Uitspraak
RECHTBANK Gelderland
Civiel recht
Zittingsplaats Zutphen
Zaaknummer: C/05/404720 / HZ ZA 22-172
Vonnis van 19 juni 2024
in de zaak van
[eiser in conv/verw in reconv],
te [woonplaats] ,
eiser in conventie,
verweerder in reconventie,
hierna te noemen: [eiser in conv/verw in reconv] ,
advocaat: mr. A. van Oosten te Elst,
tegen
1.[gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] ,
te [woonplaats] ,
gedaagde in conventie,
eiser in reconventie,
hierna te noemen: [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1]
advocaat: mr. A. Robustella te Ede,
2.2. [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] ,
te [woonplaats] ,
gedaagde in conventie,
eiseres in reconventie,
hierna te noemen: [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] .
advocaat: mr. A.C. Koekoek te Veenendaal.
1.De procedure
1.1.
Het verdere verloop van de procedure blijkt uit:
- het tussenvonnis van 13 september 2023 waarin het verzoek van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] om tussentijds hoger beroep tegen het vonnis van 16 augustus 2023 toe te staan is afgewezen
- de akte na tussenvonnis van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] met een wijziging van de voorwaardelijke eis in reconventie van 27 september 2023
- het exploot ex artikel 130 lid 3 Rv van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] van 13 oktober 2023 waarmee de eiswijziging aan [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] kenbaar is gemaakt en [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] is opgeroepen om alsnog in het geding te verschijnen;
- het verschijnen van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] in de procedure
- de antwoordakte van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] van 8 november 2023, tevens inhoudende vorderingen van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2]
- de akte bevel verschijnen in persoon ex artikel 87 lid 5 Rv van 17 april 2024 van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2]
- het bevel van de rolrechter van 18 april 2024 op verzoek van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] aan [eiser in conv/verw in reconv] om in persoon te verschijnen op de mondelinge behandeling van 22 april 2024
- het proces-verbaal van de mondelinge behandeling van 22 april 2024 waaruit blijkt dat [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] heeft verzocht om een eiswijziging toe te staan en waarna de rechtbank [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] in de gelegenheid heeft gesteld een akte wijziging eis in te dienen en waaruit blijkt dat de advocaten van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] en [eiser in conv/verw in reconv] daarmee kunnen instemmen
- de akte wijziging eis van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] van 1 mei 2024
- de berichten van de advocaten van [eiser in conv/verw in reconv] en [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] waarin zij bevestigen geen bezwaar tegen de eiswijziging te hebben.
1.2.
Ten slotte is vonnis bepaald.
2.Het geschil na eiswijziging
in conventie
2.1.
De vordering van [eiser in conv/verw in reconv] is niet gewijzigd zodat voor de vordering van [eiser in conv/verw in reconv] wordt verwezen naar het vonnis van 16 augustus 2023.
in reconventie
2.2.
[gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] vordert na zijn laatste wijziging van eis van 1 mei 2024 bij vonnis, zoveel mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:
I. de verdeling van de nalatenschap van erflater te bevelen, op de hierna aan te geven wijze, althans op een in goede justitie te bepalen wijze:
II. te bepalen dat de tot de nalatenschap van erflater behorende onroerende zaak, kadastraal bekend gemeente [gemeente, sectie en nummer] , in opdracht van de erfgenamen [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] , [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en [eiser in conv/verw in reconv] door tussenkomst van [bedrijf 1] , rentmeesters en adviseurs te [plaats] als één geheel (woonhuis, schuren en agrarische grond) wordt verkocht aan de meest biedende koper, alsmede te bepalen dat dit vonnis in de plaats treedt van de (eventueel) door [eiser in conv/verw in reconv] te verlenen medewerking aan de door [bedrijf 1] , rentmeesters en adviseurs te [plaats] uit te voeren opdracht;
III. te bepalen dat tot de nalatenschap van erflater behorende onroerende zaak, kadastraal bekend gemeente [gemeente, sectie en nummer] , door tussenkomst van de door de koper aan te wijzen notaris door [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] , [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en [eiser in conv/verw in reconv] wordt overgedragen alsmede daartoe expliciet te bepalen dat dit vonnis in de plaats treedt van de door [eiser in conv/verw in reconv] te verlenen instemming aan en ondertekening van de te verlijden notariële akte tot levering van de eigendom van genoemde onroerende zaak;
IV. te bepalen dat de na verkoop van de onroerende zaak, kadastraal bekend gemeente [gemeente, sectie en nummer] , verkregen koopprijs en de overige tot de nalatenschap van erflater behorende financiële middelen, na aftrek van de ten behoeve van de nalatenschap gemaakte kosten en nog te maken kosten, wordt verdeeld in die zin dat daarvan 25% aan [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] , 25% aan [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en 50% aan [eiser in conv/verw in reconv] toekomt, alsmede te bepalen dat dit vonnis in de plaats treedt van de (eventueel) door [eiser in conv/verw in reconv] te verlenen medewerking aan de door de erfgenamen te verstrekken opdracht aan de bank waar de boedelrekening wordt aangehouden, om tot uitkering van het na verkoop van de onroerende zaak, kadastraal bekend gemeente [gemeente, sectie en nummer] , aanwezige saldo aan [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] , [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en [eiser in conv/verw in reconv] in de verdeelsleutel 25%, 25% en 50% over te gaan;
V. [eiser in conv/verw in reconv] te veroordelen in de kosten van de procedure.
2.3.
[gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] heeft bij akte van 8 november 2023 eveneens vorderingen ingesteld.
2.4.
Op de vorderingen en de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover nodig, nader ingegaan.
3.De verdere beoordeling
in conventie en in reconventie
Ontvankelijkheid
3.1.
In het vonnis van 16 augustus 2023 heeft de rechtbank ten eerste overwogen dat [eiser in conv/verw in reconv] slechts in zijn vorderingen kan worden ontvangen in het kader van de verdeling van de nalatenschap. Partijen zijn daarom in de gelegenheid gesteld om een vordering tot verdeling in te stellen. Omdat [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] zijn vorderingen heeft gewijzigd door daaraan toe te voegen de vordering om de verdeling te bevelen en te bepalen, zal de vordering van [eiser in conv/verw in reconv] in het kader van de verdeling worden beoordeeld en is [eiser in conv/verw in reconv] ontvankelijk in zijn vorderingen.
3.2.
[gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] heeft in haar akte van 8 november 2023 vorderingen jegens [eiser in conv/verw in reconv] en [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] ingesteld. [eiser in conv/verw in reconv] voert daartegen als verweer aan dat [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] als opgeroepen derde partij niet bevoegd is tot het instellen van een vordering in reconventie. De rechtbank volgt [eiser in conv/verw in reconv] niet in zijn standpunt dat [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] slechts een opgeroepen derde is. [eiser in conv/verw in reconv] heeft immers zelf een vordering tegen [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] ingesteld en [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] is bovendien partij bij de door [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] gevorderde verdeling van de nalatenschap. Hoewel [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] haar vorderingen zelf geen vorderingen in reconventie heeft genoemd, zijn deze wel als reconventionele vorderingen aan te merken omdat deze in een al aanhangige procedure zijn ingesteld door een gedaagde partij. De rechtbank zal [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] echter niet-ontvankelijk verklaren in haar vorderingen nu zij deze pas na de tweede mondelinge behandeling en dus, gelet op het bepaalde in artikel 137 Rv, te laat heeft ingesteld. Daar komt bij dat [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] , als gedaagde in conventie geen vordering in reconventie tegen [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] – eveneens gedaagde in conventie – kan instellen. De rechtbank neemt echter deze akte wel mee omdat daarin het standpunt van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] ten opzichte van de verdeling is vastgelegd.
3.3.
Gelet op de samenhang van de vorderingen in conventie en reconventie zullen deze gezamenlijk als hierna volgend worden beoordeeld.
Erfgrensgeschil
3.4.
In het vonnis van 16 augustus 2023 heeft de rechtbank verder als volgt geoordeeld over de juridische grenzen van het perceel van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] . Aan de zuidzijde wordt de grens van het perceel van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] gevormd door een rechte lijn vanaf de ijzeren staander in de zuidoosthoek via de aanwezige erfafscheiding, bestaande uit palen en gaas van ijzer, en een aantal bomen in de zuidoosthoek naar de straatzijde aan de westzijde, zoals weergegeven in afbeelding 1 in het vonnis. Aan de oostzijde wordt de grens gevormd door de ijzeren palen in de oostelijke hoekpunten van het perceel van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] . Hieruit volgt hoe de rechtbank oordeelt over de grens tussen het perceel van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en het tot de nalatenschap behorende perceel. In het vonnis is ten slotte overwogen dat het aan partijen is om de zuidgrens vast te stellen en kadastraal te laten verwerken, zo nodig met enige – naar verwachting van de rechtbank zeer geringe – financiële compensatie. Partijen zijn in de gelegenheid gesteld daartoe over te gaan en zich uit te laten over de vraag of zij daarbij (na aanpassing van hun vorderingen daarop) de rechtbank willen betrekken.
Waar het nu nog om gaat
3.5.
Nu in het vonnis van 16 augustus 2023 is geoordeeld over grenzen van het perceel van de nalatenschap (hierna: het perceel), dient vervolgens te worden beoordeeld hoe het perceel dient te worden verdeeld. De rechtbank heeft partijen gevraagd zich daarover uit te laten. [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] hebben dat gedaan bij hun aktes na tussenvonnis. [eiser in conv/verw in reconv] heeft zich niet bij akte uitgelaten omdat hij het niet eens is met het vonnis van 16 augustus 2023. Evenmin is [eiser in conv/verw in reconv] in persoon verschenen bij de mondelinge behandeling op 22 april 2024. Hij heeft zich laten vertegenwoordigen door zijn advocaat. [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] is blijkens zijn akte van 1 mei 2024 uiteindelijk van oordeel dat de tot de nalatenschap behorende onroerende zaak, kadastraal bekend als gemeente [gemeente, sectie en nummer] in zijn geheel (woonhuis, schuren en agrarische grond) moet worden verkocht aan de meest biedende koper. Dat is feitelijk ook het primaire standpunt van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] , zoals dat blijkt uit haar akte van 8 november 2023, nu alleen op die wijze de hoogste opbrengst kan worden behaald. [eiser in conv/verw in reconv] is van mening dat er van verdeling nog geen sprake kan zijn, aangezien nog niet vaststaat wat de precieze omvang is van het te verdelen perceel, dit in verband met het grensgeschil tussen het perceel van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en dat van erflater. [eiser in conv/verw in reconv] heeft bij monde van zijn advocaat wel laten weten dat hij een deel van de landbouwgrond wil hebben.
Verdeling
3.6.
Splitsing van het perceel in het gedeelte rond het huis en een gedeelte achterliggende landbouwgrond heeft tot gevolg dat het achterliggende deel van het perceel van erflater niet bereikbaar is vanaf de openbare weg en dat zal een negatieve invloed hebben op de waarde van de erfdelen. Partijen zullen immers moeten voorzien in toegang. Het ligt voor de hand dat die toegang langs de gebouwen die op het perceel staan moet worden gezocht, waardoor de woning veel minder aantrekkelijk wordt voor een potentiële koper. Geen van de erven heeft interesse in de woning. Het is het gezamenlijk belang van alle erven om een zo hoog mogelijke opbrengst te genereren, in het bijzonder ook voor [eiser in conv/verw in reconv] zelf, die immers voor 50% gerechtigd is in de nalatenschap.
Niet valt in te zien dat [eiser in conv/verw in reconv] , die inmiddels 97 jaar oud is, zelf enig wezenlijk zakelijk of emotioneel belang heeft om een deel van de betreffende landbouwgrond toebedeeld te krijgen. Hij heeft dat ook niet gesteld. In het verleden is hij als erfgenaam van zijn vader mede-eigenaar geweest van het perceel, maar daarvan heeft hij in 1981 afstand gedaan ten gunste van erflater en van tante [moeder van gedaagden in conv/eisers in reconv] , de moeder van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] . Voor zover hij met toedeling van de grond belangen van zijn kinderen op het oog heeft, geldt dat hij met de opbrengst van de verkoop elders grond ten behoeve van zijn kinderen kan aanschaffen, grond die wel direct aan de openbare weg is gelegen. Onder deze omstandigheden bepleiten [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] op goede gronden dat het gehele erfdeel van erflater verkocht dient te worden. Uiteraard staat het [eiser in conv/verw in reconv] vrij om op dat geheel ook te bieden en bij een hoogste bod alsnog de grond te verwerven, al is het zeer de vraag of het, bij de zeer vertroebelde verhoudingen tussen hem, zijn kinderen en [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] , erg vruchtbaar zal zijn om als naaste buren samen te gaan leven, al is het maar als gebruiker van de grond.
3.7.
Het feit dat de zuidgrens tussen het perceel van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en dat van erflater nog definitief kadastraal moet worden vastgelegd, staat aan verkoop geenszins in de weg. Met de koper kan aan de hand van hetgeen is overwogen in het vonnis van 16 augustus 2023 heel eenvoudig de grens definitief worden vastgelegd. Voor zover er alsdan sprake is van enige ‘overbouw’ door [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] langs die zuidgrens en dit van negatieve invloed is op de prijs van het perceel, dient [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] dat naar de beide andere erven te compenseren.
3.8.
Het voorgaande brengt met zich dat de vordering van [eiser in conv/verw in reconv] (onder I) om [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] te veroordelen stroken grond aan de zuid- en de oostzijde van zijn perceel te ontruimen, te verlaten en ter beschikking van de nalatenschap te stellen zal worden afgewezen. Datzelfde geldt voor de vorderingen van [eiser in conv/verw in reconv] (onder II) om voor recht te verklaren dat [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] onrechtmatig jegens de nalatenschap heeft gehandeld en (onder III) om [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] te veroordelen om te gehengen en te gedogen dat [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] gevolg geeft aan toegewezen vorderingen van [eiser in conv/verw in reconv] .
3.9.
Op de vorderingen van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] zal gelet op het in het vonnis van 16 augustus 2023 en het hiervoor overwogene worden beslist als hierna volgend. Daarbij is in aanmerking genomen dat [eiser in conv/verw in reconv] en [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] geen bezwaren hebben geuit tegen de vordering van [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] om te bepalen dat het perceel wordt verkocht door bemiddeling van [bedrijf 1] . Gelet op de houding van [eiser in conv/verw in reconv] in deze procedure ziet de rechtbank tevens grond om te bepalen dat dit vonnis in de plaats treedt van door [eiser in conv/verw in reconv] te verlenen medewerking aan de opdracht aan [bedrijf 1] en aan de verkoop en eigendomsoverdracht van het perceel.
Proceskosten
3.10.
Gelet op de familieband tussen partijen zullen de proceskosten in conventie en in reconventie tussen hen worden gecompenseerd, in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt.
4.De beslissing
De rechtbank
in conventie
4.1.
wijst de vorderingen van [eiser in conv/verw in reconv] af,
4.2.
compenseert de kosten van de procedure tussen partijen, zodat iedere partij de eigen kosten draagt,
in reconventie
4.3.
verklaart [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] niet-ontvankelijk in haar vorderingen,
4.4.
beveelt de verdeling van de nalatenschap van [naam 1] ,
4.5.
bepaalt dat [eiser in conv/verw in reconv] , [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] over gaan tot verkoop van de onroerende zaak, kadastraal bekend gemeente [gemeente, sectie en nummer] , aan de meest biedende koper met inachtneming van hetgeen is overwogen onder 3.7 en dat zij daartoe opdracht tot bemiddeling en verkoop geven aan [bedrijf 1] , rentemeesters en adviseurs te [plaats] ,
4.6.
bepaalt dat dit vonnis in de plaats treedt van de door [eiser in conv/verw in reconv] te verlenen medewerking aan de in 4.5 genoemde door [bedrijf 1] , rentmeesters en adviseurs te [plaats] uit te voeren opdracht tot bemiddeling en verkoop,
4.7.
bepaalt dat de onroerende zaak, kadastraal bekend gemeente [gemeente, sectie en nummer] , na de in 4.5 en 4.6 genoemde verkoop bij notariële akte, op te maken door een door de door de koper aan te wijzen notaris, in eigendom wordt overgedragen door [eiser in conv/verw in reconv] , [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] waarbij deze uitspraak dezelfde kracht heeft als de daartoe benodigde in wettige vorm opgemaakte akte van [eiser in conv/verw in reconv] ,
4.8.
bepaalt dat de na verkoop en levering van de onroerende zaak, kadastraal bekend gemeente [gemeente, sectie en nummer] , verkregen koopprijs en de overige tot de nalatenschap van erflater behorende financiële middelen, na aftrek van de ten behoeve van de nalatenschap gemaakte kosten en nog te maken kosten, aldus wordt verdeeld dat daarvan 50% aan [eiser in conv/verw in reconv] , 25% aan [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en 25% aan [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] en toekomt,
4.9.
bepaalt dat dit vonnis in de plaats treedt van de door [eiser in conv/verw in reconv] te verlenen medewerking aan de te verstrekken opdracht aan de bank waar de rekening van de nalatenschap wordt gehouden, om na verkoop en levering van de onroerende zaak, kadastraal bekend gemeente [gemeente, sectie en nummer] , tot uitkering van het aanwezige saldo aan [eiser in conv/verw in reconv] , [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 1] en [gedaagde in conv/eiser in reconv sub 2] in de verdeelsleutel 25%, 25% en 50% over te gaan;
4.10.
compenseert de kosten van de procedure tussen partijen, zodat iedere partij de eigen kosten draagt,
4.11.
verklaart de beslissingen in 4.4 tot en met 4.9 in dit vonnis uitvoerbaar bij voorraad,
4.12.
wijst het meer of anders gevorderde af.
Dit vonnis is gewezen door mr. D. Vergunst en in het openbaar uitgesproken op 19 juni 2024.
JO/VG