Uitspraak
Rechtbank Leeuwarden
Sector civiel recht
afdeling handelsrecht
Korte Gedingen
Uitspraak: 15 juni 2004
Kort-geding-nummer: 63961/KG ZA 04-130
VONNIS
van de voorzieningenrechter van de rechtbank te Leeuwarden, in het kort geding van:
de publieke rechtspersoon
DE GEMEENTE MENALDUMADEEL,
zetelend te Menaldum,
eiseres,
hierna: de gemeente,
procureur: mr. W. Sleijfer,
tegen
de besloten vennootschap
SCHATZENBURG B.V.,
gevestigd te 's-Gravenhage,
gedaagde,
hierna: Schatzenburg,
advocaat: mr. M.M. Kroone te Alkmaar.
PROCESGANG
De gemeente heeft Schatzenburg in kort geding doen dagvaarden tegen de openbare zitting van 27 mei 2004.
De gemeente heeft toen op de bij dagvaarding geformuleerde gronden gevorderd dat de rechter bij vonnis - zo veel mogelijk uitvoerbaar bij voorraad - Schatzenburg beveelt om:
1. binnen 2 uren na betekening van het te wijzen vonnis, de tarieven voor het zwembad op het recreatiecentrum Schatzenburg voor het zwemseizoen 2004 te wijzigen, dan wel alsnog vast te stellen op de bedragen als golden voor het zwemseizoen 2003, verhoogd met een trendmatige aanpassing op basis van het CBS-indexcijfer voor werknemersgezinnen, althans dit tarief/deze tarieven vaststelt op een zodanig bedrag, dat dit aansluit op het tarief/de tarieven, zoals die worden gehanteerd bij vergelijkbare zwembaden in Fryslân, zulks op straffe van een dwangsom van 250.000,- euro, indien Schatzenburg nalatig zou zijn aan dit (deel van het) vonnis te voldoen;
2. binnen 2 uren na betekening van het te wijzen vonnis het zwembad op het recreatiecentrum Schatzenburg op de dagen en uren door de gemeente aan Schatzenburg meegedeeld voor het schoolzwemmen open te stellen, zorg te dragen voor een adequate indeling van de schoolklassen over de verschillende groepen, waarbij overigens het vonnis van de voorzieningenrechter van de rechtbank Leeuwarden d.d. 31 maart 2004 onverkort in acht dient te worden genomen, zulks op straffe van een dwangsom van 250.000,- euro, indien Schatzenburg nalatig zou zijn aan dit (deel van het) vonnis te voldoen;
3. de motorvoertuigen, waarbij de kinderen ten behoeve van het schoolzwemmen naar en van het complex worden gevoerd toe te laten gebruik te maken van de toegangsweg en de parkeervoorzieningen op het complex, zulks op straffe van een dwangsom van 25.000,- euro voor elke keer dat Schatzenburg nalatig zou zijn aan dit (deel van het) vonnis te voldoen;
en Schatzenburg veroordeelt in de kosten van de procedure.
Vervolgens hebben partijen hun standpunten nader doen toelichten door hun procureur respectievelijk advocaat, die beiden mede aan de hand van pleitnotities het woord hebben gevoerd. Schatzenburg heeft geconcludeerd tot niet-ontvankelijk verklaring van de gemeente in haar vorderingen, althans tot ontzegging daarvan, met veroordeling van de gemeente in de kosten van het geding.
Partijen hebben met wederzijds goedvinden producties in het geding gebracht.
Na voortgezet debat hebben partijen vonnis gevraagd. De rechter doet heden uitspraak.
RECHTSOVERWEGINGEN
Vaststaande feiten
In dit kort geding gelden onder meer de navolgende feiten als vaststaand.
1.1 Bij overeenkomst, getekend op 1 en 6 december 2001, (hierna: de overeenkomst) heeft de gemeente aan Schatzenburg B.V. i.o. het recreatie- en sportcomplex Schatzenburg (hierna: het complex) te Menaldum verkocht onder de in die overeenkomst vermelde voorwaarden en bedingen. De juridische levering heeft plaatsgevonden bij akte van 31 december 2001, overgeschreven in de openbare registers op 2 januari 2002.
1.2 Op 31 december 2003 heeft Schatzenburg B.V. (voorheen Schatzenburg B.V. i.o.) het complex overgedragen aan de besloten vennootschap De Holm B.V., gevestigd te 's-Gravenhage, waarbij De Holm B.V. heeft verklaard de verplichtingen en toezeggingen van Schatzenburg B.V. over te nemen. Schatzenburg B.V. is vervolgens geliquideerd, terwijl de statuten van De Holm B.V. zijn aangepast waarbij haar naam is gewijzigd in Schatzenburg B.V., zijnde gedaagde.
1.3 In de considerans van de overeenkomst van 1 en 6 december 2001 staat vermeld:
" Overwegende dat
- de gemeente, onder nader hierna genoemde voorwaarden, bereid is het Recreatie- en sportcomplex Schatzenburg (hierna te noemen: "het complex") met behoud van het huidige karakter te verkopen ten behoeve van herontwikkeling en exploitatie van het complex,
- koper verklaart bereid en in staat te zijn voor eigen rekening en risico deze herontwikkeling van het complex te realiseren en het voor eigen rekening en risico te exploiteren met eerbiediging van alle bestaande verplichtingen en lopende contracten en binnen de mogelijkheden van het van toepassing zijnde bestemmingsplan, en te hebben afgezien van nader onderzoek naar de haalbaarheid van één en ander,"
1.4 In artikel 8 lid a van de overeenkomst is het volgende bepaald:
8. a.De gemeente is bereid aanvragen van koper tot wijziging van het bestaande bestemmingsplan in behandeling te nemen voor zover passend binnen de in deze overeenkomst bedoelde condities.
1.5 In artikel 12 van de overeenkomst is de volgende bepaling over het zwembad opgenomen:
12. Naast de elders in deze overeenkomst genoemde voorwaarden gelden voor koper voorts met betrekking tot het zich van het complex deel uitmakende zwembad ca. nog de volgende bepalingen:
a. het zwembad dient in ieder geval tot 2013 minimaal zijn huidige publieke functie te behouden, waarbij het koper is toegestaan marktconforme tarieven te hanteren,
b. (....)
c. het zwembad dient openbaar toegankelijk te zijn gedurende een jaarlijks door de gemeente aan te geven minimaal aantal uren per week op vaste tijdstippen. Daarnaast dient koper het zwembad open te stellen voor leszwemmen en schoolzwemmen in de periode april-september van elk jaar gedurende een door de gemeente aan te geven minimaal aantal uren per week op vaste tijdstippen. De gemeente zal dit jaarlijks aangeven voor 1 februari van het lopende jaar.
d. (....)
1.6 In 2003 bedroeg voor het recreatieve zwemmen de prijs voor een dagkaart voor een volwassene 2,60 euro en voor kinderen jonger dan 17 jaar 2,- euro. In 2002 was dat 2,50 euro respectievelijk 1,80 euro.
1.7 Schatzenburg heeft de toegangsprijzen voor het recreatieve zwemmen met ingang van het seizoen 2004 verhoogd tot 10,- euro voor een dagkaart, zowel voor volwassenen als kinderen.
1.8 Volgens de begroting van het exploitatieoverzicht van het zwembad, in opdracht van Schatzenburg opgesteld door BDO Accountants & Adviseurs, dient de kostprijs per bezoek aan het zwembad 11,21 euro te bedragen, teneinde een sluitende exploitatie mogelijk te maken.
1.9 Voor het jaar 2003 heeft Schatzenburg voor het schoolzwemmen een tarief van 154,- euro per uur, exclusief BTW, all in (met inbegrip van personeelskosten, materieel enz.), bij de gemeente in rekening gebracht.
1.10 Schatzenburg heeft bij brief d.d. 29 april 2004 bij de gemeente een kostenopgave ingediend ad 109.755,85 euro (incl. BTW) voor het schoolzwemmen voor het jaar 2004 met het verzoek om de factuur voor 11 mei 2004 te voldoen. Deze factuur komt neer op een tarief voor het schoolzwemmen van rond 900,- euro per uur (excl. BTW).
1.11 Bij brief van 6 mei 2004 heeft de gemeente Schatzenburg bericht dat zij zich niet met de hoogte van de factuur kan verenigen. Aangegeven wordt daarbij dat de gemeente bereid is voor de kosten het jaar 2003 als uitgangspunt te nemen, waarbij een trendmatige verhoging kan worden toegepast. Bij fax van 10 mei 2004 heeft Schatzenburg de gemeente bericht dat het voorstel van de gemeente wordt verworpen. Schatzenburg heeft te kennen gegeven dat de gemeente onvoorwaardelijk met de factuur heeft in te stemmen; anders zal het zwembad voor het schoolzwemmen worden gesloten. De gemeente heeft niet met de factuur ingestemd, waarna Schatzenburg de schoolkinderen op 11 mei 2004 niet heeft toegelaten voor het schoolzwemmen.
1.12 Bij vonnis van 31 maart 2004 (nr. 62782/KG ZA 04-61) heeft de voorzieningenrechter van de rechtbank Leeuwarden in kort geding Schatzenburg gelast om het zwembad op het complex Schatzenburg open te stellen en te houden op de dagen en tijdstippen als door de gemeente bij brief van 27 januari 2004 en bevestigd bij brief van 5 maart 2004 aan Schatzenburg kenbaar gemaakt en daarbij zorg te dragen voor een temperatuur van het zwemwater van 18°C - 22 °C en voorts zorg te dragen voor de beschikbaarheid van voldoende personeel en materiaal ten behoeve van het schoolzwemmen.
1.13 In de artikelen 14 en 15 sub c van de overeenkomst is het volgende bepaald:
14. De gemeente heeft met betrekking tot drie delen van het complex een erfpachtovereenkomst gesloten. Het betreft de voetbalverenigingen Foarút en Dronrijp en de tennisvereniging Schatzenburg. (....)
15.c Koper dient de toegangsweg naar de sportvelden alsmede de hierna te noemen parkeervoorziening c.a. voor erfpachters als bedoeld in artikel 14 en of hun bezoekers openbaar (in de zin van de APV en de Wegenverkeerswet) toegankelijk te houden alsmede de bestaande omvang van toegangsweg en de parkeervoorziening in stand te houden. Voormelde toegangsweg en parkeervoorziening zullen door en voor rekening van koper in goede staat worden gehouden.
1.14 Schatzenburg heeft bij brief van 22 juli 2003 aan de gemeente verzocht de schoolbus niet meer op het terrein van het complex te laten rijden maar bij de bushalte te laten stoppen omdat de inrichting van het terrein niet geschikt is voor zwaar verkeer. Nadien heeft Schatzenburg toegestaan dat de bus met schoolkinderen stopt op de inham voor de ingang van het complex.
Het geschil en de beoordeling daarvan
2.1 De gemeente stelt dat de door Schatzenburg gehanteerde toegangsprijzen voor het zwembad thans zo hoog zijn dat te vrezen valt dat er geen betalende bezoekers zullen komen. Hierdoor dreigt de openbare functie van het zwembad verloren te gaan, aldus de gemeente.
De rechter is van oordeel dat de zaak hiermee voldoende spoedeisend is.
2.2 Tussen partijen zijn geschillen gerezen over het tarief voor het recreatieve zwemmen, het tarief voor het schoolzwemmen en het gebruik van de bus op de parkeervoorziening(en) van het complex.
2.2.1 Wat betreft het tarief voor het recreatieve zwemmen is tussen partijen onder meer in geschil wat onder 'marktconforme tarieven' dient te worden verstaan, zoals bepaald in artikel 12 sub a van de overeenkomst. De gemeente stelt dat dit tarieven zijn die in de regio gelden, hetgeen door Schatzenburg gemotiveerd is betwist. In de visie van Schatzenburg betekent marktconforme tarieven kostendekkende tarieven. De rechter stelt voorop dat het bij de uitleg van een bepaling aankomt op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de bepaling mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Dit betekent niet dat de bewoordingen van de uit te leggen bepaling zonder betekenis zijn; onder omstandigheden kan daaraan beslissende betekenis toekomen. Van doorslaggevende betekenis is naar het oordeel van de rechter in deze zaak het geheel van de volgende feiten en omstandigheden:
a. Schatzenburg heeft voor het complex ruim het dubbele van de vraagprijs betaald, namelijk 4 miljoen gulden. Dat wijst erop dat zij in ruil daarvoor meer heeft gekregen dan de gemeente aanvankelijk voor iets minder dan 2 miljoen gulden aanbood. De gemeente heeft erkend dat dit verschil slechts voor een klein deel verklaard kan worden aan de hand van de waarde van de extra 2 ha grond die Schatzenburg kocht. Zonder bewijsmateriaal, dat niet voorhanden is, is voorts niet aannemelijk dat het resterende voor Schatzenburg nadelige en voor de gemeente voordelige verschil tussen vraagprijs en koopprijs kan worden verklaard op grond van enige toezegging van de gemeente omtrent te verlenen medewerking aan planologische wijzigingen; de vage formulering in de overeenkomst (art. 8) wijst er zeker niet op dat de gemeente daaromtrent toezeggingen heeft gedaan die voor Schatzenburg een aanzienlijk bedrag waard waren.
b. Op grond van de verklaringen van [W., v.N., en M.] is niet onaannemelijk dat het verschil tussen vraagprijs en koopprijs is veroorzaakt doordat Schatzenburg duidelijk is geworden dat hij voor de exploitatie van de sporthal en het zwembad kostendekkende tarieven zou mogen rekenen. [W.], die potentiële koper is geweest van het complex, verklaart het volgende:
"[v. B.] heeft uiteindelijk 2 x de prijs betaald, mede omdat hij door het mogen berekenen van marktconforme prijzen een rendabele exploitatie zou kunnen realiseren. Het stond voor alle partijen vast dat een marktconforme prijs een prijs was waarmee geen verlies werd geleden."
[v. N.], die als makelaar voor de gemeente optrad, geeft bij brief van 20 mei 2004 aan [v. B.] de volgende samenvatting van hetgeen met hem is besproken:
"2. Het besluit tot verkoop bleek aan nadere voorwaarden 'gebonden': privatisering met behoud van de publieke functies van de voorzieningen en de verplichting tot een zogenoemde 'upgrading' van het complex. Het complex is daarna op de 'markt' aangeboden. De vraagprijs (taxatiewaarde) bleek - gelet op de reacties uit de markt - toch een probleem, gezien de beperkingen (=uitgangspunten bij privatisering). Uiteindelijk hebben een viertal belangstellende marktpartijen - door middel van een presentatie van hun plannen aan het gemeentebestuur - kenbaar gemaakt geïnteresseerd te zijn in het project. U heeft een bieding gedaan; het aanbod is geaccepteerd en met elkaar is nader gesproken over de 'invulling' van de uitgangspunten. Zèlf heb ik de gemeente Menaldumadeel geadviseerd om de ondernemer (= [v. B.] Beheer BV) een kans te geven om de beoogde ontwikkeling 'rendabel' te maken door onder meer het kunnen hanteren van 'marktconforme tarieven' bij het gebruik van de voorzieningen die een publiek karakter zouden houden èn termijnen te stellen aan het 'publiek houden' van deze voorzieningen.
Daar waar verenigingen en/of overige gebruikers 'in de problemen zouden komen' voor wat betreft deze tarieven, zou de gemeente -door middel van subsidiëring van de verenigingen/gebruikersgroepen- kunnen bewerkstelligen, wat noodzakelijk zou blijken te zijn/blijven voor de gemeenschap van Menaldumadeel. Verder zou de ondernemer alle kansen moeten kunnen krijgen (= planologische wijzigingen) om tot een positieve exploitatie van het park te kunnen komen (= maximale mogelijkheden moeten kunnen benutten).
De vertegenwoordigers van de gemeente Menaldumadeel waarmee ik regelmatig contact had waren zich ervan bewust dat -zonder inspanningen- er enkel verlies zou worden geleden op de exploitatie; e.e.a. zou tot gevolg hebben dat het park verder zou 'verloederen' en dat daarmee ook het voortbestaan van de publieke functies/voorzieningen in gevaar zou komen.
3. Het begrip 'marktconforme tarieven' bleek lastig te vertalen, immers: soortgelijke voorzieningen blijken veelal alleen bestaansrecht te hebben nàdat de overheid hieraan een flinke impuls geeft/heeft gegeven in de vorm van directe (-rechtstreeks aan de ondernemer) of indirecte (=aan de verenigingen en/of individuele gebruikers) regelmatig terugkerende bijdragen. Dit zou ook mogelijk kunnen zijn, gelet op de 'eenmalige bijdrage' van de ondernemer zèlf: de substantieel hogere bieding die door [v. B.] Beheer BV was gedaan. Gebleken was dat andere belangstellende partijen pas dan tot een aanbod wilden komen, nàdat de wensen van de gemeente - behoud van de publieke functies en upgrading van het complex - waren 'doorgerekend'.
[M.], die als makelaar nauw betrokken is geweest bij de verkoop(ontwikkelingen) van het complex, deelt in zijn brief van 24 mei 2004 aan [v. B.] het volgende mede:
"U heeft destijds ruim 2 maal de vraagprijs betaald voor voornoemd complex en u verkreeg daarbij het recht en de mogelijkheid om marktconforme prijzen te berekenen voor het zwembad en na 5 jaar ook voor de sporthal. Onder marktconforme prijzen werd begrepen prijzen waarmee een rendabele exploitatie zou worden bereikt."
Waar [v. B.] er aanvankelijk (bij oorspronkelijke aanbod en vraagprijs) rekening mee moest houden dat de exploitatie van de sporthal en het zwembad hem tot in lengte van jaren veel geld zou kosten, heeft hij kennelijk aan de uitlatingen van met name [v. N.] de verwachting ontleend dat die exploitatie hem niets zou gaan kosten. Dat levert een niet onaannemelijke verklaring op voor de bereidheid van Schatzenburg om het dubbele van de vraagprijs te bieden.
c. Er is geen reden om aan te nemen dat partijen bedoeld hebben om de term marktconforme tarieven een andere betekenis te geven dan de betekenis die daaraan taalkundig en economisch pleegt te worden gehecht. Volgens Van Dale wordt daaronder verstaan 'het samenstel van alle krachten die de prijs bepalen'. Ook in economische zin betekent marktconform kostendekkend. Uit het basisboek Bedrijfseconomie volgt dat marktconform werken een werkwijze is die gebruik maakt van bedrijfs-, marketing- en beheerstechnieken zoals die in het bedrijfsleven worden ontwikkeld.
Bovendien suggereert de passage "waarbij het koper is toegestaan marktconforme tarieven te hanteren" juist dat het gaat om kostendekkende tarieven. Niet in te zien valt waarom expliciet bepaald zou moeten worden dat tarieven die in de regio gelden toegestaan zijn. Voorts zijn in de stukken geen duidelijke aanwijzingen te vinden die dwingen tot de conclusie dat partijen een afwijkende betekenis hebben beoogd.
d. In het bijzonder is niet terug te vinden dat partijen hebben beoogd de betekenis die de gemeente nu hanteert, te weten: in overeenstemming met de toegangsprijzen die andere gesubsidieerde zwembaden aan de klant in rekening brengen, aan het begrip te geven.
Voor de passages die de gemeente heeft genoemd waarin Schatzenburg zich in die zin zou hebben uitgelaten geldt dat bepaald niet uit te sluiten valt dat Schatzenburg daarbij niet voor ogen heeft gehad de prijs die de bezoeker aan de kassa betaalt maar de prijs die het totaal is van de prijs aan de kassa plus de subsidie.
Geen van deze feiten en omstandigheden rechtvaardigt op zich genomen het voorlopig oordeel dat partijen met marktconform hebben bedoeld kostendekkend, maar het totaal van deze feiten en omstandigheden wijst daarop wel in hoge mate. Daar komt bij dat de gemeente, die in de onderhandelingsfase bij monde van wethouder [P.] heeft gesteld dat het begrip nog verduidelijkt moest worden, wel het voortouw heeft genomen bij de redactie van de overeenkomst, maar desondanks heeft nagelaten de betekenis van het begrip duidelijk te maken. In een bodemprocedure zouden bewijslast en bewijsrisico bij de gemeente liggen. De gemeente heeft echter in dit kort geding nagelaten haar stelling aannemelijk te maken. De rechter komt daarom tot het voorlopige oordeel dat het begrip marktconforme tarieven betekent: in bedrijfseconomische zin kostendekkende tarieven.
2.2.2 De rechter is zich er terdege van bewust dat het door Schatzenburg gehanteerde tarief betekent dat het zwembad nog maar zeer weinig bezoekers zal trekken. Hiermee staat het begrip marktconforme tarieven op gespannen voet met de verplichting van Schatzenburg om de publieke functie van het zwembad te behouden. Deze constatering kan er echter niet toe leiden dat het Schatzenburg niet is toegestaan zijn tarieven te berekenen op de in de overeenkomst voorziene wijze, te weten marktconform/kostendekkend. Voorts is door de gemeente onvoldoende gemotiveerd betwist dat het thans door Schatzenburg gehanteerde tarief van 10,- euro een kostendekkend tarief is. De vordering sub 1 zal dan ook worden afgewezen.
2.2.3 Mutatis mutandis geldt hetzelfde voor het tarief van het schoolzwemmen. Schatzenburg mag marktconforme, dus kostendekkende tarieven rekenen. Bovendien is niet gesteld dat de publieke functie van het schoolzwemmen bij handhaving van het door Schatzenburg gehanteerde tarief in het gedrang komt. Dit betekent dat het Schatzenburg toegestaan is om het tarief van rond de 900,- euro per uur (excl. BTW) bij de gemeente in rekening te brengen. Door de gemeente is niet betwist dat dit tarief een kostendekkend tarief is. Voorts is Schatzenburg naar het oordeel van de rechter gerechtigd om, zolang de gemeente met de betaling van de factuur in verzuim is, zich op haar opschortingsrecht te beroepen door het zwembad niet open te stellen voor het schoolzwemmen. Het vonnis in kort geding van 31 maart 2004 had betrekking op een ander geschil dan het onderhavige, namelijk of Schatzenburg gehouden was om het zwembad voor het schoolzwemmen open te stellen op de door de gemeente aangegeven dagen en uren. Op naleving van dit vonnis kan de gemeente zich dus thans niet beroepen. De vordering sub 2 zal daarom eveneens worden afgewezen.
2.2.4 Partijen hebben voorts een geschil over de toegang van de bus tot de parkeervoorziening(en) op het complex. De gemeente heeft aangevoerd dat Schatzenburg op grond van artikel 15 lid c van de overeenkomst gehouden is om de bus toe te laten tot de parkeervoorziening, hetgeen door Schatzenburg gemotiveerd is betwist. Uit de tekst van artikel 15 lid c van de overeenkomst volgt dat Schatzenburg de toegangsweg tot het complex uitsluitend voor de erfpachters, te weten de beide voetbalverenigingen en de tennisvereniging, en hun bezoekers toegankelijk moet houden. Deze bepaling kan naar het oordeel van de rechter niet zo ruim worden uitgelegd dat daaronder ook de bus voor het schoolzwemmen moet worden verstaan. Dat Schatzenburg op grond het bepaalde in dit artikel de bestaande omvang van toegangsweg en parkeervoorziening in goede staat en in stand moet houden, zoals de gemeente aanvoert, betekent niet dat Schatzenburg de bus dient toe te laten op de parkeervoorziening. De rechter is op grond van het voorgaande dan ook van oordeel dat de vordering sub 3 dient te worden afgewezen.
2.3 De gemeente zal als de in het ongelijk te stellen partij worden veroordeeld in de proceskosten.
BESLISSING
De rechter, rechtdoende in kort geding:
wijst de vordering af;
veroordeelt de gemeente in de kosten van het geding, tot aan deze uitspraak aan de zijde van Schatzenburg begroot op 241,- euro aan verschotten en 705,- euro aan salaris procureur.
Dit vonnis is gewezen door mr. U. van Houten, voorzieningenrechter, en in aanwezigheid van de griffier uitgesproken ter openbare terechtzitting van 15 juni 2004.