Uitspraak
Vonnis
RECHTBANK ARNHEM
Sector civiel recht
zaaknummer / rolnummer: 186143 / HA ZA 09-1116
Vonnis van 22 december 2010
in de zaak van
1. [eiser],
wonende te [woonplaats],
2. [eiser],
wonende te [woonplaats],
eisers,
advocaat mr. J.W. Stegeman te Goor,
tegen
[gedaagde],
gedaagde,
advocaat mr. J.P.A. Greuters te Arnhem.
Partijen zullen hierna [eiser] c.s. en [gedaagde] genoemd worden.
1. De procedure en de verder beoordeling
1.1. Bij vonnis van 7 april 2010 is ing. J.K. Zeeman tot deskundige benoemd ter beantwoording van de in dat vonnis geformuleerde vragen. De deskundige heeft zijn deskundigenbericht van 9 juli 2010 ter griffie gedeponeerd. [eiser] c.s. hebben vervolgens een conclusie na deskundigenbericht tevens akte vermindering van eis genomen. [eiser] c.s. hebben bij deze conclusie bezwaren aangevoerd tegen de inhoud van het deskundigenbericht. Verder hebben zij hierbij hun eis verminderd in die zin dat in het petitum (telkens) voor € 31.931,55 dient te worden gelezen € 29.544,55, voor € 268.068,45 dient te worden gelezen € 270.455,45 en voor € 33.089,55 dient te worden gelezen
€ 30.702,55. Daarna heeft [gedaagde] een antwoordconclusie na deskundigenbericht genomen, waarin zij zich aan de bevindingen van de deskundige geconformeerd. Ten slotte is vonnis bepaald.
1.2. Uit het deskundigenbericht wordt als volgt geciteerd:
“Beantwoording vraag 1: Welke mogelijkheden zijn er om de benedenverdieping van de [adres] aan te sluiten op het gemeentelijk riool?
Een even simpele als doeltreffende mogelijkheid is om in de stookruimte een vuilwaterpomp te monteren zoals b.v. een Sanivite Silence pomp. Daarop primair de verzamelleiding aan te sluiten van douche, wastafel en expansieafvoer CV. Daartoe de verhoogde dorpel in de stookruimte gedeeltelijk openhakken om de afvoer bloot te leggen. Bezien moet worden of binnen-onderkant van de bestaande leiding hoger ligt dan binnen-onderkant van de laagste invoer van de pomp. Indien noodzakelijk de pomp iets verlagen door de cementdekvloer onder de pomp te verwijderen.
Daar de huidige wasmachineafvoer voorbij de stookruimte is aangesloten op de grondleiding deze laten vervallen en een doorvoer boren naar de stookruimte om de wasmachine aan te sluiten op de boveninlaat van de vuilwaterpomp (details zie Bijlage 4).
Vanaf de vuilwaterpomp een PVC leiding diameter 32 mm in de stookruimte opvoeren tot plafondhoogte, doorvoeren door de wanden van de wasruimte tot achter de stalen balk in de hal en vervolgens achter de stalen balk leiden naar de voorgevel, de voorgevel doorboren en de pvc leiding met pvc hulpstukken aansluiten op het daar aanwezige buitenriool bij de gevel. Horizontale gedeelte van de pvc leiding afschot geven van 1% - 3%.
De pomp aansluiten op de aanwezige wandcontactdoos in de stookruimte.
Beantwoording vraag 2: Zijn er ook alternatieven (zoals een IBA) voor aansluiting op het gemeentelijk riool?
Volgens de wet Milieubeheer, het Besluit lozing afvalwater huishoudens en de gemeentelijke bouwverordening is het verboden om binnen 40 meter van een openbaar riool een IBA te plaatsen. Een alternatief om via een privé persriool zowel de geringe hoeveelheid grijs water als het hemelwater van het achtererf te verpompen naar de aansluiting op het gemeenteriool is een mogelijkheid die is omschreven in de offerte van Bouwman (…). Ondergetekende kwalificeert deze oplossing als “schieten met een kanon op een muis”. Het is wellicht een mogelijkheid als partij [eiser] naderhand in het souterrain meer sanitaire toestellen wil aanbrengen waaronder ook toiletten, maar het is aan de rechter om te beoordelen of deze dure oplossing kan worden toegerekend aan de verkopende partij [gedaagde]-Voorbrood.
Beantwoording vraag 3: Indien er meer mogelijkheden zijn: wat zijn de voor- en nadelen van de verschillende mogelijkheden?
De oplossing omschreven bij de beantwoording van vraag 1 is de standaard oplossing bij woningbouw als men sanitaire toestellen wil afvoeren die onder het niveau van het gemeenteriool zijn gelegen. Indien sprake is van een combinatie van fecaliënafvoer en “grijs water”dan is een combinatie van vermaler en afvoerpomp in de sanitairhandel leverbaar, waarbij het vroegere hinderlijke geluid van de vermaler met de moderne types is teruggebracht tot het geluid van een toiletstortbak.
Daar in het onderhavige geval slechts een silence vuilwaterpomp nodig is om aan de voorgeschreven afvoervoorziening te voldoen is het geluid gelijk aan dat van een wasmachinepomp.
De stellingname van partij [eiser] dat hij had mogen verwachten dat het souterrain middels een vrij verval riool (met de nodige vervalputten!) zou zijn aangesloten op het riool aan de Van Spaenweg (gelet op de erfdienstbaarheid uit 1959) is naïef, onderbouwd met het gestelde onder waarnemingen van algemene aard. Er zouden erfdienstbaarheden met de buren moeten zijn gesloten en het onderhoud van een dergelijk combinatieriool zou altijd ten laste moeten zijn gekomen van de gezamenlijke eigenaren. Daarvan is geen sprake in de koopovereenkomst. Een persriool, als geoffreerd door Bouwman, vraagt een jaarlijks onderhoud dat onder productie 14 bij dagvaarding is berekend. Bovendien moet daarvoor de gehele oprit worden opengelegd. Een vuilwaterpomp als omschreven bij de beantwoording van vraag 1 heeft een garantie van 2 jaar en een economische levensduur van 10 jaar zonder preventief onderhoud. Hooguit periodiek een ontkalker toevoeren om het apparaat te reinigen (maar dat moet men met een koffiezetapparaat ook doen.)
De aanwezige wandcontactdoos in de stookruimte kan bij de voorgestelde oplossing worden benut.
Beantwoording vraag 4: Wat zijn de kosten van de verschillende mogelijkheden? Wat is de levensduur van de pomp (ingeval zou worden gekozen voor aansluiting op het riool door middel van een pompinstallatie)?
Aankoop Sanivite Silence pomp Bruto prijs SFA excl. BTW € 663,=
4 gaten boren met diamantboor. diameter 40 mm (PN Techniek [woonplaats]) € 80,=
7 m1 pvc riool diameter 32 mm + hulpstukken Bruto prijzen € 35,=
Hulpstukken diameter 40 mm € 5,=
Hulpstukken overgang buitenriool € 10,=
Ophakken opstorting en evt. cementdekvloer 3 manuur à € 45,= € 135,=
Opgraven buitenriool, aansluiting en montage pvc riool + pomp 9 manuur à € 45,= € 405,=
Totaal exclusief BTW € 1333,=
BTW 19% € 253,=
Totaal inclusief BTW € 1586,=
Levensduur pomp minimaal 10 jaar bij normaal gebruik.”
1.3. Naar aanleiding van de opmerkingen van [eiser] c.s. bij het conceptrapport heeft de deskundige de begroting bijgesteld naar € 1.600,= in verband met een nog benodigde werkschakelaar voor de elektrische aansluiting van de pomp.
1.4. Hierover wordt het volgende overwogen. Het betoog van [eiser] c.s. dat de deskundige ten onrechte niet ‘de’ mogelijkheden heeft genoemd voor aansluiting op het gemeentelijke riool, maar alleen de mogelijkheid die hij als de meest redelijke beschouwt, wordt verworpen. Uit de beantwoording van vraag 2 blijkt dat de deskundige als alternatief noemt het aanleggen van een privé persriool, zoals begroot door Bouwman. Daarmee heeft de deskundige – zij het impliciet – tevens een begroting gegeven van de kosten van deze oplossing, namelijk de kosten zoals door Bouwman zijn opgegeven. Het bezwaar dat de deskundige slechts een opgave doet van de kosten van de oplossing waar zijn voorkeur naar uitgaat, wordt dus eveneens verworpen.
Met het deskundigenbericht is voorts niet beoogd de deskundige opdracht te geven tot het in detail alle pompen die op de markt zijn te bespreken. De rechtbank vat de deskundige aldus op dat zijns inziens een Sanibroyeur Sanivite Silence pomp een deugdelijke oplossing is, terwijl de door Bouwman voorgestelde oplossing weliswaar eveneens deugdelijk is, maar gezien de wanverhouding tussen de op te lossen problematiek en de kosten daarvan geen redelijk alternatief. Weliswaar is het aan de rechtbank voorbehouden uiteindelijk te oordelen, maar dat neemt niet weg dat ook de deskundige zich vanuit zijn deskundigheid hieromtrent een oordeel kan (en moet) vormen.
Het verweer dat de deskundigenbericht van onwaarde is omdat de deskundige niet alle voor- en nadelen objectief op een rijtje heeft gezet, wordt eveneens verworpen. Met de opmerking van de deskundige dat de door hem voorgestelde pomp niet meer geluid geeft dan een wasmachinepomp en de vermaler van een mogelijk te installeren toilet niet meer dan een toiletstortbak, heeft hij voldoende inzichtelijk gemaakt welk geluidsniveau van die apparaten valt te verwachten. Welke voor- en nadelen overigens niet deugdelijk zouden zijn weergegeven is de rechtbank niet duidelijk.
1.5. Ook het verweer dat de deskundige door de toonzetting van zijn rapport blijk geeft van partijdigheid wordt verworpen. Aan [eiser] c.s. kan worden toegegeven dat de deskundige zich her en der in relatief sterke bewoordingen heeft uitgedrukt, maar dat wettigt niet de gevolgtrekking dat de deskundige partijdig zou zijn.
1.6. Dan voeren [eiser] c.s. aan dat van hen niet kan worden verwacht een Sanibroyeur pomp te installeren aangezien deze pomp – naar zij voorzien – het afvoeren van het wasmachinewater niet aan zal kunnen. Zij stellen meer dan één keer per dag een 95 graden was te willen kunnen doen, zij stellen de wasmachine niet te kunnen ontkalken aangezien de pomp de ontkalkingsmiddelen niet kan verdragen en zij stellen onvoldoende zekerheid te hebben over wat er zou gebeuren als de Sanibroyeur, bijvoorbeeld door een stroomstoring, niet meer zou functioneren. De deskundige heeft ten aanzien van deze bezwaren, die ook reeds in de opmerkingen van [eiser] c.s. naar aanleiding van het conceptrapport naar voren waren gebracht, overwogen dat deze hem ongegrond voorkomen. Hij heeft er op gewezen dat in [woonplaats] het meest zachte water van Nederland in de leidingen wordt gepompt, zodat het niet nodig is de wasmachine te ontdoen van ketelsteen. Hij heeft aangeven dat volgens opgave van de fabrikant één maal per dag een was op 95 graden kan worden verwerkt door de pomp, terwijl bovendien de pomp 1 à 2 liter water bevat om de temperatuur van het erin gepompte water te mitigeren. De deskundige heeft erop gewezen dat het bezwaar dat de pomp geen verven, loog of chemische producten, of vetten of etensresten kan verwerken, geen hout snijdt, aangezien het überhaupt niet is toegestaan dergelijke producten op het riool te lozen. Ook het argument dat mogelijk waterschade ontstaat bij stroomuitval acht de deskundige gezocht, aangezien bij stroomuitval niet alleen de pomp, maar ook de wasmachine en het warmwatertoestel uitvalt.
1.7. De rechtbank acht deze overwegingen van de deskundige overtuigend en maakt deze tot de hare.
1.8. Daar komt nog het volgende bij. De deskundige heeft ten aanzien van de wasmachine nog opgemerkt:
“Een alternatieve oplossing voor de wasmachine, welke in veel souterrains wordt toegepast (…) is het plaatsen van zijn frontlader wasmachine op een ergonomisch aantrekkelijke stahoogte. De vloer van het souterrain ligt op 2,50 meter min Peil terwijl de begane grond cusvellervloer ten minste 15 cm dik is. Resulteert een vrije hoogte in het souterrain van 2,35 meter. De getekende afvoerbuis van de pomp ligt op ca 2,25 meter boven de vloer. De pomp van de wasmachine kan het waswater 1 meter oppompen. Door het afvoerpunt van de wasmachinepomp op 1,25 meter boven de souterrain vloer te plaatsen kan het water direct in de afvoerleiding worden gepompt.”
1.9. Tegen deze overweging hebben [eiser] c.s. niets aangevoerd. Dat wil zeggen dat de bezwaren wat betreft het wassen op 95 graden, het risico van overstroming en de mogelijkheid tot ontkalken van de wasmachine alle kunnen worden ondervangen door de wasmachine op stahoogte te plaatsen.
1.10. Hoewel aan [eiser] c.s. kan worden toegegeven dat een partij die schade lijdt door een wanprestatie van haar wederpartij niet per se genoegen hoeft te nemen met de goedkoopste oplossing, is het anderzijds ook niet zo dat de schadelijdende partij zonder meer aanspraak kan maken op de oplossing die hij prefereert, ongeacht de kosten daarvan. De schadelijdende partij kan in beginsel aanspraak maken op de redelijke kosten welke gemoeid zijn met het in overeenstemming brengen van de onroerende zaak met hetgeen hij mocht verwachten. Hier kan worden vastgesteld dat de oplossing die [eiser] c.s. voorstaan kosten meebrengt van - naar aanvankelijk gevorderd - € 31.931,55 dan wel - na vermindering van eis - € 29.544,55, terwijl de deskundige de kosten van de door hem voorgestelde oplossing heeft begroot op € 1.600,00. Die oplossing komt de rechtbank redelijk voor. De schadebeperkingsplicht van [eiser] c.s. brengt dan in redelijkheid mee dat zij de wasmachine op stahoogte plaatsen. In het kader van die schadebeperkingsplicht kan van [eiser] c.s. eveneens worden gevergd dat zij zich neerleggen bij de extra leiding die in de door de deskundige voorgestelde oplossing nodig zal zijn.
1.11. [eiser] c.s. hebben voorts aangevoerd dat de deskundige ten onrechte niet tot uitgangspunt heeft genomen dat vanaf de benedenverdieping zwart water op het gemeentelijk riool moet kunnen worden geloosd, aangezien de partijen in het door hen gevoerde processueel debat geen onderscheid hebben gemaakt tussen grijs en zwart water. Zij stellen dat zij mochten verwachten dat de aansluiting op het gemeentelijk riool zou bestaan voor elk soort afvalwater, aangezien [gedaagde] bij de verkoop in de door haar verstrekte informatie geen beperkingen ten aanzien van de gradatie afvalwater heeft aangebracht. Daarbij voeren [eiser] c.s. nog aan dat zij, anders dan de deskundige meent, wel degelijk mochten verwachten dat sprake zou zijn van een vrije valriool.
Hierover wordt als volgt overwogen. Op grond van de mededeling van [gedaagde] dat de woning was aangesloten op het gemeentelijke riool mochten [eiser] c.s. in redelijkheid verwachten dat de woning in de staat waarin deze zich bevond was aangesloten op het gemeentelijk riool. De door de deskundige voorgestelde oplossing is afdoende om die situatie tot stand te brengen. Verder gaat de vergoedingsplicht van [gedaagde] niet. Indien [eiser] c.s. plannen hebben de woning te verbouwen en de keuken naar het souterrain te verplaatsen, kan dat tot gevolg hebben dat ook een zwaardere pomp dient te worden aangeschaft. Overigens zou daartoe ook de Sanicubic Classic en de Sanicubic Pro volstaan, nu die volgens opgave van de fabrikant geschikt zijn voor afvoeren van afvalwater van vaatwasser en spoelbak. Iedere koper van een huis die voornemens is aanpassingen als het verplaatsen van keukens of toilet te verrichten, dient er echter rekening mee te houden dat hij genoopt zal zijn tot enige aanpassing van de onderliggende infrastructuur. Dat behoeft dus niet voor rekening van [gedaagde] te komen.
1.12. De schade dient dan ook in redelijkheid te worden begroot op de kosten van het aanbrengen van een Sanibroyeur Sanivite Silence pomp.
1.13. [eiser] c.s. hebben tegen de begroting van die kosten door de deskundige eveneens bezwaren aangevoerd. Zij hebben aangevoerd dat het aantal uren dat de deskundige begroot voor het uithakken van de put voor plaatsing van de pomp niet reëel is, aangezien sprake is van gewapend beton. Dat verweer wordt verworpen. De deskundige moet in staat worden geacht te kunnen beoordelen welke werkzaamheden gemoeid zijn met het uithakken van een deel van een betonvloer. De rechtbank zal de deskundige op dit punt dan ook in zijn begroting volgen. Ook het verwijt dat de deskundige ongemotiveerd aan de offerte van BB Warmteservice is voorbijgegaan mist grond. De deskundige heeft op pagina 8 van zijn rapport gemotiveerd waarom er op die offerte het nodige is af te dingen.
Verder hebben [eiser] c.s. aangevoerd dat de deskundige geen begroting voor herstelwerkzaamheden heeft gemaakt. Dat verweer is terecht voorgedragen. Bij werkzaamheden als de onderhavige is aannemelijk dat enige herstelwerkzaamheden nodig zullen zijn. Die kosten zijn niet kenbaar in de begroting opgenomen. De rechtbank zal daarvoor schattenderwijs een bedrag van € 500,00 vaststellen voor materiaal en arbeidsloon.
1.14. Verder hebben [eiser] c.s. aangevoerd dat de door de deskundige voorgestelde pomp geen condenswater van de verwarmingsketel kan afvoeren. Zij hebben dat onderbouwd door verwijzing naar de informatie over aansluitmogelijkheden die door de fabrikant wordt verstrekt. Uit die informatie lijkt inderdaad te volgen dat voor het afvoeren van condenswater een andere pomp nodig is, namelijk een Sanicondens Best of een Sanicondens Plus. Dit bezwaar hebben [eiser] c.s. niet bij hun opmerkingen op het conceptrapport aan de deskundige voorgehouden. De deskundige is op dit aspect niet ingegaan. Hoewel het voor de hand zou liggen de deskundige op dit aspect een nadere vraag te stellen, zal de rechtbank daartoe niet overgaan, omdat de nadere proceskosten voor de partijen en de kosten van het aanvullende deskundigenbericht niet in verhouding staan tot het met dit aspect gemoeide (financiële) belang. De rechtbank gaat er vanuit, dat, conform de – door [gedaagde] niet betwiste – opgave van de fabrikant van Sanibroyeur, een aparte pomp voor de afvoer van de cv-installatie nodig zal zijn. Ook [eiser] c.s. hebben aangevoerd dat, mocht de rechtbank hun bezwaren tegen het deskundigenbericht niet delen, dan theoretisch een optie zou zijn een combinatie van de Sanicubic Expert Line ofwel de Sanicubic Pro Expert-line in combinatie met ofwel de Sanicondens Best ofwel de Sanicondens Plus. De rechtbank zal de met de aanschaf en installatie van een Sanicondens Best of Sanicondens Plus gemoeide extra kosten ingevolge artikel 6:97 BW schattenderwijs vaststellen op een bedrag van € 500,00 inclusief btw, waarvan ongeveer € 200,00 ex btw voor de pomp en het overige voor de installatie en aansluiting daarvan.
1.15. Uit het deskundigenbericht blijkt dat de levensduur van de door de deskundige voorgestelde pomp ongeveer tien jaar bedraagt. Nu [eiser] c.s. uit de mededeling dat de woning was aangesloten op het gemeentelijke riool niet behoefden te begrijpen dat zij na tien jaar weer voor de kosten van vervangen van de aansluitvoorziening zouden komen te staan, zal de rechtbank bij de begroting ook rekening houden met de vervangingskosten. Daarbij zal er – naar redelijke schatting – van uit worden gegaan dat [eiser] c.s. twintig jaar in de woning zullen blijven wonen. Hun stelling dat zij daar dertig jaar zullen blijven wonen acht de rechtbank te speculatief. Voor de kosten van vervanging van de pompen zal een bedrag van € 1.200,00 worden begroot, zijnde ongeveer € 1.000,00 inclusief btw voor kosten van vervanging en € 200,00 voor bijkomende kosten zoals arbeid. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat de over dit bedrag in tien jaar te accumuleren rente zal opwegen tegen de inflatie.
1.16. De rechtbank heeft de primaire vordering van [eiser] c.s. opgevat als een vordering tot wijziging van de gevolgen van de overeenkomst ter opheffing van het nadeel dat [eiser] c.s. bij instandhouding van de overeenkomst lijden (zie het vonnis van 27 januari 2010 onder 4.1.). De conclusie uit het voorgaande is dat de primaire vordering van [eiser] c.s. zal worden toegewezen in dier voege dat de gevolgen van de koopovereenkomst tussen partijen van 18/19 juli 2007 zullen worden gewijzigd ingevolge artikel 6:230 lid 2 BW in die zin dat de overeengekomen prijs zal worden verminderd met € 3.800,00. Aan de subsidiaire en meer subsidiaire vordering wordt niet toegekomen.
1.17. De vordering tot vergoeding van buitengerechtelijke kosten zal worden afgewezen. [eiser] c.s. hebben niet (voldoende onderbouwd) gesteld dat zij deze kosten daadwerkelijk hebben gemaakt en dat die kosten betrekking hebben op verrichtingen die meer omvatten dan een enkele aanmaning, het enkel doen van een schikkingsvoorstel, het inwinnen van eenvoudige inlichtingen of het op gebruikelijke wijze samenstellen van het dossier.
1.18. De gevorderde rente over de hoofdsom zal - als onbetwist - worden toegewezen zoals gevorderd.
1.19. [gedaagde] zal als de grotendeels in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. Omdat een aanzienlijk deel van het gevorderde bedrag wordt afgewezen, begroot de rechtbank de proceskosten aan de zijde van [eiser] c.s. op basis van het toegewezen bedrag op:
- dagvaarding EUR 85,98
- vast recht 805,00
- deskundigen 2.843,15
- salaris advocaat 1.152,00 (3 punt × tarief EUR 384,00)
Totaal EUR 4.886,13
1.20. Het meer of anders gevorderde zal worden afgewezen.
2. De beslissing
De rechtbank
2.1. wijzigt de gevolgen van de koopovereenkomst tussen partijen van 18/19 juli 2007 ingevolge artikel 6:230 lid 2 BW in die zin dat de overeengekomen prijs wordt verminderd met € 3.800,00,
2.2. veroordeelt [gedaagde] om aan [eiser] c.s. te betalen een bedrag van EUR 3.800,00 (drieduizendachthonderd euro), vermeerderd met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6:119 BW over het toegewezen bedrag vanaf 22 augustus 2007 tot de dag van volledige betaling,
2.3. veroordeelt [gedaagde] in de proceskosten, aan de zijde van [eiser] c.s. tot op heden begroot op EUR 4.886,13, te vermeerderen met de wettelijke rente over dit bedrag vanaf de veertiende dag na betekening van dit vonnis tot de dag van volledige betaling,
2.4. verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad,
2.5. wijst het meer of anders gevorderde af.
Dit vonnis is gewezen door mr. A.E.B. ter Heide en in het openbaar uitgesproken op 22 december 2010.