd worden. Het streven is dan ook om patiënt over te plaatsen naar een klinische setting in Albanië waar de behandeling en het toezicht kunnen worden voortgezet.
De inschatting is dat hiermee de kans op agressie in eerste instantie toe zal nemen tot matig.
Er is inmiddels contact gelegd met de behandelaar in een ziekenhuis in Albanië.
Deze behandelaar heeft te kennen gegeven bereid te zijn patiënt op te nemen en te behandelen, maar daarover nu geen verdere voorspellingen te willen doen. Het voornemen is om de adviseur forensische psychiatrie vreemdelingen naar de kliniek in Albanië te laten gaan om daar samen met de ouders en het psychiatrisch ziekenhuis het repatriëringsplan verder te concretiseren. Dit zal in januari/februari 2017 plaatsvinden.
In de tussentijd dient patiënt zijn programma in de kliniek zo goed mogelijk vol te
houden. Hierin wordt momenteel nadere aandacht besteed aan het aanpassen
van de vroegsignalering en aan het vergroten van zijn assertiviteit.
Het risico op gewelddadig gedrag bij beëindiging van de TBS wordt ingeschat als hoog. Binnen de kliniek wordt de kans op recidive als gering ingeschat, onder voorwaarde dat patiënt zijn medicatie trouw inneemt, een goede dagstructuur heeft en open is over zijn belevingswereld. Patiënt zal vanwege zijn pathologie blijvend aangewezen zijn op zorg en toezicht om de kans op recidive te minimaliseren.
Aangezien het repatriëringsplan nog verder aangescherpt dient te worden en hiermee de nodige tijd gemoeid gaat, wordt geadviseerd om de terbeschikkingstelling met 1 jaar te verlengen.
In het aanvullend verslag en advies van de kliniek d.d. 15 maart 2017 is onder meer - zakelijk weergegeven - het volgende opgenomen:
In het regulier verlengingsadvies d.d. 3 januari 2017 is door Veldzicht geadviseerd om de TBS te verlengen voor de duur van één jaar op grond van de overweging dat het repatriëringsplan nog verder aangescherpt diende te worden.
Gezien de recente beschreven ontwikkelingen, is het vanuit de optiek van de kliniek echter gepast als de rechtbank tevens de optie tot voorwaardelijke beëindiging van de TBS (bij terugkeer naar Albanië), zou overwegen.
Zoals beschreven bestaat ook in Albanië de mogelijkheid dat patiënt wordt opgenomen in een klinische setting waar zorg en toezicht kunnen worden geboden. Indien patiënt hier zou worden opgenomen, is de inschatting dat de kans op agressie in eerste instantie toe zal nemen tot matig.
De verwachting is echter dat patiënt in Albanië niet in aanmerking zal komen voor een klinische opname en dat zal worden volstaan met ambulante begeleiding.
Om het recidiverisico in een dergelijke situatie te minimaliseren is het van belang dat patiënt zijn medicatie trouw inneemt, een goede dagstructuur heeft en dat hij open is over zijn belevingswereld. Dit kan als volgt worden geregeld:
Patiënt zal bij zijn ouders gaan wonen. Zijn ouders zullen worden betrokken bij de behandeling vanuit de polikliniek en psycho-educatie krijgen omtrent de vroegsignalering van patiënt zodat zij tijdig kunnen ingrijpen indien het minder goed zou gaan met patiënt;
Patiënt zal samen met zijn ouders in hun tuin gaan werken, en heeft hiermee een dagbesteding en dagstructuur;
Patiënt zal vanuit de polikliniek worden begeleid door een psycholoog en psychiater. Zij zullen zijn toestandsbeeld monitoren en toezien op zijn medicatiegebruik;
Verpleegkundigen van de kliniek zullen begeleidende gesprekken en activiteiten met patiënt ondernemen.
Wanneer patiënt in Albanië de juiste (psychiatrische) zorg, ondersteuning en medicatie ontvangt om terugval en recidive te voorkomen, wordt het risico op gewelddadig gedrag als gering ingeschat.
De inschatting is dat patiënt zich zal committeren aan de afspraken die onderdeel vormen van zijn repatriëringsplan. Hij vertrouwt op de deskundigheid van de hulpverlening en is van mening dat zij ‘weten wat goed voor hem is’. In Veldzicht volgt hij de adviezen van het behandelteam dientengevolge te allen tijde op.
De deskundige [deskundige 6] heeft bij de behandeling in openbare raadkamer laatst genoemd advies als volgt toegelicht:
De ouders van veroordeelde zijn erg betrokken bij hun zoon. Vorig jaar zijn zij op bezoek geweest in Veldzicht. Daarvóór zijn zij twee keer bij hem op bezoek geweest in de FPC Dr. S. van Mesdag in Groningen.
Ik heb onderzoek gedaan in Albanië. De kans is heel klein dat veroordeelde in de gesloten psychiatrie in Albanië terecht kan. De gezondheidszorg in Albanië is niet van hetzelfde niveau als in Nederland. Ik heb in Albanië de kliniek voor gesloten psychiatrie bezocht. Daar zijn bedden voor 16 mannen en 16 vrouwen. Men ontvangt medicatie maar verder is er geen enkele vorm van therapie of resocialisatie. De mensen die daar verbleven waren dusdanig psychotisch dat zij niet meer de straat op konden.
Ik heb de casus van veroordeelde besproken met twee Albanese psychiaters en ik heb hun gevraagd hoe zij de casus zouden oppakken. Zij hebben gezegd dat veroordeelde niet psychotisch genoeg is om op een gesloten afdeling in Albanië te worden opgenomen. Ze vertelden dat veroordeelde in het ziekenhuis in Shkodër terecht zou kunnen waar hij dagbehandeling krijgt en van waaruit het toestandsbeeld van veroordeelde gevolgd kan worden. Indien veroordeelde psychotisch zou worden, bestaat de mogelijkheid in Albanië om hem met een rechterlijke machtiging gedwongen op te nemen. De criteria daarvoor liggen in Albanië weliswaar hoger, omdat er veel minder bedden beschikbaar zijn, maar als het moet, gebeurt het wel.
Veroordeelde zal gaan wonen bij zijn ouders. Ik ben bij hen op bezoek geweest en zij hebben mij de kamer van hun zoon laten zien. De ouders en ook de medewerkers van het ziekenhuis zullen van ons een training krijgen waarin zij leren de signalen de onderkennen van verminderd psychisch functioneren van veroordeelde. De woning van de ouders ligt even buiten een woonwijk. Zij hebben een grote tuin. De veroordeelde kan bij wijze van dagbesteding zijn ouders ontlasten en hen helpen in de tuin. Het is nagenoeg onmogelijk voor veroordeelde om een baan te krijgen in Albanië. Daar bestaan veel stigma’s rond de psychiatrie.
De polikliniek in Shkodër ligt op loopafstand van de woning van de ouders van veroordeelde. De ouders zullen iedere dag naar de kliniek gaan en in samenspraak met de kliniek de situatie van hun zoon monitoren.
Als veroordeelde geen ongewenst vreemdeling was, zou hij allang in aanmerking zijn gekomen voor verloven. Hij zou dan waarschijnlijk door de kliniek al zijn aangemeld bij een FPA en hij zou waarschijnlijk al in een beschermd wonen setting verblijven.
Veroordeelde gedraagt zich goed in de kliniek. Hij heeft aan alle therapieën meegedaan. Er zijn geen incidenten geweest, er is geen sprake van agressie of middelengebruik.
In Nederland had hij, als hij niet een ongewenst vreemdeling zou zijn geweest, al een voorwaardelijke beëindiging kunnen krijgen met als bijzondere voorwaarde bijvoorbeeld het medicijngebruik. Wij kunnen deze voorwaarde niet stellen als hij naar Albanië gaat. Wel kunt u de TBS voorwaardelijk beëindigen met verwijzing naar artikel 38lb van het Wetboek van Strafrecht.
Als veroordeelde in Albanië weer gevaarlijk wordt, hanteert men de korte klap. Hij zal na zijn aanhouding 48 uur worden geobserveerd door een psychiater. In Albanië bestaat geen constructie zoals wij die hier kennen. Overigens komt hij ook na eventuele overplaatsing naar Albanië eerst 48 uur in observatie.
Ik heb met de psychiaters de medicatie van veroordeelde doorgenomen. Hij zal in Albanië een invaliditeitsuitkering krijgen, daarvan kan hij een deel van zijn medicatie zelf betalen. Borging van de medicatie is er niet, behalve dat hij zelf weet dat hij medicijnen nodig heeft. Er is bij veroordeelde sprake van ziektebesef en ziekte-inzicht. Tachtig procent van de patiënten bij wie dit besef en dit inzicht er niet is, zal met de medicatie stoppen. Hoewel hij het besef en het inzicht heeft kan hij dit door zijn ziekte moeilijk uiten. Hij wil nog wel eens zijn medicijnen vergeten, dat is een risico.
De veroordeelde is thans uitbehandeld. Indien er geen voorwaardelijk beëindiging van de TBS komt, dreigt de TBS een vorm van detentie te worden.
Het is nooit helemaal uit te sluiten dat er in Albanië een nieuw ernstig feit door veroordeelde wordt gepleegd, maar dat is ook het geval in Nederland. De wet geeft niet aan dat de zorg in Albanië precies hetzelfde moet zijn geregeld als in Nederland. De zorg in Albanië hebben we zorgvuldig onderzocht. Wij achten het verantwoord dat veroordeelde zal worden gerepatrieerd naar Albanië. Indien u van mening bent dat repatriëring niet verantwoord is, zal veroordeelde in de longstay gaan. Dit mag eigenlijk niet, want dat kan worden gezien als gevangenisstraf.
Op vragen van de oudste rechter kan ik zeggen dat er vanuit Nederland voor zes maanden medicatie wordt meegegeven. De psychiater in Albanië heeft aangegeven dat deze medicijnen ook zullen worden gebruikt. Hij kan dit naar eigen inzicht veranderen. Medicatie wordt in Albanië van staatswege verstrekt, maar niet alle soorten medicijnen zijn beschikbaar.
Op vragen van de jongste rechter kan ik zeggen dat ik denk dat de ouders gaan toezien op medicijngebruik. De vader van veroordeelde is leraar natuurkunde geweest en heeft zichzelf Engels geleerd. Hij heeft geleerd te communiceren met de psychiaters in Nederland. Een medicijndepot is in Albanië ook mogelijk.
Op vragen van de jongste rechter kan ik zeggen dat de kliniek in Shkodër op loofafstand van de woning van de ouders ligt. Vader is door zijn werk bekend in de stad en hij kan makkelijk contacten leggen. Er gaat een trainer mee om de ouders gedurende één á twee dagen te trainen. Ook zal er voor zes maanden aan medicatie worden meegegeven. In Albanië zal een plan worden opgemaakt waarin dagbehandeling gedurende minimaal een jaar en intensieve monitoring centraal staat. Ook zal er familietherapie volgen zodat de ouders goed weten wat de problematiek van veroordeelde is. Dat zal in de vorm van psycho-educatie, in het Albanees, gedurende een periode van een jaar geschieden.
Mocht veroordeelde, om wat voor reden dan ook, decompenseren, dan bestaat de mogelijkheid van gesloten opname in de psychiatrie. Veldzicht blijft de situatie in Albanië gedurende een jaar monitoren. We vragen aan de ouders en ook aan het ziekenhuis aldaar om terug te rapporteren. Wij verwachten dat veroordeelde gaat meewerken aan zijn behandeling. Als hij ja zegt, zal hij het ook doen. Er is geen garantie dat veroordeelde in Albanië een voortreffelijk leven gaat krijgen. Er moeten altijd mensen om hem heen zijn die weten dat hij psychiatrisch patiënt is en dat hij medicatie nodig heeft.
3. Het standpunt van de officier van justitie
De officier van justitie persisteert bij de vordering tot verlenging van de terbeschikkingstelling met verpleging van overheidswege gedurende de periode van een jaar. De officier van justitie stelt zich op het standpunt dat geen toepassing kan worden gegeven aan artikel 38la van het Wetboek van Strafrecht nu zeer onduidelijk is of er een passende voorziening voor veroordeelde in Albanië zal zijn. Het recidivegevaar is hoog te noemen als veroordeelde zijn medicatie niet inneemt. Die kans is aanwezig als veroordeelde naar Albanië zal gaan. De beschikbaarheid van medicijnen in Albanië is nog maar de vraag. De officier van justitie stelt zich op het standpunt dat aan de criteria zoals bedoeld in artikel 38la niet is voldaan en dat het niet verantwoord is om veroordeelde te repatriëren naar Albanië.
4. Het standpunt van betrokkene en zijn raadsman
De raadsman stelt zich op het standpunt dat het repatriëringsplan thans dusdanig is vormgegeven dat de kans op recidive gering is. Bij veroordeelde is het ziektebesef aanwezig. Hij weet dat hij medicijnen moet innemen. Er ligt een uitgebreid repatriëringsplan en veroordeelde zal verblijven bij zijn ouders die zeer betrokken zijn.
De raadsman stelt zich op het standpunt dat wel aan de criteria als bedoeld in artikel 38la van het Wetboek van Strafrecht is voldaan en verzoekt de rechtbank te beslissen conform artikel 38lb van het Wetboek van Strafrecht.
5. De beoordeling
Veroordeelde is bij arrest van het gerechtshof veroordeeld tot een gevangenisstraf van vijf jaar en TBS met dwangverpleging. Na het uitzitten van de gevangenisstraf is de TBS-behandeling begonnen. Veroordeelde heeft meegewerkt aan alle behandelingen. De conclusies van de onafhankelijke psycholoog en de onafhankelijke psychiater onderschrijven het standpunt van de kliniek: de veroordeelde heeft in de kliniek in Nederland het behandelplafond bereikt. Onder de huidige omstandigheden kan hij niet beter functioneren dan hij nu doet. Veroordeelde werkt overal aan mee en er zijn geen incidenten gemeld door de kliniek.
Veroordeelde is ongewenst vreemdeling. Als veroordeelde echter rechtmatig in Nederland zou kunnen verblijven, dan had hij waarschijnlijk al verbleven in een begeleid wonen setting en zou hij al met verlof zijn geweest.
Ter zitting heeft de deskundige verklaard dat indien de TBS niet zal worden beëindigd, veroordeelde zal worden overgeplaatst naar de long-stay afdeling. Verlenging van de TBS met één jaar is niet zinvol, omdat er geen enkele verwachting is dat de situatie over een jaar anders zal zijn.
Gelet op deze feiten en omstandigheden is de rechtbank van oordeel dat verlenging van de terbeschikkingstelling met verpleging van overheidswege feitelijk zou neerkomen op kale detentie. Daarvoor is echter geen titel, aangezien veroordeelde de aan hem opgelegde gevangenisstraf al heeft uitgezeten. Verdere ‘detentie’ van de veroordeelde zou daarmee in strijd komen met de bepalingen van art. 5 van het EVRM.
Er is thans geen beter alternatief voorhanden dan de terbeschikkingstelling met verpleging van overheidswege van veroordeelde te beëindigen, onder de voorwaarde als bedoeld in artikel 38lb van het Wetboek van Strafrecht en om veroordeelde naar Albanië te laten terugkeren, op de wijze zoals door de deskundige [deskundige 6] geschetst.
De rechtbank schaart zich ook achter de conclusie van de deskundige dat de toekomst van veroordeelde thuis bij zijn ouders in Albanië ligt. De recidiverisico’s zijn aanvaardbaar, bij nakoming van het repatriëringsplan, waarbij sprake zal zijn van dagelijkse monitoring door het ziekenhuis in Albanië en door de ouders van veroordeelde, waaronder het toezicht op het medicijngebruik. Op deze wijze is een passende voorziening in het land van herkomst geregeld, gericht op in ieder geval vermindering van de stoornis en het daarmee samenhangende recidivegevaar.
De terbeschikkingstelling van veroordeelde dient daarom te worden beëindigd onder de voorwaarde als bedoeld in artikel 38lb van het Wetboek van Strafrecht, inhoudend dat hij niet zal terugkeren naar Nederland. Bij dit oordeel heeft de rechtbank ook acht geslagen op het standpunt van de zus van het door veroordeelde omgebrachte slachtoffer. Zij heeft te kennen gegeven bezwaar te maken tegen beëindiging van de TBS.
Voormelde (voorwaardelijke) beëindiging ex artikel 38lb van het Wetboek van Strafrecht laat onverlet dat de termijn van terbeschikkingstelling wel eerst dient te worden verlengd. Allereerst omdat op dit moment nog niet duidelijk is, wanneer veroordeelde precies naar Albanië zal worden begeleid. En bovendien is verlenging noodzakelijk om herleving van de terbeschikkingstelling met verpleging van overheidswege mogelijk te maken, wanneer veroordeelde in strijd met de voorwaarde terugkeert naar Nederland. Aan de voorwaarden voor verlenging is voldaan. De rechtbank zal de termijn daarvan overeenkomstig de eis van de officier van justitie bepalen op één jaar
Met inachtneming van de betrokken wetsartikelen, waaronder artikel 38lb van het Wetboek van Strafrecht, de artikelen 509o, 509s en 509t van het Wetboek van Strafvordering, alsmede artikel 46 van het Reglement verpleging ter beschikking gestelden, komt de rechtbank tot de volgende beslissing.
6. De beslissing
De rechtbank:
Wijst de vordering van de officier van justitie toe en verlengt de termijn van de terbeschikkingstelling met verpleging van overheidswege van [veroordeelde] met
één jaar.
één jaar.
Beëindigt de terbeschikkingstelling met verpleging van overheidswege van [veroordeelde] vanaf het moment dat hij als vreemdeling zonder rechtmatig verblijf Nederland zal verlaten en onder de voorwaarde dat hij niet zal terugkeren naar Nederland.
Samenstelling rechtbank en uitspraakdatum
Deze beslissing is gegeven door
mr. L.J. Saarloos, voorzitter,
mr. A. Warmerdam en mr. M. Malsch, rechters,
in tegenwoordigheid van G.A.M. Delis, griffier,
en in het openbaar uitgesproken op 6 april 2017.
Mr. M. Malsch is buiten staat deze beslissing mede te ondertekenen.