Uitspraak
RECHTBANK Limburg
Civiel recht
Zittingsplaats Maastricht
Zaaknummer: C/03/311134 / HA ZA 22-497
Vonnis van 13 maart 2024
in de zaak van
[eiseres in conventie, verweerster in reconventie],
te [woonplaats 1] ,
eisende partij in conventie,
verwerende partij in reconventie,
hierna te noemen: [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] ,
advocaat: mr. N.M. de Houwer-van Wijk te Weert,
tegen
1.[gedaagde in conventie, eiser in reconventie sub 1] ,
te [woonplaats 2] ,
2.
[gedaagde in conventie, eiseres in reconventie sub 2],
2.
[gedaagde in conventie, eiseres in reconventie sub 2],
te [woonplaats 2] ,
gedaagde partijen in conventie,
eisende partijen in reconventie,
hierna samen te noemen: [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] ,
advocaat: mr. M.C. Molenaar te Groningen.
1.De procedure
1.1.
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding, met de producties 1 tot en met 6;
- de conclusie van antwoord in conventie tevens eis in voorwaardelijke reconventie, met de producties 1 en 2;
- de brief van 11 januari 2023 waarin een mondelinge behandeling is bepaald;
- de conclusie van antwoord in conventie tevens eis in voorwaardelijke reconventie, met de producties 1 en 2;
- de brief van 11 januari 2023 waarin een mondelinge behandeling is bepaald;
- de conclusie van antwoord in voorwaardelijke reconventie;
- de akte houdende aanvulling eis [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] ;
- het proces-verbaal van de mondelinge behandeling van 5 september 2023.
1.2.
Ten slotte is vonnis bepaald.
2.De feiten
2.1.
[eiseres in conventie, verweerster in reconventie] en haar (overleden) echtgenoot [naam echtgenoot] (hierna: [naam echtgenoot] ) hebben een woonhuis met ondergrond en verdere aanhorigheden, gelegen te [adres] te [woonplaats 2] (hierna ook: de boerderij), verkocht aan [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] De koopovereenkomst is ondertekend op 24 juni 2021. De levering heeft plaatsgevonden op 24 augustus 2021.
2.2.
Artikel 5 lid 5 van de koopovereenkomst luidt:
“De feitelijke levering van het verkochte zal geschieden:
leeg en ontruimd (behoudens de eventueel mee verkochte roerende zaken) (…)”
2.3.
In artikel 3 van de akte van levering is (onder meer) vermeld:
“(…) Het verkochte dient bij de aflevering (feitelijke levering) geheel ontruimd te zijn, met uitzondering van eventueel aan koper toekomende roerende zaken. (…)”
2.4.
Bij de levering zijn door [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] en [naam echtgenoot] verschillende roerende zaken achtergelaten, waaronder een tractor (Ford, 4610 L.P., serienummer [serienummer] ), een groene gemotoriseerde handbediende tuinfrees (merk Goldoni), een rode klepelmaaier en een zware tractortransporter (merk Raema) (hierna respectievelijk: de tractor, de tuinfrees, de klepelmaaier en de transporter).
3.Het geschil
In conventie
3.1.
[eiseres in conventie, verweerster in reconventie] vordert – samengevat en na vermeerdering van eis – dat de rechtbank, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:
I. voor recht verklaart dat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] eigenaresse is van de Ford tractor 4610 L.P., serienummer [serienummer] , de Goldoni gemotoriseerde handbediende tuinfrees, de klepelmaaier en de Raema zware tractortransporter, chassisnummer [chassisnummer] , met diverse extra’s;
en [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] veroordeelt tot:
II. afgifte aan [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] van de onder I. genoemde goederen, met alle toebehoren, waaronder alle papieren, sleutels en accessoires;
III. betaling van een dwangsom van € 500,- per dag voor elke dag of een gedeelte daarvan dat [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] na de tiende dag na betekening van het vonnis, in gebreke blijven aan het onder I. gevorderde te voldoen;
IV. betaling van een vergoeding aan [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] voor de kosten met betrekking tot het revindicatoir beslag ten bedrage van € 1.289,95, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf de dag van dagvaarding;
met veroordeling van [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] in de proceskosten (inclusief de nakosten), te vermeerderen met de wettelijke rente.
3.2.
Aan deze vorderingen legt [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] , kort samengevat, ten grondslag dat bij de verkoop en overdracht van de onroerende zaak met [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] is afgesproken dat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] en [naam echtgenoot] de landbouwwerktuigen waarvan nu afgifte wordt gevorderd, mochten laten staan totdat zij daarvoor geschikte opslagruimte had gevonden. Gelet hierop is zij eigenaar van deze zaken gebleven. [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] weigeren echter de zaken terug te geven.
3.3.
[geaaagden in conventie, eisers in reconventie] voeren verweer.
3.4.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover nodig, nader ingegaan.
In voorwaardelijke reconventie
3.5.
[geaaagden in conventie, eisers in reconventie] vorderen – in het geval de vorderingen van [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] geheel of gedeeltelijk worden toegewezen – dat de rechtbank, bij vonnis uitvoerbaar bij voorraad, [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] veroordeelt tot betaling van € 12.189,-, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 24 augustus 2021 tot aan de dag der algehele voldoening, met veroordeling van [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] in de kosten van het geding.
3.6.
Aan deze vordering leggen [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] ten grondslag dat – indien tot uitgangspunt moet worden genomen dat [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] de zaak heeft gekocht zonder roerende zaken – [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] toerekenbaar is tekortgeschoten in de nakoming van haar verbintenissen uit de koopovereenkomst, door de onroerende zaak niet leeg en geheel ontruimd af te leveren. Zij is gehouden de schade die [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] daardoor heeft geleden, te vergoeden, aldus [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] .
3.7.
[eiseres in conventie, verweerster in reconventie] voert verweer.
3.8.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover nodig, nader ingegaan.
4.De beoordeling
In conventie
4.1.
Het geschil in conventie draait om de vraag aan wie de tractor, de tuinfrees, de klepelmaaier en de transporter toebehoren. [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] stelt dat zij ook na overdracht van de onroerende zaak – waarbij (onder meer) deze zaken zijn achtergelaten – eigenaresse is gebleven van deze zaken.
De tuinfrees, klepelmaaier en transporter
4.2.
[geaaagden in conventie, eisers in reconventie] betwisten niet dat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] voorafgaand aan de levering van de woning met aangehorigheden eigenaresse van de gevorderde roerende zaken was. Zij stellen echter, naar de rechtbank begrijpt, dat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] , door de roerende zaken achter te laten, deze heeft overgedragen, dan wel het bezit – en daarmee de eigendom – daarvan heeft prijsgegeven. Hierdoor zijn de roerende zaken eigendom geworden van [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] .
4.3.
De rechtbank oordeelt als volgt. Een bezitter van een goed verliest het bezit, onder meer wanneer hij het goed kennelijk prijsgeeft (artikel 3:117 BW). Voor ‘kennelijk prijsgeven’ is uiterlijk waarneembaar handelen vereist, waaraan naar verkeersopvatting de gevolgtrekking wordt verbonden dat het bezit verloren is. Daarvan kan, naar het oordeel van de rechtbank, sprake zijn als een partij bij de overdracht van een onroerende zaak daarin zonder voorbehoud roerende zaken achterlaat. Na de overdracht verliest hij immers de feitelijke beschikkingsmacht over deze zaken. Uit de stellingen van [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] volgt dat dit in het onderhavige geval voor een groot deel van de achtergelaten zaken ook de bedoeling was. Zo is ter mondelinge behandeling zijdens [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] verklaard dat bij het gesprek waarbij overeenstemming werd bereikt over de koopprijs, is afgesproken dat alles wat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] niet kon meenemen mocht blijven liggen. [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] zouden kijken wat ze konden gebruiken en de rest zouden ze opruimen.
4.4.
[eiseres in conventie, verweerster in reconventie] stelt echter dat over de tuinfrees, klepelmaaier en transporter – alsmede over de tractor, waarop de rechtbank in het navolgende nader ingaat – bij de notaris (de rechtbank begrijpt: bij het passeren van de akte van levering) een andere afspraak is gemaakt, namelijk dat deze zaken op het terrein van de boerderij mochten blijven staan tot het moment dat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] en [naam echtgenoot] daarvoor een geschikte opslagplaats zouden hebben gevonden. [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] heeft in dat verband aangevoerd dat zij destijds bij de notaris nog heeft verzocht om een addendum op te nemen ten aanzien van deze zaken. Dit is niet gebeurd, maar [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] zouden ten overstaan van de notaris mondeling hebben bevestigd dat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] zich geen zorgen hoefde te maken en dat zij de zaken kon laten staan.
4.5.
[geaaagden in conventie, eisers in reconventie] betwisten de door [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] gestelde afspraak ten aanzien van de tuinfrees, klepelmaaier en transporter. Volgens hen heeft de notaris gevraagd of de onroerende zaak leeg en geheel ontruimd was. [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] hebben daarop geantwoord dat dit niet het geval was, maar dat zij dit niet bezwaarlijk vonden, nu het beperkt leek te zijn en er ook bruikbare zaken tussen zaten. [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] hebben aangegeven dat zij de roerende zaken zelf zouden opruimen. Naar aanleiding daarvan zijn nog nadere afspraken gemaakt over de tractor, maar andere afspraken zijn niet gemaakt, aldus [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] .
4.6.
Gelet op deze gemotiveerde betwisting van [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] is nadere bewijslevering nodig omtrent de door [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] gestelde afspraak bij de notaris met betrekking tot de tuinfrees, klepelmaaier en transporter. Aangezien [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] de partij is die zich op (de rechtsgevolgen van) deze afspraak beroept, rust op haar de bewijslast. [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] heeft een bewijsaanbod gedaan, waarbij zij onder meer heeft aangeboden notaris Koonen als getuige te doen horen. De rechtbank zal [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] in de gelegenheid stellen bewijs te leveren van haar stelling dat is afgesproken dat de tuinfrees, klepelmaaier en transporter na levering van de onroerende zaak op de boerderij konden blijven staan totdat zij daarvoor een geschikte opslagplaats zou hebben.
4.7.
Op grond van het voorgaande behoeven de overige verweren van [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] met betrekking tot de tuinfrees, klepelmaaier en transporter geen nadere bespreking.
De tractor
4.8.
Met betrekking tot de tractor is niet in geschil dat partijen hebben afgesproken dat deze tot het voorjaar van 2022 bij [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] kon blijven staan. [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] stellen echter dat hierover eind november 2021 een nadere afspraak is gemaakt. [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] had de tractor gebruikt om een fruittelersspuit naar de sloop te brengen en zou bij het terugplaatsen van de tractor schade hebben veroorzaakt aan de kapschuur, die daardoor is ontzet. Naar aanleiding daarvan is, aldus [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] , afgesproken dat [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] als tegemoetkoming in de schade de tractor mocht houden. Subsidiair stellen [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] eigenaar te zijn geworden, doordat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] met het terugbrengen van de tractor het bezit daarvan heeft prijsgegeven. [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] hadden namelijk, toen zij met de tractor vertrok, gezegd dat deze niet meer teruggeplaatst mocht worden. Door dat toch te doen heeft [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] afstand van de tractor gedaan, aldus [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] .
4.9.
[eiseres in conventie, verweerster in reconventie] stelt dat zij de tractor in november 2021 inderdaad heeft gebruikt om een fruittelersspuit weg te brengen. Zij betwist echter dat is afgesproken dat de tractor niet teruggebracht mocht worden. Bovendien betwist zij dat bij het terugbrengen van de tractor schade aan de kapschuur is veroorzaakt. De schade aan de kapschuur is volgens [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] circa twintig jaar geleden al ontstaan, toen haar man de kapschuur had omgereden. Het was bij het terugbrengen niet de bedoeling om de tractor over te dragen. [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] heeft ook zelf de sleutel van de tractor gehouden.
4.10.
De rechtbank oordeelt als volgt. Niet in geschil is dat de tractor tijdelijk bij [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] gestald mocht worden. [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] was dus eigenaar en [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] waren houder van de tractor. Indien inderdaad sprake zou zijn geweest van de door [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] gestelde nadere afspraak, waarbij [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] de eigendom van de tractor zou hebben overgedragen aan [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] om de schade te regelen, had het – nog afgezien van een document waaruit kwijting voor deze schade blijkt – in de lijn der verwachting gelegen dat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] de sleutel van de tractor aan [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] had afgegeven. [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] heeft echter onweersproken gesteld dat zij de sleutel van de tractor heeft gehouden. Dit is een zodanig sterke contra-indicatie tegen (en daarmee zodanig sterke betwisting van) de door [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] gestelde nadere afspraak, dat het op de weg van [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] had gelegen hun stellingen nader te motiveren. Nu [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] dit heeft nagelaten, moet de conclusie luiden dat hun stellingen, in het licht van de betwisting, onvoldoende zijn gemotiveerd. De stelling van [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] dat is afgesproken dat zij de tractor als tegemoetkoming voor de schade aan de kapschuur mochten houden, wordt dus verworpen.
4.11.
De subsidiaire stelling van [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] , dat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] door het terugbrengen van de tractor het bezit daarvan heeft prijsgegeven, faalt op dezelfde gronden. Zelfs als zou moeten worden aangenomen dat [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] te kennen zouden hebben gegeven dat de tractor niet meer mocht worden teruggebracht – hetgeen de rechtbank in het midden laat – betekent het in weerwil daarvan terugplaatsen van de tractor niet dat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] daarmee haar bezit (en eigendomsrecht) ‘kennelijk’ zou hebben prijsgegeven. Dit geldt temeer nu [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] , zoals reeds overwogen, zelf de sleutel van de tractor heeft gehouden.
4.12.
Voor het geval de rechtbank tot het oordeel zou komen dat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] eigenaar is gebleven van de tractor hebben [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] een beroep gedaan op hun retentierecht. Zij hebben in dat verband aangevoerd dat zij de nakoming van hun verplichting tot afgifte van de tractor opschorten, totdat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] geheel aan haar verplichting tot vergoeding van de door haar aan de kapschuur veroorzaakte schade heeft voldaan.
4.13.
Het ligt op de weg van de partij die zich op een opschortingsrecht – waaronder het retentierecht – beroept, zijn gestelde tegenvordering en de omvang daarvan voldoende te onderbouwen, mede in het licht van hetgeen de wederpartij dienaangaande aanvoert (HR 21 september 2007, ECLI:NL:HR:2007: BA9610, r.o. 4.6). In dit geval is aan die stelplicht niet voldaan. [geaaagden in conventie, eisers in reconventie] hebben volstaan met de blote stelling dat door [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] bij het terugplaatsen schade aan de muur van de kapschuur zou zijn ontstaan. Feiten of omstandigheden waaruit blijkt wat deze schade concreet inhoudt, dan wel waaruit het causaal verband of de omvang van de schade blijkt, zijn, ook na betwisting (onder meer bij conclusie van antwoord in reconventie, randnummer 11) zijdens [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] , niet aangevoerd. Over de omvang van de schade is in het geheel niets gesteld. Aan het voorgaande doet niet af dat tijdens de mondelinge behandeling (zonder nadere onderbouwing) is gesteld dat op de muur verfsporen van de tractor zichtbaar zouden zijn. Immers, zelfs als dit zou komen vast te staan, brengt dit niet noodzakelijkerwijs mee dat de schade aan de muur niet al eerder aanwezig was. Gelet op het voorgaande verwerpt de rechtbank het beroep op het retentierecht.
4.14.
Op grond van het voorgaande komt de rechtbank tot de conclusie dat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] eigenaar is van de tractor zodat de vordering tot afgifte daarvan, met toebehoren, waaronder alle papieren, sleutels en accessoires, zal worden toegewezen. Gelet daarop heeft [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] geen belang bij de vordering tot verklaring voor recht dat zij eigenaar van de tractor is, zodat deze vordering zal worden afgewezen.
In (voorwaardelijke) reconventie
4.15.
De beoordeling van de vorderingen in voorwaardelijke reconventie zal worden aangehouden totdat is beslist op de vorderingen in conventie.
5.De beslissing
De rechtbank
in conventie
5.1.
draagt [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] op te bewijzen dat tussen partijen is afgesproken dat de tuinfrees, klepelmaaier en transporter na levering van de onroerende zaak op de boerderij konden blijven staan totdat zij daarvoor een geschikte opslagplaats zou hebben,
5.2.
bepaalt dat de zaak weer op de rol zal komen van
woensdag 10 april 2024voor uitlating door [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] of zij bewijs wil leveren door het overleggen van bewijsstukken, door het horen van getuigen en/of door een ander bewijsmiddel,
woensdag 10 april 2024voor uitlating door [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] of zij bewijs wil leveren door het overleggen van bewijsstukken, door het horen van getuigen en/of door een ander bewijsmiddel,
5.3.
bepaalt dat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] , indien zij geen bewijs door het horen van getuigen wil leveren, maar wel
bewijsstukkenwil overleggen, die stukken op de rol van
10 april 2024in het geding moet brengen,
bewijsstukkenwil overleggen, die stukken op de rol van
10 april 2024in het geding moet brengen,
5.4.
bepaalt dat [eiseres in conventie, verweerster in reconventie] , indien zij
getuigenwil laten horen, de (personalia van de) getuigen en de verhinderdagen van de partijen en hun advocaten in de maanden juli tot en met november 2024 op de rol van
10 april 2024moet opgeven, waarna dag en uur van het getuigenverhoor zal worden bepaald,
getuigenwil laten horen, de (personalia van de) getuigen en de verhinderdagen van de partijen en hun advocaten in de maanden juli tot en met november 2024 op de rol van
10 april 2024moet opgeven, waarna dag en uur van het getuigenverhoor zal worden bepaald,
5.5.
bepaalt dat het getuigenverhoor zal plaatsvinden op de zitting van mr. drs. E.C.M. Hurkens, in het gerechtsgebouw te Maastricht, Sint Annadal 1,
5.6.
bepaalt dat partijen uiterlijk tien dagen voor het eerste getuigenverhoor alle beschikbare bewijsstukken aan de rechtbank en de wederpartij moeten toesturen,
5.7.
houdt iedere verdere beslissing aan,
in reconventie
5.8.
houdt iedere verdere beslissing aan.
Dit vonnis is gewezen door mr. drs. E.C.M. Hurkens en in het openbaar uitgesproken op 13 maart 2024.