Uitspraak
RECHTBANK GELDERLAND
Team strafrecht
Zittingsplaats Arnhem
Parketnummer: 05/881244-17
Datum uitspraak : 29 december 2020
Tegenspraak
vonnis van de meervoudige militaire kamer
in de zaak van
de officier van justitie
tegen
[verdachte],
geboren op [geboortedag] 1969 in [geboorteplaats] ,
wonende aan de [adres] ,
raadsman: mr. H.J.G. Dudink, advocaat in Beverwijk.
Dit vonnis is gewezen naar aanleiding van het onderzoek ter terechtzitting van 19 oktober 2019, 11 november 2019, 20 januari 2020, 5 en 6 november 2020, 22 en 29 december 2020.
1.De inhoud van de tenlastelegging
De inhoud van de tenlastelegging is te vinden in de bijlage bij dit vonnis, en omvat kort weergegeven de volgende verdenkingen:
het opzettelijk, althans het door haar schuld niet opvolgen van een dienstvoorschrift uit 2014 waardoor levensgevaar voor een ander te duchten was en welk feit de dood van [slachtoffer] ten gevolge heeft gehad (art. 136 subs. art. 137 Wetboek van Militair Strafrecht); of;
het opzettelijk, althans het door haar schuld niet opvolgen van een dienstvoorschrift uit 2010 waardoor levensgevaar voor een ander te duchten was en welk feit de dood van [slachtoffer] ten gevolge heeft gehad (art. 136 subs. art. 137 Wetboek van Militair Strafrecht).
2.De niet-betwiste feiten
Op 23 november 2015 vond op Curaçao een duikoefening onder leiding van de Koninklijke Marine plaats. In de ochtend zijn briefings gegeven, waaronder een duikbriefing en een veiligheidsbriefing. Verdachte, de medeverdachten en het latere slachtoffer [slachtoffer] namen daaraan deel. Zij allen waren getrainde en geroutineerde duikers.
In de middag maakte [slachtoffer] (
verder: [slachtoffer]) een (
conning-run) duik met als opdracht om een hefballon te bevestigen aan een eerder geplaatste oefenmijn, op ongeveer 40 meter diepte, op de zeebodem in de Caracas Baai. [slachtoffer] was een ervaren en goed opgeleide duikster, die nog betrekkelijk kort daarvoor op een mijnenjager had gewerkt waar zij veel duikervaring had opgedaan.
verder: [slachtoffer]) een (
conning-run) duik met als opdracht om een hefballon te bevestigen aan een eerder geplaatste oefenmijn, op ongeveer 40 meter diepte, op de zeebodem in de Caracas Baai. [slachtoffer] was een ervaren en goed opgeleide duikster, die nog betrekkelijk kort daarvoor op een mijnenjager had gewerkt waar zij veel duikervaring had opgedaan.
Verdachte en haar medeverdachten waren allen betrokken bij de duik van [slachtoffer] .
Voorafgaand aan haar duik op 23 november 2015 is in de boot een duikbriefing aan [slachtoffer] gegeven. Ook zijn een pre-dive check, een buddy check en een natte test uitgevoerd. Bij die checks en bij de natte test zijn geen bijzonderheden waargenomen. Tijdens de afdaling werd de spraakcommunicatie met [slachtoffer] slechter, waarna bij een diepte van ongeveer 30 meter is besloten over te gaan op communicatie via lijnsignalen. Toen [slachtoffer] op de zeebodem was, seinde zij dat zij op de bodem was en dat alles oké was. Er zijn geen noodsignalen van [slachtoffer] gevoeld.
Op een duiktijd van 5.30 minuut gaf de duikleider door dat [slachtoffer] naar boven moest komen. Kort daarop antwoordde [slachtoffer] met een sein dat werd begrepen als ‘ik kom op’.
Omdat er aan de oppervlakte vervolgens niets werd waargenomen en op attentieseinen niet werd gereageerd door [slachtoffer] , werd opdracht gegeven dat de reserveduiker naar beneden moest. Op de bodem trof de reserveduiker [slachtoffer] aan in geknielde houding, met open ogen, belletjes uit de mond, en schuim rond de mond. [slachtoffer] reageerde niet op aanrakingen. De duikset van [slachtoffer] bleek geheel afgedaan, inclusief het volgelaatsmasker. De duikset lag op ongeveer 12 meter afstand van [slachtoffer] . Voor het afdoen van deze duikset moesten zoveel handelingen worden verricht, dat het waarschijnlijk wordt geacht dat [slachtoffer] de duikset zelf heeft afgedaan. De reserveduiker nam [slachtoffer] in gecontroleerde noodopstijging mee naar de oppervlakte. Daar bleken geen hartslag en ademhaling meer aanwezig. Reanimatie werd gestart, maar mocht niet meer baten. Het overlijden van [slachtoffer] kon volgens het sectieverslag worden verklaard door verstikking met daardoor algeheel zuurstofgebrek.
3.De standpunten
Zowel het openbaar ministerie als de verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat verdachte geheel moet worden vrijgesproken van het tenlastegelegde.
4.Overwegingen ten aanzien van het bewijs
De militaire kamer overweegt dat de tenlastelegging, in alle verschillende varianten, is toegesneden op de militaire delicten van artikel 136 en artikel 137 van het Wetboek van Militair Strafrecht. Deze militaire delicten komen, kort weergegeven, neer op het niet-opvolgen van een dienstvoorschrift als bedoeld in artikel 135 van het Wetboek van Militair Strafrecht.
Onder een dienstvoorschrift in de zin van artikel 135 van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt verstaan een door een bevoegde instantie bij of krachtens algemene maatregel van Rijksbestuur of van bestuur dan wel een bij of krachtens landsverordening onderscheidenlijk landsbesluit, schriftelijk gegeven besluit van algemene strekking dat enig militair dienstbelang betreft en een tot de militair gericht ge- of verbod bevat. Bovendien is voor de verbindendheid
van een dergelijk dienstvoorschrift vereist dat het ge- of verbod op adequate wijze is bekend gesteld.
In de tenlastelegging wordt telkens het “VKM (‘Voorschrift Koninklijke Marine’) 007, arbeid onder overdruk, deel 1, joint werkinstructie duikarbeid” (
verder aangeduid als VKM-007) aangemerkt als het dienstvoorschrift dat niet zou zijn opgevolgd. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen enerzijds het VKM-007, versie 2010 en anderzijds het VKM-007, versie 2014.
verder aangeduid als VKM-007) aangemerkt als het dienstvoorschrift dat niet zou zijn opgevolgd. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen enerzijds het VKM-007, versie 2010 en anderzijds het VKM-007, versie 2014.
De militaire kamer zal daarom allereerst de vraag beantwoorden of (één van) deze versies van VKM-007 kan/kunnen worden aangemerkt als dienstvoorschrift als bedoeld in artikel 135 van het Wetboek van Militair Strafrecht.
Met betrekking tot de versie van 2014 van VKM-007 concludeert de militaire kamer dat hiervan geen Vaststellingsbesluit bestaat. Uit de getuigenverklaring van Kapitein ter Zee (
verder: KTZ) [naam] kan worden afgeleid dat het ‘Tactisch Overleg-Defensie Duikschool’ (
verder: TO-DDS) tijdens een vergadering op 19 december 2013 de tekst van deze versie heeft geaccordeerd, hetgeen in de notulen van die vergadering zou zijn vermeld. Deze notulen zijn evenwel niet terug gevonden en bevinden zich in elk geval niet in het procesdossier.
verder: KTZ) [naam] kan worden afgeleid dat het ‘Tactisch Overleg-Defensie Duikschool’ (
verder: TO-DDS) tijdens een vergadering op 19 december 2013 de tekst van deze versie heeft geaccordeerd, hetgeen in de notulen van die vergadering zou zijn vermeld. Deze notulen zijn evenwel niet terug gevonden en bevinden zich in elk geval niet in het procesdossier.
Voorzover deze accordering al zou kunnen gelden als een vaststelling, is er echter geen sprake van een vaststelling in formele zin, zoals vereist voor een dienstvoorschrift in de zin van artikel 135 van het Wetboek van Militair Strafrecht. Immers, het TO-DDS heeft niet bij of krachtens algemene maatregel van Rijksbestuur of van bestuur dan wel bij of krachtens landsverordening onderscheidenlijk landsbesluit, daartoe de bevoegdheid gekregen.
De militaire kamer concludeert dat de door het TO-DDS geaccordeerde tekst, indien al vast-gesteld, weliswaar zou kunnen gelden als werkinstructie, maar niet als een dienstvoorschrift in strafrechtelijke en/of tuchtrechtelijke zin.
De militaire kamer komt dan ook tot het oordeel dat de versie van 2014 van het VKM-007 niet een dienstvoorschrift in de zin van artikel 135 van het Wetboek van Militair Strafrecht betrof.
Voorts overweegt de militaire kamer dat de versie van 2010 van het VKM-007, volgens de getuigenverklaring van KTZ [naam] , tijdens voornoemde vergadering van het TO-DDS op 19 december 2013, was ingetrokken. Ingevolge paragraaf 1151 van het VKM-007 (versie 2010) was het TO-DDS wel bevoegd tot intrekking van dat VKM-007. De militaire kamer concludeert dan ook dat deze intrekking van de VKM-007-versie van 2010 rechtsgeldig was, zodat op 23 november 2015 de versie van 2010 van VKM-007 niet verbindend was.
De militaire kamer is, gelet op het vorenstaande, van oordeel dat ten tijde van het fatale duikongeval op 23 november 2015 het VKM-007 (welke versie dan ook) niet gold als een dienstvoorschrift als bedoeld in artikel 135 van het Wetboek van Militair Strafrecht.
Reeds dit gegeven dient te leiden tot een algehele vrijspraak van verdachte.
Gelet op het voorgaande behoeven de overige aangevoerde verweren geen verdere bespreking.
Ten overvloede overweegt de militaire kamer nog dat uit de bewijsmiddelen naar voren is gekomen dat de verdachte en haar medeverdachten tijdens de fatale duik op 23 november 2015 op begrijpelijke wijze hebben gehandeld. Daartoe neemt de militaire kamer de omstandigheden ter plaatse, de grote duikervaring van alle direct betrokkenen, alsmede de wijze waarop in de praktijk invulling werd gegeven aan de duikveiligheidsvoorschriften in aanmerking.
5.De beslissing
De meervoudige militaire kamer
spreekt verdachte vrijvan het tenlastegelegde.
spreekt verdachte vrijvan het tenlastegelegde.
Dit vonnis is gewezen door mr. P.C. Quak (voorzitter), mr. S.C.A.M. Janssen (rechter) en
Kolonel mr. C.E.W. van de Sande (militair lid) in tegenwoordigheid van mr. A. Bril en
mr. J.M. Roelfsema, griffiers, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van deze rechtbank
op 29 december 2020.
Zijnde mr. Janssen en mr. Roelfsema buiten staat dit vonnis mede te ondertekenen.
Bijlage: tenlastelegging
Aan verdachte is, na een door de militaire kamer toegewezen vordering wijziging tenlastelegging, ten laste gelegd dat:
zij als militair, op of omstreeks 23 november 2015, in de Caracasbaai te Curaçao, opzettelijk, althans in ernstige mate, in elk geval zeer, althans aanmerkelijk onvoorzichtig en/of onachtzaam en/of nalatig, het Voorschrift Koninklijke Marine 007, arbeid onder overdruk, deel 1, joint werkinstructie duikarbeid (VKM-007, versie van 01-01-2014), waarin in paragraaf 3612 (onder meer), is voorgeschreven dat:
spraakcommunicatie verplicht is tijdens werkzaamheden met een hefballon, en/of
in paragraaf 3615 (onder meer) is voorgeschreven dat:
indien de spraakcommunicatie uitvalt bij duikwerkzaamheden waarbij spraakcommunicatie verplicht is (zie paragraaf 3612) de duik beëindigd dient te worden, en/of
in paragraaf 3619 (onder meer) is voorgeschreven dat:
tijdens het bedienen van de seinlijn de lijnhouder met de seinlijn in de hand:
spreiding dient te nemen ten opzichte van het afdaaleind;
de seinlijn zodanig strak dient te houden, dat hij de duiker voelt bewegen, maar hem daarin niet belemmert;
de dieptes dient door te geven aan de duikleider;
e positie van de duiker tevens dient te monitoren aan de hand van de bellenbaan;
op geregelde tijden een attentiesein dient te geven;
indien na herhaling van het attentiesein geen sein wordt terug ontvangen: direct de duikleider dient te waarschuwen;
bij onvoorziene omstandigheden of twijfel direct de duikleider dient te waarschuwen;
de seinen door dient te geven van duikleider naar duiker en visa versa;
bij ontvangen noodsignaal (6 of meer) de duiker direct naar de oppervlakte dient te halen en gelijktijdig de duikleider dient te waarschuwen, en/of
in paragraaf 3623 is voorgeschreven dat:
indien na herhaling van het attentiesein geen sein wordt terug ontvangen direct de duikleider gewaarschuwd dient te worden, en/of
in paragraaf 3624 (onder meer) is voorgeschreven dat:
bij het duiken de volgende seinen verplicht zijn:
van lijnhouder naar duiker: (op geregelde tijden) 1 ruk: attentiesein / alles ok, en/of
in paragraaf 38113 is voorgeschreven dat:
het vermoeden van een duiker in nood kan ontstaan doordat de duiker niet meer reageert op lijnsignalen en/of spraakcommunicatie,
niet heeft opgevolgd, hierin bestaande dat zij, verdachte, in de functie van lijnhouder, aldaar opzettelijk, althans in ernstige mate, in elk geval zeer, althans aanmerkelijk onvoorzichtig en/of onachtzaam en/of nalatig, bij het beoefenen van een duik waarbij werkzaamheden met een hefballon moesten worden verricht, de duikwerkzaamheden niet heeft afgebroken toen de spraakcommunicatie (met duiker [slachtoffer] ) uitviel, althans, zodanig verslechterde dat niet langer meer middels spraak kon worden gecommuniceerd (en ook met langer meer middels spraak werd gecommuniceerd), en/of dat zij, verdachte, (vervolgens), zonder gebruik te maken van de verplicht gestelde spraakcommunicatie, de duikwerkzaamheden heeft voortgezet met communicatie middels een seinlijn, en/of zonder dat zij, verdachte, de positie van de duiker (voldoende) heeft gemonitord aan de hand van de bellenbaan, en/of dat zij, verdachte, (nadat de duikwerkzaamheden in strijd met het voorschrift werden voortgezet met communicatie middels seinlijn en na het ontvangen seinsignaal dat duiker [slachtoffer] veilig op de bodem was aangekomen), (vervolgens) niet, althans onvoldoende, op geregelde tijden een attentiesein aan de duiker ( [slachtoffer] ) heeft gegeven, en/of zonder dat zij, verdachte, de seinlijn zodanig strak hield, dat zij de duiker voelde bewegen, maar haar daarin niet belemmerde, en/of zonder dat zij, verdachte, nadat de duiker ( [slachtoffer] ) niet reageerde op het signaal om terug te keren (vijf rukken), de duikleider direct heeft gewaarschuwd, waardoor/waarbij zij, verdachte, (vervolgens) niet (op tijd) heeft onderkend dat de duiker ( [slachtoffer] ) in nood verkeerde, althans, hulpbehoevend was, en/of waarbij/waardoor (vervolgens) niet (op tijd) adequate hulp aan de duiker ( [slachtoffer] ) is geboden, althans kon worden geboden, en/of waarbij/waardoor een hoeveelheid water en/of voedsel in de longen van de duiker ( [slachtoffer] ) is gekomen, althans kon komen, terwijl daarvan/daardoor levensgevaar voor een ander, te weten duiker [slachtoffer] , is ontstaan, althans, te duchten is geweest en/of de dood van duiker [slachtoffer] ten gevolge heeft gehad (verstikking door verdrinking en/of door aspiratie van voedsel);
of
zij als militair, op of omstreeks 23 november 2015, in de Caracasbaai te Curaçao, opzettelijk, althans in ernstige mate, in elk geval zeer, althans aanmerkelijk onvoorzichtig en/of onachtzaam en/of nalatig, het Voorschrift Koninklijke Marine 007, arbeid onder overdruk, deel 1, joint werkinstructie duikarbeid (VKM-007, versie van 26-03-2010), waarin in paragraaf 3612 (onder meer), is voorgeschreven dat:
spraakcommunicatie tijdens werkzaamheden met een hefballon als de primaire communicatie geldt, en/of
in bijlage L. "Risico inventarisatie en evaluatie" op pagina 114 ten aanzien van de activiteit "Hefballon" (onder meer) is voorgeschreven dat:
bij het werken met een hefballon er de verplichting van spraakcommunicatie is, en/of
in paragraaf 3615 (onder meer) is voorgeschreven dat:
indien de communicatie tussen duiker(s) en duikleider ongepland wordt verbroken, de duik beëindigd dient te worden en de duikers op dienen te komen om de positie kenbaar te maken, en/of
in paragraaf 3619 (onder meer) is voorgeschreven dat:
tijdens het bedienen van de seinlijn de lijnhouder met de seinlijn in de hand:
spreiding dient te nemen ten opzichte van het afdaaleind;
de seinlijn zodanig strak dient te houden, dat hij de duiker voelt bewegen, maar hem daarin niet belemmert;
de dieptes dient door te geven aan de duikleider;
e positie van de duiker tevens dient te monitoren aan de hand van de bellenbaan;
op geregelde tijden een attentiesein dient te geven;
indien na herhaling van het attentiesein geen sein wordt terug ontvangen: direct de duikleider dient te waarschuwen;
bij onvoorziene omstandigheden of twijfel direct de duikleider dient te waarschuwen;
de seinen door dient te geven van duikleider naar duiker en visa versa;
bij ontvangen noodsignaal (6 of meer) de duiker direct naar de oppervlakte dient te halen en gelijktijdig de duikleider dient te waarschuwen, en/of
in paragraaf 3623 is voorgeschreven dat:
Indien na herhaling van het attentiesein geen sein wordt terug ontvangen direct de duikleider gewaarschuwd dient te worden, en/of
in paragraaf 3624 (onder meer) is voorgeschreven dat:
bij het duiken de volgende seinen verplicht zijn:
van lijnhouder naar duiker: (op geregelde tijden) 1 ruk: attentiesein / alles ok, en/of
in paragraaf 3818 is voorgeschreven dat:
het vermoeden van een duiker in nood kan ontstaan doordat de duiker niet meer reageert op lijnsignalen en/of spraakcommunicatie,
niet heeft opgevolgd, hierin bestaande dat zij, verdachte, in de functie van lijnhouder, aldaar opzettelijk, althans in ernstige mate, in elk geval zeer, althans aanmerkelijk onvoorzichtig en/of onachtzaam en/of nalatig, bij het beoefenen van een duik waarbij werkzaamheden met een hefballon moesten worden verricht, de duikwerkzaamheden niet heeft afgebroken toen de spraakcommunicatie (met duiker [slachtoffer] ) ongepland werd verbroken, althans, zodanig verslechterde dat niet langer meer middels spraak kon worden gecommuniceerd (en ook niet langer meer middels spraak werd gecommuniceerd), en/of dat zij, verdachte, (vervolgens), zonder gebruik te maken van de verplicht gestelde spraakcommunicatie, de duikwerkzaamheden heeft voortgezet met communicatie middels een seinlijn, en/of zonder dat zij, verdachte, de positie van de duiker (voldoende) heeft gemonitord aan de hand van de bellenbaan, en/of dat zij, verdachte, (nadat de duikwerkzaamheden in strijd met het voorschrift werden voortgezet met communicatie middels seinlijn en na het ontvangen seinsignaal dat duiker [slachtoffer] veilig op de bodem was aangekomen), (vervolgens) niet, althans onvoldoende, op geregelde tijden een attentiesein aan de duiker ( [slachtoffer] ) heeft gegeven, en/of zonder dat zij, verdachte, de seinlijn zodanig strak hield, dat zij de duiker voelde bewegen, maar haar daarin niet belemmerde, en/of zonder dat zij, verdachte, nadat de duiker ( [slachtoffer] ) niet reageerde op het signaal om terug te keren (vijf rukken), de duikleider direct heeft gewaarschuwd,
waardoor/waarbij zij, verdachte, (vervolgens) niet (op tijd) heeft onderkend dat de duiker ( [slachtoffer] ) in nood verkeerde, althans, hulpbehoevend was, en/of waarbij/waardoor (vervolgens) niet (op tijd) adequate hulp aan de duiker ( [slachtoffer] ) is geboden, althans kon worden geboden, en/of waarbij/waardoor een hoeveelheid water en/of voedsel in de longen van de duiker ( [slachtoffer] ) is gekomen, althans kon komen, terwijl daarvan/daardoor levensgevaar voor een ander, te weten duiker [slachtoffer] , is ontstaan, althans, te duchten is geweest en/of de dood van duiker [slachtoffer] ten gevolge heeft gehad (verstikking door verdrinking en/of door aspiratie van voedsel).