ECLI:NL:RBMNE:2022:4487

Uitspraak

vonnis

RECHTBANK MIDDEN-NEDERLAND

Civiel recht

handelskamer

locatie Lelystad

zaaknummer / rolnummer: C/16/527306 / HL ZA 21-252

Vonnis van 14 september 2022

in de zaak van

1. maatschap

[eiseres sub 1],

gevestigd te [vestigingsplaats 1] ,

2. maatschap

[eiseres sub 2],

gevestigd te [vestigingsplaats 1] ,

3.
[eiser sub 3],

wonende te [woonplaats] ,

4. maatschap

[eiseres sub 4],

gevestigd te [vestigingsplaats 1] ,

5. maatschap

[eiseres sub 5],

gevestigd te [vestigingsplaats 2] ,

6. de vennootschap onder firma

[eiseres sub 6],

gevestigd te [vestigingsplaats 1] ,

7. maatschap

[eiseres sub 7],

gevestigd te [vestigingsplaats 2] ,

eisers,

advocaat mr. J.R. Bügel te Dronten,

tegen

de publiekrechtelijke rechtspersoon

GEMEENTE DRONTEN,

zetelend te Dronten,

gedaagde,

advocaat mr. D.R. Pinxter te Amsterdam.

Partijen zullen, tenzij anders aangegeven, hierna [eiseres sub 1] c.s. en Gemeente Dronten genoemd worden.

1.De procedure

1.1.

Het verloop van de procedure blijkt uit:

de dagvaarding met producties;
de conclusie van antwoord met producties;

- het proces verbaal van de mondelinge behandeling op 21 maart 2022.

1.2.

Vervolgens is de dagbepaling van het vonnis nader bepaald op heden.

2.De feiten

2.1.

Op 16 oktober 2013 heeft Provinciale Staten van Flevoland, hierna de provincie Flevoland, ingestemd met een plan van aanpak programma Nieuwe Natuur. Vervolgens heeft de provincie Flevoland geïnteresseerden uitgenodigd project ideeën in te dienen. Gemeente Dronten heeft het idee
“Water als Moneymaker (OFLO 1)”ingediend. Dit idee past in de door de gemeente Dronten uitgewerkte ambities in het Ruimtelijk Economisch Ontwikkelingskader Oostkant Dronten en de Structuurvisie Dronten 2030 en betreft de verdere ontwikkeling van de oostkant van Dronten door middel van de pijlers nieuwe natuur, recreatiemogelijkheden en verbetering van de landbouw.

2.2.

Omdat de provincie Flevoland de gemeente Dronten verzocht om een nadere concretisering van het idee, heeft de gemeente Dronten op 2 juni 2014 een gebiedssessie gehouden waarbij verschillende ondernemers en organisaties uit het gebied aanwezig waren, onder meer ter bespreking van hun wensen en de door hen ervaren knelpunten.
Op 29 augustus 2014 heeft de gemeente Dronten ter nadere uitwerking van het projectvoorstel OFL01 het rapport ‘Nieuwe Natuur Oostkant Dronten OFL01’, hierna het Projectvoorstel, ingediend. Het Projectvoorstel gaat uit van een ‘Integraal gebiedsproces’ bestaande uit drie componenten, ook wel pijlers: natuur, landbouw en recreatie. In nr. 4.1 van het Projectvoorstel staat:

“(…) dat de gebiedsontwikkeling Oostkant Dronten als een integraal gebiedsproces moet worden opgepakt, waarbij niet alleen nieuwe natuur wordt gerealiseerd maar waar tevens de landbouwsector en de recreatiewensen zich kunnen ontwikkelen. Drie componenten die alle drie aandacht behoeven voor een duurzame toekomst van het gebied om achteruitgang van het gebied het hoofd te kunnen bieden. Door nieuwe natuur toe te kennen aan het gebied en meteen gunstig te situeren, wordt een vliegwiel gerealiseerd waardoor ook recreatie en landbouw een impuls krijgen. (…)”

2.3.

De gemeente Dronten heeft grondgebruikers en grondeigenaren van het betreffende projectgebied, hierna de Betrokkenen, uitgenodigd voor een bijeenkomst, te houden op 10 december 2014 te Dronten. In de brief staat:

“Tijdens deze bijeenkomst willen wij met u in gesprek over welke kansen wij zien voor nieuwe natuur waarbij economische ontwikkeling zoals landbouwkundige verbetering en kansen voor de recreatie voorop staan.”

2.4.

Op 17 december 2014 heeft de provincie Flevoland ingestemd met het Projectvoorstel.

2.5.

Bij brief van 2 juni 2016 heeft de gemeente Dronten de Betrokkenen geïnformeerd. In die brief staat onder meer:

“Met deze brief vragen wij uw speciale aandacht voor het volgende.

De gemeente Dronten is voornemens een gebiedsproces te starten voor de oostkant van Dronten met onder andere als doel de realisatie van 50 ha nieuwe natuur. De gemeente wil dit via een integraal proces koppelen aan agrarische en recreatieve structuurverbetering. Zij heeft hiervoor aan Kadaster en Stivas gevraagd om dit proces op te starten en te begeleiden. De gemeente hoopt met de expertise van Kadaster en Stivas op het gebied van gebiedsprocessen en kavelruil een stap voorwaarts te kunnen zetten.

Voor dit gebiedsproces stelt de provincie Flevoland een agrarische bedrijfslocatie met 50 hectare grond aan de [straat 1] ter beschikking als ruilobject waaraan nadere voorwaarden worden gesteld.

Kadaster en Stivas voeren als eerste stap een gebiedsanalyse uit naar de verkavelingsstructuur binnen een door de gemeente bepaalde gebiedsgrens welke bijna 2000 hectare beslaat (zie bijgevoegd kaartbeeld). Deze gebiedsanalyse moet een beeld geven van de eventuele ruilmogelijkheden.

In overleg met de gemeente Dronten en LTO Noord worden vervolgens aan de hand van de gebiedsanalyse een aantal criteria/voorwaarden opgesteld. Door deze criteria/voorwaarden kunnen (erf)pachters en eigenaren van de betreffende gronden bepalen of zij kunnen deelnemen aan het gebiedsproces.

Het is de bedoeling om de gebiedsanalyse en de voorwaarden voor deelname nog voor de zomer af te ronden. Vervolgens zullen de agrarische grondeigenaren en grondgebruikers in het projectgebied worden benaderd via een brief en een advertentie. Grondeigenaren en (erf)pachters kunnen hun belangstelling voor deelname kenbaar maken indien zij ook voldoen aan genoemde voorwaarden.

Na de zomer zal met de deelnemende bedrijven een eerste bijeenkomst worden gehouden waarna een individueel inventarisatiegesprek zal plaatsvinden.

Aan de hand van de gevoerde gesprekken zal vervolgens in overleg met de gemeente Dronten en LTO Noord de tweede stap in dit gebiedsproces worden bepaald. De insteek voor een vervolgtraject is om gezamenlijk via een verkavelingsplan tot kavelruil te komen om daarmee de projectdoelen te realiseren. Indien er voldoende mogelijkheden zijn tot kavelruil en er bij betrokken partijen bereidheid is tot deelname dan zal dit via een aantal gebiedsbijeenkomsten nader worden ingevuld.

(…)”.

2.6.

Bij brief van 23 augustus 2016 heeft de gemeente Dronten de Betrokkenen geïnformeerd over het vervolgproces en de mogelijkheid zich aan te melden voor een inventarisatiegesprek. De brief luidt als volgt:

“Begin juni van dit jaar hebben wij u geïnformeerd over het op handen zijnde gebiedsproces Oostrand Dronten. (…). Met deze brief willen wij u verder informeren over het vervolgproces met de mogelijkheid om u aan te melden voor een inventarisatiegesprek.

Als eerste stap is door Kadaster en Stivas een gebiedsanalyse uitgevoerd naar de agrarische verkavelingsstructuur binnen het projectgebied. Deze gebiedsanalyse leidt tot de volgende belangrijke constateringen.

• Kijkend naar de ligging van de kavels ten opzichte van de eigenaren c.q. gebruikers, is de verkavelingssituatie redelijk goed te noemen. Echter, gezien het grote aantal hectares wat in eigendom is bij het RVB (Rijksvastgoedbedrijf), is de gebruikssituatie minder goed te noemen. Met name wanneer daarbij wordt gekeken naar de gemiddelde agrarische bedrijfsomvang in relatie tot de gebruikssituatie.

• Door het relatief grote aandeel eigendom RVB gronden is ruiling van gronden afhankelijk van de medewerking van het RVB. Op dit moment is het echter nog niet duidelijk of deze medewerking er komt.

• Tevens kan er ruimte voor grondruil mogelijk worden door verplaatsing of verkoop.

Conclusie is dat het gebied op verkavelingsgebied min of meer op slot zit waardoor de gemiddelde agrarische bedrijfsomvang binnen het projectgebied achter blijft bij de huidige tendens in schaalvergroting.

De gemeente Dronten wil graag inzicht in de kansen die grondeigenaren en grondgebruikers zien door slimme combinaties van natuurontwikkeling met agrarische en recreatieve structuurverbetering. Dit inzicht zal moeten blijken uit te houden inventarisatiegesprekken. Hieruit komen wellicht kansen voor kleine kavelruilen of deelgebiedsprocessen en daarmee integrale mogelijkheden voor nieuwe natuur en/of recreatie, gekoppeld aan agrarische structuurverbetering.

Ook kan de inventarisatie handvatten opleveren om in overleg met RVB, Gemeente en Provincie te bekijken of de medewerking van RVB concreet kan worden.

U kunt zich aanmelden voor een individueel inventarisatiegesprek door bijgevoegde vragenlijst in te vullen en terug te sturen. U kunt deze vragenlijst ook digitaal invullen en insturen via de site [website] via de knop ‘gebiedsproces Oostrand Dronten’. Mocht u zich willen aanmelden dan verzoek ik u de vragenlijst uiterlijk op 7 september 2016 in te sturen.

De inventarisatiegesprekken zijn gepland in de maand oktober van dit jaar. Na deze gesprekken informeren wij u via een informatieavond over de kansen en mogelijkheden tot een gebiedsproces. Deze zal naar verwachting in november worden gehouden.”

- --

2.7.

Op de vragenlijst staat onder meer:
“Aanmeldingsformulier gebiedsproces Oostrand Dronten; inventarisatiegesprek”, hierna Aanmeldingsformulier. Het Aanmeldingsformulier bevat een zestal met ja/nee te beantwoorden vragen en vermeldt de instructie naam en adresgegevens in te vullen en het formulier naar Stivas sturen indien vraag 1 met ja en één van de vragen 2 t/m 5 met ja is beantwoord. Stivas is de afkorting van de Stichting ter Verbetering van de Agrarische Structuur. [eiseres sub 1] c.s. heeft ieder afzonderlijk een Aanmeldingsformulier ingevuld. Zij hebben allen meer dan alleen vraag 1 met ‘ja’ beantwoord

2.8.

Op 25 oktober 2016 sluiten de gemeente Dronten als initiatiefnemer en de provincie Flevoland een Intentieovereenkomst Nieuwe Natuur Project ‘Oostkant Dronten’, hierna de Intentieovereenkomst. Onder ‘in aanmerking nemende dat’ staat onder meer:

“a) Provinciale Staten op 17 december 2014 bij besluit 1661723 (hierna ‘het Besluit’) hebben besloten om het ‘Programma Nieuwe Natuur’ te doen ontwikkelen;

b) Initiatiefnemer het projectvoorstel genaamd ‘Oostkant Dronten’ heeft ingediend (hierna te noemen ‘het Projectvoorstel);

c) Bij dit Besluit diverse projectvoorstellen zijn toegewezen die het mogelijk maken dat initiatiefnemers nieuwe natuur op verschillende projectlocaties ontwikkelen;

d) Het projectvoorstel “Oostkant Dronten” beoogt middels het programma Nieuwe Natuur een gebiedsontwikkeling op gang te brengen, waarbij nieuwe natuur wordt gecreëerd de landbouwstructuur in het gebied wordt versterkt en de mogelijkheden voor recreatieve ontwikkelingen worden vergroot;

e) Het gebied in het Omgevingsplan Flevoland als speerpunt is aangewezen;

f) Het ingediende voorstel een programmatische aanpak van de gehele randmeerzone van Roggebotzand tot het Spijkbos betreft. De Initiatiefnemer nog concreet dient aan te geven welke projecten Nieuwe Natuur zullen worden ontwikkeld. Hierbij geldt als uitgangspunt dat in ieder geval een oppervlakte van tenminste 50 hectare Nieuwe Natuur gerealiseerd wordt zoals omschreven in het projectvoorstel;

g) het agrarisch bedrijf aan de [straat 1] [nummer] te [plaats 1] als ruilbedrijf aan de initiatiefnemer is toegewezen in het Besluit;

h) Het Projectvoorstel (deels) is gehonoreerd bij het Besluit waarbij

1. Een bedrag van maximaal € 4.500 000,- is toegewezen als bijdrage in de verwerving van 50 hectare natuurgrond ten behoeve van het door Initiatiefnemer ingediende Projectvoorstel. Dit bedrag wordt toegewezen door middel van het aan de initiatiefnemer beschikbaar stellen van het ruilbedrijf

[straat 1] [nummer] te [plaats 1] . Er worden geen verdere financiële middelen beschikbaar gesteld voor grond/verwerving en ook geen andere grond vanuit het voormalige Oostvaarderswold ingebracht;

2. Er een bedrag van maximaal € 750.000,- is toegewezen als bijdrage in de inrichtingskosten voor de realisatie van 50 hectare Nieuwe Natuur;

3. Er een bedrag van maximaal € 150.000,- is toegewezen als bijdrage in de kosten voor het beheer gedurende een periode van 10 jaren;

(…)

k) Partijen nadere afspraken wensen vast te leggen met betrekking tot het vervolgproces ter voorbereiding op een af te sluiten Realisatieovereenkomst;(…)”

In artikel 2 van de Intentieovereenkomst is als doel daarvan omschreven:

“Het doel van de Overeenkomst is:

1. Het vastleggen van afspraken gericht op het concretiseren van de projecten Nieuwe

Natuur binnen het gehonoreerde projectvoorstel;

2. Het bevestigen van de intentie van Partijen om het gehonoreerde Projectvoorstel, in het

bijzonder de nadere te selecteren projecten Nieuwe Natuur, tot realisatie te (doen)

brengen binnen de door Provinciale Staten vastgestelde kaders;

3. Het vastleggen van de afspraken tussen Partijen omtrent

a) de Planuitwerking van de projecten Nieuwe Natuur;

b) het proces en de rol- en taakverdeling om te komen tot een goede voorbereiding

van de afraken zoals die in de Realisatieovereenkomst vastgesteld worden;

c) de maximaal toegekende bijdrage in de voorbereidingskosten voor de periode tot

vaststelling van dé Realisatieovereenkomst.”

2.9.

In oktober 2016 zijn met twintig Betrokkenen, waaronder [eiseres sub 1] c.s., afzonderlijke inventarisatiegesprekken gevoerd door een medewerker van Stivas en een medewerker van [onderneming] . Ter voorbereiding van die gesprekken is aan de twintig Betrokkenen een ‘Inventarisatieformulier Gebiedsproces Oostrand Dronten’, hierna het Inventarisatieformulier, gestuurd.

2.10.

Bij brief van 21 december 2016 heeft de gemeente Dronten de Betrokkenen geïnformeerd over de voortgang van het gebiedsproces Oostrand Dronten. In die brief staat onder meer:

“(…) Op basis van eerdere berichtgeving was er afgelopen zomer de mogelijkheid voor betrokken partijen om zich aan te melden voor een inventarisatiegesprek. Dit heeft 20 aanmeldingen opgeleverd. Met deze partijen heeft Stivas een inventarisatiegesprek gevoerd. In dit gesprek zijn de individuele wensen en ideeën besproken. Vervolgens heeft er een individuele terugkoppeling naar deze partijen plaatsgevonden in de vorm van het toezenden van een gespreksverslag.

De Gemeente Dronten constateert samen met Kadaster en Stivas op basis van de gevoerde inventarisatiegesprekken dat er bij een aantal betrokken grondeigenaren concrete ideeën en aanknopingspunten zijn voor een integrale vervolgaanpak op het gebied van realisatie nieuwe natuur, agrarische structuurversterking en recreatieve verbetering van het gebied.

De Gemeente Dronten wil de concrete aanknopingspunten graag verder verkennen en hier een vervolgtraject op inzetten. Hiervoor is echter eerst meer duidelijkheid vereist over de mogelijkheden van grondinzet en uitruil door het RVB. Dit zal de komende maanden duidelijk moeten worden en de gemeente doet daarbij een beroep op de provincie om haar hierbij te ondersteunen.

Bij een positieve insteek vanuit het RVB verwachten wij in 2017 een vervolgtraject te kunnen oppakken. In dit vervolgtraject zullen dan de grondeigenaren met concrete aan knopingspunten worden betrokken.”

2.11.

Bij brief van 13 september 2017 heeft de gemeente Dronten de Betrokkenen geïnformeerd over de voortgang van het gebiedsproces Oostrand Dronten. In die brief staat onder meer:

“Op 2 juni 2016 hebben wij middels een brief aandacht gevraagd voor een gebiedsontwikkeling Oostkant Dronten. Vervolgens is u op 23 augustus 2016 wederom een brief toegezonden met de uitnodiging u aan te melden voor een inventarisatiegesprek. In onze brief van 21 december 2016 is aangegeven dat uit gevoerde inventarisatiegesprekken met een aantal betrokken agrariërs, concrete ideeën en aanknopingspunten zijn voortgekomen voor een integraal vervolgtraject op het gebied van realisatie NN, agrarische structuurversterking en recreatieve verbetering van het gebied.

Met deze brief informeren wij u over de stand van zaken van het gebiedsproces Nieuwe Natuur (NN) Oostkant Dronten.

Concept grondruilplan

Met betrokken agrariërs en gebiedspartners rondom de gebieden Reve/Abbertbos en Spijkbos zijn meerdere gesprekken gevoerd, zowel individueel als in groepsverband. Er is een concept grondruilplan opgesteld welke de Provincie voorlegde aan het Rijksvastgoedbedrijf (RVB), i.c. de grondeigenaar. Beide partijen hebben een positieve grondhouding waar het gaat om de uitruil van gronden ten gunste van NN. Om belangen van betrokken partijen niet te schaden is door het college van B&W op 12 september 2017 besloten het concept grondruilplan niet openbaar te maken.

Provinciaal programma Nieuwe Natuur

Vanuit het provinciaal programma NN is het hoofddoel om natuurprojecten van provinciaal belang te ontwikkelen die nadrukkelijk de kwaliteit van de Oostkant Dronten verbeteren (ecologisch maar ook qua beleefbaarheid). De NN moet daadwerkelijk iets nieuws toevoegen aan het gebied en dit vraagt om ambitieuze plannen.

Definitieve inrichtingsplannen

Met de betrokken agrariërs en Staatsbosbeheer wordt gewerkt aan de definitieve inrichtingsplannen van de NN. Verder onderzoeken we hoe het eigenaarschap en de beheerdersrol kan worden ingevuld. Dit najaar is hier naar verwachting meer duidelijkheid over. De beoogde invulling van de NN is dan bekend, taxaties hebben plaatsgevonden en de bedrijfsplannen zijn gereed. Op dat moment kan het complete gebiedsplan ter beoordeling worden voorgelegd aan de Provincie wat vervolgens leidt tot het sluiten van een realisatieovereenkomst. Uiterlijk 31 december 2019 moet er gestart worden met de feitelijke realisatie van het project.(…)

2.12.

Bij brief van 14 december 2017 heeft de gemeente Dronten de Betrokkenen geïnformeerd over de voortgang van het gebiedsproces. In die brief staat onder meer:

“Op 13 september2017 heeft u van ons een brief ontvangen. In deze brief bent u geïnformeerd

over de stand van zaken rond het gebiedsproces in het kader van het Programma Nieuwe Natuur Oostkant Dronten. Dit proces loopt vanaf december 2014 en wij hebben u sindsdien regelmatig geïnformeerd over de voortgang. Met deze brief lichten wij de laatste stand van zaken toe.

Al enige tijd zijn overleggen gaande met vijf betrokken agrariërs en gebiedspartners. Dit bottom up proces vraagt een zorgvuldige benadering, die veel tijd en inspanning vergt van betrokken partijen. Naast de realisatie van nieuwe natuur wordt ingezet op agrarische structuurverbetering en versterking van recreatie en toerisme. Partijen werken sinds begin dit jaar constructief samen in het gebiedsproces. In het ene deelgebied is de invulling complexer dan het andere. Dit heeft met name te maken doordat hier meer partijen om tafel zitten en er gezamenlijk gezocht wordt naar de best haalbare toekomstsituatie. Dit wordt nu vertaald in individuele bedrijfsplannen en één overkoepelend gebiedsplan.

Rijksvastgoedbedrijf (RVB)

Met het RVB zijn gesprekken gaande over de mogelijke grondruil en de onderliggende taxatiewaarden. Deze zijn nog niet definitief vastgesteld, de provincie is in deze penvoerder. We verwachten hier de komende weken meer duidelijkheid over.

Inrichtingsplannen

Gelijktijdig wordt met betrokken partijen gewerkt aan de inrichting- en beheerplannen. Landschappers en ecologen zijn hierbij betrokken. Staatsbosbeheer en enkele agrariërs zijn beoogd eigenaar van de Nieuwe Natuur gronden. De invulling van de beoogde Nieuwe Natuur varieert van agrarische natuurakkers tot een afwisselend halfopen landschap of bosgebied met als doel een kwaliteitsimpuls op het gebied van leefbaarheid, ecologie en natuurbeleving. Het overgrote deel (ca. 95%) van de nieuwe natuur ontvangt naar de huidige inzichten niet de status van het Nederlands Natuur Netwerk maar er wordt een kwalitatieve verplichting afgesloten met de eigenaren die het onderhoud en beheer tot in lengte van jaren waarborgt.

Concept-tekening

Bij deze brief treft u eenconcepttekening aan waarop twee gebieden zijn ingekleurd. Het gearceerde gebied is een zoekgebied waarin mogelijkheden om te komen tot Nieuwe Natuur op dit moment nader worden onderzocht. Het donkergroen ingekleurd perceel is een beoogd in te vullen Nieuwe Natuur gebied. Nadrukkelijk staat er concept. De weergave op de tekening is niet definitief en kan nog wijzigen hangende de uitwerking van de individuele bedrijfsplannen.

Landschapskunstwerk

(…)

Overeenkomsten

Nadat alle benodigde zaken bekend zijn en de bedrijfsplannen zijn afgerond wordt met vijf

agrariërs en Staatsbosbeheer een uitvoeringsovereenkomst opgesteld. Hiermee committeert

de betrokkene zich aan het vervolg. Deze uitvoeringsovereenkomst wordt opgevolgd door de

ondertekening van een realisatieovereenkomst tussen de provincie, Staatsbosbeheer en de

gemeente welke is voorzien in de loop van maart 2018.

(…)”

2.13.

Bij e-mailbericht van 12 februari 2018 heeft [eiseres sub 1] c.s. de gemeente Dronten geïnformeerd dat hij het niet eens is met de plannen inzake het gebiedsproces. In het bericht staat onder meer:

“Hierbij willen wij bezwaar aantekenen tegen de plannen van nieuwe natuur Oostrand Flevoland. Een paar jaar geleden kwamen er plannen om de oostrand te wijzigen in een stuk nieuwe natuur en zou er schaalvergroting kunnen plaatsvinden. Alles zou transparant en open verlopen echter het is totaal niet democratisch gegaan. Er is slechts 1 maal een vergadering geweest en daarna is niets meer vernomen. Nu zien wij op de site van de provincie dat er toch al vergevorderde plannen zijn met een aantal boeren aan de [straat 2] . Zij gaan hele goede grond inleveren en dit zal nieuwe natuur worden. Deze grond is zeer geschikt voor pootgoedteelt. Dit is toch niet de bedoeling van nieuwe natuur. De insteek zou zijn dat aan de oostrand boeren konden vergroten. De hele oostkant zou erop vooruit moeten gaan. Er zijn meer dan 20 plannen ingediend en daar is niets meer meegedaan alles is zeer in het geheim afgedaan. Het is de beste grond van de polder maar u schildert hem minderwaardig af er moet wel een goede boer op, wij huren die grond nu en zouden het er heel graag vast bij hebben.”

2.14.

Bij brief van 23 juli 2018 zijn de Betrokkenen geïnformeerd over het besluit van de gemeente Dronten in te stemmen met de planuitwerking en de ondertekening van de realisatieovereenkomst. In de brief staat onder meer:

“Realisatieovereenkomst

Met de provincie is een intentieovereenkomst gesloten welke eind 2017 is verlengd tot en met 31juli 2018 om te komen tot ondertekening van een realisatieovereenkomst. Het college van Gedeputeerde Staten heeft op 10 juli 2018 ingestemd met ondertekening en stelt middelen beschikbaar voor het inzetten van grond, de inrichting en het beheer (10 jaar). De opgave bestaat uit de realisatie van 50 ha. Nieuwe Natuur. De plannen voorzien echter in de realisatie van ruim 70 ha. Nieuwe Natuur. Deze zijn, aan vooraf vastgestelde criteria (zgn. meetlat), provinciaal getoetst. Op 17 juli 2018 heeft het college van burgemeester en wethouders besloten in te stemmen met de planuitwerking en de

ondertekening van de realisatieovereenkomst.

Rijksvastgoedbedrijf (RVB) heeft, als grondeigenaar van een groot deel van de gronden, aangegeven mee te willen werken aan de ontwikkeling en uitruil van gronden als er Nieuwe Natuur wordt gerealiseerd. RVB heeft echter nog geen definitief uitsluitsel gegeven. Mede hierdoor liggen er nog vraagstukken open rondom overeenstemming tussen partijen, financiering, grondtransacties en de te volgen bestemmingsplan procedure etc. Als gevolg hiervan is nog onbekend wanneer uitvoeringsovereenkomsten met betrokkenen kunnen worden gesloten en zijn ontbindende voorwaarden opgenomen in de realisatieovereenkomst.

2.15.

Bij brief van 13 augustus 2018 aan de gemeente Dronten en de provincie Flevoland heeft een groep jonge ondernemers en omwonenden, waaronder [eiseres sub 1] c.s., laten weten het niet eens te zijn met de gang van zaken en verzocht om een uitnodiging voor een gesprek waarin zij hun plannen voor nieuwe natuur met draagvlak voor de verbetering van de landbouw in het gebied willen toelichten. Zij schrijven onder meer:

“Deze brief schrijven wij u allen naar aanleiding van de laatste brief van de Gemeente Dronten

gedateerd 23 juli 2018 met als onderwerp: Stand van zaken gebiedsproces Nieuwe Natuur Oostkant

Dronten (kenmerk U18.09263/GO/JG). De Gemeente Dronten heeft deze brief verstuurd aan alle

betrokkenen in het gebied. Ook reageren wij op de vele nieuwsberichten in de media de afgelopen

periode over de Nieuwe Natuur Oostkant Dronten.

Wij zijn omwonenden en jonge ondernemers van wie het erf en/of land direct grenst aan de zone die

is ingetekend voor Nieuwe Natuur Oostkant Dronten, (…). Wij zijn jonge ondernemers die

graag betrokken willen worden bij de plannen in de buurt.

De gemeente Dronten heeft het Projectvoorstel “Nieuwe Natuur Oostkant Dronten” ingediend bij de

provincie Flevoland. Op 10 december 2016 is er een bijeenkomst geweest bij [locatie 1] . Belangrijke

afspraken bij deze bijeenkomst waren dat het proces zou plaats vinden onder de volgende voorwaarden:

1. Open en transparant

2. Draagvlak in de omgeving (ondernemers en bewoners)

3. Structuurverbetering landbouw in het gebied

4. Ondersteuning bieden aan jonge ondernemers in het gebied

Enthousiast zijn vele (jonge) ondernemers en omwonenden aan de slag gegaan en er zijn mooie

plannen ontwikkeld. Deze plannen zijn gepresenteerd in oktober 2016 in [locatie 2]

te [plaats 2] . Menig plan werd afgedaan met de opmerking dat het niet paste, zonder verdere opgaaf

van reden, of de mogelijkheid het plan wel passend te maken. Waar zijn deze plannen op getoetst?

Was er een matrix waaraan gestaafd moest worden? Vreemd dat deze criteria dan niet vooraf

bekend gemaakt zijn, zodat plannen niet voor niets bedacht en uitgewerkt zijn. Waarom zijn de

selectiecriteria niet helder gecommuniceerd? Nu is onduidelijk op welke basis een keuze gemaakt is

en waarom juist dit plan volgens de wethouder al bijna in kannen en kruiken is.

Navraag bij de provincie leert ons dat ze niet op de hoogte zijn van de procedure zoals nu wordt

uitgevoerd door de gemeente. De provincie geeft het advies de gemeente hierover te ondervragen.

De gemeente geeft echter aan bezig te zijn met een plan en dit pas kenbaar te willen maken als het

rond is. Via de gemeente wordt er geen openheid en transparantie geboden, wat wel als voorwaarde

gesteld is voor dit proces. (…)Kijkend naar het plan dat er nu ligt, vernomen via de media, wordt aan alle bovenstaande

voorwaarden niet voldaan. Er is namelijkgeenoverleg met de omgeving geweest. Er zijn in het

afgelopen jaar slechts drie brieven verstuurd door de gemeente Dronten. Elke brief levert meer

vragen en onzekerheden op, dan antwoorden. Zoals bijvoorbeeld de aankondiging van een

bijeenkomst met de omgeving die plaats zou vinden in februari 2018. Deze heeft tot op heden nog

niet plaatsgevonden. Wij vragen ons af hoe draagvlak gecreëerd gaat worden als er eenzijdig

gecommuniceerd wordt. Dat er in de media wordt vermeld dat er draagvlak in de omgeving is raakt

ons en wij zijn het daar niet mee eens. Er is niet gesproken met direct omwonenden en (jonge)

ondernemers die in de buurt wonen, voor eventuele participatie in het plan zoals het er nu ligt.

Structuurverbetering van de agrarische ondernemers en met name perspectief bieden aan de jonge

ondernemers zien we al helemaal niet gebeuren met dit plan. Door ruil van de beschikbare grond

van RVOB met grond aan de [straat 1] te [plaats 2] en creatie van “natuur” in de Oostkant van

Dronten komt er juist minder landbouwgrond beschikbaar in het gebied en wordt de druk op grond

alleen maar groter en de kans op financieel levensvatbare landbouwbedrijven van de jonge

ondernemers alleen maar kleiner. Dat kan niet de bedoeling zijn. Daarnaast hebben wij gehoord dat

huidige ondernemers binnen het project de mogelijkheid krijgen om:

• grond rondom eigen erf te kopen;

• pachtgrond in te leveren voor nieuwe natuur om later weer terug te kunnen kopen;

• of compensatie door beschikbaar stellen van andere pachtgrond;

• en de ondernemers direct betrokken bij dit project krijgen de mogelijkheid om “andere

gronden” die omgevormd worden naar Nieuwe natuur ook te kunnen kopen.

Dit alles zet de jonge ondernemers en omwonenden in het gebied totaal op slot. Dat kan niet de

bedoeling zijn van dit project. Alle kansen van dit project komen op deze manier terecht bij slechts 3

ondernemers. Dat is wel een heel minimaal aantal en voldoet niet aan boven gestelde criteria van participatie. (…)Wij staan achter de kringloopgedachte en een duurzame natuurlijke ontwikkeling op deze gronden.

Graag willen wij onze ideeën mondeling toelichten in een bijeenkomst met de gemeente Dronten en

de provincie Flevoland alvorens er een handtekening wordt gezet onder een realisatieovereenkomst.(…)”

2.16.

Bij brief van 23 augustus 2018 heeft de gemeente Dronten gereageerd op de brief van 13 augustus 2018. Daarin staat onder meer:

“Wij hebben kennis genomen van uw reactie d.d. 13 augustus 2018 op onze brief van 23 juli 2018 met betrekking tot het gebiedsproces Nieuwe Natuur Oostkant Dronten. Hierin geeft u aan dat het projectidee Oostkant Dronten naar uw oordeel niet transparant is doorlopen en dat de gemeente onzorgvuldig is geweest in de communicatie naar belanghebbenden. Wij herkennen ons niet in dit oordeel. In deze brief geven we aan waarom en reageren we verder inhoudelijk op uw brief.

In 2016 heeft een gebiedsanalyse door Stivas/Kadaster plaatsgevonden waaruit een adressenbestand van 80 grondeigenaren en -gebruikers ontstond. Omdat wij graag inzicht wilden in de kansen die werden gezien met betrekking tot natuurontwikkeling en agrarische- en recreatieve structuurverbetering is op 23 augustus 2016 een uitnodiging verzonden voor aanmelding voor een inventarisatiegesprek. Hierop hebben 20 (van de 80) geadresseerden gereageerd waaronder een groot aantal (familieleden) van de briefschrijvers. De gesprekken hebben, aan de hand van een vooraf door betrokkene ingevuld inventarisatieformulier, in oktober 2016 plaatsgevonden. Hiervan zijn verslagen gemaakt en aan betrokkenen toegezonden met gelegenheid hier inhoudelijk op te reageren. Op basis van deze gesprekken werd geconcludeerd dat bij 6 ondernemers concrete ideeën en aanknopingspunten waren voor een integrale vervolgaanpak op het gebied van realisatie nieuwe natuur, agrarische structuurversterking en recreatieve verbetering van het gebied. Alle 80 grondeigenaren en -gebruikers zijn hierover op 21 december 2016 per brief geïnformeerd. Met deze handelswijze menen wij op transparante wijze gemotiveerde keuzes gemaakt te hebben waarbij we belanghebbenden actief betrokken hebben.

(…)

Een dergelijk proces is complex. Er wordt rekening gehouden met vele factoren. Hiervan is de looptijd een factor maar ook RVB, grondeigenaar van een groot deel van de gronden. Zij heeft nog geen definitief uitsluitsel over de grondruil gegeven. Hierdoor liggen er nog vraagstukken open rondom overeenstemming tussen partijen, financiering, grondtransacties, planologische procedures etc.

(…)In de brief van 14 december2017 is aangegeven dat het inrichtingsplan voorafgaand aan de ruimtelijke procedure wordt gepresenteerd en dat we ernaar streefden dit te doen tijdens een inloopavond halverwege februari 2018. Dit is helaas niet gelukt vanwege redenen die hiervoor staan genoemd. Zodra er meer zekerheid bestaat wordt het inrichtingsplan alsnog gepresenteerd alvorens de ruimtelijke procedure wordt opgestart. Op dit moment is de datum nog niet bekend.”

De brief besluit met een uitnodiging voor een afspraak met de wethouder [A] , hierna [A] , op 29 augustus 2018.

2.17.

Op 29 augustus 2018 heeft een overleg plaats gevonden tussen [A] , [B] ( [.] van de gemeente Dronten), hierna [B] , en [eiseres sub 1] c.s.

2.18.

Op 10 september 2018 is de ‘Realisatieovereenkomst Nieuwe Natuur Project “Oostkant Dronten’, hierna de Realisatieovereenkomst, ondertekend door de gemeente Dronten, Staatsbosbeheer en de provincie Flevoland. Tot die ondertekening had de gemeente Dronten reeds besloten op 17 juli 2018. Onder ‘in aanmerking nemende dat’ van de Realisatieovereenkomst staat onder meer:

“(…)m) de Gemeente voornemens is om haar projectdeel te laten realiseren door agrariërs in het Plangebied die via een openbare gemeentelijke procedure hun interesse hiervoor kenbaar hebben kunnen maken en welke op basis van vooraf bekende criteria door de Gemeente zijn geselecteerd;

n) de Gemeente op basis van de Planuitwerking de realisatie (inrichting en beheer) van haar projectdeel door de agrariërs wil laten uitvoeren en hiertoe uitvoeringsafspraken maakt met de betreffende agrariërs;

o) de werkzaamheden die voor Gemeente, respectievelijk Staatsbosbeheer voortvloeien uit de verplichtingen op grond van onderhavige realisatieovereenkomst zijn aangewezen als ‘Diensten van Algemeen Economisch Belang’ (DAEB);

(…)”

In artikel 2 van de Realisatieovereenkomst is het doel daarvan als volgt omschreven:

“Het doel van de Overeenkomst is het vastleggen van de afspraken tussen Provincie en

Gemeente en Staatsbosbeheer aangaande:

1. De Planuitwerking en realisatie voor het Project Oostkant Dronten binnen de in

het Besluit meegegeven kaders.

2. de ruimtelijke, civieltechnische, programmatische en financiële aspecten van het

Project.

3. de rol- en taakverdeling en planning.”

In bijlage I van de Realisatieovereenkomst staat een overzicht van de door de provincie Flevoland aan de gemeente Dronten en aan Staatsbosbeheer beschikbaar te stellen middelen met een totaal bedrag van € 6.567.942.

2.19.

Bij brief van 10 september 2018 doet onder meer [eiseres sub 1] c.s. aan de gemeente Dronten het verzoek een lijst met vragen, die kennelijk 29 augustus 2018 in het overleg met [A] en [B] ook aan de orde zijn geweest, te beantwoorden. Tijdens een bespreking op 12 oktober 2018 waaraan [A] en [eiseres sub 1] c.s. ook deelnamen zijn de conceptantwoorden op die vragen besproken. Bij brief van 23 oktober 2018 heeft de gemeente Dronten aan [eiseres sub 1] c.s. onder meer het volgende geschreven:

“Uit de gesprekken die met u zijn gevoerd op 12 en 31 oktober door wethouder [A] en de heer [C] en uw brief van 10 september komt duidelijk naar voren dat u het proces dat is doorlopen niet goed vindt. Ten aanzien van onze communicatie direct na de inventarisatie hadden wij achteraf gezien meer expliciet aan moeten geven met wie we verder zouden gaan en met wie niet. Daarvoor bieden wij u onze verontschuldigingen aan. In de bijlage gaan we daar verder op in. U kunt zich ook niet vinden in de uitkomst. Dat betreuren wij. Wij waarderen het dat u dat signaal afgeeft.

Met de antwoorden op uw vragen willen we u zo goed mogelijk informeren over het proces in de periode tot aan de sluitingsdatum voor het indienen van de plannen. Wij hebben het proces naar eer en geweten op een zo goed mogelijke manier doorlopen. Wij begrijpen dat u het proces op verschillende momenten liever anders had gezien. Dat vinden we natuurlijk jammer.

Uit de gesprekken met u maken we op dat u plannen heeft waarmee u binnen het

programma Nieuwe Natuur had willen aanhaken. Dat is helaas binnen dit plan niet meer

mogelijk. Met de provincie werd een intentieovereenkomst gesloten welke in eerste

instantie liep tot 31 december 2017 en werd verlengd tot 31 juli 2018. Voor de

laatstgenoemde datum moest er zicht zijn op het sluiten van een realisatieovereenkomst.

De provincie heeft u daarover geïnformeerd. Op 12 oktober is dat door de wethouder

bevestigd.”

De door de gemeente Dronten gegeven antwoorden op de lijst van vragen is als bijlage bij de brief van 23 oktober 2018 gevoegd. Die antwoorden luiden voor zover van belang:

5. Waarom is gekozen voor deze 3 ondernemers en het niet mogelijk te maken voor andere

ondernemers of geïnteresseerden uit de buurt om te participeren.

De ondernemers in kwestie hadden allen concrete plannen en waren bereid om gronden in te leveren ten gunste van de realisatie van NN. De plannen van de ondernemers en Staatsbosbeheer gaven voldoende zicht op het te realiseren oppervlak van 50 ha (uiteindelijk ca. 69 ha) nieuwe natuur, die ook nog eens op logische plekken gerealiseerd kon worden. Vanzelfsprekend zijn er tijdens het proces van planvorming met de deelnemers aanpassingen geweest. Dat is gebruikelijk in een proces. Maar de grondgedachten die de deelnemers hebben uitgesproken tijdens de inventarisatiegesprekken zijn overeind gebleven. Met name als het gaat om de vorming van NN. Er was geen reden om het gebied weer in te gaan om andere partners te zoeken.

11. Gesproken wordt over 14 plannen die zijn ingetrokken. Wij komen tot de conclusie dat die plannen niet zijn ingetrokken maar zonder duidelijke opgaaf van reden afgeketst zijn door de gemeente. Kunt u dat verklaren?

Het is ongelukkig dat in projectplan gesproken is over ‘ingetrokken plannen’. Hiervoor zijn niet de

juiste bewoordingen gekozen. Nadat de inventarisatiegesprekken zijn gehouden hebben betrokkenen gespreksverslagen ontvangen. Hierop heeft een enkeling gereageerd om aanvullingen te doen. Niet iedereen die het gesprek is aangegaan kwam met een plan of idee dat voldoende aanknopingspunten bood voor het project NN. Vervolgens is in december 2016 een brief gestuurd waarin melding werd gemaakt van aanknopingspunten en dat daar op voortgeborduurd zou worden. Achteraf gezien was het beter geweest om ieder individueel te berichten of men tot de zgn. ‘aanknopingspunten’ behoorde of niet. Het spijt ons dat toen niet voor die vorm is gekozen. Overigens is er niemand geweest die deze vraag heeft gesteld n.a.v. de brief.”

2.20.

Bij brief van 8 maart 2019 aan de gemeente Dronten van mr. [D] hebben [E] , hierna [eiseres sub 1] , en [eiser sub 3] , hierna [eiser sub 3] , de gemeente aansprakelijk gesteld vanwege onrechtmatig handelen omdat (kort samengevat) de gemeente Dronten hen niet de kans geboden heeft deel te nemen aan het gebiedsproces op de wijze zoals die gelegenheid aan anderen wel geboden is. Zij stellen de gemeente Dronten aansprakelijk voor de geleden schade en geven de gemeente Dronten nog een laatste gelegenheid die schade te voorkomen door hen alsnog is het gebiedsproces te betrekken. Bij brief van 1 mei 2019 van mr. [F] aan mr. [D] heeft de gemeente Dronten [eiseres sub 1] en [eiser sub 3] (kort samengevat) in overweging gegeven te berusten in de ontstane situatie en de aansprakelijkheidsstelling afgewezen. Daarop is vervolgens weer een reactie gekomen per e-mail van 24 mei 2019 van mr. Bügel namens [eiseres sub 1] c.s. . Die reactie is bij brief van 12 juli 2019 van mr. [G] door de gemeente Dronten beantwoord, waarin onder meer de bemiddeling door een derde geopperd wordt. Op 9 april 2021 heeft een gesprek tussen partijen onder leiding van de derde plaatsgevonden. Dat heeft niet tot een voor partijen bevredigende oplossing geleid.

2.21.

Op 19 november 2019 heeft [eiseres sub 1] c.s. een verzoekschrift tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor ingediend bij de rechtbank Midden Nederland. Bij beschikking van 26 februari 2020 heeft de rechtbank dat verzoek toegewezen. Als getuigen zijn gehoord: [H] , [B] , [A] , [I] , [J] , [K] , [L] , [M] en [N] .

2.22.

De gemeente Dronten heeft ter uitvoering van het project Nieuwe Natuur Oostkant Dronten, hierna het Project, met drie deelnemers een uitvoeringsovereenkomst gesloten. Die projectdeelnemers zijn verplicht bepaalde gronden in te richten en te beheren als natuur. Voor de daarmee gemoeide kosten ontvangen zij een vergoeding. Het beheer is voor 10 jaar afgekocht door middel van een eenmalige vergoeding. De gronden waren voorheen als pachtgrond bij de deelnemers in gebruik. Die pachtovereenkomsten zijn afgekocht en het RVB heeft de grond verkocht aan de provincie Flevoland, die op haar beurt de grond weer aan de deelnemers heeft geleverd waarbij de koopsom verrekend is.

3.De vordering

3.1.

[eiseres sub 1] c.s. vorderen dat de rechtbank bij vonnis, uitvoerbaar bij voorraad:

1. de gemeente Dronten te veroordelen, tegen behoorlijk bewijs van kwijting, tot betaling van een schadevergoeding:
- (primair) van € 1.426.029,85, voor iedere eiser € 203.718,55, vermeerderd met de wettelijke rente over het bedrag van € 1.426.029,85 vanaf de dag der dagvaarding tot aan de dag der algehele voldoening;
- (subsidiair) nader op te maken bij staat;

- ( meer subsidiair):

1. vaststelt dat met de uitvoeringsovereenkomsten sprake is van een onrechtmatige steunmaatregel in de zin van artikel 107 en 108 VWEU, en daaruit voortvloeiend bepaalt dat de mededingingssituatie van voor de steunmaatregel dient te worden hersteld;

2. bepaalt dat voor dergelijk herstel de uitvoeringsovereenkomsten en de daaruit voortvloeiende rechtshandelingen nietig behoeven te worden verklaard;

3. vaststelt dat de datum waarop de uitvoeringsovereenkomsten zijn gesloten als datum van

steunverlening geldt;

Alles met veroordeling van de gemeente Dronten in de kosten van deze procedure.

3.2.

De gemeente Dronten heeft de vorderingen gemotiveerd weersproken.

4.De beslissing

4.1.

[eiseres sub 1] c.s. legt aan zijn primaire en subsidiaire vorderingen ten grondslag dat de gemeente Dronten in het kader van de uitvoering van het Project jegens hem onrechtmatig heeft gehandeld omdat de gemeente Dronten hem geen gelijke kans heeft geboden voor deelname aan het Project en jegens hem in strijd heeft gehandeld met het gelijkheidsbeginsel. Dat beginsel geldt volgens [eiseres sub 1] c.s. voor de gemeente Dronten zowel bij het aangaan van privaatrechtelijke rechtsverhoudingen zoals in het kader van het Project als ook bij de verdeling van schaarse middelen zoals de subsidie van de provincie Flevoland van € 4.047.731 voor het Project.

4.2.

De gemeente Dronten heeft ter bestrijding van de primaire en subsidiaire vorderingen betoogd dat zij jegens [eiseres sub 1] c.s. niet onrechtmatig heeft gehandeld omdat [eiseres sub 1] c.s. dezelfde mogelijkheden is geboden als die aan alle andere Betrokkenen zijn geboden. De gemeente Dronten betwist niet dat zij in privaatrechtelijke rechtsverhoudingen het gelijkheidsbeginsel in acht heeft te nemen. Zij bestrijdt dat zij dat heeft nagelaten en wijst er in het bijzonder op dat het gebiedsproces van het Project een ‘bottom up’ proces is waarbij zij heeft ingezet op actieve participatie van de Betrokkenen. [eiseres sub 1] c.s. heeft geen althans onvoldoende concrete ideeën ingebracht voor de realisatie van nieuwe natuur.

4.3.

Voor de beoordeling van de primaire vorderingen en het verweer daartegen is een aantal onderwerpen van belang. Die onderwerpen zijn de duiding van het gebiedsproces, de aard van de rechtsverhouding tussen [eiseres sub 1] c.s. en de gemeente Dronten, de inhoud van het gelijkheidsbeginsel en de beoordeling of de gemeente Dronten het gelijkheidsbeginsel overtreden heeft. Deze onderwerpen zullen achtereenvolgens aan de orde komen.

Het integrale gebiedsproces

4.4.

Het integrale gebiedsproces van het Project wordt gekenmerkt door het doel om aan de Oostkant van de gemeente Dronten, in het bijzonder aan de zijde van de Veluwe randmeren en het Vossemeer, meer (nieuwe) natuur en recreatiemogelijkheden te ontwikkelen. Het integrale karakter van het gebiedsproces ziet op de structuurversterking van het hele gebied aan de Oostkant van Dronten. Die versterking omvat niet alleen de ontwikkeling van nieuwe natuur maar ook van de agrarische en recreatieve structuur. In de kern komt de uitvoering van het Project en het gebiedsproces neer op het benutten van ruilmogelijkheden. Die mogelijkheden betreffen onder meer het benutten van landbouwgrond voor de ontwikkeling van nieuwe natuur en recreatiemogelijkheden door het stimuleren van grondmobiliteit, waaronder de ruil met andere landbouwgrond. Om de gemeente Dronten in staat te stellen landbouwgrond te benutten voor nieuwe natuur stelt de provincie Flevoland geld ter beschikking. Dat geld is onder meer besteed aan het kopen van grond door de provincie Flevoland van het RVB en de levering daarvan aan enkele deelnemers. Het geld is tevens besteed aan de vergoedingen aan die deelnemers voor onder meer de afkoop van pachtovereenkomsten, het plegen van onderhoud en het beheer en de inrichting van de door hen ingebrachte grond ten behoeve van nieuwe natuur.

De rechtsverhouding tussen [eiseres sub 1] c.s en de gemeente Dronten

4.5.

De gemeente Dronten hanteert voor de uitvoering van het Project privaatrechtelijke instrumenten, te weten het sluiten van overeenkomsten met deelnemers waarbij ook de provincie Flevoland als partij betrokken is. Voorts heeft de gemeente Dronten gekozen voor een ‘bottom up’ benadering. Kenmerkend voor die benadering is de brief van 23 augustus 2016 die de gemeente Dronten aan alle Betrokkenen in het gebied heeft gestuurd (zie nr 2.6). Daarin schrijft de gemeente Dronten dat zij door middel van inventarisatiegesprekken inzicht wenst te krijgen in kansen die de Betrokkenen zien door
“slimme combinaties van natuurontwikkeling met agrarische en recreatieve structuurverbetering”.De gemeente Dronten heeft dus tevoren geen concreet en uitgewerkt plan ontwikkeld voor natuurontwikkeling en agrarische en recreatieve structuurverbetering, maar Betrokkenen, waaronder dus ook [eiseres sub 1] c.s., gevraagd welke mogelijkheden zij zien om tot een concreet plan te komen. Deze benadering past bij het hanteren van privaatrechtelijke rechtsverhoudingen omdat het benutten daarvan afhankelijk is van de instemming van Betrokkenen.

4.6.

Voor de rechtsverhouding tussen de gemeente Dronten en [eiseres sub 1] c.s. is van belang dat [eiseres sub 1] c.s. een ‘Aanmeldingsformulier’ naar de gemeente Dronten heeft gestuurd en dat de inventarisatie-gesprekken zijn gehouden met [eiseres sub 1] c.s. Hij blijkt niet te behoren tot de geselecteerde groep van agrariërs
“met concrete ideeën en aanknopingspunten voor een integrale vervolgaanpak op het gebied van realisatie nieuwe natuur, agrarische structuurversterking en recreatieve verbetering van het gebied”. Nadien zijn [eiseres sub 1] c.s. als Betrokkenen in algemene zin op de hoogte gehouden door de gemeente Dronten van het verdere verloop van het gebiedsproces.

De inhoud van het gelijkheidsbeginsel

4.7.

Partijen verschillen niet van mening dat de gemeente Dronten op grond van artikel 3:14 BW bij het hanteren van privaatrechtelijke middelen, de algemene beginselen van behoorlijk bestuur in acht dient te nemen. Dat de gemeente Dronten bij de uitvoering van het gebiedsproces en het Project gehouden is het gelijkheidsbeginsel in acht te nemen staat dan ook vast. De kernvraag is of de gemeente Dronten dat jegens [eiseres sub 1] c.s. heeft gedaan. Voor de beantwoording van die vraag dient vastgesteld te worden waartoe het gelijkheidsbeginsel de gemeente Dronten bij de uitvoering van het gebiedsproces in het algemeen, en ten opzichte van [eiseres sub 1] c.s. in het bijzonder, verplicht. Die verplichting - en ook daar zijn partijen het over eens - komt neer op het bieden van gelijke kansen aan Betrokkenen. Voor de inhoud van die verplichting is het arrest van de Hoge Raad van 26 november 2021, ECLI:NL:HR:2021:1778
Bedeco/gemeente Montferlandvan belang. Daarin overweegt de Hoge Raad

Uit het gelijkheidsbeginsel – dat in deze context strekt tot het bieden van gelijke kansen – vloeit voort dat een overheidslichaam dat het voornemen heeft een aan hem toebehorende onroerende zaak te verkopen, ruimte moet bieden aan (potentiële) gegadigden om mee te dingen naar deze onroerende zaak indien er meerdere gegadigden zijn voor de aankoop van de desbetreffende onroerende zaak of redelijkerwijs te verwachten is dat er meerdere gegadigden zullen zijn. In dat geval zal het overheidslichaam met inachtneming van de hem toekomende beleidsruimte criteria moeten opstellen aan de hand waarvan de koper wordt geselecteerd. Deze criteria moeten objectief, toetsbaar en redelijk zijn.

Het gelijkheidsbeginsel brengt ook mee dat het overheidslichaam, teneinde gelijke kansen te realiseren, een passende mate van openbaarheid moet verzekeren met betrekking tot de beschikbaarheid van de onroerende zaak, de selectieprocedure, het tijdschema en de toe te passen selectiecriteria. Het overheidslichaam moet hierover tijdig voorafgaand aan de selectieprocedure duidelijkheid scheppen door informatie over deze aspecten bekend te maken op zodanige wijze dat (potentiële) gegadigden daarvan kennis kunnen nemen.

De hiervoor in 3.1.4 en 3.1.5 bedoelde mededingingsruimte door middel van een selectieprocedure hoeft niet te worden geboden indien bij voorbaat vaststaat of redelijkerwijs mag worden aangenomen dat op grond van objectieve, toetsbare en redelijke criteria slechts één serieuze gegadigde in aanmerking komt voor de aankoop. In dat geval dient het overheidslichaam zijn voornemen tot verkoop tijdig voorafgaand aan de verkoop op zodanige wijze bekend te maken dat een ieder daarvan kennis kan nemen, waarbij het dient te motiveren waarom naar zijn oordeel op grond van de hiervoor bedoelde criteria bij voorbaat vaststaat of redelijkerwijs mag worden aangenomen dat er slechts één serieuze gegadigde in aanmerking komt.

Het door de Hoge Raad geformuleerde normatieve kader is ook in de onderhavige zaak van belang omdat er voor de toepassing van het gelijkheidsbeginsel geen wezenlijk verschil is tussen het te koop aanbieden van een perceel (zoals in de zaak
Bedeco/gemeente Montferlandhet geval was) en het sluiten van overeenkomsten met als doel landbouwgrond te benutten voor natuur en bestaande uit het uitgeven van grond, het afkopen van pachtovereenkomsten, het sluiten van beheersovereenkomsten en het (met de provincie Flevoland) realiseren van ruilovereenkomsten met andere landbouwgrond. Dit betekent dat de gemeente Dronten:

- aan Betrokkenen ruimte moet bieden om deel te nemen;

- met inachtneming van de hem toekomende beleidsruimte objectieve, toetsbare en redelijke criteria moet opstellen aan de hand waarvan wordt geselecteerd;

- en een passende mate van openbaarheid moet verzekeren met betrekking tot de beschikbaarheid van de mogelijkheden, de selectieprocedure, het tijdschema en de toe te passen selectiecriteria.

Deze invulling van het gelijkheidsbeginsel sluit aan op het onder ‘m)’ van de Realisatieovereenkomst genoemde uitgangspunt (zie 2.18) waarin gesproken wordt over een openbare gemeentelijke procedure en selectie van agrariërs op basis van vooraf bekende criteria.

De toepassing van het gelijkheidsbeginsel door de gemeente Dronten

4.8.

[eiseres sub 1] c.s. heeft zijn stelling, dat de gemeente Dronten verzuimd heeft het gelijkheidsbeginsel in acht te nemen, als volgt onderbouwd. Er zijn voor de selectie van de deelnemers aan het Project geen selectiecriteria bekend gemaakt en gehanteerd. Wanneer sprake is van een ‘concreet idee of aanknopingspunt’ (zie de brief van 21 december 2016 van de gemeente Dronten aan de betrokkenen, nr. 2.10) blijft in nevelen gehuld. Ook is onduidelijk waarom de gemeente Dronten op basis van de door [eiseres sub 1] c.s. ingevulde Inventarisatieformulieren geoordeeld heeft dat er bij hem geen sprake was van dergelijke concrete ideeën en aanknopingspunten. Er is door de gemeente Dronten geen heldere procedure gehanteerd op basis waarvan potentiële gegadigden konden weten welke criteria werden gehanteerd om de deelnemers voor het Project in aanmerking te laten komen.
Concreet idee,
aanknopingspunten
haalbaarzijn geen objectieve, toetsbare en redelijke criteria. Als gevolg hiervan was en is niet duidelijk hoe de uiteindelijke deelnemers zijn geselecteerd en waarom [eiseres sub 1] c.s. daartoe niet behoort. Daarom heeft de gemeente Dronten volgens [eiseres sub 1] c.s. ook het transparantie- en motiveringsbeginsel geschonden. Tenslotte betoogt [eiseres sub 1] c.s. dat de informatie die hij door middel van de brieven van de gemeente Dronten heeft ontvangen slechts algemeen van aard is. Het gebrek aan transparantie is door de gemeente Dronten met die informatievoorziening niet opgeheven.

4.9.

De gemeente Dronten heeft aangegeven dat bij een gebiedsproces als het onderhavige het niet mogelijk is om op voorhand voor deelname vaststaande en objectieve voorwaarden te beschrijven. Op basis van de Inventarisatieformulieren en het inventarisatiegesprek is beoordeeld welke ideeën kansrijk zouden zijn om verder te onderzoeken. Daarbij was van belang dat de ideeën concreet en haalbaar zouden zijn en zouden bijdragen aan de doelstelling van het Project: de ontwikkeling van nieuwe natuur met recreatieve en agrarische verbeteringen. Die beoordeling is gemaakt door de deskundigen Stivas en de [onderneming] . Op basis van de terugkoppeling daarvan heeft de gemeente Dronten besloten met een vijftal mogelijke deelnemers de mogelijkheden nader te onderzoeken. Bij de beoordeling door Stivas en de [onderneming] bleek dat [eiseres sub 1] c.s. geen of te weinig realistische ideeën had om deel te nemen aan het Project. De gemeente Dronten benadrukt dat zij de Betrokkenen, waaronder [eiseres sub 1] c.s., voortdurend op de hoogte heeft gehouden van het Project en dat alle Betrokkenen gelijke kansen hebben gehad om daaraan deel te nemen. Tenslotte betoogt de gemeente Dronten dat het vanwege de informatievoorziening aan alle Betrokkenen duidelijk moest zijn dat het Project en de mogelijkheid van deelname daaraan, primair gericht waren en moesten zijn op de ontwikkeling van nieuwe natuur. Omdat [eiseres sub 1] c.s. daarvoor geen belangstelling had, zou hij ook van deelname uitgesloten zijn indien de criteria en de procedure voor deelname duidelijker zouden zijn omschreven.

4.10.

Voor zover de gemeente Dronten heeft bedoeld te betogen dat zij vanwege de gekozen ‘bottom up’ benadering niet gehouden is tot het opstellen en toepassen van selectiecriteria, faalt haar betoog omdat haar gebondenheid aan het gelijkheidsbeginsel niet afhankelijk is van de door haar gekozen benadering ter selectie van de deelnemers aan het Project. Bovendien heeft de gemeente Dronten niet duidelijk gemaakt waarom de ‘bottom up’ benadering met zich brengt dat het opstellen van de toe te passen selectiecriteria niet mogelijk zou zijn. Kenmerkend voor de gekozen benadering is dat tevoren niet duidelijk is met welke ideeën de Betrokkenen zouden komen omdat de vorming daarvan aan de creativiteit van de Betrokkenen werd overgelaten. Deze vrijheid die aan de Betrokkenen werd gelaten, beperkte de gemeente Dronten niet in het tevoren opstellen van toetsbare en redelijke criteria en de daarover te betrachten openbaarheid. Indien, zoals in dit geval aan de Betrokkenen, aan de potentiële deelnemers een grote mate van vrijheid wordt gelaten bij het kenbaar maken van hun belangstelling, dan geldt eens te meer dat het gelijkheidsbeginsel noopt tot het tevoren kenbaar maken van toetsbare en redelijke selectiecriteria indien op basis van die getoonde belangstelling deelnemers worden geselecteerd.

4.11.

De gemeente Dronten heeft naar voren gebracht dat zij alle Betrokkenen een gelijke mogelijkheid geboden heeft om deel te nemen aan het Project. Ter nadere toelichting daarvan heeft de gemeente Dronten benadrukt dat zij alle Betrokkenen in kaart heeft laten brengen en hen heeft geïnformeerd over het Project, heeft uitgenodigd daaraan deel te nemen en op de hoogte heeft gehouden over de stand van zaken. De kennelijke veronderstelling van de gemeente Dronten is dat zij door haar wijze van het benaderen en informeren van de Betrokkenen, hen gelijke kansen heeft gegeven om aan het Project deel te nemen. Deze veronderstelling is onjuist. De gemeente Dronten miskent dat het voor het bieden van gelijke kansen niet volstaat alle Betrokkenen te informeren over het Project en de voortgang daarvan en hen de gelegenheid te bieden daaraan deel te nemen. Daarvoor is tevens vereist dat daarbij informatie wordt verschaft over toetsbare en redelijke selectiecriteria en de selectieprocedure.

4.12.

De kern van de feitelijke onderbouwing van de vorderingen van [eiseres sub 1] c.s. is dat de gemeente Dronten helemaal geen, en dus ook geen vooraf kenbaar gemaakte toetsbare en redelijke, selectiecriteria heeft gehanteerd en dat zij niet duidelijk heeft gemaakt dat er sprake was van een selectieprocedure. De gemeente Dronten heeft dit bestreden door onder meer te benadrukken dat zij, in overeenstemming met het doel van het Project, meermaals aan Betrokkenen heeft duidelijk gemaakt dat de ontwikkeling van nieuwe natuur centraal staat en dat zij door middel van de Inventarisatieformulieren inzicht wenste in de kansen die Betrokkenen zagen in de ontwikkeling daarvan. Ook heeft de gemeente Dronten naar voren gebracht dat de inventarisatiegesprekken dienden om na te gaan welke Betrokkenen concrete en haalbare ideeën hadden voor de ontwikkeling van nieuwe natuur in combinatie met agrarische en recreatieve structuurverbetering. Omdat hierbij niet gebleken is dat [eiseres sub 1] c.s. concrete en haalbare ideeën had voor de ontwikkeling van nieuwe natuur, heeft de gemeente Dronten na de terugkoppeling door Stivas en de [onderneming] , besloten met enkele andere Betrokkenen het proces voort te zetten.

4.13.

Uit het verweer van de gemeente Dronten blijkt dat zij meent dat de selectie heeft plaats gevonden op basis van de aanmeldingsformulieren en de inventarisatiegesprekken en dat daarbij geselecteerd is op een
concreet en haalbaar idee voor de ontwikkeling van nieuwe natuuren dat [eiseres sub 1] c.s. niet is geselecteerd omdat hij geen idee had over (en dus ook niet geïnteresseerd was in) de ontwikkeling van nieuwe natuur. De gemeente Dronten stelt ten onrechte het doel van het Project op een lijn met de door haar te hanteren selectiecriteria. In haar brief van 23 augustus 2016 aan Betrokkenen (zie nr. 2.6) schrijft de gemeente Dronten dat 1) zij inzicht wil in de kansen die Betrokkenen zien voor natuurontwikkeling met agrarische en recreatieve structuurverbetering, 2) dat dat inzicht zal moeten blijken uit te houden inventarisatiegesprekken waarvoor men zich kan aanmelden en 3) na de inventarisatiegesprekken een informatieavond georganiseerd zal worden om de Betrokkenen te informeren over de kansen en mogelijkheden voor een gebiedsproces. Uit deze brief blijkt weliswaar dat het de gemeente Dronten onder meer gaat om natuurontwikkeling, maar uit de brief kan niet worden opgemaakt dat de aanmelding voor en de inhoud van het inventarisatiegesprek er toe strekken uit de Betrokkenen een selectie te maken van de deelnemers aan het Project. Uit de brief blijkt veeleer dat de gemeente Dronten inzicht wil in de kansen en mogelijkheden en dat Betrokkenen daarover in een informatieavond zullen worden geïnformeerd. Deze op zich begrijpelijke wens van de gemeente Dronten is redelijkerwijs niet op te vatten als het aan de Betrokkenen bieden van een kans om door middel van een selectieprocedure deel te nemen aan het Project. De gemeente Dronten heeft ook niet gesteld dat [eiseres sub 1] c.s. de inhoud van de brief redelijkerwijs heeft moeten begrijpen als informatie over een selectieprocedure en de daarbij te hanteren criteria, om deel te kunnen nemen aan het Project.

4.14.

Uit de brief van 21 december 2016 (zie nr. 2.10) van de gemeente Dronten aan de Betrokkenen blijkt dat de gemeente Dronten samen met Stivas en het Kadaster heeft geconstateerd dat er bij een aantal grondeigenaren concrete ideeën en aanknopingspunten zijn voor realisatie van nieuwe natuur, agrarische structuurversterking en recreatieve verbetering van het gebied en dat die grondeigenaren in het vervolgtraject betrokken zullen worden. Uit deze brief blijkt dat op basis van de (terugkoppeling van) inventarisatiegesprekken door de gemeente Dronten een aantal grondeigenaren is geselecteerd. Die selectie blijkt ook uit de brieven van 13 september 2017 en 14 december 2017. Deze brieven strekken er toe de betrokkenen te informeren over de voortgang van het overleg tussen onder meer de gemeente Dronten en de geselecteerde deelnemers die in beide brieven worden aangeduid als de “betrokken agrariërs”. Uit laatstgenoemde brief blijkt dat het om de selectie van vijf agrariërs gaat.

4.15.

In de context van deze feiten bracht inachtneming van het gelijkheidsbeginsel en de daarbij te betrachten openbaarheid met zich dat de gemeente Dronten de Betrokkenen voorafgaand aan of uiterlijk bij de uitnodiging tot aanmelding voor een inventarisatiegesprek diende te informeren dat op basis van de terugkoppeling door Stivas en het Kadaster van de inhoud van de inventarisatiegesprekken, door de gemeente Dronten een selectie zou worden gemaakt van de deelnemers en op basis van welke criteria die selectie plaats zou vinden. Informatie van deze strekking blijkt niet uit de door de gemeente Dronten aan de Betrokkenen verstuurde brieven. Dit leidt tot het oordeel dat de gemeente Dronten niet heeft voldaan aan het gelijkheidsbeginsel. [eiseres sub 1] c.s. is door de gemeente Dronten geen gelijke kans geboden deel te nemen aan het Project. Het rechtsgevolg hiervan is dat de gemeente Dronten jegens [eiseres sub 1] c.s. aansprakelijk is voor de door hem geleden schade omdat [eiseres sub 1] c.s. zich heeft aangemeld.

De aansprakelijkheid van de gemeente Dronten

4.16.

Omdat de gemeente Dronten jegens [eiseres sub 1] c.s. het gelijkheidsbeginsel niet in acht genomen heeft, is zij op grond van onrechtmatige daad aansprakelijk voor de schade die [eiseres sub 1] c.s. als gevolg daarvan heeft geleden. Dit rechtsgevolg heeft de gemeente Dronten bestreden. Zij heeft daartoe aangevoerd dat [eiseres sub 1] c.s. helemaal niet geïnteresseerd was in het realiseren van nieuwe natuur en alleen geïnteresseerd was in het verkrijgen van landbouwgrond. De gemeente Dronten heeft betoogd dat als zij

[eiseres sub 1] c.s. explicieter had geïnformeerd over de selectie op het realiseren van nieuwe natuur, [eiseres sub 1] c.s. niet geselecteerd zou zijn omdat hij in het realiseren daarvan helemaal niet geïnteresseerd was. De gemeente Dronten - althans zo begrijp de rechtbank haar - verbindt hieraan twee rechtsgevolgen: 1) in deze context beschermt de door de gemeente Dronten overtreden norm niet het belang van [eiseres sub 1] c.s. en 2) het conditio- sine-qua-nonverband ontbreekt. [eiseres sub 1] c.s. heeft betoogd dat deze insteek van de gemeente Dronten onjuist is omdat het Projectvoorstel een integraal gebiedsproces betreft waarvan nieuwe natuur slechts een onderdeel is. Dit standpunt van [eiseres sub 1] c.s. is juist. Uit het Projectvoorstel (zie nr. 2.2) blijkt dat het niet alleen om de realisatie van nieuwe natuur ging maar ook om de ontwikkeling van de landbouwsector. Ook uit de Intentieovereenkomst (zie nr. 2.8) blijkt dat met het Projectvoorstel beoogd werd een gebiedsontwikkeling in gang te zetten waarbij onder meer en dus ook de landbouwstructuur in het gebied zou worden versterkt. Tevens blijkt uit de brief van 23 augustus 2016 van de gemeente Dronten aan Betrokkenen (zie nr. 2.6) dat het door haar gewenste inzicht ook ziet op agrarische structuurverbetering. Hieraan kan geen andere conclusie verbonden worden dan dat agrarische structuurverbetering een van de pijlers was van het Project. De gemeente Dronten heeft niet duidelijk gemaakt waarom [eiseres sub 1] c.s. niet zou kunnen deelnemen indien hij zelf geen grond ter beschikking zou stellen voor het realiseren van nieuwe natuur. Voor zover de gemeente Dronten vanwege de opstelling van het RVB op enig moment besloten heeft van de Betrokkenen die wensten deel te nemen, te verlangen dat zij zelf grond ter beschikking stelden voor de ontwikkeling van nieuwe natuur op die betreffende grond, dan had de gemeente Dronten (ook) dat kennelijke selectiecriterium duidelijk aan [eiseres sub 1] c.s. moeten communiceren. Nu zij dat heeft nagelaten faalt haar beroep op het relativiteitsvereiste en het ontbreken van het conditio-sine-qua-nonverband.

De schade

4.17.

Omdat de gemeente Dronten jegens [eiseres sub 1] c.s. aansprakelijk is, en niet gebleken is dat er geen causaal verband is met de door [eiseres sub 1] c.s. gestelde schade, dient beoordeeld te worden of [eiseres sub 1] c.s. schade heeft geleden en zo ja, welke, als gevolg van het handelen van de gemeente Dronten. [eiseres sub 1] c.s. heeft primair voor iedere eiser € 203.718,55 gevorderd vermeerderd met de wettelijke rente daarover vanaf de dag der dagvaarding tot aan de dag der algehele voldoening.

4.19.

Ter onderbouwing van deze schade heeft [eiseres sub 1] c.s. gesteld dat hij schade heeft geleden omdat hem een kans ontnomen is deel te nemen aan het Project en daarmee ook de mogelijkheid om een businesscase te maken waarmee hij zijn bestaande activiteiten, of het rendement daarvan, zou hebben kunnen verbeteren. Die kans was volgens [eiseres sub 1] c.s. reëel omdat, als de gemeente Dronten het gelijkheidsbeginsel in acht zou hebben genomen, hij deelnemer aan het Project had kunnen worden. In het geval dat de gemeente Dronten het gelijkheidsbeginsel in acht zou hebben genomen, dan zouden er maximaal 20 deelnemers zijn geweest. Uitgaande van de gelijke kansen voor die deelnemers, dan zou van de totale subsidie van € 4.074.731 voor iedere deelnemer € 202.368,55 beschikbaar zijn geweest. Dat is de schade die iedere eiser geleden heeft als gevolg van de gemiste kans op deelname aan het Project. De gemeente Dronten heeft deze onderbouwing bestreden. Zij stelt dat [eiseres sub 1] c.s. de schade onvoldoende heeft onderbouwd en dat de deelnemers geen voordeel hebben verkregen omdat zij beheersactiviteiten dienen te verrichten voor de vergoeding die zij ontvangen en pacht hebben opgezegd waarvoor zij een (op basis van taxatie vastgestelde) compensatie hebben ontvangen.

4.20.

Voor de vaststelling en berekening van de schade stelt de rechtbank voorop dat [eiseres sub 1] c.s. de door hem geleden schade dient te stellen en bij betwisting dient te bewijzen. Het gaat in het onderhavige geval om schade welke bestaat in het mislopen van de mogelijkheid tot het verbeteren van de bestaande activiteiten, of het rendement daarvan van [eiseres sub 1] c.s.. De aard van deze schade, die in de kern de bedrijfsexploitatie betreft, rechtvaardigt niet dat het de rechtbank vrijstaat bij het begroten daarvan te abstraheren van de concrete feiten en omstandigheden betreffende de bedrijven van [eiseres sub 1] c.s. Dit betekent dat [eiseres sub 1] c.s. concreet voor ieder van de eisers afzonderlijk dient aan te geven wat de door ieder van hen geleden bedrijfsexploitatieschade is en in dat kader niet kan volstaan met een abstracte benadering op basis van een proportionele berekening van het budget dat de provincie Flevoland voor het Project beschikbaar had. In zoverre is de primaire vordering tot betaling van € 1.426.029,85, voor iedere eiser € 203.718,55, niet toewijsbaar.

4.21.

Subsidiair heeft [eiseres sub 1] c.s. schadevergoeding nader op te maken bij staat gevorderd. Ingevolge art. 612 Rv is een verwijzing naar een schadestaatprocedure alleen toegestaan indien de rechter de schade niet direct in zijn vonnis kan begroten. Hoewel de rechtbank gelet op het door partijen gevoerde debat, de gestelde schade niet onmiddellijk begroten kan, en de vordering tot verwijzing naar de schadestaatprocedure in zoverre toewijsbaar zou zijn, acht de rechtbank het vanuit het oogpunt van proceseconomie geraden om eerst te beoordelen of de schade in deze procedure begroot kan worden. Daartoe zal [eiseres sub 1] c.s. de gelegenheid gegeven worden bij nadere conclusie opgave te doen van de door ieder van de eisers concreet geleden exploitatieschade waarop de gemeente Dronten zal mogen reageren. Indien dan zal blijken dat ieder van de eisers schade heeft geleden en begroting daarvan mogelijk is, dan zal de rechtbank daartoe besluiten. Partijen wordt verzocht om in hun stukken ook aandacht te schenken aan de vraag of in deze zaak de rechtsregel van proportionele schade of de leer van de kansschade toegepast dient te worden.

4.22.

Iedere verdere beslissing wordt aangehouden.

5.De beslissing

5.1.

bepaalt dat de zaak weer op de rol zal komen van
26 oktober 2022voor het nemen van een akte door [eiseres sub 1] c.s. over hetgeen is vermeld onder nr. 4.21, waarna de wederpartij op de rol van zes weken daarna een antwoordakte kan nemen,

5.2.

houdt iedere verdere beslissing aan.

Dit vonnis is gewezen door mr. H.M.M. Steenberghe, mr. C.P. Lunter en R.C. Moed en in het openbaar uitgesproken op 14 september 2022.^[1]

ECLI:NL:RBMNE:2022:4487

Onrechtmatige daad door gemeente Dronten in gebiedsproces Nieuwe Natuur Oostkant Dronten

Uitspraak

RECHTBANK MIDDEN-NEDERLAND

1.De procedure

2.De feiten

3.De vordering

4.De beslissing

5.De beslissing

Voetnoten