Uitspraak
RECHTBANK DEN HAAG
1.[eisende partij sub 1] te [plaats 1] ,
[eisende partij sub 2]te [plaats 1] ,
1.De procedure
- de dagvaarding van 31 maart 2023, met producties 1 tot en met 19;
- de conclusie van antwoord, tevens houdende eis in reconventie, met producties 1 tot en met 4;
- het tussenvonnis van 30 augustus 2023 waarbij de mondelinge behandeling is bepaald op 20 september 2023;
- de eiswijziging in conventie ter zake de (pre)contractuele informatieverplichtingen tevens de – naar aanleiding van een gegrond geacht bezwaar van aannemer – gewijzigde conclusie van antwoord in reconventie van 6 september 2023, met producties 20 tot en met 36;
- de akte van opdrachtgevers, met producties 24a en 36 (tweemaal overgelegd) tot en met 45;
- de akte van aannemer, met producties 5 tot en met 9;
- de spreekaantekeningen van mr. Horsch;
- de spreekaantekeningen van mr. Van den Berg.
“creëren van een dakopbouw volgens tekeningen architect”. Deze offerte sloot op € 154.880 inclusief btw (productie 15 bij dagvaarding)
.
“creëren van een dakopbouw [adres] , conform verleende omgevingsvergunning d.d. 2 december 2021 incl. tekeningen en berekeningen constructeur [constructeur] , en conform revisietekeningen architect [architect] , goedgekeurd door de gemeente d.d. 3 juni 2022”. Ook deze offerte sloot op het bedrag (hierna: de aanneemsom) van € 154.880, te betalen in vier termijnen (30% bij aannemen offerte, 30% bij casco constructie gereed, 35% bij oplevering installatiewerk en 5% bij oplevering). Met deze offerte zijn opdrachtgevers op 26 augustus 2022 akkoord gegaan.
“hoofdopzichter/hoofdaannemer/projectleider/eindverant-woordelijke en contactpersoon [is] voor alle medewerkers, onderaannemers en toeleverancier en [toe ziet op] sluitende ketenaanpak bij het uitvoeren van voorkomende werkzaamheden […]”. Daarnaast bepaalden zij dat eiser 2 de contactpersoon voor aannemer is en zij alleen bij hoge uitzondering contactpersoon zou zijn voor medewerkers en/of onderaannemers. Verder spraken partijen af dat aannemer niet aansprakelijk is, mochten de leveranciers niet op tijd kunnen leveren, en dat eventueel meerwerk in overleg zal worden uitgevoerd voor een nader te bepalen prijs.
“1 linkerkozijn wijzigen naar schuifraam geheel nieuw kozijn”en
“wijzigen rechterkozijn naar een hogere hoogtemaat en zwaarder kozijnhout ivm schuifraam profiel. Handwerk.”Op deze factuur heeft aannemer verder nog vermeld:
“meerkosten wijzigen kozijnen voorgevel ivm afwijken vergunningstekening en kozijnstaat. Wijziging borstwering lager dan bouwbesluit zijn wij niet voor verantwoordelijk.”
“Authentieke details ramen incl. druppels/kraaldelen implementeren. Binnen alle nieuwe houtwerk authentiek profiel frezen. […] Authentiek balkonhek plaatsen. Authentieke vlonders plaatsen. […] Trap incl. spijlen en ombouw authentiek wordt geplaatst nadat alles boven is gesloten […] Wat gaan we doen met de oplevertijd? Hoe ver lopen we uit? Eind dec ’22 klaar!
“de aanhef die je bovenin de balk van je meerprijs factuur hebt geschreven als reden voor plaatsing van nieuwe kozijnen en hoogte borstwering zie ik nu pas. Deze tekst moet er beslist uit. […] Wat betreft de borstwering heb ik contact gehad met de architect, daar zat je bij. Indien de opzichter van de gemeente dit nodig vindt kan dit nihil verschil, altijd worden opgevangen door een Frans balkon, geheel op onze eigen kosten en onze verantwoordelijkheid. Daarnaast willen wij niet nog eens de discussie met jou moeten openen of je wel of niet conform de tekeningen omgevingsvergunning en kozijnstaat hebt gehandeld. […] Laten we de tekst […] vooral beperken tot het zakelijke besluit wat wij in samenspraak met jou hebben genomen en afgesproken. [Naam] en ik hebben de meerprijs onder dié voorwaarden geaccepteerd. […]”
“[…] gewoon conform tussen ons afgesproken de vermelding de factuur voor meerwerk kozijnen stuurt aan haar, zodat je dit kan bestellen en zij dit kan betalen. Je hebt kennelijk gevoel dat jij je moet indekken, dat doe je dan maar per mail. Dat hoort niet thuis in factuur meerwerk. […]”
“Sorry maar dat was mijn definitieve antwoord. Ik ga niet mee in die onzin.”Daarop is een woordenwisseling ontstaan over Whatsapp waarin aannemer op een zeker moment heeft aangegeven:
“Ik denk dat dit via de app niet handig is. Maar denk dat jullie op de verkeerde weg zijn […] en als het nu niet ophoudt kom ik maandag het steiger afbreken.”Op het verzoek van eiser 1 om direct even te bellen heeft aannemer geen gevolg gegeven en laten weten een gezellige avond bij de Griek te hebben en
“hier geen zin in”te hebben.
“[…] excuus voor dit je bent een toffe peer maar verhaal komen halen in een restaurant was geen slimme zet.”
“ [gedaagde] probeer je te bellen. Niets gehoord als reactie op trap […] Hoor dat steiger achter afgebroken wordt? Moet toch nog eea gebeuren met metselen en voegen en plaatsen boeidelen? Of kan dat zonder steiger? […] bel mij even terug.”en:
“ [gedaagde] je belt mij niet terug. Ik wordt gebeld dat je achter en voor de steigers aan het afbreken bent en jouw mannen nu schreeuwen tegen mijn mensen dat zij onze dakopbouw moeten verlaten zodat jij je steiger kunt weghalen. Wat zijn dit voor praktijken? Bij deze wijs ik je erop dat je gehouden bent aan het contract wat je met mij hebt en zeker geen recht hebt om mij af te sluiten van mijn eigen dakopbouw. Dit is grensoverschrijdend gedrag. Bij deze stel ik je in de gelegenheid alsnog je werkzaamheden voort te zetten voor ons. En anders mij per omgaande op de hoogte brengt wat je van plan bent.”Daarop heeft aannemer opdrachtgevers laten weten:
“Jullie hebben een e-mail ontvangen.”
“Door traineren en de vele voorvallen (o.a. ongewenste bemoeienis, werkstillegging, lastigvallen) tijdens de bouwwerkzaamheden, is de bouwtijd inmiddels met 4 weken overschreden. Tevens is de relatie dusdanig verstoord dat voortzetting van de werkzaamheden onmogelijk is. Navolgend een opsomming van enkele voorvallen sinds de aanvang van de werkzaamheden: […] in een restaurant belaagd door [Naam] , die eerst een hele reeks appjes stuurde en bleef bellen en vervolgens in een restaurant vroeg, of ik even mee naar buiten wilde komen. Dit heb ik als zeer bedreigend en intimiderend ervaren en heb hiervan aangifte gedaan bij de politie. Bovengenoemde voorvallen en met name het laatste voorval zijn voldoende gewichtige redenen om de werkzaamheden per direct te staken. Door jullie handelen is de relatie dusdanig ernstig en onherstelbaar verstoord, waardoor de werkzaamheden niet langer voorgezet kunnen worden. Voor de door jullie veroorzaakte vertraging van de werkzaamheden, stel ik jullie uitdrukkelijk verantwoordelijk en aansprakelijk. Deze kosten zullen nader opgemaakt worden bij staat. […].”
“waarschuwing wanprestatie contractbreuk”hebben opdrachtgevers uitgebreid op dit bericht van aannemer gereageerd en hebben zij aannemer er onder andere op gewezen dat aannemer een doorlooptijd van zes tot acht weken aan zou houden, dat het werk inmiddels de dertiende week ingaat, en dat opdrachtgevers inmiddels 80% van de aanneemsom betaalden en er volgens hen nog meer dan 20% van de werkzaamheden moest gebeuren. Verder hebben zij het incident op vrijdagavond 16 december 2022 en de daar volgens hen geuite doodsbedreigingen aangehaald, en aangegeven daardoor geschokt te zijn en daarvan aangifte te hebben gedaan. Over het verwijt van aannemer dat opdrachtgevers zich bemoeiden met het werk hebben zij aangetekend dat dit logisch was, omdat aannemer de metselaar bestelde die onder nul moest komen metselen, de werklui dagelijks een bende achterlieten en aannemer bij herhaling fout ingemeten materiaal bestelde. Daarbij hebben zij aangetekend:
“Bij deze zijn wij juridisch verplicht om jou een formele waarschuwing te geven dat je in gebreke bent wanneer je de werkzaamheden niet afmaakt conform het contract wat je met ons hebt en behoor ik jou de kans te bieden je werkopdracht alsnog naar behoren af te ronden. Ik stel daarnaast voor dat jij je excuus aanbiedt aan [Naam] en mij na alle stress, dreiging, vijandigheid en grensoverschrijdend gedrag. Je bent bovendien zonder onze toestemming en of overleg de werkplaats – wat ons eigendom is – opgegaan bent en alles hebt weggehaald wat het afbouwen van de dakopbouw onmogelijk maakt en hebt ons tevens iedere toegang tot ons eigen dakopbouw ontzegt door de steiger weg te halen terwijl er nog geen binnentrap aanwezig is. […]”.
“Je hebt dit onterecht aan ons gefactureerd voor arbeid wat je niet gaat verrichten en kosten die je niet gaat maken, zo is gebleken uit je brief.”Daarop heeft aannemer diezelfde dag nog laten weten (productie 5 dagvaarding) dat de factuur al dateert van 4 december 2022 en partijen die factuur samen inhoudelijk hebben besproken, waarbij aannemer heeft uitgelegd dat overeenkomstig de offerte 35% van de aanneemsom gefactureerd zou worden, maar dat de stand van de werkzaamheden daarmee niet in verhouding was, zodat aannemer in plaats daarvan 20% in rekening bracht. Hij heeft daarbij aangetekend dat de meerwerkfactuur voor de kozijnen nog open stond, dat partijen op
“Het is dus pertinent onjuist dat de factuur 3e deel die jullie hebben voldaan betrekking zouden hebben op nog uit te voeren werkzaamheden. Ook dit is weer tegenstrijdig met hetgeen wij werkelijk zijn overeengekomen. Tot slot ontken en betwist ik uitdrukkelijk jullie zienswijze en (veronder)stellingen vol onwaarheden en verdraaiing van feiten. Ik ben zeer teleurgesteld over de gang van zaken, met als dieptepunt [Naam] zijn handelen op vrijdagavond.”
“vastgesteld dat het casco nog lang niet gereed is. Wel heeft de aannemer al een groot deel van de installatiewerkzaamheden verricht.”Volgens de deskundige vertegenwoordigde het werk dat de aannemer tot dat moment had gerealiseerd 60% van de totale aanneemsom.
“Er moeten andere nieuwe kozijnen worden gemaakt vanwege de maatvoeringsfout die er is opgetreden. Dit staat overigens los van de uitstraling van de kozijnen.[Opdrachtgevers]
is namelijk van mening dat de uitstraling authentiek zou zijn, echter staat hieromtrent niets aangeduid op het tekenwerk en noch wordt hierover iets vermeld in de offerte. Volgens de architect, die wij hebben gesproken, heeft hij abusievelijk hier op de tekeningen niets over gemeld. […]”en
“Vooropgesteld achten wij het uitgevoerde werk tot dusverre, behoudens enkele fouten, kwalitatief naar behoren. Er zijn geen aanwijzingen dat er constructieve fouten zijn gemaakt. Gelet op de huidige markt, zie ook de offerten voor het leveren van de kozijnen en de trap, zal het lastig zijn om een partij te vinden die het werk af wil maken. Indien er überhaupt een partij wordt gevonden, zal dit vermoedelijk leiden tot een stijging van kosten.”
3.Het geschil en de vorderingen
in conventie
“voortzetting van de werkzaamheden onmogelijk is”,
“werkzaamheden per direct te staken”en
”de relatie dusdanig ernstig en onherstelbaar verstoort, waardoor de werkzaamheden niet langer voortgezet kunnen worden.”
“in jullie opdracht de trap te komen maken”en daarbij aangaf:
“Ik vind het natuurlijk prima dat hij dit voor jullie komt doen.”Allemaal tekenen die erop duidden dat aannemer niet langer zelf het werk wilde afronden, aldus nog steeds opdrachtgevers.
4.De beoordeling
“En als het nu niet ophoudt kom ik maandag het steiger afbreken”, waarna eiser 1 aannemer opzocht in het restaurant waar hij zat te eten en volgens opdrachtgevers bij het restaurant werd omsingeld, waarbij er doodsbedreigingen werden geuit. Met een beroep op rechtsoverweging 4.4.6 uit de uitspraak van het Hof Den Bosch van 24 april 2012, ECLI:NL:GHSHE:2012:BW4165, hebben zij zich op het standpunt gesteld dat in redelijkheid niet van hen verwacht kon worden dat zij een van de betrokkenen nog toelieten op het werk, waardoor volgens hen het verzuim direct intrad op 16 december 2022.
alleenaannemer, en/of diens broer, aansprakelijk houden voor het incident. De toestand van verzuim is in dit geval niet zonder ingebrekestelling ingetreden.
“Tevens is de relatie dusdanig verstoord, dat voortzetting van de werkzaamheden onmogelijk is”en
“Door jullie handelen is de relatie dusdanig ernstig verstoord, waardoor de werkzaamheden niet langer voortgezet kunnen worden”(zie hiervoor onder 2.12) in samenhang met het verwijderen van de steigers door aannemer en het melding maken van het doen van aangifte bij de politie van bedreiging, terecht door opdrachtgevers is afgeleid dat aannemer niet meer zou nakomen. Dat aannemer in diezelfde brief heeft aangegeven dat hij opdrachtgevers aansprakelijk houdt voor de vertragingsschade maakt dat niet anders. Het is niet vast komen te staan dat die zin niet alleen terugverwijst naar de eerder in die brief door aannemer genoemde dan al bestaande bouwtijdoverschrijding van vier weken en niet ook op de als gevolg van de stillegging van het werk door aannemer nog te verwachten vertraging. Ook het feit dat aannemer de trappenmaker heeft benaderd met de vraag of hij nog bereid was om de binnentrap te maken, maakt dat niet anders. Daarbij heeft aannemer immers gevraagd of de trappenman bereid was dat rechtstreeks in opdracht van opdrachtgevers te doen. De rechtbank houdt daarbij in ogenschouw dat aannemer niet heeft gereageerd op de verzoeken van opdrachtgevers van 19 en 20 december 2022 om het werk te hervatten, en ook niet op de aangetekende brief van de gemachtigde van opdrachtgevers van 30 december 2022. Gelet op het standpunt van aannemer dat hij het werk wel wilde hervatten als partijen nieuwe afspraken zouden maken over hoe zij verder met elkaar om zouden gaan, had het op zijn weg gelegen dat, bijvoorbeeld in reactie op een van die brieven/mails, aan opdrachtgevers duidelijk te maken, in plaats van daarmee te wachten tot 16 maart 2023 (productie 2 bij conclusie van antwoord in conventie, hierna: cva).
2.957,50(2,5 punt × tarief IV € 1.183,00)