ECLI:NL:RBMNE:2023:5096

Uitspraak

RECHTBANK MIDDEN-NEDERLAND

Strafrecht
Zittingsplaats Utrecht

Parketnummer: 16-659735-18 (vordering verlenging tbs)

Beslissing op grond van artikel 6:6:10 van het Wetboek van Strafvordering van de meervoudige kamer voor strafzaken van 4 september 2023

in de zaak van de officier van justitie tegen de ter beschikking gestelde:

[betrokkene],

geboren op [geboortedatum] 1989 in [geboorteplaats] ,

verblijvende aan de [adres] , [woonplaats] ,

hierna: betrokkene.

1.De stukken

De rechtbank heeft acht geslagen op de zich in het dossier bevindende stukken waaronder:

het vonnis van het Landgericht Kleve (Duitsland) van 1 oktober 2015, waarbij betrokkene is veroordeeld tot plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis (Unterbringung in einem psychiatrischen Krankenhaus) voor onbepaalde tijd, omdat hij zich heeft schuldig gemaakt aan zware mishandeling, bedreiging en vernieling;
het oordeel van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 26 februari 2018 in het kader van de Wet wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging vrijheidsbenemende en voorwaardelijke sancties (WETS), waaruit blijkt dat de aan betrokkene opgelegde vrijheidsbenemende maatregel dient te worden aangepast naar de maatregel van terbeschikkingstelling met bevel tot verpleging van overheidswege;
stukken waaruit blijkt dat de terbeschikkingstelling (hierna: tbs) is ingegaan op 30 mei 2018;
de beslissing van deze rechtbank van 16 mei 2022, waarbij de termijn van de maatregel van tbs voor het laatst is verlengd met een jaar en waarbij de verpleging van overheidswege voorwaardelijk is beëindigd;
de vordering van de officier van justitie van 26 april 2023, die strekt tot verlenging van de maatregel van tbs met een jaar;
het Pro Justitia-rapport van 17 februari 2023, opgemaakt door I. Maksimovic , psychiater, waarin wordt geadviseerd de maatregel van tbs niet te verlengen;
het verlengingsadvies van Reclassering Nederland van 15 maart 2023, opgesteld door L.M. Benard , reclasseringswerker, waarin wordt geadviseerd de maatregel van tbs niet te verlengen;
het aanvullend verlengingsadvies van Reclassering Nederland van 5 mei 2023, opgesteld door L.M. Benard , reclasseringswerker, waarin wordt geadviseerd de behandeling van de vordering ter zitting aan te houden, zodat onderzoek kan worden gedaan naar de mogelijkheden van een zorgmachtiging;
de beslissing van deze rechtbank van 24 mei 2023 tot heropening van het onderzoek teneinde zich aanvullend te laten voorlichten door psychiater I. Maksimovic over de vraag of sprake is van een stoornis bij betrokkene en de hoogte van het recidiverisico en de mogelijkheden te laten onderzoeken van een zorgmachtiging;
het aanvullend Pro Justitia-rapport van 13 juni 2023, opgemaakt door I. Maksimovic , psychiater, waarin het advies de maatregel van tbs niet te verlengen wordt gehandhaafd en tevens wordt geadviseerd om de mogelijkheid van een zorgmachtiging te onderzoeken;
het aanvullend verlengingsadvies van Reclassering Nederland van 27 juli 2023, opgesteld door L.M. Benard , reclasseringswerker, waarin wordt geadviseerd de maatregel van tbs te verlengen met een jaar, met wijziging van de voorwaarden;
de voortgangsverslagen van Reclassering Nederland over de periode van 22 juni 2022 tot en met 29 maart 2023;
een e-mailbericht van de officier van justitie van 7 augustus 2023, inhoudende dat op basis van de medische gegevens geen verzoek om een zorgmachtiging wordt ingediend.

2.Het onderzoek ter terechtzitting

De behandeling van de zaak heeft op 10 mei 2023 en 21 augustus 2023 ter terechtzitting plaatsgevonden.

Bij beslissing van 24 mei 2023 heeft de rechtbank het onderzoek heropend en geschorst om - kort gezegd - het reclasseringsadvies van 5 mei 2023 aan de psychiater te verstrekken en de psychiater te vragen om nader advies. Verder heeft de rechtbank de officier van justitie opgedragen de mogelijkheid van een zorgmachtiging te laten onderzoeken.

Zoals onder 1 is weergegeven heeft de psychiater op 13 juni 2023 aanvullend gerapporteerd, heeft de reclassering op 27 juli 2023 aanvullend geadviseerd en heeft de officier van justitie op 7 augustus 2023 medische informatie ingediend en te kennen gegeven daarin geen aanleiding te zien om te verzoeken om een zorgmachtiging.

Op 21 augustus 2023 zijn ter terechtzitting gehoord:

- de officier van justitie, mr. A.A. Nieli;

- de betrokkene, bijgestaan door zijn raadsvrouw mr. S. Marjanovic, advocaat te ‘sGravenhage;

- de aan de kliniek verbonden deskundige, drs. [deskundige] , GZ-psycholoog;

- de reclasseringswerker L.M. Benard .

3.Het standpunt van de reclassering

Het standpunt van de reclassering blijkt uit de onder 1 genoemde rapporten van 15 maart 2023, 5 mei 2023 en 27 juli 2023 en de toelichting daarop van de deskundige ter zitting.

De inhoud en strekking van de rapporten wordt weergegeven onder het oordeel van de rechtbank (rubriek 8) onder het kopje
Recente ontwikkelingen in de afgelopen maanden.

De reclassering adviseerde - kort samengevat - aanvankelijk om de tbs niet te verlengen, maar is daar vanwege recente ontwikkelingen op teruggekomen.

Het standpunt luidt – zakelijk weergegeven – dat er bij de betrokkene nog steeds sprake is van een stoornis. Ook is het recidiverisico nog aanwezig. Dit risico wordt bij beëindiging van de maatregel, volgens het meest recente advies, ingeschat als hoog.

De reclassering heeft ter zitting, conform het meest recente advies van 27 juli 2023, geadviseerd de tbs met een jaar te verlengen onder wijziging van de voorwaarden.

4.Het standpunt van de niet aan de inrichting verbonden deskundige

De psychiater concludeert dat er bij betrokkene nog steeds sprake is van een stoornis.

De psychiater schat het recidiverisico bij beëindiging van de maatregel in als aanvaardbaar laag. Uit het aanvullend rapport van 13 juni 2023 blijkt dat de psychiater in de recente ontwikkelingen geen aanleiding ziet voor wijziging van het recidiverisico.

Het advies luidt de tbs te beëindigen en de mogelijkheid van een zorgmachtiging te onderzoeken.

5.Het onderzoek naar de mogelijkheid van een zorgmachtiging

Naar aanleiding van de beslissing van de rechtbank van 24 mei 2023 tot heropening van het onderzoek heeft de officier van justitie de volgende informatie ingediend:

- een rapport van bevindingen van geneesheer-directeur [naam 1] van de [Instelling] van 24 juli 2023.

In dit rapport wordt onder meer vermeld dat een zorgmachtiging onvoldoende waarborgen kan bieden op het voorkomen van ernstig nadeel en gevaar. Een zorgmachtiging biedt onvoldoende mogelijkheden om te kunnen ingrijpen bij de problematiek van betrokkene (chronische wanen, niet opvallen of aangeven van vroege signalen van ontregeling en ontkennen door familie of patiënt van de/het aanwezige psychopathologie of gevaar);

- een medische verklaring van psychiater [psychiater] van 20 juli 2023.

In deze verklaring wordt onder meer vermeld dat betrokkene geen ziektebesef heeft en dat de intrinsieke motivatie voor behandeling ontbreekt. Betrokkene kan lang verborgen houden

dat er bij hem sprake is van een psychotisch toestandsbeeld. Betrokkene gaat akkoord met het nemen van medicatie omdat hij anders niet verder komt in zijn traject. Betrokkene bevestigt dat hij de eerst mogelijke gelegenheid om de medicatie weer te staken zal

aangrijpen. Hij ziet geen verband tussen medicatie en stabilisatie.

Omdat het in het kader van de tbs mogelijk is beter en eerder zicht te krijgen op symptomen die gepaard gaan met ontregeling heeft het voortzetten daarvan sterk de voorkeur;

- een zorgkaart van 7 juli 2023 ingevuld door of namens betrokkene waarin staat vermeld dat betrokkene geen zorgmachtiging wil;

- een zorgplan van de zorgverantwoordelijke van 24 juli 2023.

In het zorgplan wordt onder meer vermeld dat een zorgmachtiging te geringe mogelijkheden biedt om ontregeling richting ernstig nadeel te voorkomen. De zorgverantwoordelijke is voorstander van het voortzetten huidige tbs-maatregel omdat in dat kader de mogelijkheden van vroegsignalering vanuit meerdere bronnen en bescherming van slachtoffers beter is gewaarborgd.

De officier van justitie heeft de rechtbank op 7 augustus 2023 laten weten in de hiervoor weer gegeven informatie geen aanleiding te zien om te verzoeken om een zorgmachtiging.

6.Het standpunt van de officier van justitie

De officier van justitie heeft naar aanleiding van het verhandelde ter zitting haar vordering strekkende tot verlenging van de tbs met een jaar gehandhaafd. Daarbij wordt om een wijziging van de voorwaarden verzocht: de formulering van de voorwaarde om mee te werken aan een time-out moet worden aangepast, en er dient een contactverbod te worden toegevoegd.

7.Het standpunt van de verdediging

De raadsvrouw heeft primair verzocht de vordering van de officier van justitie af te wijzen, zodat de tbs kan worden beëindigd. Subsidiair heeft de raadsvrouw verzocht om de voorwaarden van de tbs niet te wijzingen voor zover het betreft de toevoeging van het contactverbod.

8.Het oordeel van de rechtbank

Maximering - kan de tbs worden verlengd?

Betrokkene is bij vonnis van het Landgericht Kleve (Duitsland) van 1 oktober 2015

veroordeeld voor zware mishandeling, bedreiging en vernieling.

Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft in het arrest van 28 februari 2018 de door het Landgericht aan betrokkene opgelegde straf aangepast naar tbs met verpleging van overheidswege en heeft daarbij overwogen dat de tbs niet is gemaximeerd.

Omdat de tbs ongemaximeerd is, kan de tbs worden verlengd.

Stoornis en recidivegevaar

Uit de verlengingsadviezen en de Pro Justitia-rapportages blijkt dat er nog steeds sprake is van een stoornis bij betrokkene, te weten

- een andere gespeciﬁceerde schizofreniespectrum- of andere psychotische stoornis,

langdurig in remissie;

- een stoornis in cannabisgebruik, ernstig, langdurig en volledig in remissie.

Recente ontwikkelingen in de afgelopen maanden

In het verlengingsadvies van 15 maart 2023 adviseerde de reclassering aanvankelijk om de maatregel van tbs onvoorwaardelijk te beëindigen, mede op basis van de inschatting dat betrokkene in contact zou blijven met het behandelteam als het niet goed met hem zou gaan.

In het verlengingsadvies van 5 mei 2023 gaf de reclassering aan dat betrokkene na 15 maart 2023 ernstig psychotisch was gedecompenseerd in een mate die niet eerder was waargenomen en dat hij niet in contact was gebleven met zijn behandelteam. De vraag rees daarom of de eerdere inschatting dat betrokkene bij een verslechtering in contact zou blijven met de behandelaars, wel juist was. Omdat het van belang is dat er een vangnet is bij beëindiging van de maatregel, zodat (eventueel gedwongen) interventies kunnen worden ingezet als betrokkene opnieuw psychotisch decompenseert en opnieuw niet in contact blijft met het behandelteam, adviseerde de reclassering de maatregel (nog) niet onvoorwaardelijk te beëindigen, maar de mogelijkheden van een zorgmachtiging te onderzoeken.

In het verlengingsadvies van 27 juli 2023 schrijft de reclassering dat de afgelopen periode een zeer zorgelijk beeld is ontstaan waarbij sprake is van delictgedrag en stevige interventies moesten worden ingezet. Het meest zorgelijke is dat betrokkene zich terugkerend boos opstelde richting de hulpverleners en zich op geen enkele wijze conformeerde aan hun adviezen. Daarom is op 20 april 2023 een time-out ingezet waarbij betrokkene is opgenomen in de [Instelling] . Het medicatiebeleid werd herstart en na ongeveer twee weken is de time-out beëindigd. In de daarop volgende periode is het toestandsbeeld van betrokkene in ernstige mate verslechterd. Hoewel betrokkene aangeeft de medicatie in te nemen lijkt er een toename van de waanbeelden te zijn en de gesprekken gaan enkel nog over zijn geloof. Als aan het licht komt dat betrokkene een voormalige begeleidster van hem in het weekend van 16 tot 19 juni 2023 meer dan 50 emails heeft gestuurd met een zorgelijke inhoud wordt betrokkene op 20 juni 2023 opnieuw in het kader van een time-out opgenomen in de [Instelling] en wordt ingezet op stabilisatie door middel van (andere) medicatie. De kliniek doet aangifte van stalking tegen betrokkene en de politie voert een ‘stopgesprek’ met hem. Betrokkene ontkent zijn stalkingsgedrag. Het ontbreekt hem aan ziekte-inzicht en hij is niet gemotiveerd voor medicatie.

De reclassering vindt het gelet op deze recente ontwikkelingen bij nader inzien noodzakelijk dat er nog langere tijd een streng forensisch kader is met voldoende mogelijkheden om het risicomanagement vorm te geven.

De reclassering verzoekt om verlenging van de maatregel met een jaar en om het opleggen van een contactverbod met de medewerkster van de kliniek.

Ter zitting is gebleken dat de time-out is beëindigd op 3 augustus 2023 en dat betrokkene daarna is teruggekeerd naar zijn woning.

De inschatting van het recidiverisico

De recente ontwikkelingen in de afgelopen maanden hebben geleid tot een verschil in inschatting van het recidiverisico tussen de psychiater en de reclassering.

De psychiater

De psychiater ziet in de recente ontwikkelingen geen aanleiding om zijn advies aan te passen en schat het recidivegevaar bij beëindiging van de maatregel in als
aanvaardbaar laag.

De kans op recidive is verhoogd wanneer sprake is van een psychotische episode van waaruit agressieve impulsdoorbraken mogelijk zijn.

Betrokkene blijkt enerzijds kwetsbaar voor ontregelingen maar is anderzijds bereid om medicatie te gebruiken en is langdurig abstinent van cannabis. Het is van belang blijvend aandacht te hebben voor de kwetsbaarheid van betrokkene en met name oplettend te zijn ten aanzien van tekenen/symptomen van een ontwikkelende psychose. Omdat in 2022 en 2023 is gebleken dat betrokkene kan ontregelen en dat hij kan herstellen na instelling op risperidon wordt geadviseerd om het gebruik van risperidon voort te zetten. Ook wordt het voortduren van abstinentie van cannabis ten zeerste aangeraden.

De psychiater adviseert dat betrokkene na afloop van de tbs het ambulante contact voortzet met het ForFACT, dan wel met de reguliere GGZ, zolang beide partijen vinden dat dit nodig is. Ook adviseert de psychiater om de mogelijkheid van een zorgmachtiging te onderzoeken.

De reclassering

De reclassering schat het recidivegevaar bij beëindiging van de maatregel in het meest recente advies in als
hoog.

Bij een stabilisering zullen de uitkomsten van de risicotaxatie gunstiger zijn, maar op dit moment is er vanwege de recent doorgemaakte decompensaties sprake van een verhoogd recidiverisico. Betrokkene vertoont geen ziekte-inzicht, erkent zijn problemen niet, vertoont delictgedrag zonder daar verantwoordelijkheid voor te nemen en is niet gemotiveerd voor medicatie.

De inschatting is dat betrokkene, wanneer de maatregel onvoorwaardelijk wordt beëindigd geen medicatie zal nemen en de kans groot is dat hij zich niet langer conformeert aan een vrijwillig behandeltraject. Bovengenoemde factoren maken dat het risico bij een onvoorwaardelijke beëindiging op korte termijn als hoog wordt ingeschat.

Verlenging van de maatregel

De rechtbank overweegt dat de recente ontwikkelingen in de afgelopen maanden aanleiding geven voor het oordeel dat het op dit moment nog te vroeg is om de maatregel definitief te beëindigen. De veiligheid van anderen dan wel de algemene veiligheid van personen vereist verlenging van de maatregel.

Betrokkene heeft gedurende langere tijd goed en stabiel gefunctioneerd, maar de laatste maanden is gebleken dat hij kwetsbaar is voor ontregeling. Hij raakte in korte tijd twee keer ontregeld en moest twee keer in het kader van een time-out worden opgenomen in de [Instelling] . Voorafgaand aan de opname in juni 2023 heeft betrokkene een medewerkster van de kliniek bestookt met een groot aantal e-mails, wat de reclassering in het licht van het indexdelict beschouwt als delictgedrag. De psychiater heeft het belang van abstinentie van cannabis en het gebruik van medicatie benadrukt. Er zijn geen aanwijzingen voor middelengebruik maar er is twijfel of betrokkene intrinsiek gemotiveerd is voor het gebruik van medicatie en of hij het gebruik van medicatie zal voortzetten als de maatregel wordt beëindigd. Daar komt bij dat de symptomen van een zich ontwikkelende psychose bij betrokkene kennelijk niet eenvoudig en goed waarneembaar zijn.

Uit de onder 5 weergegeven informatie blijkt dat een zorgmachtiging onvoldoende waarborgen biedt om signalen van ontregeling tijdig te kunnen onderkennen en daarop te kunnen ingrijpen.

De rechtbank is van oordeel dat de maatregel dient te worden verlengd met één jaar.

De voorwaarden

De rechtbank ziet aanleiding tot het opleggen van een contactverbod met de medewerkster van de kliniek. Betrokkene heeft bevestigd dat hij de medewerkster een groot aantal mails heeft gestuurd, de medewerkster heeft bij de politie te kennen gegeven hier niet van gediend te zijn en de reclassering ziet dit gedrag van betrokkene vanwege het indexdelict als delictgedrag.

Verder is de rechtbank van oordeel dat de gestelde voorwaarde met betrekking tot de timeout moet worden gewijzigd, zoals door de officier van justitie is verzocht op grond van jurisprudentie van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 15 december 2022, ECLI:NL:GHARL:2022:10739). Dat betekent dat deze voorwaarde wordt gewijzigd in die zin dat deze komt te luiden dat betrokkene ‘meewerkt aan een timeout als de reclassering dat nodig vindt
en de terbeschikkinggestelde daarmee instemt’.

De rechtbank stelt vast dat betrokkene zich bereid heeft verklaard alle hem opgelegde voorwaarden in het kader van een voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van overheidswege na te leven.

9.De beslissing

De rechtbank

-
verlengtde termijn van de terbeschikkingstelling van [betrokkene] , waarvan de verpleging van overheidswege eerder voorwaardelijk is beëindigd met één jaar en

-
wijzigtde voorwaarden in die zin dat deze komen te luiden (de wijzigingen zijn vetgedrukt en onderstreept):


Geen strafbaar feit plegen

Betrokkene maakt zich niet schuldig aan een strafbaar feit.


Meewerken aan reclasseringstoezicht

Betrokkene werkt mee aan het reclasseringstoezicht. Deze medewerking houdt onder andere in:

o Betrokkene meldt zich op afspraken bij de reclassering. De reclassering bepaalt hoe vaak dat nodig is.

o Betrokkene laat een of meer vingerafdrukken nemen en laat een geldig identiteitsbewijs zien. Dit is nodig om de identiteit van betrokkene vast te stellen.

o Betrokkene houdt zich aan de aanwijzingen van de reclassering. De reclassering kan aanwijzingen geven die nodig zijn voor de uitvoering van het toezicht of om betrokkene te helpen bij het naleven van de voorwaarden.

o Betrokkene helpt de reclassering aan een actuele foto waarop zijn gezicht herkenbaar is. Deze foto is nodig voor opsporing bij ongeoorloofde afwezigheid.

o Betrokkene werkt mee aan huisbezoeken.

o Betrokkene geeft de reclassering inzicht in de voortgang van begeleiding en/of behandeling door andere instellingen of hulpverleners.

o Betrokkene vestigt zich niet op een ander adres zonder toestemming van de reclassering.

o Betrokkene werkt mee aan het uitwisselen van informatie met personen en instanties die contact hebben met betrokkene, als dat van belang is voor het toezicht.


Meewerken aan time-out

Betrokkene werkt mee aan een time-out in een Forensisch Psychiatrisch Centrum (FPC) of andere instelling, als de reclassering dat nodig vindt
en de terbeschikkinggestelde daarmee instemt. Deze time-out duurt maximaal 7 weken, met de mogelijkheid van verlenging met nog eens maximaal 7 weken, tot maximaal 14 weken per jaar.


Niet naar het buitenland

Betrokkene gaat niet naar het buitenland of het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden, zonder toestemming van de reclassering.


Ambulante behandeling

Betrokkene laat zich behandelen door Forensisch FACT-team [Instelling] of een soortgelijke zorgverlener, te bepalen door de reclassering. De behandeling start direct. Betrokkene houdt zich aan de huisregels en de aanwijzingen die de zorgverlener geeft voor de behandeling. Het innemen van medicijnen kan een onderdeel zijn van de behandeling.


Drugsverbod

Betrokkene gebruikt geen drugs en werkt mee aan controle op dit verbod. De controle gebeurt met urineonderzoek. De reclassering bepaalt hoe vaak betrokkene wordt gecontroleerd.


Alcoholverbod

Betrokkene gebruikt geen alcohol, en werkt mee aan urineonderzoek en ademonderzoek (blaastest) om dit alcoholverbod te controleren. De reclassering bepaalt met welke controlemiddelen en hoe vaak betrokkene wordt gecontroleerd.


Dagbesteding

Betrokkene heeft een dagbesteding die hij uitvoert met behoud van een uitkering. Indien betrokkene om wat voor reden niet op zijn dagbesteding kan verschijnen, meldt hij dit zowel bij zijn contactpersoon op de dagbesteding als bij de reclassering. Betrokkene zal niet veranderen van dagbesteding zonder overleg en toestemming van de reclassering. Eveneens werkt betrokkene waar nodig mee aan een traject vanuit het UWV in het kader van zijn uitkering.


Contactverbod

Betrokkene heeft of zoekt op geen enkele wijze - direct of indirect - contact met mevrouw [naam 2] , werkzaam bij [Instelling] zolang het Openbaar Ministerie dit verbod nodig vindt.

Deze beslissing is genomen door mr. G.A. Bos, voorzitter, mrs. I.G.C. Bij de Vaate en H.J. van Woudenberg, rechters, in tegenwoordigheid van mr. E.E. van Wiggen -van der Hoek, griffier en in het openbaar uitgesproken op 4 september 2023.

De jongste rechter is buiten staat deze beslissing mede te ondertekenen.