Uitspraak
Rechtbank DEN HAAG
Meervoudige kamer
Rekestnummer: FA RK 22-2992
Zaaknummer: C/09/629251
Datum beschikking: 24 november 2022
Beschikkingop het op 16 augustus 2021 bij de rechtbank Amsterdam ingekomen verzoekschrift van:
[verzoeker01] en [verzoeker02] ,
hierna gezamenlijk: verzoekers dan wel wensouders en afzonderlijk [verzoeker01] en [verzoeker02] ,
wonende te [woonplaats01] , België,
advocaat: mr. J.H. van der Tol te Amsterdam (voorheen mr. W.J. Eusman).
Als belanghebbende wordt aangemerkt:
de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente [plaats01] ,
zetelend te [plaats01] ,
de ambtenaar.
Procedure
Bij beschikking van de rechtbank Amsterdam van 20 april 2022 heeft de rechtbank zich onbevoegd verklaard van het verzoekschrift kennis te nemen en heeft het de zaak in de stand waarin deze zich bevond verwezen naar deze rechtbank.
De rechtbank heeft kennisgenomen van de stukken, waaronder:
- het verzoekschrift, met bijlagen;
- de brief van de ambtenaar van 6 december 2021, met bijlagen;
- het rapport van de Raad voor de Kinderbescherming (hierna: de Raad) van
15 december 2021 met kenmerkt: [kenmerk01] .
15 december 2021 met kenmerkt: [kenmerk01] .
Op 27 september 2022 is de zaak op de zitting van de meervoudige kamer van deze rechtbank behandeld. Hierbij zijn verschenen: verzoekers en hun advocaat. Namens de ambtenaar waren [naam01] en [naam02] aanwezig en namens de Raad [naam03] . Verzoekers hebben een pleitnota, met bijlagen en nadere stukken overgelegd.
Na de zitting heeft de rechtbank nog de volgende stukken ontvangen:
- de brief van verzoekers, ingekomen op 26 oktober 2022, met bijlagen;
- de brief van verzoekers van 7 november 2022.
Verzoek
Het verzoek – zoals dat nu luidt – strekt ertoe dat de rechtbank:
- De adoptie uitspreekt door [verzoeker02] van de minderjarige [kind01] (hierna: [voornaam minderjarige01] ), geboren op [geboortedatum01] 2021 te [geboorteplaats01] , [staat01] , Verenigde Staten van Amerika (hierna ook: VS);
- verstaat dat de familierechtelijke betrekking van [voornaam minderjarige01] met verzoeker [verzoeker01] in stand blijft;
- naar de rechtbank begrijpt: de beslissing van ‘the Circuit Court State of the State of [staat01] for the County of [county] ’ van de Verenigde Staten van Amerika van [datum01] 2021 (hierna: de Amerikaanse beslissing) erkent en de ambtenaar gelast een latere vermelding van de Amerikaanse beslissing betreffende de ontkenning van het vaderschap van de partner van de draagmoeder, [naam04] , en de gerechtelijke vaststelling van het vaderschap van [verzoeker01] , toe te voegen aan de geboorteakte;
- de ambtenaar gelast een latere vermelding van genoemde adoptie aan de daarvoor in aanmerking komende akte toe te voegen;
- de geboortegegevens van [voornaam minderjarige01] worden vaststelt;
een en ander voor zoveel mogelijk uitvoerbaar bij voorraad.
Feiten
- De wensouders, beiden van het mannelijk geslacht, hebben een affectieve relatie en wonen samen.
- Volgens de uittreksels uit de Basisregistratie Personen hebben verzoekers beiden de Nederlandse nationaliteit.
- De wensouders kunnen hun kinderwens niet op eigen kracht realiseren. Zij hebben voor hoogtechnologisch draagmoederschap gekozen.
- De draagmoeder is [naam05] en zij is Amerikaans burger. Zij is gehuwd met [naam04] . Hij is eveneens Amerikaans burger. De draagmoeder en haar partner wonen in [staat01] , VS.
- De wensouders en de draagmoeder met haar partner hebben voorafgaand aan de zwangerschap een draagmoederschapsovereenkomst “gestational surrogacy agreement” opgesteld.
- Voor de ivf behandeling is gebruik gemaakt van de kliniek ‘ [kliniek01] ’ in [staat01] , VS.
- De draagmoeder is na een ivf behandeling door voornoemde kliniek in verwachting geraakt. Er is daarbij een embryo bij de draagmoeder geplaatst, waarbij er gebruik is gemaakt van een zaadcel van [verzoeker01] en een eicel van een bekende eiceldonatrice, [naam06] . De wensouders hebben met de eiceldonatrice op [datum02] 2019 een ‘Agreement’ opgesteld en ondertekend.
- Op 1 februari 2021 heeft ‘the Circuit Court State of the State of [staat01] for the County of [county] ’ van de Verenigde Staten van Amerika de volgende beslissing – voorzien van apostille – gegeven:
“1. [naam04] is not the genetic or legal father of [kind01] .
2. [verzoeker01] is the genetic father of [kind01] .
3. [verzoeker01] will be the legal father of [kind01] upon the child’s birth.
4. [verzoeker01] is granted custody of [kind01] upon birth by virtue of his status as the child’s legal parent and the stipulation of the parties.
5. The [staat01] State Registrar of the Center for Health Statistics is ordered and directed to promptly issue a new or amended birth certificate for [kind01] , upon the child’s birth, in the name as determined by Petitioners, in compliance with this General Declaratory Judgement of Parentage, designating and naming [verzoeker01] as the legal father of [kind01] .”
- Op [geboortedatum01] 2021 is uit de draagmoeder geboren [kind01] ( [voornaam minderjarige01] ) te [geboorteplaats01] , County of [county01] , [staat01] , VS. Op de geboorteakte van het kind, opgemaakt op [datum03] 2021 en voorzien van apostille, staat de draagmoeder als moeder van het kind vermeld en [verzoeker01] als vader vermeld.
- [voornaam minderjarige01] is Amerikaans burger.
- De wensouders verzorgen en voeden [voornaam minderjarige01] sinds zijn geboorte op.
- Op 8 maart 2021 heeft de draagmoeder een ‘Affidavit’ – voorzien van apostille – ondertekend, opgesteld en ondertekend door [naam07] , Notary Public for [staat01] . De draagmoeder verklaart hier onder meer dat zij zich kan vinden in voornoemde Amerikaanse rechterlijke beslissing, dat haar intentie is dat de wensouders volledige voogdij over [voornaam minderjarige01] hebben, dat [kind01] niets van haar als ouder heeft te verwachten, dat zij instemt met een adoptie door [verzoeker02] en dat zij niet wenst te worden betrokken in een rechterlijke procedure in Nederland.
- In het DNA-rapport van Verilabs van 6 oktober 2022 met betrekking tot [voornaam minderjarige01] is vermeld dat het praktisch is bewezen dat [verzoeker01] zijn biologische vader is.
Beoordeling
Rechtsmacht
De rechtbank stelt vast dat in de beschikking van de rechtbank Amsterdam van 20 april 2022 is geoordeeld dat de rechtbank rechtsmacht heeft, omdat de zaak voldoende met de rechtssfeer van Nederland is verbonden.
De positie van de draagmoeder
De draagmoeder en haar partner kunnen in beginsel als belanghebbenden als bedoeld in artikel 798 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering worden aangemerkt. De rechtbank zal de draagmoeder en haar partner evenwel niet als belanghebbenden aanmerken. Dit gelet op de hierboven vastgestelde feiten, waaronder de ondertekende ‘Affidavit’ van de draagmoeder waarin zij kort gezegd heeft verklaard dat zij zich kan vinden in voornoemde Amerikaanse beslissing, dat [voornaam minderjarige01] niets van haar als ouder heeft te verwachten en waarin zij instemt met een adoptie door [verzoeker02] . Zij heeft eveneens aangegeven niet te willen worden betrokken in een rechtelijke procedure in Nederland. De rechtbank zal verdere oproeping dan ook achterwege laten.
Erkenning Amerikaanse beslissing en last tot inschrijving Amerikaanse beslissing
Toepasselijk recht
Nu het verzoek strekt tot het erkennen van een buitenlandse beslissing in Nederland en
tot het laten aantekenen van de Amerikaanse beslissing op de (zoals hieronder blijkt nog op te maken) geboorteakte van [voornaam minderjarige01] in de Nederlandse registers van de burgerlijke stand, is op deze verzoeken Nederlands recht van toepassing.
Juridisch kader: toetsing Amerikaanse beslissing
De rechtbank dient te beoordelen of de uit de Amerikaanse beslissing voortvloeiende, uit hoofde van afstamming vastgestelde, familierechtelijke rechtsbetrekkingen hier te lande van rechtswege kunnen worden erkend. De rechtbank zal in dit kader de in boek 10 van het Burgerlijk Wetboek (BW) geplaatste erkenningsregeling naar analogie toepassen op de afstammingsrechtelijke gevolgen van draagmoederschap.
Ingevolge art. 10:100 lid 1 BW wordt een buitenslands tot stand gekomen onherroepelijke rechterlijke beslissing waarbij familierechtelijke betrekkingen uit hoofde van afstamming zijn vastgesteld of gewijzigd in Nederland van rechtswege erkend, tenzij:
a. er voor de rechtsmacht van de rechter kennelijk onvoldoende aanknoping bestond met de rechtssfeer van dat land;
b. aan die beslissing kennelijk geen behoorlijk onderzoek of behoorlijke rechtspleging is voorafgegaan, of
c. de erkenning van die beslissing kennelijk onverenigbaar is met de openbare orde.
De erkenning van de beslissing kan, ook wanneer daarbij een Nederlander betrokken is, niet wegens onverenigbaarheid met de openbare orde worden geweigerd op de enkele grond dat daarop een ander recht is toegepast dan uit deze titel zou zijn gevolgd (lid 2).
Uitgangspunt van de wet is dat de Amerikaanse beslissing waarbij familierechtelijke betrekkingen uit hoofde van afstamming zijn vastgesteld tussen [verzoeker01] en [voornaam minderjarige01] wordt erkend. Dit is slechts anders indien er voor de rechtsmacht van de rechter kennelijk onvoldoende aanknoping bestond met de rechtssfeer van dat land, aan de beslissing geen behoorlijk onderzoek of behoorlijke rechtspleging is voorafgegaan of de erkenning van de beslissing onverenigbaar is met de openbare orde.
Niet in geschil is dat sprake is geweest van behoorlijk onderzoek en rechtspleging.
Nu het draagmoederschap in de Verenigde Staten van Amerika heeft plaatsgevonden en de draagmoeder met haar partner daar woonachtig zijn, kan niet worden geoordeeld dat er voor de rechtsmacht van de Amerikaanse rechter kennelijk onvoldoende aanknoping bestond. In deze zaak gaat het om de vraag of de openbare orde zich verzet tegen erkenning van de in het buitenland tot stand gekomen familierechtelijke betrekkingen zoals vastgesteld in de Amerikaanse beslissing.
Openbare orde exceptie: zorgvuldig draagmoederschapstraject?
De rechtbank stelt vast dat de ambtenaar zich ten aanzien van de toetsing aan de voorwaarden in het kader van het traject van draagmoederschap zich aan het oordeel van de rechtbank refereert. De ambtenaar verwijst in dit kader naar het rapport van de Staatscommissie Herijking Ouderschap, ‘Kind en ouders in de 21e eeuw’ van 7 december 2016 en de jurisprudentie hieromtrent.
De rechtbank acht het in het kader van de openbare orde toets van belang om te beoordelen of het in het buitenland gevolgde traject van draagmoederschap zorgvuldig heeft plaatsgevonden, gelet op de ingrijpende gevolgen van draagmoederschap voor de rechten en verplichtingen van zowel het kind, de draagmoeder als de wensouders in kwestie. Hierbij zijn de aanbevelingen van voornoemde Staatscommissie van belang en de door het kabinet in zijn brief van 12 juli 2019 (kamerstukken TK 2018/2019, 33836, nr. 45) geformuleerde waarborgen om het traject zorgvuldig en transparant te laten verlopen en zoveel mogelijk rechtszekerheid te bieden aan de draagmoeder, de wensouders en het kind. Hieruit volgt dat het voor kinderen van groot belang is om te (kunnen) achterhalen uit wie zij zijn geboren, van wie zij genetisch afstammen en onder welke omstandigheden zij zijn ontstaan en geboren. Het recht van het kind om zijn of haar afstamming te kennen is een mensenrecht dat is opgenomen in artikel 7 van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind.
Nu [verzoeker01] in de Amerikaanse beslissing als ouder is aangemerkt van het kind dient hierbij met name te worden beoordeeld of de belangen van het kind en de draagmoeder voldoende in acht zijn genomen.
Op grond van de overgelegde stukken en dat wat op de zitting is besproken, komt de rechtbank tot het oordeel dat het draagmoederschapstraject dat verzoekers in de Verenigde Staten van Amerika hebben doorlopen zorgvuldig heeft plaatsgevonden. Voor [voornaam minderjarige01] is zijn volledige ontstaansgeschiedenis te achterhalen. De draagmoeder is bekend en de band met haar en haar familie is volgens verzoekers zeer goed. Verzoekers hebben verklaard dat zij “erbij hoort” en dat er boeken met foto’s aanwezig zijn. De draagmoeder heeft juridisch advies ontvangen van haar eigen advocaat, waarin zij is gewezen op haar rechten, verantwoordelijkheden en verplichtingen op basis van de bestaande wetgeving in de VS. Ook is gebleken dat voor haar medische zorg was geregeld. De eiceldonatrice is bekend en [voornaam minderjarige01] is in staat om via [kliniek01] in contact te komen met haar. Daarnaast hebben verzoekers op de zitting aangegeven dat zij nu ook nog goed contact met de eiceldonatrice hebben.
Gebleken is dat het juridisch ouderschap van [verzoeker01] vanaf de geboorte van [voornaam minderjarige01] is vastgesteld en dat hij eveneens met het gezag over [voornaam minderjarige01] is belast, een en ander in overeenstemming met de wetgeving van [staat01] , VS. De rechtbank kwalificeert deze Amerikaanse beslissing als een ontkenning van het vaderschap van de partner van de draagmoeder en een vaststelling van het ouderschap van [verzoeker01] . De rechtbank is dan ook van oordeel dat de Amerikaanse beslissing van rechtswege in Nederland kan worden erkend. Dit verzoek zal worden toegewezen.
Juridisch kader: aantekening maken op geboorteakte
Verzoekers verzoeken de ambtenaar te gelasten een latere vermelding van de Amerikaanse beslissing betreffende de ontkenning van het vaderschap van de partner van de draagmoeder en de gerechtelijke vaststelling van het vaderschap van [verzoeker01] toe te voegen aan de (zoals hierna blijkt: nog op te maken) geboorteakte.
Artikel 1:20b BW bepaalt – voor zover hier van belang – dat op verzoek van een belanghebbende dan wel ambtshalve van akten en uitspraken die buiten Nederland overeenkomstig de plaatselijke voorschriften door een bevoegde instantie zijn opgemaakt of gedaan en een overeenkomstige uitwerking hebben als de akten en rechterlijke uitspraken, bedoeld in artikel 1:20 BW, door de ambtenaar van de burgerlijke stand een latere vermelding wordt toegevoegd aan de desbetreffende in de registers van de burgerlijke stand hier te lande voorkomende geboorteakte, tenzij de Nederlandse openbare orde zich hiertegen verzet.
De rechtbank stelt vast dat de Amerikaanse beslissing een ontkenning van het vaderschap van de partner van de draagmoeder en een vaststelling van het ouderschap van [verzoeker01] over [voornaam minderjarige01] betreft, zodat deze beslissing overeenkomt met een Nederlandse rechterlijke uitspraak zoals bedoeld in artikel 1:20 BW. Van de beslissing van deze rechtbank dat de Amerikaanse uitspraak van rechtswege in Nederland kan worden erkend dient dan ook een latere vermelding op de (nog op te maken) geboorteakte van [voornaam minderjarige01] te worden gemaakt. De rechtbank zal dan ook in die zin de ambtenaar gelasten een latere vermelding te plaatsen op de nog op te maken geboorteakte van [voornaam minderjarige01] . De rechtbank stelt vast dat dit overeenkomt met het door de ambtenaar in zijn brief van 6 december 2021 ingenomen standpunt omtrent het registreren van de Amerikaanse beslissing op de nog op te maken geboorteakte van [voornaam minderjarige01] .
Adoptie
Verzoekers verzoeken de adoptie van [voornaam minderjarige01] door [verzoeker02] uit te spreken.
Toepasselijk recht
Op grond van artikel 10:105 BW is op het verzoek het Nederlandse recht van toepassing.
De rechtbank stelt vast dat bij de Amerikaanse beslissing het ouderschap van [verzoeker01] vanaf de geboorte van [voornaam minderjarige01] is vastgesteld. In dit geval is dan ook sprake van een adoptie door de partner van de ouder. De artikelen 1:227 en 1:228 BW zijn van toepassing.
De rechtbank stelt vast dat verzoekers meer dan drie jaar samen wonen en dat inmiddels ook is voldaan aan de in artikel 1:228 onder f BW gestelde eis van gedurende tenminste een jaar gezamenlijk verzorgen en opvoeden van [voornaam minderjarige01] . [voornaam minderjarige01] is ruim 1,5 jaar en verblijft sinds zijn geboorte op [geboortedatum01] 2021 bij verzoekers.
De draagmoeder heeft zoals blijkt uit haar verklaring ingestemd met de adoptie van [voornaam minderjarige01] door [verzoeker02] .
De Raad adviseert om het verzoek tot adoptie van [voornaam minderjarige01] door [verzoeker02] toe te wijzen.
Nu aan de overige vereisten van de artikelen 1:227 en 1:228 BW eveneens is voldaan, zal de rechtbank het verzoek tot adoptie in het belang van [voornaam minderjarige01] toewijzen.
De rechtbank zal in verband met het bepaalde in artikel 2, eerste lid, aanhef en onder sub k van het Besluit gezagsregisters tevens bepalen dat de griffier, wanneer deze uitspraak in kracht van gewijsde is gegaan, een afschrift van deze beschikking zal doen toekomen aan het gezagsregister om daarin aantekening te doen van deze beschikking.
Geslachtsnaam na adoptie
De rechtbank overweegt dat [voornaam minderjarige01] op grond van artikel 1:5 lid 3 BW de geslachtsnaam [verzoeker01] [verzoeker02] houdt. Dit is overeenkomstig de wens van verzoekers.
Vaststellen geboortegegevens
Toepasselijk recht
Nu het gaat om het vaststellen van de noodzakelijke gegevens voor het opmaken van de geboorteakte van [voornaam minderjarige01] en opname daarvan in de Nederlandse registers, acht de rechtbank Nederlands recht van toepassing op het verzoek.
De ambtenaar heeft in zijn brief van 6 december 2021 een voorstel gedaan voor de vast te stellen geboortegegevens van [voornaam minderjarige01] . Verzoekers hebben aangegeven met dit voorstel te kunnen instemmen.
Juridisch kader
Op grond van artikel 1:25c, eerste lid, BW kan, indien ten aanzien van een buiten Nederland geboren persoon geen akte van geboorte overeenkomstig de plaatselijke voorschriften door een bevoegde instantie is opgemaakt of kan worden overgelegd, op verzoek van een belanghebbende de rechtbank Den Haag de voor het opmaken van een geboorteakte noodzakelijke gegevens vaststellen, indien die persoon Nederlander is dan wel Nederlands onderdaan niet-Nederlander is geweest, die persoon rechtmatig verblijft op grond van artikel 8, onder c en d, van de Vreemdelingenwet 2000 dan wel op grond van dit boek een latere vermelding aan de akte van geboorte moet worden toegevoegd. Op grond van het tweede lid van dat artikel houdt de rechtbank rekening met alle bewijzen en aanwijzingen omtrent de omstandigheden waaronder, en het tijdstip waarop de geboorte moet hebben plaatsgehad. De geslachtsnaam, de voornamen, alsmede de plaats en de dag van de geboorte van de vader en van de moeder worden vastgesteld, voor zover daarvoor aanwijzingen zijn verkregen.
Op grond van artikel 1:20 lid 1 onder a BW – voor zover hier van belang – voegt de ambtenaar aan de onder hem berustende akten van de burgerlijke stand latere vermeldingen toe van rechterlijke uitspraken waarvan de dagtekening ten minste drie maanden oud is en die een adoptie inhouden. Op grond van dit artikel dient dan ook een latere vermelding aan de akte van geboorte te worden toegevoegd, zodat de geboortegegevens van [voornaam minderjarige01] door deze rechtbank kunnen worden vastgesteld.
De rechtbank zal overeenkomstig het advies van de ambtenaar, waarmee verzoekers instemmen, beslissen.
Verzoek te verstaan dat de familierechtelijke betrekking van [voornaam minderjarige01] met [verzoeker01] in stand blijft
Verzoekers verzoeken te verstaan dat de familierechtelijke betrekking van [voornaam minderjarige01] met [verzoeker01] in stand blijft. De Raad heeft in het kader van de adoptie ook nog geadviseerd te verstaan dat na de adoptie verzoekers gezamenlijk het gezag over [voornaam minderjarige01] uitoefenen.
De rechtbank is van oordeel dat deze zogenoemde “verstaan” verzoeken zich niet voor opname in het dictum van deze beslissing lenen.
De rechtbank stelt evenwel het volgende vast. [verzoeker01] is – zoals hiervoor is gebleken – vanaf de geboorte van [voornaam minderjarige01] als juridisch ouder belast met het eenhoofdig gezag over [voornaam minderjarige01] . [verzoeker02] zal, wanneer de uitspraak over de adoptie onherroepelijk is geworden, eveneens juridisch ouder zijn. Uit artikel 1:229 lid 3 BW volgt dat de familierechtelijke betrekking tussen de geadopteerde en zijn ouder en diens bloedverwanten blijft bestaan, indien de echtgenoot, geregistreerde partner of andere levensgezel van die ouder het kind adopteert. Hieruit volgt ook dat vanaf het moment dat de adoptie onherroepelijk is geworden verzoekers gezamenlijk het gezag over [voornaam minderjarige01] zullen uitoefenen.
Beslissing
De rechtbank:
stelt de volgende voor het opmaken van een geboorteakte noodzakelijke gegevens vast:
Geslachtsnaam : [geslachtsnaam01]
Voornamen : [voornaam minderjarige01]
Geboortedatum : [geboortedatum01] 2021
Geboorteplaats : [geboorteplaats01] , [staat01] , Verenigde Staten van Amerika
Geslacht : M (mannelijk)
Geslachtsnaam moeder : [naam04]
Voornamen moeder : [naam08]
Geboortedatum moeder : [geboortedatum02] 1990
Geboorteplaats moeder : [geboorteplaats02] , Verenigde Staten van Amerika
Geslachtsnaam vader : [naam04]
Voornamen : [naam09] ;
verklaart voor recht dat de beslissing van ‘the Circuit Court State of the State of [staat01] for the County of [county] ’ van de Verenigde Staten van Amerika van [datum01] 2021 waarbij familierechtelijke betrekkingen uit hoofde van afstamming tussen [verzoeker01] en het kind [kind01] , geboren op [geboortedatum01] 2021 te [geboorteplaats01] , [county01] County, [staat01] , Verenigde Staten van Amerika, zijn vastgesteld van rechtswege in Nederland worden erkend;
gelast de ambtenaar om op de nog op te maken geboorteakte van [kind01] een latere vermelding te plaatsen van voornoemde Amerikaanse beslissing, welke beslissing de ontkenning van het vaderschap van de partner van de draagmoeder, [naam04] , en de gerechtelijke vaststelling van het ouderschap van [verzoeker01] over [voornaam minderjarige01] betreft, toe te voegen aan de geboorteakte;
spreekt uit de adoptie van:
[kind01] , geboren op [geboortedatum01] 2021 te [geboorteplaats01] , [staat01] , Verenigde Staten van Amerika,
door [verzoeker02] , geboren op [geboortedatum03] 1988 te [geboorteplaats03] ;
bepaalt dat de griffier, wanneer deze uitspraak in kracht van gewijsde is gegaan, een afschrift van deze beschikking zal doen toekomen aan het gezagsregister, om daarin aantekening te doen van deze beschikking;
wijst af het meer of anders verzochte.
Deze beschikking is gegeven door mrs. J.C. Sluymer, C.S.F. de Nijs en A.M. Brakel, rechters, tevens kinderrechters, bijgestaan door mr. M.T.E. Krijger-van Huut als griffier en uitgesproken ter openbare terechtzitting van 24 november 2022.