Uitspraak
vonnis
RECHTBANK MIDDEN-NEDERLAND
Afdeling civielrecht
Zittingsplaats Lelystad
zaaknummer / rolnummer: C/16/339921 / KL ZA 13-93
Vonnis in kort geding van 14 maart 2013
in de zaak van
[eiser],
wonende te [woonplaats],
eiser,
advocaat mr. J.P.H. Timmermans te Beek
tegen
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
RTL NEDERLAND B.V.,
gevestigd te Hilversum,
gedaagde,
advocaat mr. R.S. Le Poole te Amsterdam.
Partijen zullen hierna eiser en RTL genoemd worden.
1. De procedure
1.1. Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding van 12 maart 2013;
- de fax van 12 maart 2013 van eiser met producties;
- de fax van 13 maart 2013 van eiser met producties;
- de fax van 13 maart 2013 van RTL met producties;
- de mondelinge behandeling op 13 maart 2013;
- de pleitnota van eiser met producties;
- de pleitnota van RTL.
1.2. Ten slotte is vonnis bepaald.
1.3. In verband met de spoedeisendheid van de zaak is op 14 maart 2013 vonnis uitgesproken. Het onderstaande vormt hiervan de nadere schriftelijke uitwerking en is op 28 maart 2013 opgemaakt.
2. De feiten
2.1. Op 8 december 2009, in de ochtend, was eiser met zijn toenmalige vriendin [A] (hierna: [A]) aanwezig in de gezamenlijk bewoonde woning te [woonplaats]. Andere personen waren niet aanwezig.
2.2. [A] is in die ochtend door haar in de woning toegebracht steekletsel in de hartstreek om het leven gekomen. Eiser is er korte tijd van verdacht geweest haar dat steekletsel te hebben toegebracht.
2.3. Op grond van een strafrechtelijk onderzoek uitgevoerd door het Openbaar Ministerie (OM) en een in dat kader uitgevoerd onderzoek door het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) heeft het OM geconcludeerd dat [A] zelfmoord heeft gepleegd. Dit is in overeenstemming met de verklaring van eiser die hij, als verdachte en nadien, heeft afgelegd. Eiser is op grond van die conclusie niet langer als verdachte aangemerkt.
2.4. De ouders van [A], die die conclusie niet voor juist houden, hebben contact opgenomen met het dagblad De Telegraaf en de (toenmalige) website www.waarheidsvinding.nl en nader onderzoek laten uitvoeren in de vorm van een “quick scan’ door het onderzoeksbureau Independent Forensic Services (IFS).
2.5. Op de grond van de aan het IFS ter beschikking staande stukken heeft IFS geconcludeerd dat het ‘op basis van bovenstaande bevindingen onwaarschijnlijk is dat het slachtoffer zichzelf de steekletsels in het hart heeft toegebracht.’ Volgens het IFS is er ‘aanzienlijk meer steun voor de hypothese dat het slachtoffer door een geweldsmisdrijf om het leven is gekomen.’
2.6. In oktober 2010 hebben de Telegraaf en de website www.waarheidsvinding.nl aandacht besteed aan het overlijden van [A]. In beide publicaties zijn grote vraagtekens geplaatst bij de juistheid van de conclusie van het OM dat [A] door zelfmoord om het leven is gekomen.
2.7. Bij brief van 6 december 2010 heeft het OM aan de toenmalige raadsman van eiser gemeld dat, ondanks het verzoek van de ouders van de vriendin van eiser, er geen heropening van het onderzoek zal plaatsvinden. Voorts heeft het OM in haar brief van 6 december 2010 onder meer meegedeeld:
“Gelet op de resultaten van het onderzoek gaat het OM uit van zelfmoord. Het eerdergenoemde rapport van IFS geeft in het licht van de overige onderzoeksbevindingen geen aanleiding om dat standpunt te herzien, te meer niet nu de vergaande conclusies van het IFS zijn genomen op basis van maar een zeer klein deel van alle beschikbare informatie.”
2.8. De ouders van [A] hebben geen klacht als bedoeld in artikel 12 Sv ingediend bij het Gerechtshof tegen de beslissing van het OM dat eiser niet wordt vervolgd wegens het om het leven brengen van [A].
2.9. Door de gebeurtenissen op 8 december 2009 en de voortdurende aandacht die de ouders van [A] voor (de toedracht van) het overlijden van hun dochter hebben gevraagd, heeft eiser psychische schade geleden en is zijn toenmalige stage voortijdig door de toenmalige stagewerkgever beëindigd.
2.10. Eiser is verhuisd naar een andere woonplaats en heeft daar een nieuw leven opgebouwd.
2.11. Nadat eiser in februari 2013 via personen uit [woonplaats] op de hoogte was gesteld dat RTL voor het televisieprogramma ‘Het Zesde Zintuig’ televisieopnames maakte over het overlijden van [A], heeft eiser RTL bij schrijven van 15 februari 2013 onder meer gesommeerd de voorgenomen aflevering van Het Zesde Zintuig met onmiddellijke ingang te staken en gestaakt te houden.
2.12. Bij brief van 21 februari 2013 heeft RTL eiser bericht dat zij geen gehoor zal geven aan voormelde sommatie. In de brief wordt ondermeer meegedeeld:
“Het Zesde Zintuig is een programma waarin paragnosten hun hulp aanbieden bij de verwerking van de dood van een naaste. Anders dan u stelt, gaat het niet uitsluitend om slachtoffers van misdaden.”
en
“Het staat de familie vrij om publiciteit te (blijven) zoeken over deze zaak, nu zij menen dat er sprake is van onvolkomenheden in het onderzoek van justitie. Het staat RTL daarnaast vrij om een reportage over deze zaak te maken voor haar programma “Het Zesde Zintuig”. Het enkele feit dat RTL aandacht aan deze zaak besteedt en/of bericht over de betrokkenheid van uw client bij deze zaak in de uitzending is niet op voorhand aan te merken als een onrechtmatige daad jegens uw cliënt. Dat zou slechts anders zijn indien de uitzending kennelijk onjuiste mededelingen of feiten over uw cliënt bevat. Dat is niet het geval. RTL wijst er overigens op dat een paragnost in het algemeen geen “feiten” presenteert, het gaat om informatie die de paragnosten binnenkrijgen tijdens hun readings over het slachtoffer en de dader.
Gelet op het bovenstaande meent RTL dat er geen enkele juridische grondslag bestaat voor uw sommatie om de uitzending van het programma “het Zesde Zintuig” over zaak [A] te staken.”
2.13. Bij brieven van 28 februari 2013 en 6 maart 2013 is zijdens eiser aan RTL verzocht de bewuste uitzending op voorhand te mogen bekijken teneinde te beoordelen in hoeverre eiser in de uitzending voorkomt en in welke exacte bewoordingen.
2.14. Voormeld verzoek is door RTL afgewezen.
2.15. Op de website van RTL over Het Zesde Zintuig werd over de nieuwe serie van het programma het volgende gemeld:
“Een moord of een geheimzinnige verdwijning, voor de achterblijvers is het een ware nachtmerrie. Vooral het niet weten wat er is gebeurd, maakt het ondraaglijk. Vanaf donderdag 14 februari gaan de vier beste paragnosten van het ‘Het Zesde Zintuig Plaats Delict’ samen met presentatrice [B] weer hulp bieden aan familie en vrienden van misdaadslachtoffers. [C], [D], [E] en [F] zetten hun speciale gaven in om nieuw licht te werpen op misdaadzaken.
In deze nieuwe serie van ‘Het Zesde Zintuig Plaats Delict’ passeren er weer een aantal spraakmakende misdaadzaken de revue. (…).”
2.16. Aan het einde van de vierde uitzending van Het Zesde Zintuig werd de aflevering over [A] aangekondigd (aflevering 5). In deze vooraankondiging werd onder meer gemeld:
“Is het zelfmoord of een crime passionel?”
“Het is dan net alsof hij doordraait en dat ik dan heel erg bang wordt.”
en wordt een fragment uit de aflevering getoond, waarbij een paragnost vertelt:
“Ik hoor iemand hard tegen haar schreeuwen: dit, dat, zus, zo”
2.17. Over de voor 14 maart 2013 geplande uitzending over [A] (aflevering 5) werd op de website van RTL gemeld:
“Is [A] vermoord of was het zelfmoord?
Het vreedzame dorpje [woonplaats], wordt opgeschrikt door de mysterieuze dood van de 23 jarige [A]. Naakt, hevig bloedend en volkomen in paniek zien buurtgenoten haar naar buiten rennen. Tweehonderd meter verderop zakt ze voor de kerk in elkaar. [A] overlijdt aan een steekwond in haar hart.
De zaak wordt afgedaan als een zelfmoord, maar haar familie gelooft daar helemaal niks van en ze roepen de hulp in van de paragnosten van Het Zesde Zintuig.
Op de plaats delict krijgt paragnost [D] het helemaal te kwaad als ze de ring vasthoudt die [A] op het moment van haar overlijden gedragen heeft. En [F] en [C] kunnen haarfijn beschrijven wat er aan dit verschrikkelijke drama is voorafgegaan. “
2.18. RTL heeft in aanloop van dit kort geding de aankondiging van de uitzending over [A] op haar website aangepast. De hiervoor onder 2.17 vermelde passage:
“De zaak wordt afgedaan als een zelfmoord, maar haar familie gelooft daar helemaal niks van en ze roepen de hulp in van de paragnosten van Het Zesde Zintuig.”
is vervangen door de tekst:
“Volgens het Openbaar Ministerie gaat het om zelfmoord en is er geen reden om het opsporingsonderzoek te heropenen. Het OM heeft dit aan de familie van [A] meegedeeld in een brief van 24 november 2010. De familie gelooft echter niet dat er sprake is van zelfmoord en ze roepen de hulp in van de paragnosten van Het Zesde Zintuig.”.
Voorts is er de mogelijkheid geboden om via een hyperlink de brief van de hoofdofficier van justitie van 24 november 2010 te lezen, waarin wordt gemeld dat het onderzoek naar het overlijden van [A] niet wordt heropend en waarbij de redenen voor dit besluit worden toegelicht.
2.19. Derden hebben op zaterdag 9 maart 2013 op naam van [A] een facebookpagina aangemaakt. Eiser en zijn vrienden, waaronder nieuwe vrienden uit de woon- en werkomgeving van eiser, zijn benaderd om facebookvriend te worden. Op de facebookpagina wordt vermeld dat [A] helaas is vermoord door eiser. Voorts wordt gemeld:
“Boontje komt om zijn loontje (….). Graag allemaal kijken naar het 6e zintuig komende donderdag op RTL4. 14 maart om 21.30u. Daar wordt mijn moord bekeken… En kunnen jullie gelijk zien wie jullie vriend [eiser] is!”
2.20. Op zaterdag 9 maart 2013 heeft eiser aangifte gedaan van smaad/laster gepleegd door de ouders van [A] doordat zij op facebook onder de naam van [A] voormeld bericht hebben geplaatst.
3. Het geschil
3.1. Eiser vordert bij vonnis en uitvoerbaar bij voorraad, kort gezegd:
- primair, RTL te verbieden om de aflevering van het programma “Het Zesde Zintuig” over het overlijden van [A], zoals beschreven en genoemd in de dagvaarding, uit te zenden en/of voor het publiek openbaar te maken, zowel op 14 maart 2013 als op iedere andere datum;
- subsidiair, RTL te verbieden om voormelde uitzending uit te zenden en/of voor het publiek openbaar te maken, voor zover daarin op enigerlei wijze, hetzij direct, hetzij indirect, wordt verwezen naar eiser, in welke bewoordingen en op welke wijze dan ook, zulks zowel op 14 maart 2013 als op iedere andere datum;
- een en ander op straffe van verbeurte van een onmiddellijk opeisbare dwangsom van € 100.000,-- en met veroordeling van RTL in de proceskosten.
3.2. Ter onderbouwing van zijn vorderingen heeft eiser gesteld dat RTL jegens hem onrechtmatig handelt door de paragnosten en de ouders van [A] in het programma een podium te geven om hem te beschuldigen van betrokkenheid bij het overlijden van [A] anders dan door zelfmoord. Eiser is als enige bij de zelfmoord van [A] aanwezig geweest, zodat bij elke suggestie dat er geen sprake is van zelfmoord eiser feitelijk wordt beschuldigd van moord.
3.3. Volgens eiser kan van voormelde vooronderstelling over de inhoud van het programma worden uitgegaan, gelet op het doel van het programma ‘Het Zesde Zintuig’ (o.a. ‘hulp bieden aan familie en vrienden van misdaadslachtoffers’ en ‘om nieuw te licht werpen op misdaadzaken’) en de door RTL gedane mededelingen over de aflevering over [A] (o.a. ‘Is [A] vermoord of was het zelfmoord?’, ‘De zaak wordt afgedaan als een zelfmoord, maar haar familie gelooft daar helemaal niks van en ze roepen de hulp in van de paragnosten van Het Zesde Zintuig’ en ‘zelfmoord of een crime passionel?’).
3.4. Eiser stelt dat hij zeer geleden heeft tengevolge van het opgelopen trauma over de zelfmoord van [A] en dat uitzending door RTL de kwestie weer in alle hevigheid zal oprakelen. Eiser vreest opnieuw psychische schade te lijden en mogelijk weer zijn baan te zullen verliezen. Eiser stelt dat voormelde onrechtmatige gedraging van RTL een dusdanige inbreuk op zijn levensfeer oplevert, dat een verbod op uitzending gerechtvaardigd is.
3.5. RTL voert verweer, met conclusie tot afwijzing van de vorderingen en met veroordeling, uitvoerbaar bij voorraad, van eiser in de proceskosten. Het verweer van RTL komt samengevat op het volgende neer:
- er is geen sprake van een (dreigend) onrechtmatig handelen;
- de aflevering is op zorgvuldige wijze tot stand gekomen;
- eiser dient de uitzending van de aflevering af te wachten;
- in feite probeert eiser met dit kort geding niet RTL maar de familie van [A] het zwijgen op te leggen;
- er is geen sprake van een privacyinbreuk, althans zeker niet van een zodanige privacyinbreuk dat die dient te prevaleren boven het grondrecht op vrijheid van meningsuiting van de familie van [A] en RTL.
3.6. Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.
4. De beoordeling
4.1. In deze zaak gaat het om een botsing van twee fundamentele rechten, namelijk aan de zijde van eiser diens recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer en aan de zijde van RTL het recht op vrijheid van meningsuiting.
4.2. Toewijzing van de vordering van eiser levert een beperking op van het in artikel 7 Grondwet (hierna: Gw) en artikel 10 lid 1 EVRM neergelegde recht van RTL op vrijheid van meningsuiting. Een dergelijk recht kan slechts worden beperkt indien dit bij de wet is voorzien en noodzakelijk is in een democratische samenleving, bijvoorbeeld ter bescherming van de goede naam en de rechten van anderen (artikel 10 lid 2 EVRM). Van een beperking die bij de wet is voorzien is sprake, wanneer de uitzending van RTL een zodanige inbreuk maakt op de persoonlijke levenssfeer van eiser dat die als onrechtmatig kan worden aangemerkt in de zin van artikel 6:162 BW. Voor het antwoord op de vraag welk recht - het recht op vrije meningsuiting of het recht op privacy - in dat geval zwaarder weegt, moeten de wederzijdse belangen worden afgewogen. Welk van deze belangen, die in beginsel gelijkwaardig zijn, de doorslag behoort te geven hangt af van de concrete omstandigheden van het geval.
4.3. Anders dan eiser betoogd heeft kan aan artikel 7 Gw horizontale werking worden toegekend. Onjuist is dan ook het standpunt van eiser dat de burger alleen een beroep op artikel 7 Gw kan doen in zijn verhouding tot de overheid.
4.4. Voor zover RTL heeft willen betogen dat het in artikel 7 lid 2 Gw neergelegde verbod op preventieve censuur meebrengt dat een uitzendverbod nimmer kan worden opgelegd en dat de rechter slechts achteraf mag beoordelen of de uitzending (on)rechtmatig was, is die opvatting niet juist. Zoals hiervoor onder 4.2. is aangegeven, kan, indien de inhoud van de uitzending tevoren voldoende vaststaat en deze inhoud jegens eiser onrechtmatig is, onder omstandigheden een verbod op uitzending in een democratische samenleving noodzakelijk zijn.
4.5. RTL heeft de bewuste aflevering niet aan de voorzieningenrechter getoond noch een dergelijk aanbod gedaan. RTL heeft ter zitting gesteld dat zij dit om principiële redenen niet wenst. Enerzijds om dat zij de indruk heeft dat het kort geding door eiser is geëntameerd om toch vóór uitzending kennis te nemen van de inhoud van het programma en anderzijds omdat zij niet wenst dat de rechter op de stoel van de regisseur gaat zitten.
Ter zitting is door de advocaat van RTL, namens RTL maar ook uit eigen waarneming omdat hij de aflevering bekeken heeft, over de opbouw en de inhoud van het programma het volgende meegedeeld:
- eiser wordt niet in beeld gebracht, zijn naam, initialen, woonplaats of adres worden niet genoemd. Eiser wordt alleen in het begin van het programma aangeduid als de ‘vriend van [A]’;
- van de onder 2.1 bedoelde woning wordt alleen de schutting bij de woning getoond ;
- in het begin van het programma (± 10 minuten) wordt direct aangegeven dat [A] volgens politie en justitie door zelfmoord om het leven is gekomen. Tevens worden de belangrijkste conclusies uit de brief van de hoofdofficier van justitie van 24 november 2010 (zie 2.18) weergegeven (o.a. dat het OM op basis van uitvoerig onderzoek tot de conclusie gekomen is dat er sprake is van zelfmoord en dat er geen steun bestaat voor het scenario dat de vriend van [A] haar heeft vermoord);
- het tweede en grootste deel van het programma (± 30 minuten) bestaat uit de ervaringen van de paragnosten. Door de paragnosten worden geen feiten gepresenteerd, conclusies getrokken of een oordeel gegeven of er sprake is van moord of zelfmoord;
- in het derde en laatste deel (± 10 minuten) geven de ouders een reactie op wat de paragnosten verteld hebben. Eiser wordt daarbij door de familie van [A] niet beschuldigd van betrokkenheid bij de dood van [A] anders dan door zelfmoord.
4.6. Zijdens RTL is verder meegedeeld dat de aflevering over [A] in de serie “Het Zesde Zintuig”een atypische aflevering is, omdat wat gesteld is over misdaadslachtoffers en de inzet van paragnosten op misdaadzaken wel in zijn algemeenheid voor de serie geldt, maar niet geldt voor deze specifieke aflevering. Voorts zouden volgens RTL de onder 2.16 genoemde aankondigingen op de website geen representatief beeld van de aflevering geven, omdat het – zoals gebruikelijk bij dit soort aankondigingen- slechts de meest spraakmakende quotes van de paragnosten bevat.
4.7. De voorzieningenrechter is van oordeel dat op basis van hetgeen zijdens RTL en haar raadsman ter zitting is verklaard over de inhoud van de vijfde aflevering in de serie “Het Zesde Zintuig”, niet op voorhand voldoende aannemelijk is dat in deze aflevering sprake is van een enige beschuldiging van eiser door de paragnosten en/ of de familie van [A] van betrokkenheid bij het overlijden van [A], anders dan door zelfmoord. Het enkele feit dat de ouders in de aflevering hun twijfel uitspreken of er sprake is geweest van zelfmoord is daartoe onvoldoende. De door eiser gestelde (dreigende) onrechtmatige en directe schending van zijn persoonlijke levenssfeer is daarom op voorhand niet voldoende gebleken.
Daar komt bij dat in de aflevering ook ruimte is gegeven voor de conclusies van politie en justitie die inhouden dat er sprake was van zelfmoord en dat RTL de advocaat van eiser heeft aangeboden in de uitzending de visie van eiser naar voren te (doen) brengen.
Hoe zeer de wens van eiser om in de openbaarheid niet meer geconfronteerd worden met deze zaak valt te begrijpen, het gegeven dat eiser betrokken is geweest bij het overlijden van [A], maakt dat hij daarvan onder de in dit geding gebleken feiten en omstandigheden niet gevrijwaard kan worden.
4.8. Bij de uitvoering van de onder 4.2. bedoelde toets dient ook onderscheid gemaakt te worden tussen de nabestaanden als degenen die de gewraakte uitlating doen enerzijds en de omroeporganisatie, die de uitlating niet zelf doet maar die aan de nabestaanden daartoe een podium biedt. Van belang daarbij is de wijze waarop de kwestie in de desbetreffende uitzending wordt gepresenteerd en verwoord.
4.9. In dat verband is van belang dat aan de familieleden van [A] vrijheid van meningsuiting toekomt en dat zij zich in beginsel publiekelijk mogen blijven afvragen of er sprake was van zelfmoord. Ook in het geval de uitlatingen van de nabestaanden van [A] als onrechtmatig gekwalificeerd zouden kunnen worden, betekent dit niet automatisch dat het uitzenden van een dergelijke uitspraak door RTL onrechtmatig jegens eiser is. Het staat de media in beginsel vrij om hier over te berichten. Wel is de omroeporganisatie gehouden die uitzending op zorgvuldige wijze vorm te geven. Of zij dat doet en of de uitzending als onrechtmatig beoordeeld moet worden, hangt uiteraard wel met de aard en de inhoud van de uitlatingen van de familieleden samen. Bij de te betrachten zorgvuldigheid past dat er sprake moet zijn van een evenwichtige samenstelling van een programma waarbij ook ruimte wordt geboden voor wederhoor.
4.10. Gelet op het bovenstaande en de omstandigheid dat voorshands niet kan worden aangenomen dat in het programma de door eiser als onrechtmatig gekwalificeerde uitlatingen over betrokkenheid bij het overlijden van [A] anders dan door zelfmoord voorkomen, is de door RTL op 14 maart 2013 uit te zenden aflevering over [A] in de serie “Het Zesde Zintuig” reeds om deze reden niet op voorhand onrechtmatig jegens eiser te achten, althans niet in een mate die met zich brengt dat het belang van eiser bij bescherming van zijn privacy zwaarder moet wegen dan het belang van RTL bij vrijheid van meningsuiting/ persvrijheid. De primaire vordering komt dan ook niet voor toewijzing in aanmerking.
4.11. De door eiser ingestelde subsidiaire vordering komt op diezelfde gronden evenmin voor toewijzing in aanmerking. Daarbij is dan nog daargelaten dat toewijzing zou betekenen dat elke verwijzing naar eiser in het programma, direct of indirect, en ongeacht de aard en strekking van deze mededeling onrechtmatig jegens hem moet worden geacht. Hiertoe bestaat geen enkele aanleiding.
4.12. Slotsom is dat de vordering niet voor toewijzing in aanmerking komt.
4.13. Eiser zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van RTL worden begroot op:
- griffierecht € 589,00
- salaris advocaat 904,00
Totaal € 1.493,00
5. De beslissing
De voorzieningenrechter
5.1. wijst de vorderingen af,
5.2. veroordeelt eiser in de proceskosten, aan de zijde van RTL tot op heden begroot op € 1.493,00,
5.3. verklaart dit vonnis wat betreft de kostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.
Dit vonnis is gewezen door mr. A.E. The-Kouwenhoven en in het openbaar uitgesproken op 14 maart 2013.