Uitspraak
vonnis
RECHTBANK GRONINGEN
Sector civielrecht
zaaknummer / rolnummer: 97051 / HA ZA 07-819
Vonnis van 11 juni 2008
in de zaak van
de stichting
STICHTING GELRE ZIEKENHUIZEN,
gevestigd te Apeldoorn,
eiseres,
procureur mr. P.E. Mazel,
advocaat mr. B.M. König te Apeldoorn,
tegen
[gedaagde],
wonende te [woonplaats],
gedaagde,
procureur mr. M. Schuring.
1. De procedure
Bij dagvaarding vorderde eiseres –kort weergegeven – een verklaring voor recht, onder veroordeling van gedaagde om het aan het slot van de dagvaarding vermelde te betalen.
Bij conclusie van antwoord weersprak gedaagde de vordering gemotiveerd. Kort voordien deponeerde gedaagde reeds 13 exemplaren van het tijdschrift “Carrière Perspectief” ter griffie.
Bij vonnis van 28 november 2007 gelastte de rechtbank een comparitie van partijen.
Deze comparitie vond plaats op 23 januari 2008; van het verhandelde is proces-verbaal opgemaakt.
Ter gelegenheid van de comparitie nam eiseres een akte, waarbij zij haar eis wijzigde ten gevolge waarvan deze – kort weergegeven – is gaan luiden: dat de rechtbank verklaart voor recht dat geen rechtsgeldige overeenkomsten tussen partijen tot stand zijn gekomen, althans dat deze overeenkomsten vernietigbaar waren en reeds zijn vernietigd, althans dat gedaagde toerekenbaar tekort is geschoten in de nakoming van de overeenkomsten en gedaagde tot schadevergoeding is verplicht, althans dat gedaagde onrechtmatig jegens eiseres heeft gehandeld en tot schadevergoeding is gehouden, in alle gevallen onder veroordeling van gedaagde om het aan het slot van de dagvaarding vermelde aan eiseres te betalen.
Tot slot is vonnis verzocht.
2. De feiten.
Tussen partijen staat als gesteld en vervolgens niet of onvoldoende weersproken, het volgende vast.
2.1. Eiseres is een stichting die een ziekenhuis exploiteert op verschillende locaties in de provincie Gelderland.
2.2. Gedaagde drijft een onderneming, genaamd Eureka Media. Deze onderneming geeft een periodiek genaamd “Carrière Perspectief” uit. In verband met deze uitgifte werft gedaagde advertenties bij bedrijven, organisaties en instellingen.
2.3. Gedaagde heeft contact gezocht met functionarissen van eiseres, wier namen eerder als contactpersoon waren vermeld in door eiseres in diverse vaktijdschriften geplaatste personeelsadvertenties. Gedaagde zocht contact met die functionarissen in weerwil van de door gedaagde naar aanleiding van voorafgaande ervaringen met advertentiefraude bij die advertenties geplaatste tekst: “Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt niet op prijs gesteld”.
Aan genoemde functionarissen werd door gedaagde per fax een formulier toegezonden. Aan dat formulier was gehecht een kopie van de advertentietekst zoals deze in een vaktijdschrift reeds was geplaatst. Genoemd formulier vermeldde in het opschrift: Eureka Media, met nadere adresgegevens. Daaronder stond de volgende tekst:
“Opdrachtbevestiging voor:
Naam: Gelre Ziekenhuizen, t.a.v. (naam functionaris).
Betreft: Opname van uw advertentie in Carrière Perspectief.
Geachte heer-mevrouw,
Volgend op ons telefonisch onderhoud, stuur ik u hierbij de plaatsingsovereenkomst voor de opname van uw advertentie(s) in onze eerstvolgende uitgave”.
Het formulier vermeldde in aansluiting hierop nadere gegevens inzake procedure en gemaakte afspraken.
Telkenmale heeft een bij eiseres werkzame functionaris het formulier teruggefaxt, met zijn of haar handtekening onder de volgende tekst:
“Ondergetekende verklaart hierbij gemachtigd te zijn namens bovengenoemd bedrijf te tekenen en gaat d.m.v. zijn/haar handtekening akkoord met de plaatsing van de advertentie(s). De te plaatsen tekst kan overgenomen zijn uit andere media”.
2.4. Na ontvangst van de opdrachtbevestigingen plaatste gedaagde de gekopieeerde advertentie in “Carrière Perspectief”, inclusief de zinsnede “Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt niet op prijs gesteld”. Gedaagde verzond aan eiseres ter zake de navolgende facturen:
Factuurdatum: Advertentie betreffende: Bedrag:
7-8-2006 Operatie-assistent € 9.448,60
22-9-2006 Operatie-assistent € 15.957,90
10-11-2006 Operatie-assistent € 21.182,00
18-12-2006 Operatieassistent € 21.182,00
11-5-2007 Apotheker-directeur € 10.591,00
Totaal € 78.361,50
Het totaalbedrag van € 78.361,50 is door eiseres aan gedaagde voldaan.
2.5. Bij brief van 27 augustus 2007 heeft mr. König gedaagde gesommeerd genoemd bedrag van € 78.361,50 terug te storten; aan die sommatie heeft gedaagde geen gevolg gegeven.
3. De standpunten van partijen
3.1. Eiseres heeft nimmer de wil gehad om een overeenkomst te sluiten met gedaagde. Eiseres plaatst personeelsadvertenties als de onderhavige slechts in gespecialiseerde vakbladen, zoals het Pharmaceutisch Weekblad en het vakblad voor OK-assistenten. Gedaagde heeft doelbewust een (gemaskeerde) ‘opdrachtbevestiging’ aan eiseres verzonden uitsluitend om eiseres te bewegen deze voor akkoord te ondertekenen. Er is geen overeenkomst tot stand gekomen omdat verklaring en wil niet met elkaar overeenstemmen. Voorts geldt dat de gesloten overeenkomst in strijd is met de wet en/of met de goede zeden en/of met de openbare orde, met als gevolg dat de overeenkomst nietig is. Bovendien waren de functionarissen die de ‘opdrachtbevestiging’ ondertekenden, niet vertegenwoordigingsbevoegd. Doordat geen overeenkomsten tot stand zijn gekomen, is er onverschuldigd betaald. Indien de rechtbank zou oordelen dat er wel overeenkomsten tot stand zijn gekomen, dan zijn deze vernietigbaar (en reeds buitengerechtelijk vernietigd bij schrijven van 27 augustus 2007) op grond van bedrog (in verband met door gedaagde toegepaste kunstgrepen) en/of dwaling (gedaagde meende te maken te hebben met het bureau dat zij altijd inschakelt bij het plaatsen van advertenties) en/of misbruik van omstandigheden (benaderde functionarissen waren met hun hoofd bij hun werk in het ziekenhuis).
Meer subsidiair, voor het geval dat een overeenkomst van opdracht is gesloten, is gedaagde toerekenbaar tekort geschoten in de uitvoering van die overeenkomst. Tot slot is het handelen van gedaagde onrechtmatig geweest, hetgeen hem eveneens verplicht de schade te vergoeden.
In alle gevallen is gedaagde gehouden om aan eiseres te voldoen een bedrag dat gelijk is aan hetgeen is voldaan, te weten € 78.361,50.
Gedaagde dient niet alleen het genoemde bedrag van € 78.361,50 (vermeerderd met rente) te voldoen, maar ook € 1.788,00 aan buitengerechtelijke kosten. Voorts dient gedaagde te worden veroordeeld in de proceskosten (mede omvattende kosten van gelegde beslagen) en nakosten.
3.2. Gedaagde voert aan dat eiseres hem opdracht heeft gegeven voor het plaatsen van advertenties in de uitgave “Carrière Perspectief”. Dat betreft een krant die gericht is op werkzoekenden.
Iedere editie van “Carrière Perspectief” heeft een oplage van 5000 exemplaren. Aan een verspreidingsbureau (Data B. Mailservice) geeft gedaagde opdracht om die exemplaren te verzenden naar 200 adressen; op elk adres worden 25 exemplaren afgeleverd. “Carrière Perspectief” wordt verzonden naar alle Nederlandse CWI-instellingen, hogescholen, universiteiten, reïntegratiebureau’s en daarenboven naar een aantal geabonneerden. In de ter gelegenheid van de mondelinge behandeling overgelegde stukken is rechtstreeks bewijs gelegen dat de exemplaren van “Carrière Perspectief” vanaf het verspreidingsbureau door TNT Post worden verzonden en vervolgens ook worden ontvangen door de geadresseerden.
Gedaagde pleegt telefonisch contact op te nemen met potentiële adverteerders en betracht daarbij volledige openheid; de tekst van de opdrachtbevestiging sluit daar op aan. Zo ook heeft hij contact gehad met functionarissen van eiseres. Hij had geen reden om aan te nemen dat de personen met wie hij sprak onbevoegd waren. De opgegeven advertenties zijn geplaatst en de gevolgde betalingen op factuur zijn niet onverschuldigd gedaan. Er is evenmin onrechtmatig gehandeld.
4. Beoordeling
4.1. De rechtbank gaat bij haar beoordeling van de vordering veronderstellenderwijs uit van de juistheid van de opgave van gedaagde, dat iedere editie van “Carriere Perspectief” in een oplage van 5000 onder de opgegeven geadresseerden wordt verspreid en door hen wordt ontvangen. Ook in het geval dat deze opgave strookt met de werkelijkheid, is het aldus zorgvuldig verspreiden en zich voorzien van bewijsstukken dienaangaande, slechts te beschouwen als het planmatig verhullen van de werkelijke opzet van gedaagde, namelijk het bedrijven en instellingen “geld uit de zak kloppen” zonder daar een reële tegenprestatie tegenover te stellen.
4.2. Deze opzet van gedaagde blijkt uit de inhoud van “Carrière Perspectief”.
Nummer 17 van de derde jaargang is min of meer representatief voor de 13 door gedaagde gedeponeerde exemplaren van “Carrière Perspectief”.
Vermeld moet hier worden dat de tijdschriften geen datum-aanduiding kennen, slechts een jaargang en een nummer; kennelijk wordt een nieuwe editie uitgebracht als voldoende advertenties zijn geworven.
Nummer 17, waarvan de omvang 24 pagina’s bedraagt, laat zich als volgt beschrijven.
Het tijdschrift is op krantenpapier in kleurendruk uitgevoerd op zogenaamd tabloid-formaat.
De kop van het tijdschrift geeft in grote letters de naam “Carrière Perspectief” en de toevoeging “GRATIS EXEMPLAAR”.
Op 10 van de 24 pagina’s staan geen advertenties maar teksten (geïllustreerd door grote foto’s). Teksten met een inhoud als hier aan de orde worden in een tijdschrift gewoonlijk toegeschreven aan de redactie; in het colofon op pagina 1 van “Carrière Perspectief” wordt evenwel geen redactie vermeld. De teksten betreffen algemene voorlichtende verhandelingen met opschriften als:
- Overheid moet klachten minder formeel afhandelen,
- Consument vindt A-merkfiets duur,
- Van laminaat tot batterijen steeds meer namaak en
- Ruimere arbeidsmogelijkheden voor buitenlandse studenten en asielzoekers.
Bedoelde teksten wekken bij de rechtbank de indruk dat zij zijn overgenomen (gekopieerd) uit voorlichtende mededelingen van overheidsinstellingen en organisaties zonder winstoogmerk.
In volgorde van voor naar achter zijn in nummer 17 de volgende personeelsadvertenties opgenomen:
Opdrachtgever (kort weergegeven) Gezochte functionaris(sen)
Ziekenhuis Waregem (België) Geneesheer-specialist in medische oncologie
Ziekenhuis Haugesund (Noorwegen) Neuroloog (op Nederland gerichte, Nederlandstalige tekst)
Würth bevestigings- en motagetechniek BV Vertegenwoordiger
Ziekenhuis Lier (België) Pediater
Voedsel en Waren Autoriteit Medewerker elektrotechniek
Möller Metaal BV Service engineers t.b.v. lasersnijmachines
Orthopedisch Centrum Deurne (België) Assistent in de orthopedie
Van Rutten en Kreyger binnenvaart BV Bevrachter/planner
Ziekenhuis Lier (België) Pediater
Ahlers Maritime Services (België) Eerste stuurman, kapitein, werktuigkundige
De Jong Bindprodukties BV Administratieve kracht, productiemedewerker, macinevoerder/snijder
Kone liften BV Servicemonteur liften
Waterbedrijf Groningen Projectingenieur, werktuigbouwkundig Engineer
Biglift Shipping BV Ladinginspecteur, project engineer
Expertisebureau Arntz Van Helden BV Inspecteur/schade-expert
Nefkens Utrecht BV Eerste monteur autogarage
De Kijvelanden (instelling forensische psychiatrie) Hoofd behandeling
Bavo Europoort (geestelijke gezondheidszorg) Psychiater
Gelre Ziekenhuizen Operatie assistent
Gelre Ziekenhuizen Apotheker-directeur
enzovoorts
4.3. Het is overduidelijk dat “Carrière Perspectief” voor de adverteerders geen reële publiciteitswaarde heeft. Adverteren is duur en bedrijven en instellingen die personeel zoeken, zetten hun schaarse middelen gericht in; afhankelijk van de omstandigheden wordt daarbij gekozen voor een vakblad, een landelijk of plaatselijk periodiek of een ander medium dat een verhoogde kans biedt op het trekken van de aandacht van de gezochte personen.
Geen weldenkend personeelsfunctionaris zal tegen betaling van vele duizenden euro’s per annonce een van de hiervoor onder 4.2 (slot) opgesomde advertenties plaatsen in een tijdschrift dat in een oplage van 5000 wordt verzonden naar “alle Nederlandse CWI-instellingen, hogescholen, universiteiten, reïntegratiebureau’s en daarenboven naar een aantal geabonneerden”. De kans om op die wijze een serieuze sollicitant te bereiken is, mede gelet op de waarde van de ‘redactionele’ teksten in het tijdschrift, immers nagenoeg nihil.
4.4. Het door gedaagde – desondanks – benaderen van functionarissen en instellingen en het bewerkstelligen dat zij een ‘opdracht’ verstrekken, is een handelen dat door een laakbaar motief – namelijk zelfverrijking ten kosten van een ander – wordt ingegeven. Het onder de gegeven omstandigheden door gedaagde doen van een aanbod om een advertentie te plaatsen is het plegen van een rechtshandeling, die door de strekking daarvan als onbehoorlijk, dus in strijd met de goede zeden moet worden aangemerkt. Art. 3:40 BW bepaalt dat een rechtshandeling die door zijn strekking in strijd is met de goede zeden, nietig is.
4.5. Gelet op het vorenstaande kan de rechtbank in het midden laten of gedaagde steeds voor het per fax verzenden van de te tekenen opdrachtbevestiging telefonisch contact heeft gehad met functionarissen van eiseres (hetgeen deze weerspreekt). Ook kan de rechtbank in het midden laten het antwoord op alle vragen die zijn gerezen omtrent vertegenwoordigingsbevoegdheid, bedrog, misbruik van omstandigheden, wanprestatie of een onrechtmatige daad.
Waar de overeenkomsten niet tot stand (kunnen) zijn gekomen vanwege de nietigheid van de rechtshandelingen van gedaagde (het aanbod om en overeenkomst aan te gaan), is al hetgeen eiseres heeft voldaan onverschuldigd betaald en is gedaagde gehouden tot terugbetaling.
4.6. De vordering is daarmee toewijsbaar. Dit geldt alleen niet de ‘nakosten’, nu de omvang daarvan nog niet bekend is en de wet in dezen een afzonderlijke procedure geeft.
4.7. Eiseres vordert gedaagde te veroordelen tot betaling van de beslagkosten. Deze vordering is gelet op het bepaalde in art. 706 Rv toewijsbaar. De beslagkosten worden begroot op EUR 1.409,99 aan verschotten en EUR 258,- voor salaris procureur.
4.8. Gedaagde zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van eiseres worden begroot op EUR 1.854,41 aan verschotten en EUR 1.788,- (2 x EUR 894,-) aan salaris van de procureur.
5. De beslissing
De rechtbank
5.1. Verklaart voor recht dat betreffende de plaatsing van personeelsadvertenties in “Carrière Perspectief” geen overeenkomsten tot stand zijn gekomen tussen eiseres en gedaagde,
5.2. veroordeelt gedaagde om aan eiseres te betalen een bedrag van EUR 78.361,50 (achtenzeventigduizend en driehonderd een en zestig euro en 50 eurocent), vermeerderd met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6: 119 BW over het nog niet betaalde deel van het toegewezen bedrag vanaf de datum van elke door eiseres gedane afzonderlijke betaling, tot de dag van volledige betaling,
5.3. veroordeelt gedaagde in de beslagkosten, tot op heden begroot op EUR 1.409,99 aan verschotten en EUR 258,- voor salaris procureur.
5.4. veroordeelt gedaagde in de proceskosten, aan de zijde van eiseres tot op heden begroot op EUR 1.854,41 aan verschotten en EUR 1.788,- aan salaris van de procureur.
5.5. verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad,
5.6. wijst het meer of anders gevorderde af.
Dit vonnis is gewezen door mr. W.J.A.M. Dijkers en in het openbaar uitgesproken op 11 juni 2008.?