ECLI:NL:RBGEL:2024:7399

Uitspraak

RECHTBANK Gelderland

Civiel recht

Zittingsplaats Arnhem

Zaaknummer: C/05/423622 / HA ZA 23-364 / 420 / 167 / 1607 / 876

Vonnis van 23 oktober 2024

in de zaak van

[eiseres],

wonende te [plaats] ,

eisende partij,

advocaat: mr. S.J. de Groot,

tegen

1. de publiekrechtelijke rechtspersoon, rechtspersoon met wettelijke taak,

POLITIE,

gevestigd te 's-Gravenhage,
2.
ACHMEA SCHADEVERZEKERINGEN N.V.,

gevestigd te Apeldoorn,

gedaagde partijen,

advocaat: mr. E.P. Ceulen en mr. T. Rezaie.

Partijen worden hierna [eiseres] , de politie en Achmea genoemd.

1.Het geschil

Op 16 december 2015 vond in [plaats] een raadsvergadering plaats in verband met de komst van een asielzoekerscentrum. Deze is wegens ongeregeldheden gestaakt. Later op de avond heeft de politie in dat verband aanhoudingen in een café verricht en aansluitend het terras ontruimd en de bezoekers weggedreven. [eiseres] , die daar dichtbij woonde, is in het tumult terecht gekomen en door de politie geduwd en achterwaarts ten val gekomen. Aan de rechtbank ligt de vraag voor of die duw onrechtmatig was en aan welke maatstaf moet worden getoetst. In geschil is verder of [eiseres] , toen zij na de duw op de grond lag, met een wapenstok op het hoofd is geslagen en wie daarvan de bewijslast draagt. Partijen twisten ook over de vraag of causaal verband bestaat tussen het politieoptreden en de hersenbloeding die [eiseres] later die avond kreeg, of de politie heeft gehandeld uit noodweer en of sprake is van eigen schuld.

2.De procedure

2.1.

Het verloop van de procedure blijkt uit:

- het tussenvonnis van 6 maart 2024

- het proces-verbaal van de mondelinge behandeling van 2 juli 2024 en de daarin opgenomen nadere producties.

2.2.

Ten slotte is vonnis bepaald.

3.De feiten

3.1.

Op 16 december 2015 vond om 20:00 uur een raadsvergadering plaats in het gemeentehuis te [plaats] over de komst van een asielzoekerscentrum. Tegen de komst van het asielzoekerscentrum werd voor het gemeentehuis gedemonstreerd. De demonstratie liep uit op ernstige ongeregeldheden waarbij met vuurwerk en voorwerpen werd gegooid, waardoor uiteindelijk de ME werd opgeroepen en er zelfs waarschuwingsschoten zijn gelost. De raadsvergadering is beëindigd en de ME heeft het terrein voor het gemeentehuis ontruimd.

3.2.

De burgemeester heeft om 20.18 uur een noodbevel uitgevaardigd voor delen van [plaats] waaronder het centrum, zodat de openbare orde kon worden hersteld.

3.3.

[eiseres] was samen met haar vriend ( [naam 1] ) [naam 1] aan de andere kant van het gemeentehuis aanwezig om via een groot scherm het debat in de raadsvergadering te volgen. Voordat de ME tot charges overging, zijn [eiseres] en [naam 1] weggegaan. Zij zijn eerst naar het kantoor van [eiseres] gegaan en daarna naar een speciale koopavond bij [bedrijf 1] aan de [straat 1] . De [straat 1] grenst aan het [plein 1] waar de woning van [eiseres] zich bevindt. Na het winkelbezoek zijn [eiseres] en [naam 1] het [plein 1] overgestoken, dat aan de andere zijde grenst aan de [straat 2] .

3.4.

Net om de hoek van het [plein 1] bevindt zich aan de [straat 2] [nummer] [naam café] Op dat moment waren daar twee aanhoudingseenheden van de politie (AE) waaronder een videoteam aanwezig om mensen aan te houden die ervan verdacht werden betrokken te zijn geweest bij de ongeregeldheden bij het gemeentehuis. De aanhoudingseenheid Gelderland-Zuid (AEGZ) werd bij deze aanhoudingen geholpen door de aanhoudingseenheid Gelderland-Midden (AEGM). Bij de aanhouding van deze verdachten ontstond in en voor het café bij de bezoekers commotie. Na een bevel van commandant [naam 2] van de AEGM is het terras voor het café ontruimd. Hierbij heeft de AEGM een linie gevormd om de aanwezigen weg bij het café en in de richting van het [plein 1] en de [straat 1] te drijven, waarbij de AEGZ zich vervolgens heeft aangesloten.

3.5.

[eiseres] en [naam 1] zijn terecht gekomen in het tumult. Op enig moment is [eiseres] door agent [naam 3] van de AEGZ geduwd, waardoor zij achterover ten val is gekomen. Een aantal agenten heeft [eiseres] en [naam 1] naar de woning van [eiseres] begeleid.

3.6.

De zus van [eiseres] heeft om 23.55 uur de politie gebeld om een melding te maken van onrechtmatig politieoptreden. Hierop is een interventieteam van de politie naar de woning gegaan. In aanwezigheid van het interventieteam is [eiseres] onwel geworden. [eiseres] is vervolgens met een ambulance naar het ziekenhuis gebracht waar een hersenbloeding is geconstateerd.

3.7.

In de medische informatie van de ambulancedienst is het volgende vermeld:

“mw heeft van de politie klappen gehad met een wapenstok omdat zij in een rumoerige omgeving haar huis in wilde gaan..mw is op haar hoofd geslagen
niet buiten kennis geweest en uitwendig geen zichtbaar letsel.Klein bultje rechts frontaal

(…)”

3.8.

Op 5 januari 2016 heeft [eiseres] bij de politie aangifte gedaan vanwege tegen haar uitgeoefend geweld door één of meer politieambtenaren op 16 december 2015, daarin bestaande dat deze agent(en) haar toen heeft/hebben geduwd en op het hoofd geslagen.

3.9.

De afdeling Veiligheid, Integriteit en Klachten (VIK) van de Landelijke Eenheid heeft vanuit het openbaar ministerie opdracht gekregen om een strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar aanleiding van het politieoptreden in [plaats] op 16 december 2015. Bij de uitvoering van dit onderzoek zijn [eiseres] , haar vriend [naam 1] en een aantal getuigen gehoord. Van de op 16 december 2015 aanwezige agenten zijn processen-verbaal van bevindingen, opgesteld in de periode kort na het incident, opgevraagd. Tevens zijn camerabeelden van het videoteam van de AE, van de camera’s in het café en van getuige [naam 4] bekeken. Daarnaast is er medische informatie en informatie over het gegeven noodbevel opgevraagd. Het onderzoek heeft geleid tot het proces-verbaal Geranium, dat op 2 maart 2016 is ondertekend.

3.10.

In het proces-verbaal Geranium zijn processen-verbaal van getuigenverklaringen van buurtbewoners en cafébezoekers opgenomen. Van de gehoorde getuigen acht de rechtbank de onderstaande citaten relevant.

Uit de getuigenverklaring van [naam 5] van 18 december 2015:

“Er stonden volgens mij een stuk of 3 of 4 politiemensen om haar heen. Ik heb een van de politiemannen de vrouw op de grond zien slaan. Deze man maakte met een wapenstok een slaande beweging naar de vrouw. Hij sloeg van boven naar beneden op de vrouw. Ik weet niet waar ze geraakt is. Ik hoorde de vrouw op dat moment de vrouw roepen: ’auw, niet slaan, auw, ik woon hier’. Ik kon niet zien of de vrouw daadwerkelijk werd geraakt, Ik denk van wel. Het is natuurlijk donker, er was wel straatverlichting. Het gedeelte waar de vrouw op de grond lag, was niet heel goed verlicht. Ik kon in eerste instantie ook niet zien dat het [eiseres] was. (…)”

Uit de getuigenverklaring van [naam 6] van 22 december 2015:

“Ik zag toen [eiseres] vallen in het plantsoen. Ik heb niet gezien waardoor zij viel. Ik zag dat op dat moment er één politieman stond bij [eiseres] .(…)

Ik heb niet gezien dat [eiseres] is geslagen. Ik heb ook niet gezien dat [eiseres] is geduwd. Ik heb alleen dus gehoord dat [eiseres] hem uitschold en dat ze vertelde dat ze daar woonde. (…) Wat ik wel heb kunnen zien is dat [eiseres] , toen ze op de grond lag, niet meer is geslagen. (…)”

Uit de getuigenverklaring van [naam 7] van 12 januari 2016:

“De genoemde politiemensen bleven herhalen dat wij weg moesten. Ik hoorde dat zij op luide toon “wegwezen” bleven roepen.

Ik zag toen ik de hoek omliep de mij bekende [eiseres] stil staan. (…) Ik zag dus dat zij op de genoemde hoek van de [straat 2] met het [plein 1] stond en ik liep al ongeveer 15 meter voorbij haar en stond ter hoogte van de ingang van haar woning. Ik zag dat één van de hiervoor genoemde politiemensen haar één klap met de wapenstok gaf. Ik zag dat zij een klap tegen haar borst kreeg. Ik zag dat ze daarbij achterover op haar achterhoofd op straat viel. (…)”

Uit de getuigenverklaring van [naam 4] van 13 januari 2016:

“Ik zag dus dat [eiseres] in de richting van de politie liep en ik zag dat zij met haar rechterarm naar achteren in de richting wees van waar zij vandaan kwam. Ik had het idee dat zij naar de ingang van haar woning wees. Op het moment dat zij haar rechterarm weer naar voren deed, zag ik dat een politieman haar met beide armen een zet naar achteren gaf. Ik zag dat dat dezelfde politieman was die ook [naam 1] had geduwd. (…) Hij had ook een wapenstok, volgens mij in zijn rechterhad. Ik zag dat [eiseres] op haar rug viel, Ik zag dat deze politieman naar haar liep en ik zag dat hij met zijn bovenlichaam over haar heen boog. Ik zag dat [eiseres] al liggend op haar rug een stukje achteruit kroop. Ik zag dat deze politieman [eiseres] even kort omhoog hielp en ik zag dat [naam 1] , die inmiddels naar haar was toegelopen samen met [eiseres] naar haar woning liep. (…)”

3.11.

In het proces-verbaal Geranium zijn ook processen-verbaal van bevindingen van de betrokken agenten opgenomen. Hieruit acht de rechtbank de onderstaande citaten relevant.

Uit het door [naam 8] , lid van het videoteam van de AE, op 21 december 2015 opgemaakte proces-verbaal van bevindingen:

“Ik heb toen mijn bodycam aangezet. Ik zag dat politieambtenaren van de AE Gelderland Midden richting het [plein 1] waren gelopen. Ik zag toen ik de hoek om kwam dat er direct links om de hoek een meisje op de grond lag. Ik zag dat er niemand direct bij het meisje in de buurt stond. Ook zag ik dat het meisje welke ik op de grond zag liggen vrijwel direct door politieambtenaren overeind werd geholpen en begeleid werd naar een voordeur. (…)”

Uit het door [naam 9] , commandant van het videoteam van de AE, op 21 december 2015 opgemaakte proces-verbaal van bevindingen:

“Toen ik het [plein 1] opliep zette ik de handycam aan. Hier zijn dus ook camerabeelden van. Ik hoorde en zag dat er op het plein een vrouw stond te schreeuwen. Ik hoorde dat de vrouw schreeuwde ??ik woon hier toch (…)”

3.12.

In het kader van het onderzoek Geranium heeft het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) de opdracht gekregen om te onderzoeken of vast kan worden gesteld of de hersenbloeding van [eiseres] te wijten is aan het mogelijk gebruikte politiegeweld bij het incident of dat de hersenbloeding in meer of mindere mate te wijten is aan haar ziekte. [eiseres] heeft de ziekte van Takayasu, een auto-immuunziekte met ontstekingen van de bloedvaten. In het rapport van 27 januari 2016 staat, voor zover hier van belang:

“Beantwoording vraagstellingen

Ad vraag 1: Welk letsel heeft [eiseres] in eerste aanleg op woensdag 16 december 2015 tussen 22.30 en 23.30 (indicatief) opgelopen?

Uit het medisch dossier blijkt dat bij mevrouw [eiseres] twee letsels zijn vastgesteld:

- een bloeduitstorting met zwelling aan het voorhoofd boven het rechter oog van circa 3cm grootte,

- een subarachnoïdale bloeding bij de middenhersenen.

Ad vraag 2: Waardoor is dit letsel ontstaan of zou dit letsel ontstaan kunnen zijn?

De bloeduitstorting aan het voorhoofd was het gevolg van kneuzing van onderhuidse weke delen als gevolg van stomp botsende of samendrukkende mechanische geweldsinwerking, zoals bijvoorbeeld door slaan, stompen, schoppen, vallen of (zich) stoten. In dit kader zou deze bloeduitstorting kunnen zijn opgeleverd door een slag met de wapenstok; een andere geweldsinwerking binnen genoemd kader is echter ook mogelijk.

De causaliteit van de subarachnoïdale bloeding bij mevrouw [eiseres] kan niet eenduidig bepaald worden, aangezien meerdere oorzaken van subarachnoïdale bloedingen bekend zijn en in de onderhavige casus geen bevindingen zijn gedaan die een uitspraak ten aanzien van het verschil in waarschijnlijkheid mogelijk maken tussen de mogelijke oorzaken.

(…)”

3.13.

Op eenzijdig verzoek van [eiseres] heeft Independant Forensic Services B.V. (verder: IFS) onderzoek gedaan naar het incident. In haar rapport van 17 september 2016 komt IFS, kort samengevat, tot de conclusie dat aan de hand van videobeelden kan worden vastgesteld dat [eiseres] door een politieagent ( [naam 3] ) is geduwd en dat een andere agent twee keer een slaande beweging met zijn wapenstok heeft gemaakt richting [eiseres] . IFS komt verder tot de conclusie dat er videobeelden gemaakt moeten zijn, die niet beschikbaar zijn gesteld, nu op de beelden een agent met een werkende handycam is te zien.

3.14.

Bij beschikking van 13 oktober 2017 heeft het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden het beklag van [eiseres] tegen het afzien van vervolging op basis van haar aangifte gegrond verklaard en de officier van justitie gelast nader onderzoek te laten doen naar de toedracht van het gestelde geweld tegen [eiseres] op 16 december 2015. De rechter-commissaris moet volgens het hof de Rijksrecherche opdragen onderzoek te verrichten, waarbij in ieder geval de betrokken politieagenten moeten worden gehoord, mede aan de hand van het beschikbare beeldmateriaal en de verklaringen van de gehoorde getuigen. Verder moet de Rijksrecherche mevrouw [naam 10] , die op 16 december 2015 om 23:59 uur via het algemeen politienummer heeft gemeld dat twee mensen in elkaar zijn geslagen, als getuige horen en onderzoek doen naar verdwenen camerabeelden.

3.15.

Vervolgens heeft de Rijksrecherche een onderzoek ingesteld, wat heeft geleid tot het proces-verbaal Erebus dat op 30 juli 2018 is ondertekend. Één van de onderzoeksvragen betreft de beschikbaarheid van camerabeelden. In het bij dit rapport als bijlage gevoegde proces-verbaal bevindingen beschikbare camerabeelden AE staat, voor zover hier van belang:

“
Gebruik handycam

(…)

Opmerking verbalisant:Uit het vorenstaande kan afgeleid worden dat [naam 9] de handycam vermoedelijk pas aanzette toen hij het [plein 1] opliep. Dit deed hij op het moment dat een verbaal boze [eiseres] , in ieder geval na het door haar beschreven geweldsincident en haar val, met een bos sleutels in haar hand bij de voordeur van haar woning stond. Hieruit kan geconcludeerd worden dat het geweldsincident vermoedelijk niet door [naam 9] met de handycam is gefilmd.

(…)

Gebruik bodycam

(…)

Opmerking verbalisant:Uit het vorenstaande kan afgeleid worden dat [naam 8] het [plein 1] op liep en vermoedelijk naar links keek op het moment dat [eiseres] , in ieder geval na het door haar beschreven geweldsincident, op de grond lag.

Hieruit kan geconcludeerd worden dat het bewuste incident niet door [naam 8] met de bodycam gefilmd kan zijn, omdat deze camera op de voorzijde van zijn kleding was bevestigd en gericht op hetgeen er direct voor hem plaats vond.

(…)

Bronbestanden

(…)

Op grond van de hiervoor aangehaalde passage uit de verklaring van [naam 9] werd in de image “Originele beelden AE” nader onderzoek gedaan naar de ruwe en de bewerkte beelden. (…)

Bij het afspelen en onderling vergelijken van de bovenstaande bestanden bleken de beelden identiek te zijn. De bewerkingen die hebben plaatsgevonden blijken aanpassingen te zijn in de bestandsnamen na de conversie naar een mp4-formaat waarbij alleen de extensie en de bestandsgrootte werden aangepast/ gewijzigd.(…)

(…)

Resume

Gelet op analyse van de beschikbare camerabeelden en opgemaakt processen-verbaal van bevindingen en de aanvullende verhoren van [naam 9] en [naam 8] zijn er door leden van de AE geen camerabeelden/opnames gemaakt van de duw en de val van de aangeefster [eiseres] . Aangeefster [eiseres] werd pas gefilmd door de leden van het AE-videoteam nadat het incident op het [plein 1] al had plaatsgevonden en zij in de richting van haar woning liep. Het enkele feit dat een geopend LCD-scherm van een handycam oplichtte, zegt niets over een eventuele opname.

Het gehele optreden en handelen van de groep/individuele leden van de AE ter plaatse op 16 december 2015 in [plaats] is niet volledig gefilmd door de leden het AE-videoteam. Dit blijkt onder andere uit de camerabeelden van getuige [naam 4] en uit de overlegde/beschikbaar gestelde beelden en uit de processen-verbaal van bevindingen en de aanvullende verhoren van de leden van het AE-videoteam; [naam 9] en [naam 8] .

(…)”

3.16.

In het proces-verbaal Erebus staat op pagina 503 een overzicht van het beschikbare beeldmateriaal (zowel foto’s als film) met daaronder de conclusie dat dit beeldmateriaal reeds in het onderzoek Geranium is betrokken en dat er geen ander beeldmateriaal is gevonden.

3.17.

Het proces-verbaal Erebus bevat ook een proces-verbaal van verhoor van getuige

[naam 9] , commandant van het videoteam van de AE, van 23 april 2018. Hierin staat, voor zover hier relevant:

“V: Over welke (beeld)opnameapparatuur beschikte uw videoteam nog meer?

A: We hadden die avond een bodycam (…) en een handcamera de handycam. De AE-bus beschikte niet over opnameapparatuur.

(…)

V: Wat kunt u ons verklaren over het daarop toepassen van geweld door individuele leden van de AE bij die kroeg?

A: (…) Ik heb daar op straat volgens mij de handycam van [naam 11] overgenomen. Ik ben met het videoteam mee de straat uitgelopen. Ik liep redelijk achteraan. We draaiden links-af het plein op. Het enige wat ik mij nog kan herinneren dat ik een vrouw bij een deur zag staan schreeuwen. Ik ben met de AE doorgelopen het plein op. Ik merk hierbij op dat ik later de beelden veelvuldig heb teruggezien. Ik was degene die op dat moment de handycam bediende. Het is moeilijk om aan te geven of dat dit nu eigen waarnemingen waren of aannames naar aanleiding van de beelden. Ik heb het incident met die vrouw dus zelf niet gezien. Ik kwam kennelijk het [plein 1] pas op nadat het incident al voorbij was. Ik hoorde pas later dat er met haar een incident was geweest.

(…)

V: Wat kun je vertellen over een debriefing na jullie optreden?

A: Dat is eigenlijk allemaal heel snel gegaan. Het was geen normale debriefing. We waren met drie groepen AE. We hebben snel bij elkaar gestaan op een politiebureau in [plaats] . Elke groep heeft, volgens mij, later afzonderlijk hun eigen optreden geëvalueerd. Dat zou normaal de gang van zaken zijn in deze. Bij onze debriefing is dit incident met die vrouw verder niet besproken. (…)

(…)

V: Wie heeft de beelden geüpload van de bodycam?

A: Dat heb ik gedaan.

V: Wanneer zijn de beelden van de bodycam geüpload?

A: Het is of die nacht gebeurd of een van de dagen er na. Ik heb de laptop mee naar huis genomen en thuis beelden zitten schonen omdat ze dan bij de recherche direct de juiste beelden hadden. (…)

V: Wie heeft de beelden geüpload van de handycam?

A: Dat heb ik gedaan. Ik heb die nacht direct de beelden geüpload.

V: Waar of op welke manieren werd alle geüploade data of databestanden opgeslagen?

A: In eerste instantie stonden ze bij mij op de laptop, dat is de laptop van het AE videoteam. Ik heb thuis een selectie gemaakt van bruikbare beelden Er waren ook filmpjes waar niets op te zien was. Ik bedoel dat er geen beeld was of veel ruis in beeld. Dit waren mislukte opnames. Bijvoorbeeld dat er stukken opnames waren van het trottoir of de rijbaan omdat er gerend werd en de camera op dat moment niet ergens op gericht stond maar wel aan was. (….)

Uit deze mappen zijn door mij uitsluitend de onbruikbare beelden verwijderd.

(…)

V: In hoeverre betreft dit al het opgenomen/ruwe en beschikbare beeldmateriaal dat door uw AE videoteam is gemaakt in relatie tot het AE-optreden op de [straat 2] en het [plein 1] te [plaats] op 16 december 2015?

A: Naar mijn idee zijn dit de bruikbare beelden. De beelden die verwijderd zijn waren geen bruikbare opnames. Ik heb ook niks van dat incident met die vrouw op onze eigen camerabeelden gezien.

(…)

O: In de eigenschappen van vier databestanden (…) is geregistreerd dat deze zijn geüpload op 17 december 2015 om 01:06 uur.

In de eigenschappen van de twee databestanden (…) is geregistreerd dat deze zijn geüpload op 16 december 2015 respectievelijk om 22:22 en 22:25 uur.

V: Hoe verklaart u dit tijdsverschil?

A: Dat weet ik niet. Een mogelijkheid zou kunnen zijn dat de tijd en data op de bodycam niet goed ingesteld was. (…)”

3.18.

Tijdens het onderzoek Erebus heeft [eiseres] op 10 juli 2018 bij de Rijksrecherche als aangeefster het volgende, voor zover hier van belang, verklaard :

“V: Wat kunt u ons vertellen over uw aanwezigheid bij de demonstratie tegen de komst van een AZC en de daaropvolgende rellen bij het gemeentehuis in [plaats] op 16 december 2015?

A: Ik stond aan de straatkant van het gemeentehuis. De rellen waren op de parkeerplaats voor het gemeentehuis. Ik stond op straat. Ik hoorde de rellen maar zag ze niet. (…) Daarna zijn we naar mijn kantoor aan [adres kantoor] gegaan. Daar hebben we TV gekeken naar omroep Gelderland. (…)

(…)

O: U spreekt in uw aangifte over een groep mensen in zwart gekleed met knuppels in hun handen.

V: Waar dacht u aan toen u deze mensen met knuppels zag staan danwel lopen?

A: Je verwacht in [plaats] geen mannen met stokken. Ik had niet gedacht dat het politie was. Ze hadden gewone kleren aan. Geen uniformen of zo.

V: Wat hoorde u?

A: Het was een heel kort moment. Ik kwam de hoek om en bijna direct zag ik dat de mannen naar de bus lopen. Daarna draaiden de mannen met stokken zich om pang toen ging het los. Toen gingen ze op de mensen af en ze riepen dat de mensen weg moesten. Dat was heel duidelijk. Dat ging niet met zachte hand. Ik ben direct weg gerend.

V: In hoeverre heeft u gehoord dat er door politieambtenaren (mensen in het zwart) is gevorderd dat iedereen zich moest verwijderen van de straat en het terras voor [naam café] ?

A: Dat heb ik niet gehoord. (…) Ik hoorde geschreeuw, maar ik hoorde geen specifieke woorden. Ik ben daarna direct weggegaan. Het ging allemaal heel snel. Ik zag dat er mensen over fietsen vielen en op straat vielen.

(…)

O: U heeft verklaard dat u zag dat [naam 1] meerdere malen met knuppels werd geslagen en dat u direct hierop naar die mensen bent gelopen.

V: Waarom liep u naar deze mensen toe?

A: Ik wilde aangeven dat wij er niet bij horen en gaf aan dat wij daar woonden. Dat ging in een impuls. Het ging heel snel.

(…)

O: Bij zijn verhoor verklaarde politiemedewerker [naam 3] :

“Ik zag een kleine tengere vrouw met versnelde pas op mij afkomen lopen. Ik riep weer:”Politie afstand houden.” Ik wees haar de richting. Ze liep door. Ze liep naar mij toe. Ze maakte drukke armbewegingen. Ze hief daarbij haar beide armen op. In een hand had ze een tasje of zo iets vast. Ik heb geen idee wat dat was. Ik dacht dat ze mij wilde slaan.”

(…)

V: Wat is uw reactie hierop?

A: Ik had geen tasje vast. Alleen mijn telefoon had ik vast. Ik had mijn arm naar achteren en zei dat ik hier woonde. Ik weet niet meer of ik heb gehoord dat hij zei: “Politie afstand houden”. Ik hoorde lawaai dat wel. Ik weet ook niet of hij mij een richting heeft gewezen. Ik liep wel met versnelde pas naar hem toe. Ik had niet de intentie hem te slaan. Ik wilde alleen maar aangeven dat wij daar woonden.

(…)

V: Hoeveel tijd zat er volgens u tussen de duw, de val op de grond en de slag op uw voorhoofd?

A; Heel snel. Duw, val en slag, het leek één moment. Ik zie de politieagent boven mij in mijn herinneringen.

(…)

O: U verklaarde eerder;
“…Vervolgens werd ik met een knuppel op mijn hoofd geslagen toen ik al op de grond lag. Ik werd geraakt op mijn voorhoofd boven mijn rechteroog…”

Daarna vult u nog aan: “…De klap die ik kreeg ging van bovenaf met de knuppel…”

V: U lag op de grond, hoe bewust was u op dat moment van wat er allemaal gebeurde?

A: Weet ik niet. Ik kan het moment niet meer precies voor de geest halen. Ik voel dat ik word geslagen. Ik kan mij niet voor de geest halen dat ik word geslagen. Ik zie een slaande beweging richting mij. Ik heb de knuppel wel gezien en de man die boven mij staat. Het gezicht van die meneer [naam 3] zie ik voor me. Ik zie ook dat hij zijn hand omhoog doet. Ik zie ook een knuppel, maar ik heb geen slaande beweging gezien richting mijn hoofd. Wel heb ik de pijn van een klap gevoeld op mijn hoofd. Ik lag op de grond. Ik heb zelf achteraf de associatie gemaakt dat die meneer [naam 3] mij heeft geslagen. Nadat ik de beelden heb gezien van mevrouw [naam 12] , weet ik dat ik dus niet ben geslagen door die meneer [naam 3] maar door een ander persoon.”

(…)

V: In hoeverre heeft u dit slaan later zelf aangevuld of de aanname gedaan dat dit vermoedelijk gebeurd is bijvoorbeeld op grond van de filmbeelden en de blauwe plek op uw voorhoofd?

A: Er is geen twijfel over mogelijk dat ik op mijn hoofd ben geslagen met een knuppel. Daarvoor was er niets met mij aan de hand.

(…)

V: Op welk moment zag u de persoon die u met een knuppel op het hoofd heeft geslagen?

A: Die heb ik niet gezien.

(…)

V: Waar en hoe vaak bent u op het lichaam geraakt met een wapenstok?

A: Niet drie of vier keer. Zo vaak ben ik niet geslagen. Ik had achteraf twee blauwe plekken. Een op mijn hoofd en een op mijn been.

(…)

O: Wij tonen u de beelden DPC04 aangaande uw val en het opstaan.

V: Wij vragen u om tijdens het afspelen van de beelden DPC04 en DPC05 aan te geven op welk moment u geslagen wordt?

A: 04.14 op de beelden van DPC05. In mijn herinnering word ik op dat moment of omstreeks dat moment geslagen.

(…)”

3.19.

Tijdens het onderzoek Erebus heeft [naam 1] op 12 juni 2018 bij de Rijksrecherche als getuige het volgende, voor zover hier van belang, verklaard:

“V: In hoeverre heeft u gehoord dat er door politieambtenaren is gevorderd dat iedereen zich moest verwijderen van de straat en het terras voor [naam café] ?

A: Ja, inderdaad dat kan ik mij herinneren dat ik dat heb gehoord. Althans woorden van gelijke strekking.

(…)

O: U hebt verklaard dat de mannen met stokken en de mensen voor het café gingen rennen. U zag dat [eiseres] door meerdere mensen, wel 3 of 4, werd geslagen met stokken.

V: Wat kunt u verklaren over het feit waarom dat [eiseres] werd geslagen?

A: Nee niet zoals ik heb verklaard door 3 of 4 mensen. Ik was toen wel van mening dat ze is geslagen door 3 of 4 mensen. Achteraf niet meer. Achteraf heb ik het letsel op haar hoofd gezien en dat kan niet anders zijn dan dat iemand haar met een lat op haar hoofd heeft geslagen. Het ging allemaal heel snel achter elkaar. Ik werd geduwd en ook [eiseres] werd tegen de grond aan geduwd. Ik kreeg direct daarop zelf twee klappen met een wapenstok. Een tegen mijn linker kant van mijn hoofd en de nadere klap kreeg ik op mijn bovenbeen. Op dat moment was ik boos en woedend omdat ik ook dacht dat [eiseres] in elkaar werd geslagen. Door de klap op mijn hoofd was ik even de weg kwijt. Ik heb toen niet goed meer kunnen waarnemen wat er nadien is gebeurd.

(…)

V: Heeft u nog iets aan uw verklaring toe te voegen?

A: (…) Ik heb zelf niet gezien wie haar op haar hoofd heeft geslagen en waar dit is gebeurd. Gezien de verwonding op haar voorhoofd staat voor mij wel vast dat ze op haar hoofd is geslagen. (…)”

3.20.

Tijdens het onderzoek Erebus heeft [naam 3] , lid van de AE, op 6 juni 2018 bij de Rijksrecherche als verdachte het volgende, voor zover hier van belang, verklaard:

V: Wat gebeurde er na die aanhoudingen bij dat café?

A: (…) Ik zag een kleine tengere vrouw met versnelde pas op mij afkomen lopen. Ik riep weer: “Politie afstand houden”. Ik wees haar de richting. Ze liep door. Ze liep naar mij toe. Ze maakte drukke armbewegingen. Ze hief daarbij haar beide armen op. In een hand had ze een tasje of zoiets vast. Ik heb geen idee wat dat was. Ik dacht dat ze mij wilde slaan. Ik heb haar met mijn linkerarm, met de vlakke hand, een duw gegeven op haar bovenlichaam. Dit was op de borst net onder de hals. In mijn rechterhand had ik mijn lange wapenstok vast. Ik zag dat de vrouw achterover op de grond viel. Ze raakte uit balans omdat ze op mij afliep en ik haar duwde. Haar lichaam ging naar voren maar ik duwde haar. Daardoor viel ze. Haar postuur, tenger, een duwtje van mij en ze lag op de grond. Ik zag [naam 13] links naast me. De vrouw begon binnen één seconde weer op te staan. Ze lag niet lang op de grond. Ze viel en kwam meteen weer overeind. We, [naam 13] en ik, hebben haar geholpen om op te staan.

Ik weet nog wel dat die vriend van die vrouw, de man in het witte T-shirt riep toen de vrouw op de grond lag: “Pas op, ze is ziek in haar hoofd”. Ik heb tegen haar gezegd: “Weg wezen”. Ze zei: “Sorry, sorry. Ik woon hier. Mijn vriend staat daar.”

(…)

V: Op de beelden is te zien dat de man stil stond en niet op de linie afkwam.

A: In mijn beleving kwam hij op mij af. Ik zie op de beelden dat hij eerder op een andere plaats in de straat stond. In mijn beleving kwam hij op de hoek van de straat op ons afgelopen. Ik had die vriendin van hem ook niet eerder gezien. Nu ik de beelden zie herinner ik mij dat ik de man toen een duw heb gegeven. Hij stond daar stil. Hij werd gevorderd weg te gaan. Er werd geroepen: “Politie, weg wezen.”. Hij besloot om daar te blijven staan. (…)

(…)

O: U hebt zojuist naar een fragment gekeken.

V: Met welke intentie werd deze vrouw geduwd door u?

A: Voor mijn eigen veiligheid. Als je iemand een duw kunt geven is deze al te dicht bij. Ze moest afstand houden. We waren daar aan het werk. Het plein moest leeg. Ze moest afstand houden van mij en luisteren.

(…)

V: Op de beelden die wij u zojuist toonden is te zien dat de vrouw naar u toe komt gelopen, daarbij met haar rechterhand naar haar woning wijst, dat u vervolgens naar links stapt, naar haar toe beweegt en haar dan een duw geeft, terwijl u niet stil stond. Hoe verklaart u dit?

A: Dat klopt, ik draaide me om. Ten tijde van de duw stond ik stil om stevig te staan. (…) Ik heb niet meegekregen dat ze riep dat ze daar woonde en dat ze naar haar woning wees. (…)

O: U schreef in uw proces-verbaal van bevindingen:

Door haar voorwaartse snelheid werd de impact van mijn duw vergroot.

Op de beelden is te zien dat de vrouw naar u toe loopt en ogenschijnlijk voor u stopt en op dat moment krijgt ze van u een forse duw.

V: Wat is uw reactie hierop?

A: Ik blijf erbij dat ze op mij af kwam lopen en niet voor mij stil ging staan.

(…)

V: In hoeverre is de kans aanwezig dat de vrouw, terwijl die op de grond lag op het [plein 1] , door een ander lid van de AE met een slag met een wapenstok is geraakt?

A: Ik heb, vanaf het moment dat ze op mij af kwam tot het moment dat ze bij het portiek van haar woning was, constant zicht op haar gehad. Terwijl ze voor mij op de grond lag is ze niet met een lange wapenstok op haar hoofd geslagen.

(…)

V: Is het mogelijk dat [naam 8] de vrouw bij een van deze slagen heeft geraakt met zijn lange wapenstok?

A: Dat is onmogelijk. Dit gelet op de afstand tussen [naam 8] en die vrouw. Ik stond er ook nog tussen. Het is voor mijn beleving onmogelijk dat [naam 8] die vrouw heeft geslagen met de lange wapenstok.

(…)”

3.21.

Tijdens het onderzoek Erebus heeft [naam 8] , lid van de AE, op

6 juni 2018 bij de Rijksrecherche als verdachte het volgende, voor zover hier van belang, verklaard:

“O: Wij tonen u een moment opname DCP03 vanaf 39 seconden tot en met het einde.

V: Wat ziet u op deze beelden?

A: Ik zie dat wij daar mensen wegdrijven. In een andere richting sturen en verzoeken om naar huis te gaan. (…) Wat ik zeker weet uit mijn eigen waarneming is dat er mensen naar ons toe kwamen lopen. Ik zal vertellen wat ik zelf nog weet hiervan. Ik zag dat er een vrouw schreeuwend en wild gebarend met haar handen op mijn collega [naam 14] af kwam lopen. Ik zag dat [naam 14] met zijn linkerhand deze vrouw een duw gaf. Ik zag dat de vrouw achterover viel op de grond met haar kont. Ik zag dat er een man van mijn rechterkant aan kwam gelopen, hij droeg een wit shirt met AZC NEE erop met zwarte letters. Later bleek dat dit haar vriend was. Ik hoorde dat die vriend riep dat ze ziek was. Maar de man stormde op mij af. Ik hield de man tegen. Ik weet niet meer op welke wijze ik dit deed. Ik gaf de man toen een aantal klappen met de lange wapenstok. (…)

(…)

V: Wat kunt u verklaren over een incident met een vrouw op het [plein 1] ?

A: De man kreeg als eerste een duw van [naam 14] en daarna kwam de vrouw aanlopen met versnelde pas, zij schreeuwde en hief haar arm op. Toen kreeg zij een duw om haar op afstand te houden. Door ons allemaal werd bevolen dat ze weg moesten gaan. (…)

(…)

V: Heeft u aangeefster [eiseres] geslagen?

A: Nee, absoluut niet. Ik was ook niet bij haar in de buurt.”

V: Heeft u gezien dat een collega aangeefster [eiseres] heeft geslagen met de wapenstok?

A: Nee, dat heb ik niet gezien. Het enige wat ik heb gezien is dat de aangeefster is geduwd door [naam 14] .

(…)

V: In hoeverre is het mogelijk dat u aangeefster [eiseres] met uw wapenstok op het hoofd heeft geraakt/aangetikt terwijl u een slaande beweging maakte in de richting van de man in het witte T-shirt?

A: Niet mogelijk. Ik sta op ongeveer twee meter van haar af. Zij lag op de grond. Ik maakte een slaande beweging van boven naar neerwaarts naar die vriend. Die lange wapenstok is geen twee meter lang, dus ik kan haar niet geraakt hebben. Het kan gewoon niet dat ik haar geraakt heb, dit is niet mogelijk. (…)”

3.22.

Tijdens het onderzoek Erebus heeft de heer [naam 13] , lid van de AE, op

29 mei 2018 bij de Rijksrecherche als getuige het volgende, voor zover hier van belang, verklaard:

“
Optreden op de [straat 2] en het [plein 1] te [plaats].

(…)

Al lopend naar het plein herinner ik mij dat er een vrouw op de grond lag. Ik weet niet hoe ze op de grond was terecht gekomen. Ik heb die vrouw opgeraapt, volgens mij samen met collega [naam 15] . Ik herinner mij nog dat op het moment dat ik bezig was om die vrouw van de grond op te rapen dat ik links schuin achter mij een man op ons af zag komen rennen, dit bleek later de vriend van die vrouw te zijn. Ik herinner mij dat ik op dat moment een wapenstokslag in de richting van het onderlichaam van de man zag. Ik weet niet eens of de slag de man geraakt had, maar de man sprong in elk geval weer de andere kant uit. Ik tilde de vrouw verder op en ik hoorde dat de vrouw aangaf dat ze schuin daar tegenover woonde. Wij hebben haar daar heen begeleid. Toen werden wij voor van alles en nog wat opgemaakt door haar, we werden door haar uitgescholden. (…)”

3.23.

Tijdens het onderzoek Erebus heeft de heer [naam 16] , IBT-docent voor o.a. de AE, op 29 mei 2018 bij de Rijksrecherche als getuige het volgende, voor zover hier van belang, verklaard:

“V: Wat kunt u uit eigen wetenschap verklaren over wat er op het [plein 1] is gebeurd?

A: (…) De bedoeling was eigenlijk dat de mensen vanaf het [plein 1] weg zouden gaan. (…) Er was een klein groepje dat nog steeds richting de linie bewoog op het [plein 1] . Ik zag dat er weer iemand met een wit T-shirt een klap kreeg omdat hij weer tegen de linie aanstond en verbaal actief was. Hij kreeg een tik met de lange wapenstok op zijn benen. (…)”

V: Vertel verder?

A: Op dat moment kreeg die man dus een tik en kwam een klein beetje ten val. Toen kwam er ook een vrouw die dichtbij stond agressief op ons af. Ze was aan het schreeuwen en maakte gebaren met haar armen. Ik weet niet meer wat ze riep. Ik zag dat duidelijk als een afkeurende reactie op de tik die de man, die later haar vriend bleek te zijn, kreeg op de benen. Ze liep dus op die wijze richting de linie. Zoals ik al eerder omschreef, is dat precies wat wij niet willen in de linie. Iedereen moet afstand houden en doorlopen.

V: Ok, en wat gebeurde er toen?

A: (…) De vrouw liep duidelijk richting [naam 14] met verbale agressiviteit en met haar handen gebarend. Dat kwam dreigend over, maar ik weet niet wat haar bedoeling was.

V: Wat is het postuur van [naam 14] , ook bezien in relatie tot die vrouw?

A: [naam 14] is een getrainde man van 100 kilo. De taak van [naam 14] is te zorgen dat die vrouw gewoon doorloopt. Dat kan hij fysiek doen of verbaal en als dat fysiek gebeurt dan zit daar een opbouw in. De vrouw was dreigend, maar er was voor [naam 14] geen reden voor angst. Maar hij moest wel gaan optreden om de linie te handhaven (…) Als iemand op je af komt lopen, kun je die alleen op afstand houden door puur te duwen. Dat kan alleen door iemand af te stoppen: dat betekent dat je de armen gestrekt houdt en degene die op je af komt lopen wordt dan geblokkeerd. Hoe harder die persoon op je af komt lopen, hoe groter het effect is. (…) Ik zag dat er een behoorlijk lichaamsverschil was tussen [naam 14] en de vrouw en ik zag dat de vrouw redelijk snel kwam aanlopen. Ik zag dat door de afstoptechniek van [naam 14] die vrouw onderuit ging. (…) Ik heb ook zeker gezien dat zij niet is geslagen, op geen enkele wijze. Er is richting haar geen geweld gebruikt.

(…)

V: Hoe groot was de afstand tussen jou en dit incident?

A: Ik denk een meter of 2/3. Ik stond er schuin achter. Ik kon het echt perfect waarnemen.(…)

(…)

V: Wij tonen u nu verder beelden van DPC 003 vanaf 00:24 tot en met 00:43. Ik zie hier een AE-er die de vrouw duwt. Wat is uw reactie?

A: Ik zie dat anders. Ik kijk naar de techniek en dit is voor mij een blokkade en niet een duw. Het is ook duidelijk dat zij op de AE-er afkomt en zij valt naar achteren omdat zij van klein postuur is in vergelijking tot het postuur van [naam 14] .

V: Is dit geweld?

A: Ja want het is kracht van meer dan geringe betekenis.

O: Het gaat uiteindelijk over de vraag of het proportioneel is.

A:Wat ik hier zie, verbaast mij niet. Dit is een blokkade die is uitgevoerd zoals getraind. Dit is een van de minst ingrijpende technieken die [naam 14] in dit geval kon gebruiken om haar op afstand te houden. (…) Verbaal had hij al geroepen, dan is dit de eerst volgende stap. Het was haar ook wel duidelijk dat ze niet dichterbij moest komen, maar ze ging voor confrontatie.(…) [naam 14] slaat haar niet. En ook niet met de wapenstok.

(…)

V: De vrouw verklaarde in haar aangifte dat zij is geslagen in haar gezicht. De beelden die we je zojuist toonden zouden dat moment geweest kunnen zijn geweest…

(…)

A: Ik zie nog steeds hetzelfde als wat ik net verklaarde. De vrouw wordt niet geslagen met de LWS. Er wordt wel iemand anders op dat moment geslagen, maar niet de vrouw op de grond.

(…)”

3.24.

Tijdens het onderzoek Erebus heeft de heer [naam 17] , onderdeel van de AE, op 29 mei 2018 als getuige het volgende, voor zover hier van belang, verklaard:

“V: Wat heeft u waargenomen van wat er gebeurde na die aanhoudingen bij dat cafe?

A: (…) Bij het oplopen van het [plein 1] kwam er ineens een man op de linie afgerend. Ik liep rechts naast [naam 8] . (…) Ik heb gehoord dat er twee keer naar de man werd geroepen dat hij weg moest gaan. Ik heb die man vervolgens met de lange lat op zijn bovenbeen geslagen en zag dat [naam 8] hem ook sloeg en raakte. Ik zag links van mij iemand op de grond liggen en die werd overeind geholpen.

(…)

O: In haar aangifte verklaarde mw. [eiseres] dat ze liggend op de grond met een wapenstok op haar hoofd werd geslagen.

V: Wat kunt u hierover verklaren?

A: Als ik terug kijk denk ik dat het niet waar is en niet kan kloppen. De afstand tussen haar en haar vriend is dusdanig groot dat [naam 8] haar niet kan hebben geslagen met de lange lat. Hij heeft zich ook niet naar haar toegedraaid. Hij was net als ik gefocust op de man in het witte T-shirt voor ons. (…)”

3.25.

Het NFI heeft vervolgens in het onderzoek Erebus opdracht gekregen om aan de hand van het beschikbare beeldmateriaal, 3-D scans van de omgeving en de rapportage van IFS een drietal vragen te beantwoorden die betrekking hebben op een mogelijke klap met de lange wapenstok. Het NFI heeft in haar rapport van 26 september 2018 vastgesteld dat het op basis van het aangeleverde beeldmateriaal niet mogelijk is om de vraag te beantwoorden of [eiseres] op het hoofd is geslagen dan wel is geraakt en zo ja, door wie. Voor de beantwoording van de vraag of met een forensische visualisatie kan worden vastgesteld dan wel afgeleid op welk moment [eiseres] met een lange wapenstok op het hoofd kon worden geslagen dan wel geraakt is volgens het NFI een afstandsschatting nodig tussen [eiseres] en de slaande persoon. Uiteindelijk is in het rapport van 1 februari 2019 onderzocht wat de afstand is tussen de agent, waarvan op het beeldmateriaal op 2 minuut 53 seconde een slaande beweging is te zien, en het hoofd van [eiseres] . Het NFI komt onder punt 7. tot de volgende conclusie:

“De afstand tussen de hand en/of de schouder en /of de wapenstok van de agent en het hoofd van het slachtoffer is niet eenduidig te bepalen. De positie van de voeten van de agent en het hoofd van het slachtoffer zijn bepaald. De minimale afstand tussen de positie van de rechtervoet van de agent en de positie van het hoofd van het slachtoffer is 2,35 meter.”

3.26.

[eiseres] heeft in deelgeschil bij deze rechtbank verzocht om de aansprakelijk-heid van de politie vast te stellen, waarbij [eiseres] ter onderbouwing van haar verzoek alleen heeft verwezen naar het rapport van IFS. Bij beschikking van 23 januari 2019 heeft de rechtbank het verzoek afgewezen, omdat er, kort gezegd, voor een inhoudelijk oordeel bewijslevering nodig is.

3.27.

Bij brief van 10 april 2019 heeft de officier van justitie [eiseres] ervan op de hoogte gesteld dat de zaak (met inmiddels [naam 3] en [naam 8] als verdachten) opnieuw is geseponeerd.

3.28.

[eiseres] heeft op 2 juli 2019 een nieuw klaagschrift ingediend bij het hof. Hierna heeft de officier van justitie op 28 augustus 2019 het hof verzocht om bewilliging, omdat volgens de officier van justitie niet eenduidig is aan te tonen dat [eiseres] letsel heeft opgelopen door het slaan met een wapenstok door een lid van de AE. Bij beslissing van

18 december 2020 heeft het hof het verzoek van de officier van justitie tot het doen uitgaan van een kennisgeving van niet verdere vervolging bewilligd. Het hof komt tot dit oordeel omdat, kort gezegd, het ontbreken van opgeslagen beeldmateriaal het onmogelijk maakt om te onderzoeken of en zo ja een lid van de AE het letsel bij [eiseres] heeft veroorzaakt en of het toegepaste geweld mogelijk als disproportioneel had kunnen worden aangemerkt en of dat er sprake is geweest van opzet.

3.29.

De (toenmalige) advocaat van [eiseres] heeft op 23 oktober 2019 getuige
[naam 4] aanvullende vragen gesteld. In zijn schriftelijke antwoorden staat, voor zover relevant:

“5a. Heeft u gezien of iemand jegens mevrouw [eiseres] geweld uitoefende en zo ja, werd dat geweld door een politieagent of door een burger uitgeoefend? Door politie. (…)

En waaruit bestond dat geweld? Duwen en een klap met de wapenstok. (…)

5b. Heeft u gezien of mevrouw [eiseres] op haar hoofd is geslagen, of heeft u iemand een beweging zien maken die geleid kan hebben tot een klap tegen het hoofd van mevrouw [eiseres] ? Ik heb de hand van de bewuste politieman een slaande beweging richting mevr. [eiseres] zien maken toen ze al op de grond geduwd was. Ik heb de klap niet zien raken want er stond een bord voor. (…)”

3.30.

[eiseres] heeft in de brief van 18 december 2017 de politie aansprakelijk gesteld voor de schade die zij als gevolg van het incident stelt te hebben geleden. Bij brief van

28 januari 2021 heeft [eiseres] zich tot Achmea als aansprakelijkheidsverzekeraar van de politie gewend met het verzoek aansprakelijkheid te erkennen. Bij brief van 23 juli 2021 heeft de advocaat van de politie en Achmea [eiseres] bericht dat zij geen aansprakelijkheid zullen erkennen.

4.De vordering en het verweer

4.1.

[eiseres] vordert dat de rechtbank bij vonnis, samengevat weergegeven, uitvoerbaar bij voorraad,

I. voor recht verklaart dat de politie aansprakelijk is voor de geleden en nog te lijden (im)materiële schade als gevolg van het voorval op 16 december 2015,

II. voor recht verklaart dat Achmea de schade van [eiseres] als gevolg hiervan moet vergoeden en aan [eiseres] moet betalen,

III. de politie en Achmea veroordeelt in de kosten van de procedure alsmede de kosten van de deelgeschilprocedure van € 5.981,90 en de nakosten, vermeerderd met rente bij niet tijdige betaling daarvan.

4.2.

Aan haar vordering legt [eiseres] ten grondslag dat de politie onrechtmatig jegens haar heeft gehandeld, omdat het toegepaste geweld, zowel de duw als gevolg waarvan zij ten val kwam als het slaan met de lange wapenstok op het hoofd terwijl zij op de grond lag, niet strikt noodzakelijk of proportioneel was. Er was ook geen aanleiding voor het geweld, nu [eiseres] alleen bij [naam 3] probeerde duidelijk te maken dat zij in die straat woonde en dat zij en [naam 1] daarom daar aanwezig waren. Indien het onrechtmatig handelen van de politie niet op basis van de reeds beschikbare stukken kan worden vastgesteld moet, volgens [eiseres] , de bewijslast en daarmee het bewijsrisico bij de politie worden gelegd, omdat de politie beeldmateriaal van die avond heeft verwijderd en [eiseres] daarmee in een onredelijk zware bewijspositie heeft gebracht. [eiseres] stelt dat zij als gevolg van het politieoptreden een hersenbloeding heeft gekregen en dat de politie aansprakelijk is voor de door haar geleden schade. Achmea moet op grond van artikel
7:954 lid 1 BW worden veroordeeld om haar schade te vergoeden.

4.3.

De politie en Achmea voeren aan dat de gegeven duw gerechtvaardigd was, primair omdat deze beantwoordt aan de daaraan te stellen eisen van proportionaliteit en subsidiariteit van artikel 7 van de Politiewet 2012, subsidiair vanwege een beroep op noodweer en, meer subsidiair een beroep op putatief noodweer. De politie en Achmea betwisten dat [eiseres] met de lange wapenstok op het hoofd is geslagen. Verder betwisten zij het bestaan van causaal verband tussen het politieoptreden en de hersenbloeding. Indien geen sprake is geweest van rechtmatig politieoptreden, doen de politie en Achmea een beroep op eigen schuld ex artikel 6:101 BW van [eiseres] .

4.4.

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover nodig, nader ingegaan.

5.De beoordeling

5.1.

De vraag ligt voor of de politie op 16 december 2015 onrechtmatig jegens [eiseres] heeft gehandeld. Vast staat dat [eiseres] op die dag door agent [naam 3] is geduwd en dat zij daardoor achterwaarts ten val is gekomen. Partijen verschillen van mening over de rechtmatigheid van die duw en ook over het antwoord op de vraag aan welke maatstaf moet worden getoetst. In geschil is verder of [eiseres] , toen zij na de duw op de grond lag, met een wapenstok op het hoofd is geslagen, zoals [eiseres] stelt en de politie en Achmea betwisten. Mocht vast komen te staan dat [eiseres] liggend op de grond met een wapenstok op het hoofd is geslagen, dan zijn partijen het erover eens dat dit valt aan te merken als onrechtmatig handelen.

De maatstaf

5.2.

De rechtbank stelt voorop dat bij de confrontatie tussen [eiseres] en de AE door de AE gebruik is gemaakt van geweld. In de ambtsinstructie voor de politie, de Koninklijke marechaussee en andere opsporingsambtenaren staat immers in artikel 1 lid 4 onder b. dat onder geweld wordt verstaan elke dwangmatige kracht van meer dan geringe betekenis uitgeoefend op personen of zaken. De gegeven duw, die op zichzelf niet wordt betwist, valt binnen deze omschrijving, zoals ook IBT-docent [naam 16] heeft verklaard (zie onder 3.23.).

5.3.

Artikel 7 van de Politiewet 2012 bepaalt dat:

“1. De ambtenaar van politie die is aangesteld voor de uitvoering van de politietaak, is bevoegd in de rechtmatige uitoefening van zijn bediening geweld of vrijheidsbeperkende middelen te gebruiken, wanneer het daarmee beoogde doel dit, mede gelet op de aan het gebruik hiervan verbonden gevaren, rechtvaardigt en dat doel niet op een andere wijze kan worden bereikt. Aan het gebruik van geweld gaat zo mogelijk een waarschuwing vooraf.

(…)

7. De uitoefening van de bevoegdheden, bedoeld in het eerste tot en met zesde lid, dient in verhouding tot het beoogde doel redelijk en gematigd te zijn.”

5.4.

[eiseres] stelt zich op het standpunt dat daarnaast een (strengere) norm heeft te gelden die volgt uit rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: EHRM) over artikel 3 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (hierna: EVRM) (de zaak Bouyid/België).^[1]Daarin heeft het EHRM benadrukt dat, indien een individu van zijn vrijheid beroofd is of anderszins in aanraking komt met wetshandhavers, het gebruik van fysiek geweld dat niet strikt noodzakelijk is als gevolg van de eigen gedragingen van het individu in beginsel een inbreuk oplevert op de rechten onder artikel 3 EVRM (dat bepaalt dat niemand mag worden onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen). Naast de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit moet het toegepaste geweld dus ook strikt noodzakelijk zijn als gevolg van eigen gedragingen, aldus [eiseres] .

5.5.

De politie en Achmea betwisten dat het in het Bouyid/ België arrest genoemde criterium van strikte noodzakelijkheid moet worden gebruikt als een algemeen criterium bij de beoordeling van politiegeweld.

5.6.

Naar het oordeel van de rechtbank volgt uit latere rechtspraak dat uit het Bouyid/België arrest geen algemene regel kan volgen voor elk geval van geweld tijdens een politieoptreden. De Hoge Raad heeft na het Bouyid/België arrest van het EHRM in 2019 geoordeeld dat, zelfs als het toegepaste geweld niet als evident noodzakelijk heeft te gelden, in de omstandigheden van het geval toch van proportioneel handelen van de politie sprake kan zijn.^[2]Verder wijkt de situatie zoals die zich voordeed in het Bouyid/België arrest te zeer af van de onderhavige situatie, nu het in dat arrest ging om politiegeweld in de verhoorkamer (dus nadat de persoon zich al in de macht van de politie bevond), zodat ook daaruit geen verplichting tot toepassing van de (strengere) norm van de strikt noodzakelijkheid volgt. De conclusie is dan ook dat voor de beoordeling of sprake is van rechtmatig geweldgebruik gekeken moet worden naar de proportionaliteit, subsidiariteit, redelijkheid en gematigdheid van het toegepaste geweld.

Wat er aan de duw vooraf ging

5.7.

Voor de vaststelling van de toedracht beschikt de rechtbank over de beelden van getuige [naam 4] , de getuigenverklaringen die in het onderzoek Geranium en Erebus zijn opgenomen en de verklaring van [eiseres] ter zitting. Vanuit het ter plaatse aanwezige videoteam zijn er geen beelden beschikbaar van het incident. Er zijn alleen beelden van het moment waarop [eiseres] na haar val terug naar haar huis werd begeleid.

5.8.

De rechtbank volgt [eiseres] niet in haar betoog dat de verklaringen van de betrokken agenten op elkaar zijn afgestemd en daarom buiten beschouwing moeten worden gelaten. Om te komen tot de conclusie dat verklaringen op elkaar zijn afgestemd (en dus valselijk zijn afgelegd) is meer nodig dan een algemene opmerking dat de verklaringen nagenoeg identiek zijn en een onjuiste weergave van de feiten betreffen. Dat de verklaringen wellicht niet overeenkomen met de weergave van de feiten zoals [eiseres] die voorstaat, kan niet tot de conclusie leiden dat ze daarom valselijk zijn opgemaakt. Het argument dat ze nagenoeg identiek zijn, kan ook niet tot die conclusie leiden, te minder nu het, zoals de politie ter zitting heeft aangevoerd, verklaringen betreffen van de agenten die tijdens het incident dicht bij elkaar stonden en daarmee dus hetzelfde gezien (en dus verklaard) kunnen hebben. Daarbij is het ook zo dat het verklaringen zijn van twee aparte aanhoudingseenheden (AEGM en AEGZ) waarvan niet gebleken is dat deze dermate vaak met elkaar samenwerken dat daardoor het gevaar van ‘elkaar dekken’ zou kunnen bestaan. Dit betekent dat de rechtbank ter vaststelling van de toedracht gebruik zal maken van al het beschikbare materiaal.

5.9.

Als onvoldoende weersproken staat het volgende vast. [eiseres] stond op

16 december 2015 buiten bij het gemeentehuis om via een door haarzelf geregeld groot beeldscherm de raadsvergadering over de komst van een asielzoekerscentrum te volgen. Zij was in gezelschap van [naam 1] , haar toenmalige vriend, die een wit T-shirt droeg met de tekst ‘AZC NEE’. Zij stond niet aan de kant van het gemeentehuis waar de ernstige ongeregeldheden zijn uitgebroken, maar heeft wel meegekregen dat de raadsvergadering daarom werd gestaakt en dat de ME was opgeroepen. Nadat zij bij het gemeentehuis is weggegaan, heeft zij op haar kantoor met anderen een uitzending van Omroep Gelderland gekeken over deze ongeregeldheden. Zij is vervolgens samen met [naam 1] naar een avondopening van de winkel [bedrijf 1] gegaan. Bij het naar huis gaan is zij, zoals [eiseres] zelf heeft verklaard ter zitting, voorbij haar eigen voordeur aan het [plein 1] gelopen om te kijken wat er om de hoek bij [naam café] in de [straat 2] aan de hand was.

5.10.

De positie van waaruit [eiseres] naar de commotie bij het café heeft staan kijken, volgt uit de beelden van [naam 4] . Daarop is te zien dat [naam 1] net om de hoek bij de juwelier in de [straat 2] blijft staan en dat [eiseres] nog een stukje doorloopt en stil blijft staan ter hoogte van de gestalde fietsen vlakbij het café. Op last van politiecommandant [naam 2] wordt het terras voor het café ontruimd en de bezoekers worden in de richting van [eiseres] uiteengedreven door de AE. Op de beelden is te zien dat, terwijl de bezoekers haar passeren, [eiseres] blijft staan en door AE’er [naam 18] wordt aangesproken om weg te gaan. Nadat iemand tussen de fietsen valt, draait [eiseres] zich om en loopt in snelle pas richting [naam 1] en haar woning aan het [plein 1] .

5.11.

Uit de verklaringen volgt dat [eiseres] , terwijl ze naar haar voordeur loopt, ziet dat [naam 1] wordt geduwd door agent [naam 3] . [eiseres] komt dan in een versnelde pas weer teruggelopen en loopt schuin naar achteren gebarend op [naam 3] af. Dit is te zien op de beelden van [naam 4] . Dat zij naar achteren gebarend heeft geroepen ‘ik woon daar’ wordt door de politie betwist en kan niet met de opnames worden vastgesteld. De beelden zijn immers van een afstand door [naam 4] genomen vanuit zijn appartement tegenover die hoek van de [straat 2] met het [plein 1] . Op de beelden is vervolgens te zien dat [naam 3] zijn voet stevig neerzet met een stap naar voren en daarbij een voorwaartse beweging met zijn arm maakt als hij zijn hand tegen de borst van [eiseres] plaatst, waarna zij achterover op de grond valt.

Wat er op de duw is gevolgd

5.12.

Op de beelden is verder te zien dat [naam 3] zich vervolgens over haar heen buigt, waarbij zijn wapenstok op zijn schouder rust. Vervolgens doet [naam 3] een stap opzij en maakt een beweging met zijn wapenstok in de richting van [naam 1] , die inmiddels naar de aanwezige agenten is teruggelopen, waarbij hij heeft geroepen dat [eiseres] ziek is. Wat er met [eiseres] is gebeurd terwijl zij op de grond lag, is niet (volledig) zichtbaar op de beelden van [naam 4] , omdat een gedeelte van het beeld achter een verkeersbord wegvalt.

5.13.

Niet alleen de posities van [eiseres] , [naam 3] en [naam 1] zijn van belang, maar ook de posities van de overige direct betrokkenen. Uit de beelden van [naam 4] en de verklaringen van [naam 8] (hierna verder [naam 8] genoemd) en [naam 17] blijkt dat [naam 8] rechts van [naam 3] stond en [naam 17] weer rechts van [naam 8] , waarbij uit de verklaringen volgt dat zij beiden [naam 1] met de wapenstok hebben geslagen, hetgeen overeenkomt met de verklaring van [naam 1] dat hij op dat moment twee keer is geslagen met de wapenstok. [eiseres] wordt door [naam 3] en [naam 13] , die zich links van [naam 3] bevindt, overeind geholpen. Zowel [naam 19] als [naam 16] zijn daarbij aanwezig, waarbij [naam 16] observeert als IBT docent. [eiseres] wordt door onder andere [naam 19] begeleid naar haar woning. Dit stuk is zichtbaar op de beelden die het videoteam heeft gemaakt.

5.14.

Dat [eiseres] een klap met de wapenstok heeft gekregen, is niet te zien op de beschikbare beelden. Dit leidt ertoe dat uit de processen-verbaal Geranium en Erebus en het daarin opgenomen materiaal, in combinatie met wat wel zichtbaar is op de beschikbare beelden, moet worden afgeleid of vast kan komen te staan dat een klap met de wapenstok is gegeven. Als dat niet kan worden vastgesteld, moet worden beoordeeld of, gelet op de posities van de betrokkenen op het moment van de gestelde klap (net na de duw terwijl [eiseres] op de grond lag) een klap met de wapenstok kan zijn gegeven.

5.15.

Uit de verklaring van [eiseres] tijdens het Erebus onderzoek (zie 3.18.) en haar verklaring ter zitting blijkt dat zij zelf niet heeft gezien wie haar heeft geslagen. Ze heeft verklaard dat zij direct na de val een klap heeft gevoeld en dat ze op dat moment het gezicht van [naam 3] boven zich heeft gezien. Daaruit heeft zij de conclusie getrokken dat [naam 3] haar had geslagen. Uit de dagvaarding en haar verklaring in het onderzoek Erebus volgt dat [eiseres] inmiddels niet meer stelt dat [naam 3] haar heeft geslagen, maar dat een andere agent haar heeft geslagen. Zij verwijst daarvoor naar de conclusie van IFS die luidt dat een andere agent dan [naam 3] twee keer een slaande beweging met zijn wapenstok heeft gemaakt in de richting van [eiseres] .

5.16.

[naam 1] is teruggekomen op zijn eerdere verklaring uit het onderzoek Geranium dat [eiseres] door drie of vier mensen zou zijn geslagen (zie onder 3.19.). In het onderzoek Erebus heeft hij verklaard dat hij zelf niet heeft gezien wie [eiseres] op haar hoofd heeft geslagen en waar dit is gebeurd, maar dat uit de verwonding op haar voorhoofd voor hem wel volgt dat ze op haar hoofd is geslagen. [naam 1] heeft dus zelf geen klap met de wapenstok waargenomen en achteraf slechts ingevuld dat [eiseres] moet zijn geslagen.

5.17.

De vraag is dus of een andere agent [eiseres] heeft geslagen. De enige andere agent die op het moment net na de duw zodanig dicht in de buurt was van [eiseres] dat hij haar wellicht kan hebben geslagen, is [naam 8] geweest, die zich op dat moment rechts van [naam 3] bevond. [naam 8] heeft in zijn verklaring betwist dat hij [eiseres] heeft geslagen. Hij heeft verklaard dat hij op een afstand van ongeveer twee meter van [eiseres] stond, een slaande beweging met zijn wapenstok naar [naam 1] heeft gemaakt en daarbij [eiseres] onmogelijk kan hebben geraakt. [naam 3] heeft ook verklaard dat het gelet op de afstand tussen [eiseres] en [naam 8] niet mogelijk is dat [naam 8] [eiseres] heeft geslagen met de lange wapenstok. Dit wordt eveneens bevestigd in de verklaring van [naam 17] , die heeft verklaard dat [naam 8] zich niet naar [eiseres] toe heeft gedraaid, maar zich juist focuste op [naam 1] , waarbij de afstand tussen [naam 1] en [eiseres] dusdanig groot was dat [naam 8] [eiseres] daarbij niet heeft kunnen raken. [naam 16] heeft verklaard dat hij ook op de beelden niet ziet dat [eiseres] wordt geslagen met de lange wapenstok, maar dat iemand anders op dat moment wordt geslagen, niet zijnde de vrouw ( [eiseres] ) die op de grond lag. Tot slot heeft [naam 13] verklaard dat hij niet heeft gezien dat [eiseres] liggend op de grond is geslagen.

5.18.

Uit de verklaringen van de overige gehoorde (relevante) getuigen (zie onder 3.10.) volgt het volgende. Getuige [naam 5] heeft verklaard dat zij een slaande beweging richting [eiseres] heeft gezien door één van de drie á vier agenten om haar heen, maar dat zij niet heeft gezien of [eiseres] daarbij werd geraakt. Getuige [naam 6] heeft verklaard dat hij heeft gezien dat [eiseres] , terwijl zij op de grond lag, niet is geslagen. Uit de verklaring van getuige [naam 7] lijkt te volgen dat hij heeft gezien dat [eiseres] een klap kreeg met de wapenstok, die tegen haar borst terecht kwam, waardoor ze achterover is gevallen. Dit is een geheel ander scenario dan de verklaring van [eiseres] en komt ook niet overeen met de beelden van [naam 4] . Getuige [naam 4] heeft de hand van een agent een slaande beweging richting [eiseres] zien maken, maar heeft niet gezien of de klap haar heeft geraakt, omdat er een verkeersbord voor stond. De conclusie die de rechtbank uit deze getuigenverklaringen trekt is dat géén van deze getuigen heeft gezien dat [eiseres] met een wapenstok op haar hoofd is geslagen toen zij na de duw op de grond lag.

5.19.

Naast deze verklaringen beschikt de rechtbank over het NFI rapport. In dit rapport komt het NFI tot de conclusie dat [naam 8] te ver weg stond om [eiseres] , toen hij [naam 1] met zijn wapenstok sloeg, ook te hebben geraakt (zie onder 3.25.). De enkele stelling van [eiseres] dat zij niet op voorhand van het NFI onderzoek op de hoogte is gesteld en ook geen mogelijkheid heeft gekregen om op de resultaten te reageren, kan er niet toe leiden dat de rechtbank reeds daarom niet van de juistheid van de conclusie van dit rapport uit zou mogen gaan. [eiseres] heeft onvoldoende gesteld waarom het rapport niet juist zou zijn. Het enige in de dagvaarding in randnummer 35 opgenomen bezwaar tegen de conclusie van het NFI betreft de stelling dat [naam 3] groter is dan de gemiddeld genomen lengte van het mensmodel waar het NFI mee heeft gewerkt. Hierbij is door [eiseres] miskend dat het onderzoek van het NFI zich niet heeft gericht op [naam 3] , maar op de agent die naast hem stond ( [naam 8] ), zodat dit bezwaar niet relevant is en niet af kan doen aan de conclusie van het rapport van het NFI. De rechtbank acht de met metingen onderbouwde conclusie van het NFI overtuigend.

5.20.

Het bovenstaande neemt niet weg dat in het ambulanceverslag (zie 3.7.) alsmede in de medische gegevens van de spoedeisende hulp (productie 18 bij dagvaarding) is opgenomen dat in de nacht van 16 op 17 december 2015 bij [eiseres] een uitwendige bult rechts frontaal op het voorhoofd is geconstateerd. In het rapport van het NFI (zie 3.12.) is opgenomen dat deze bloeduitstorting met zwelling een grootte had van 3 cm. De rechtbank acht van belang dat in het advies van 21 juni 2024 van de medisch adviseur van [eiseres] , [naam 20] , overgelegd als productie 34, op pagina 7 is opgenomen dat bij [eiseres] op de CT-scan geen traumatische tekenen, zoals een zwelling, zichtbaar waren. Hiervan gaat de door de politie ingeschakelde neuroloog, [naam 21] , in zijn rapport ook uit (zie productie 10). Uit de in de producties 23 en 24 bij dagvaarding opgenomen verklaringen volgt dat bij [eiseres] gedurende de demonstratie bij het gemeentehuis en het bezoek aan [bedrijf 1] nog geen blauwe plek dan wel zwelling op haar voorhoofd zichtbaar was. Deze is dus voor het eerst door de ambulancemedewerkers vastgesteld. Het enkele feit dat bij [eiseres] na het incident met de politie een blauwe plek en/of zwelling zichtbaar is geweest, is onvoldoende voor de conclusie dat reeds daaruit volgt dat zij met de wapenstok is geslagen. Daarbij acht de rechtbank van belang dat de aard en de ernst van het letsel, namelijk een blauwe plek met een zwelling ter grootte van 3 cm waarvan onderhuids op de CT scan geen traumatisch tekenen zichtbaar zijn geweest, niet duidt op een slag met een wapenstok toegebracht aan een op de grond liggend slachtoffer. Te verwachten valt dat bij een dergelijke geweldsinwerking meer letsel zichtbaar zou zijn, zowel aan de buitenkant als door middel van een CT-scan.

Een klap op het hoofd met een wapenstok is niet aangetoond

5.21.

Het voorgaande leidt tot de slotsom dat op basis van de beschikbare stukken en de verklaringen ter zitting niet vast is komen te staan dat [eiseres] een klap met de wapenstok op het hoofd heeft gekregen. Volgens de hoofdregel van artikel 150 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) rust de bewijslast van de gestelde klap op het hoofd met de wapenstok op [eiseres] . Zij heeft te kennen gegeven dat zij, anders dan met de reeds in het dossier aanwezige stukken, niet kan aantonen dat die klap is gegeven. Zij heeft dan ook geen specifiek bewijsaanbod gedaan op dit punt, zodat voor nadere bewijslevering door [eiseres] geen plaats meer is. Het moet het er dan ook voor worden gehouden dat van een klap met een wapenstok geen sprake is geweest, tenzij het beroep van [eiseres] op omkering van de bewijslast slaagt.

Omkering van de bewijslast?

5.22.

[eiseres] betoogt dat er omstandigheden zijn die ertoe nopen dat de bewijslast – en daarmee het bewijsrisico – wordt omgekeerd, zodat de politie en Achmea moeten aantonen dat [eiseres] geen klap met de wapenstok heeft gekregen. Volgens [eiseres] is zij in een onredelijk zware bewijspositie geraakt door toedoen van de politie, omdat de politie beeldmateriaal heeft verwijderd en heeft nagelaten om deugdelijk (mede op basis van de beschikbare videobeelden) onderzoek te verrichten. [eiseres] verwijst daarvoor eveneens naar artikel 3 EVRM en het Bouyid/ België arrest, waaruit volgens haar volgt dat bij een vermeende schending van artikel 3 EVRM in verband met politiegeweld een omgekeerde bewijslast geldt, zodat het aan de politie is om aan te tonen dat er is voldaan aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Bij letsel dat tijdens of vlak na politiegeweld is ontstaan, bestaat volgens het EHRM een sterk bewijsvermoeden dat dit letsel door de politie is veroorzaakt, aldus [eiseres] .

5.23.

De rechtbank gaat niet mee in het betoog van [eiseres] . Uit de door [eiseres] aangehaalde paragrafen 82 en 83 van dat arrest volgt naar het oordeel van de rechtbank niet dat dit ook het geval is ten aanzien van letsel als gevolg van politiegeweld dat is opgetreden buiten detentie. Het EHRM ziet immers in de omstandigheid dat mensen in detentie zich in een kwetsbare positie bevinden en de autoriteiten de verplichting hebben om hen te beschermen, de rechtvaardiging voor een wijziging in de bewijslast. Dat dit arrest ook is bedoeld voor andere situaties dan het daar specifiek genoemde geval van letsel tijdens detentie, is niet gebleken.

5.24.

Dit laat onverlet dat, indien er relevant beeldmateriaal door de politie is verwijderd, de conclusie kan zijn dat dit een bijzondere omstandigheid is waaronder de rechter kan afwijken van de hoofdregel van artikel 150 Rv, omdat in dat geval [eiseres] in een onredelijk zware bewijspositie is geraakt door toedoen van de politie.^[3]Naar de rechtbank begrijpt ziet het verwijt van [eiseres] dat er geen deugdelijk onderzoek is verricht naar het niet veilig stellen van beeldmateriaal. Voor zover [eiseres] ook heeft bedoeld te stellen dat het onderzoek in het algemeen niet deugdelijk is uitgevoerd, gaat de rechtbank daaraan voorbij wegens een gebrek aan onderbouwing op dit punt.

5.25.

Het hof heeft het openbaar ministerie opdracht gegeven om de Rijksrecherche specifiek onderzoek te laten verrichten naar verdwenen camerabeelden. In het onderzoeksrapport Erebus is als bijlage bij onderzoeksopdracht 3 onder meer een aantal processen-verbaal opgenomen over de inventarisatie en bevindingen van de camerabeelden. Uit de inventarisatie van de camerabeelden volgt dat er camerabeelden beschikbaar waren van het videoteam van de AE, van het café zelf en de beelden die zijn gemaakt door [naam 4] . In het videobestand met de code DPC03 (zie de in productie 8 van de politie en Achmea overgelegde videobeelden) zijn de beelden van [naam 4] opgenomen. In het bestand met de code DPC01 zijn de beelden van de AE, de beelden van het café en de beelden van [naam 4] in de tijdlijn samengevoegd. Van de AE zijn er in totaal zes bestanden, waarvan vier bestanden zijn opgenomen door een handycam en twee bestanden door een bodycam (in het bestand DPC01 aangeduid met user 0003).^[4]

5.26.

Het verwijderen van relevant beeldmateriaal vereist een doelbewuste actie. Dit betekent dat bij de selectie van de beelden al direct buitenproportioneel politieoptreden zichtbaar moet zijn geweest of bekendheid met het feit dat [eiseres] stelt letsel te hebben geleden door het optreden van de politie. Het uploaden en de selectie van de beelden heeft in de nacht van 16 op 17 december 2015 plaatsgevonden, waarbij er in ieder geval beelden om 01:06 uur zijn geüpload (zie de verklaring van [naam 9] onder 3.17.). Op dat moment zou bij de politie al bekend kunnen zijn geweest dat [eiseres] letsel had opgelopen, nu het interventieteam zelf een ambulance voor [eiseres] heeft opgeroepen. Dat [naam 9] hier zelf mee bekend was, is maar de vraag, nu uit zijn verklaring volgt dat het bij de debriefing niet aan de orde is gekomen (zie onder 3.17.).

5.27.

Omdat het niet mogelijk is om achteraf vast te stellen of relevante beelden zijn verwijderd, zal de rechtbank eerst vaststellen of er beelden zijn verwijderd en vervolgens wie er allemaal beelden kunnen hebben gemaakt en of de mogelijkheid bestaat dat daarmee het incident in beeld is gebracht.

5.28.

Bij de aanhouding in het café en de onrust op het plein voor het café was het videoteam aanwezig. Dit videoteam bestond, naast een chauffeur, uit commandant [naam 9] en de leden [naam 22] en [naam 8] . Niet in geschil is dat [naam 9] de camerabeelden van het videoteam heeft verzameld en dat hij thuis op zijn laptop een selectie heeft gemaakt van de (volgens hem) bruikbare beelden. Beelden waarop bijvoorbeeld alleen de grond (als de lens van de camera bij het rennen naar beneden was gericht) of ruis te zien was, heeft hij verwijderd, aldus [naam 9] in zijn verklaring (zie 3.17.). Dit betekent dat vast staat dat [naam 9] , in dienst van de politie, camerabeelden van de avond van 16 december 2015 heeft verwijderd.

5.29.

Het enkele feit dat er camerabeelden zijn verwijderd, wil niet zeggen dat reeds daarom [eiseres] in een onredelijk zware bewijspositie is geraakt. Indien er inderdaad alleen ruis en mislukte opnames zijn verwijderd, heeft dit geen gevolgen gehad voor de bewijspositie van [eiseres] . Het komt er dus op aan of er beelden kunnen zijn verwijderd waarop het incident heeft gestaan. De Rijksrecherche heeft in het kader van het onderzoek Erebus onderzoek gedaan naar de beschikbare camerabeelden en wat de leden van het videoteam wel of niet in beeld kunnen hebben gebracht. Uit de verklaringen die zijn opgenomen in Geranium en Erebus en het proces-verbaal bevindingen beschikbare camerabeelden volgt dat er bij de aanhoudingen in het café opnames zijn gemaakt met een handycam en een bodycam. Dat er gebruik zou zijn gemaakt van meer camera’s is niet onderbouwd gesteld, zodat daaraan voorbij wordt gegaan. De handycam werd bediend door [naam 9] en de bodycam door [naam 8] .

5.30.

De rechtbank stelt vast dat [naam 22] geen beelden kan hebben gemaakt van het incident, omdat hij alleen bij de ongeregeldheden bij het gemeentehuis heeft gefilmd met de handycam en [naam 9] deze handycam daarna op straat bij het café van hem heeft overgenomen. Dit volgt uit de verklaring van [naam 22] van 30 mei 2018^[5]en het proces-verbaal van

23 april 2018 van [naam 9] (zie 3.17.). Tegen de juistheid van deze verklaringen heeft [eiseres] niets ingebracht, behalve de reeds onder 5.8. besproken algemene stelling wat betreft de betrouwbaarheid van de verklaringen.

5.31.

In het op 21 december 2015 opgemaakte proces-verbaal van bevindingen heeft

[naam 8] opgenomen dat hij de bodycam had aangezet voor de aanhoudingen in het café en dat hij deze daarna in de politiebus heeft uitgezet. Toen de situatie volgens hem escaleerde voor het café, heeft hij de bodycam weer aangezet en is naar buiten gegaan. Hij is richting het [plein 1] gelopen en heeft daar een meisje ( [eiseres] ) op de grond zien liggen, die vrijwel direct overeind werd geholpen.^[6]Op de beelden die van de bodycam beschikbaar zijn (user0003) is het [plein 1] zichtbaar met links onderin het moment waarop [eiseres] en [naam 1] naar de voordeur werden begeleid. Dat [naam 8] op enig moment daarvoor toch iets gefilmd kan hebben van het incident, dat wil zeggen de duw en de val, volgt niet uit zijn verklaring. Volgens [eiseres] moet de duw, de val en het slaan met de wapenstok gezien worden als één vloeiende beweging, zodat op basis van de verklaring van [naam 8] niet aannemelijk is dat hij daarvan iets heeft gezien, laat staan gefilmd, omdat hij verklaart te hebben gezien dat [eiseres] op de grond lag en overeind werd geholpen. Er zijn ook geen aanwijzingen dat [naam 8] al eerder op een positie stond van waaruit hij het incident heeft kunnen filmen. Dit betekent dat de rechtbank uitgaat van de juistheid van de in het proces-verbaal bevindingen beschikbare camerabeelden AE opgenomen conclusie dat [naam 8] het incident niet met de bodycam kan hebben gefilmd (zie 3.15.).

5.32.

Ten aanzien van [naam 9] heeft het volgende te gelden. Zowel in het door hem op

21 december 2015 opgemaakte proces-verbaal van bevindingen als in het proces-verbaal van 23 april 2018 (zie 3.17.) heeft [naam 9] verklaard dat hij de handycam heeft aangezet toen hij het [plein 1] kwam oplopen, dat hij toen [eiseres] bij haar voordeur heeft gezien en dat heeft gefilmd. Op de camerabeelden van [naam 4] is op een gegeven moment (op ongeveer 1 minuut en 5 seconden van het bestand DPC03) [naam 9] in beeld die de hoek om komt lopen met een handycam met een oplichtend scherm. Dit is het moment waarop [eiseres] al bij haar voordeur staat. Eerder is [naam 9] niet in beeld met een handycam. In het rapport van de IFS is op foto 46 [naam 9] zichtbaar met de handycam met oplichtend scherm. Dat is dus na het incident. [naam 9] heeft dus inderdaad gefilmd, maar dat was het moment dat [eiseres] samen met [naam 1] en een aantal agenten voor haar voordeur stond. Dit is het ‘knipperend lampje’ waaruit [eiseres] de conclusie trekt dat er meer beelden beschikbaar zouden moeten zijn en dat er dus beelden zijn verdwenen. Ten aanzien van [naam 9] is dit dus niet zo en zijn de beelden die [naam 9] heeft gemaakt ook beschikbaar in het dossier.

5.33.

Tot slot acht de rechtbank nog van belang de conclusie in het onderzoek Erebus (zie 3.15.) dat de ruwe en de bewerkte beelden van de AE identiek bleken te zijn, zodat dit betekent dat er in deze beelden zelf niets is gewijzigd. De verwijderde beelden zouden daarmee andere beelden moeten betreffen en niet (gedeeltes van) de beschikbare beelden.

5.34.

Uit het bovenstaande volgt dat er inderdaad beelden zijn verwijderd, maar dat er geen aanknopingspunten zijn dat dit relevante beelden zijn geweest. Uit het onderzoek van de Rijksrecherche volgt genoegzaam dat er geen discrepantie is tussen de posities waar de leden van het videoteam met de handycam en de bodycam zich bevonden en de beelden die zijn opgenomen. Tevens is er een duidelijke verklaring voor het door [eiseres] aangehaalde ‘oplichtende scherm’ van de handycam die door [naam 9] werd bediend. Uit de verklaringen en het onderzoek van de Rijksrecherche volgt ook niet dat er andere beelden kunnen zijn gemaakt. Wat gefilmd is, is het moment dat [eiseres] na de val naar haar voordeur werd gebracht. Het enkele feit dat de politie beelden heeft verwijderd is op zichzelf, gegeven de bovenstaande toelichting, onvoldoende om te komen tot een omkering van de bewijslast vanwege bijzondere omstandigheden.

5.35.

Zoals hiervoor in 5.21. is overwogen, moet het er dan ook voor worden gehouden dat van een klap met een wapenstok geen sprake is geweest. Dan resteert de vraag of de politie onrechtmatig heeft gehandeld met het geven van de duw.

Voldoet de duw aan de maatstaf van artikel 7 Politiewet 2012?

5.36.

Op de beelden van [naam 4] is naar het oordeel van de rechtbank goed zichtbaar dat de handeling van [naam 3] niet gezien moet worden als een enkele blokkade zoals [naam 16] het omschrijft, maar als een duw waarbij niet alleen de voorwaartse snelheid van [eiseres] is gestuit, maar waarbij aan haar ook een achterwaartse snelheid is meegegeven. De rechtbank kwalificeert het als een forse duw.

5.37.

Uit het onder 5.3. en 5.6. weergegeven wettelijk kader volgt dat er evenredigheid moet zijn tussen het doel en het gebruikte geweldsmiddel (de proportionaliteitseis) en dat een bepaald geweldsmiddel alleen mag worden aangewend wanneer het doel niet met een minder ingrijpend geweldsmiddel kan worden bereikt (de subsidiariteitseis). Verder dient het gebruik van geweld op grond van artikel 7 van de Politiewet 2012, in verhouding tot het beoogde doel, ook redelijk en gematigd te zijn. Verder is nog van belang dat de Hoge Raad heeft bepaald dat bij de beoordeling van de rechtmatigheid van het door de politie toegepaste geweld, gekeken moet worden naar alle omstandigheden van het geval.^[7]

5.38.

Ten aanzien van die omstandigheden is de rechtbank van oordeel dat ook de situatie bij het gemeentehuis, eerder op de avond, moet worden meegewogen, alsmede het feit dat de burgemeester die avond een noodbevel had afgegeven. De vraag of [eiseres] op de hoogte was van het noodbevel doet daarbij niet terzake. De demonstratie bij het gemeentehuis was uitgelopen op ernstige ongeregeldheden waarbij de ME werd belaagd en het plein moest ontruimen. Ook het feit dat de AE bij het café aanwezig was om personen die door het videoteam waren herkend als relschopper bij de demonstratie van een paar uur daarvoor aan te houden, zorgt er naar het oordeel van de rechtbank voor dat de situatie bij het café niet op zichzelf kan worden gezien, maar dat de ernstige ongeregeldheden bij de demonstratie ook als omstandigheid moeten worden meegewogen.

5.39.

Tussen partijen staat niet ter discussie dat bij het gemeentehuis sprake is geweest van heftige ongeregeldheden. De rechtbank acht het daarom ook niet onaannemelijk dat het uitvoeren van de politietaak, bestaande uit het aanhouden van een aantal van de relschoppers die zich ophielden in het café, gepaard ging met een zekere dreiging, gelet op het feit dat de ongeregeldheden pas enkele uren daarvoor hadden plaatsgevonden. Daarnaast geven de beelden van het café, het videoteam en [naam 4] duidelijk weer dat de bezoekers van het café verbaal en non-verbaal duidelijk maakten dat zij het niet eens waren met de aanhoudingen. Dat de agenten zelf ook een steeds grimmiger wordende sfeer hebben ervaren, komt naar het oordeel van de rechtbank voldoende naar voren als de verklaringen in de onderzoeken Geranium en Erebus in volledigheid worden gelezen.

5.40.

[naam 3] hield zich bezig met de uitvoering van zijn politietaak, welke bestond uit het ontruimen van het terras voor het café door het vormen van een linie om daarmee de openbare orde te herstellen. [eiseres] betoogt dat het bevel tot ontruiming van het terras voor het café en de daaropvolgende handeling, het vormen van een linie door de AE met inzet van de wapenstok, niet gerechtvaardigd was. Het is niet aan de rechtbank om te beoordelen of het bevel tot ontruiming van het terras bij het café terecht is gegeven. Wat voorligt is de vraag of [naam 3] , gelet op de omstandigheden ter plaatse, bij de uitvoering van zijn politietaak heeft mogen kiezen voor het inzetten van een geweldsmiddel tegen [eiseres] , namelijk het geven van een forse duw.

5.41.

Een relevant aspect daarbij is dat [eiseres] op [naam 3] komt aflopen in reactie op de duw die [naam 3] [naam 1] kort daarvoor had gegeven. [naam 1] droeg een wit T-shirt met de tekst ‘AZC NEE’, hetzelfde shirt als door de relschoppers bij de demonstratie eerder die avond werd gedragen. [naam 1] , die zelf heeft verklaard dat hij de agenten heeft horen zeggen dat iedereen zich moest verwijderen van de straat, of woorden van die strekking, koos er op dat moment voor om het bevel om weg te gaan, niet op te volgen. Op de beelden van [naam 4] is te zien dat het erop lijkt dat hij aanvankelijk weg loopt, maar op het volgende beeld keert hij zich om in de richting van de linie, blijft daar stilstaan en krijgt een duw van [naam 3] . Het T-shirt in combinatie met het niet opvolgen van het bevel om weg te gaan, kan er voor gezorgd hebben dat bij [naam 3] het beeld is ontstaan dat hij te maken had met een relschopper en, in het verlengde daarvan, dat [eiseres] bij hem hoorde en daarmee dus ook onderdeel was van de groep relschoppers.

5.42.

Een ander relevant aspect is dat er voorafgaand aan de duw een waarschuwing is gegeven. In het proces-verbaal van bevindingen van 17 december 2015 en in het proces-verbaal van 6 juni 2018 heeft [naam 3] verklaard dat hij zowel bij [naam 1] als bij [eiseres] heeft geroepen ‘Politie afstand houden’ (zie 3.20.). [eiseres] betwist dat [naam 3] dit heeft geroepen. In het onderzoek Erebus heeft [eiseres] op dit punt verklaard (zie 3.18.):
‘Toen gingen ze op de mensen af en ze riepen dat de mensen weg moesten. Dat was heel duidelijk’en
‘Ik weet niet meer of ik heb gehoord dat hij zei: “Politie afstand houden”. Ik hoorde lawaai dat wel.’Hiertegenover staat niet alleen de verklaring van [naam 3] , maar staan ook de verklaringen van [naam 8] en [naam 16] waarin expliciet is opgenomen dat zij hebben gehoord dat [naam 3] die waarschuwing heeft gegeven (zie 3.21. en 3.23.). De rechtbank kent meer gewicht toe aan deze verklaringen tegenover de verklaring van [eiseres] in het onderzoek Erebus dat zij het niet meer weet of zij dat heeft gehoord.

5.43.

De rechtbank komt tot de conclusie dat de duw die [naam 3] [eiseres] heeft gegeven onder de hiervoor genoemde omstandigheden proportioneel is geweest. [eiseres] is opgedragen dat ze weg moest gaan van het plein, maar heeft ervoor gekozen om niet weg te gaan, maar juist met een versnelde pas in tegengestelde richting op [naam 3] af te lopen in reactie op de duw die [naam 1] van [naam 3] had gekregen. Het niet opvolgen van de waarschuwing die [naam 3] haar heeft gegeven in combinatie met de associatie die het T-shirt van [naam 1] had opgeroepen met de relschoppers van eerder die avond, rechtvaardigt naar het oordeel van de rechtbank de keuze van [naam 3] op dat moment voor het inzetten van een forse duw om [eiseres] op afstand te houden. In het licht van de gebeurtenissen van eerder die avond kan dit [naam 3] niet worden verweten. Omdat de gegeven waarschuwing geen effect had, voldeed het geven van een forse duw in die omstandigheden ook aan de subsidiariteitseis. Ondanks het feit dat het doel (namelijk niet voorbij de linie komen) gelet op het postuur van [eiseres] in vergelijking tot het postuur van [naam 3] ook had kunnen worden bereikt met een minder harde duw, wordt ook een forse duw in de gegeven omstandigheden gelet op dat doel redelijk en gematigd bevonden.

De gegeven duw voldeed dan ook aan de daaraan te stellen eisen van artikel 7 van de Politiewet 2012.

Conclusie

5.44.

De rechtbank komt tot de conclusie dat niet is gebleken dat bij het incident op

16 december 2015 sprake is geweest van onrechtmatig politieoptreden, zodat de vorderingen van [eiseres] om die reden zullen worden afgewezen. De overige geschilpunten behoeven daarom geen bespreking.

5.45.

[eiseres] wordt in het ongelijk gesteld en moet daarom de proceskosten (inclusief nakosten) betalen. De proceskosten van de politie en Achmea worden begroot op:

- griffierecht

€

2.837,00

- salaris advocaat

€

1.228,00

(2,00 punten × € 614,00)

- nakosten

€

178,00

(plus de verhoging zoals vermeld in de beslissing)

Totaal

€

4.243,00

5.46.

De gevorderde wettelijke rente over de proceskosten wordt toegewezen zoals vermeld in de beslissing.

6.De beslissing

De rechtbank

6.1.

wijst de vorderingen van [eiseres] af,

6.2.

veroordeelt [eiseres] in de proceskosten, tot aan deze uitspraak aan de zijde van de politie en Achmea begroot op € 4.243,00, te betalen binnen veertien dagen na aanschrijving daartoe, te vermeerderen met € 92,00 plus de kosten van betekening als [eiseres] niet tijdig aan de veroordelingen voldoet en het vonnis daarna wordt betekend,

6.3.

veroordeelt [eiseres] tot betaling van de wettelijke rente als bedoeld in artikel 6:119 BW over de proceskosten als deze niet binnen veertien dagen na aanschrijving zijn betaald,

6.4.

verklaart deze proceskostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.

Dit vonnis is gewezen door mr. M.J.P. Heijmans, mr. K. van Vlimmeren-van Ommen en mr. F.M.C. Boesberg en in het openbaar uitgesproken op 23 oktober 2024.

ECLI:NL:RBGEL:2024:7399

Onrechtmatig politieoptreden en aansprakelijkheid van de politie en Achmea na incident tijdens demonstratie

Uitspraak

RECHTBANK Gelderland

1.Het geschil

2.De procedure

3.De feiten

4.De vordering en het verweer

5.De beoordeling

6.De beslissing

Voetnoten