ECLI:NL:RBAMS:2024:5230

Uitspraak

vonnis

RECHTBANK AMSTERDAM

Afdeling privaatrecht

zaaknummer / rolnummer: C/13/752715 / HA ZA 24-686

Vonnis van 21 augustus 2024

in de zaak van

[eiser],

wonende te [woonplaats] ,

eiser,

advocaat mr. E.H.F. Dings te Amsterdam,

tegen

de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid

NOORDKAAP TV PRODUCTIES B.V.,

gevestigd te Amsterdam,

gedaagde,

advocaat mr. J.A.K. van den Berg te Amsterdam.

Partijen zullen hierna [eiser] en Noordkaap worden genoemd.

1.De procedure

1.1.

Het verloop van de procedure blijkt uit:

de dagvaarding van 6 februari 2024, met producties,
de conclusie van antwoord, met producties,
het tussenvonnis van 18 april 2024 van de kantonrechter waarin een mondelinge behandeling is gelast,
het proces-verbaal van de mondelinge uitspraak van 27 juni 2024 van de kantonrechter waarin de zaak is verwezen naar de kamer voor andere zaken dan kantonzaken van deze rechtbank,
het proces-verbaal van mondelinge behandeling van 27 juni 2024 en de daarin opgenomen proceshandelingen en processtukken.

1.2.

Ten slotte is vonnis bepaald.

2.De feiten

2.1.

[eiser] is als ondernemer betrokken geweest bij diverse activiteiten, zoals de verkoop van boten. Zijn laatste ondernemingsactiviteiten waren in de bouw en aannemerij.

2.2.

Noordkaap produceert het programma ‘Undercover in Nederland’ dat op televisie wordt uitgezonden door Talpa (SBS6). In dit programma stelt presentator [naam] misstanden aan de kaak, veelal gefilmd met de verborgen camera, gevolgd door een op camera vastgelegde confrontatie.

2.3.

Noordkaap heeft in een uitzending van 22 mei 2022 aandacht besteed aan [eiser] . Voorafgaand aan die uitzending hebben Noordkaap en [eiser] in onderling overleg afgesproken dat hij in die uitzending onherkenbaar in beeld zal worden gebracht en dat zijn naam niet zal worden genoemd. Noordkaap is die afspraken nagekomen in de uitzending van 22 mei 2022.

2.4.

In die uitzending is [eiser] geconfronteerd met de koper van een boot die [eiser] zou leveren. De boot is betaald door de koper maar is niet geleverd door [eiser] en de koopsom is niet, althans niet volledig, aan de koper terug betaald.

2.5.

Daarnaast zijn de volgende personen aan het woord gekomen in die uitzending van 22 mei 2022:

2.5.1.

Een makelaar vertelt over de verkoop van een woning aan [eiser] voor een bedrag van ruim 1 miljoen euro,. Bij de koop heeft [eiser] toegezegd dat hij op korte termijn grote sommen geld zal ontvangen. Volgens die makelaar is [eiser] niet geslaagd financiering te verkrijgen en is de koop ontbonden. [eiser] heeft een schuldbekentenis ondertekend voor vergoeding van de verschuldigde boete van 10% van de koopsom en aanvullende schade. [eiser] heeft daar niet aan voldaan, aldus deze makelaar.

2.5.2.

Een verhuurder van bedrijfspanden vertelt dat hij in het verleden een bedrijfspand aan [eiser] heeft verhuurd. [eiser] heeft niet alle huurtermijnen tijdig of volledig voldaan. De opgelopen huurachterstand bedraagt ongeveer 30.000 euro.

2.5.3.

Een ondernemer vertelt de levering van goederen aan [eiser] . De facturen voor een bedrag van ongeveer 4.500 euro zijn onbetaald gebleven.

2.5.4.

Een andere ondernemer vertelt ook over de levering van goederen. Hij heeft vier jaar moeten wachten op betaling van de door hem geleverde goederen. Volgens deze ondernemer heeft [eiser] altijd moeite gehad met tijdig betalen en heeft daarbij veelal smoesjes opgevoerd over het niet kunnen betalen.

2.5.5.

Een IT-ondernemer vertelt over onbetaald gebleven facturen voor werk dat hij heeft uitgevoerd voor een project van [eiser] (het opzetten van een recreatiepark) dat nimmer is gerealiseerd.

2.5.6.

Een autodealer vertelt dat [eiser] bij hem een nieuwe BMW i8 heeft besteld, met het verzoek de auto op zijn naam te zetten. Vervolgens heeft [eiser] de nieuwe auto niet betaald en afgenomen Door de auto al op de naam van [eiser] te zetten kan die ongebruikte auto niet meer als nieuw worden verkocht maar moet die voor een lagere prijs tweedehands worden verkocht, aldus deze autodealer.

2.5.7.

Een ander vertelt over de verkoop van een pand aan [eiser] die niet in staat is gebleken de koopsom te betalen en het pand wel in gebruik heeft genomen. De daarvoor overeengekomen gebruikersvergoeding van dat pand is niet betaald door [eiser] , aldus deze persoon.

2.6.

In juli 2022 heeft Noordkaap opnieuw opnames gemaakt van [eiser] . Bij die opnames is [eiser] geconfronteerd met de verkoper van een (nieuwe) scooter. Die scooter is niet tijdig betaald of afgenomen door [eiser] .

2.7.

Dit beeldmateriaal is op 26 november 2023 uitgezonden, waarbij drie andere personen aan het woord komen: de eerdere eigenaar van een Combo-bus die aan [eiser] in gebruik is gegeven met de bedoeling van verkoop aan [eiser] , de buurman van [eiser] die in oktober 2022 een appartement aan [eiser] heeft verkocht en de eigenaar van de woning waar [eiser] werkzaamheden aan het dak heeft uitgevoerd. Op die werkplek is de confrontatie tussen [eiser] en de verkoper van de scooter opgenomen.

2.8.

In de uitzending van 26 november 2023 is [eiser] herkenbaar in beeld gebracht en wordt hij door de presentator consequent een oplichter is genoemd. In de opnames gemaakt van de confrontatie wordt ook aangekondigd dat hij herkenbaar in beeld zal worden gebracht.

2.9.

De uitzending van 26 november 2023 is in bewerkte versie te bekijken op internet (zowel websites als sociale mediadiensten) en streamingdiensten zoals KIJK.NL.

3.Het geschil

3.1.

[eiser] vordert bij vonnis, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:

“

I. gedaagde te gebieden binnen 24 uur na betekening van het in dezen te wijzen vonnis het beeld- en geluidsmateriaal dat met betrekking tot eiser in de aflevering van 26 november 2023 (aflevering 12 van seizoen 20) is geopenbaard, te doen verwijderen en verwijderd te houden;

II. gedaagde te gebieden binnen 24 uur na betekening van het in dezen te wijzen vonnis het beeld- en geluidsmateriaal van eiser te vernietigen;

III. gedaagde te verbieden om beschuldiging aan het adres van eiser, dat hij een oplichter zou zijn, te uiten, en om zijn portret in het programma Undercover in Nederland, op social media, of op enig ander openbaar medium te gebruiken, gebaseerd op de gebeurtenissen besproken in de afleveringen van 22 mei 2022 en 26 november 2023;

IV. gedaagde te veroordelen om binnen vijf werkdagen na betekening van het in dezen te wijzen vonnis een gesproken verklaring op te nemen in de eerstvolgende aflevering van Undercover in Nederland, alsmede deze te (doen) publiceren op de social media kanalen van [naam] en van SBS6/KIJK (de lnstagram-accounts [soc.media account 1] , [soc.media account 2] en [soc.media account 3] , de Facebook-pagina KIJK, en de X-accounts [soc.media account 4] , [soc.media account 5] en [soc.media account 6] ), met de volgende inhoud:
"In aflevering 12 van seizoen 20 van Undercover in Nederland is ten onrechte gesuggereerd dat [eiser] zich schuldig zou hebben gemaakt aan oplichting. Deze beschuldiging is niet gebaseerd op feiten. Wij hadden deze beschuldiging niet moeten uiten en hebben deze uitzending offline gehaald.";

V. voor recht te verklaren dat gedaagde onrechtmatig heeft gehandeld jegens eiser, door eiser in de aflevering van 26 november 2023 (aflevering 12 van seizoen 20) herkenbaar in beeld te brengen en hem publiekelijk aan te duiden als 'oplichter', en dat gedaagde aansprakelijk is voor de schade die eiser als gevolg daarvan heeft geleden;

VI. gedaagde te veroordelen tot vergoeding van materiële en immateriële schade die eiser heeft geleden als gevolg van het onrechtmatig handelen van gedaagde, zoals vastgesteld in deze procedure en beperkt tot € 25.000,-, nader op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet, te betalen binnen twee werkdagen na betekening van het in de schadestaatprocedure te wijzen vonnis, te vermeerderen met de wettelijke handelsrente ingeval van niet-tijdige betaling;

VII. gedaagde te veroordelen tot betaling van een dwangsom van € 10.000,- per dag of gedeelte van een dag dat gedaagde niet aan de onderdelen I, II, III en/of IV van het petitum voldoet, althans een door Uw Rechtbank in goede justitie vast te stellen dwangsom; en

VIII. gedaagde te veroordelen in de kosten van het geding, vermeerderd met de nakosten.”

3.2.

[eiser] stelt daartoe – samengevat – dat hij in de uitzending ten onrechte wordt beschuldigd van oplichting. Er wordt een onjuist beeld van hem geschetst. Daar heeft hij thans last van, zowel in zijn werk als in zijn privéleven. Daarnaast heeft Noordkaap zich niet gehouden aan de afspraak dat [eiser] onherkenbaar in beeld zal worden gebracht. Bovendien is er een lange tijd tussen de opnames en de uitzending. Inmiddels is met alle schuldeisers een betalingsregeling getroffen en heeft hij zich gemeld bij schuldhulpverlening. Om uit de financiële problemen te geraken is het belangrijk dat het door Noordkaap geschetste beeld van hem wordt rechtgetrokken en dat de uitzending niet langer te bekijken is op internet of streamingdiensten, aldus steeds [eiser] .

3.3.

Noordkaap voert verweer.

3.4.

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

4.De beoordeling

Inleidende overwegingen: juridisch kader

4.1.

Als uitgangspunt dient in deze zaak dat toewijzing van de vorderingen van [eiser] een beperking zou inhouden van het in artikel 10 lid 1 EVRM^[1]neergelegde grondrecht van vrijheid van meningsuiting van Noordkaap. Een dergelijk recht kan slechts worden beperkt indien dit bij de wet is voorzien en noodzakelijk is in een democratische samenleving (artikel 10 lid 2 EVRM). Van een beperking die bij de wet is voorzien is sprake, wanneer de uitzending van het programma Undercover in Nederland van 26 november 2023 onrechtmatig is in de zin van artikel 6:162 Burgerlijk Wetboek (BW). In dit geval heeft [eiser] gesteld dat de uitzending van 26 november 2023 onrechtmatig jegens hem is omdat het zijn eer en goede naam, beschermd door het bepaalde in artikel 8 EVRM, aantast.

4.2.

Voor het antwoord op de vraag welk recht – het recht op vrije meningsuiting of het recht ter bescherming van eer of goede naam – in dit geval zwaarder weegt, moeten de wederzijdse belangen worden afgewogen, waarbij alle omstandigheden van het geval in aanmerking moeten worden genomen.

4.3.

Het belang van [eiser] is erin gelegen dat zijn persoon niet lichtvaardig wordt blootgesteld aan beschuldigingen die zijn eer en goede naam (kunnen) aantasten, zoals gewaarborgd in artikel 8 EVRM.

4.4.

Het belang van Noordkaap is dat zij zich in het openbaar kritisch, informerend, opiniërend en waarschuwend moeten kunnen uitlaten over misstanden die de samenleving raken. In de uitzending maakt Noordkaap melding van ervaringen van personen die menen dat zij door [eiser] zijn benadeeld in het zakelijke en persoonlijke verkeer doordat hij financiële toezeggingen doet en die vervolgens niet nakomt. Noordkaap moet over dergelijke gedragingen kunnen publiceren.

4.5.

Welk van deze belangen, die in beginsel gelijkwaardig zijn, de doorslag behoort te geven, hangt af van de omstandigheden van het geval. Daarbij spelen onder meer een rol de vraag in hoeverre de geuite beschuldigingen steun vinden in het beschikbare feitenmateriaal, wat het publieke belang is van de uiting, de ernst van de beschuldiging, de wijze waarop de relevante informatie is vergaard en de gevolgen van de publicatie.

In dit geval

4.6.

In deze procedure staan centraal de televisie-uitzending van Undercover in Nederland van 26 november 2023 die deels ging over [eiser] , en de bewerkte versie van die uitzending gepubliceerd op internet (websites en sociale media) en streamingdiensten. Hierna wordt met de uitzending bedoeld de uitzending van het televisieprogramma Undercover in Nederland van 26 november 2023.

4.7.

Een belangrijk bezwaar van [eiser] tegen de uitingen van Noordkaap is dat hij in de uitzending expliciet een oplichter wordt genoemd. Hij heeft betoogd dat Noordkaap hem ten onrechte van oplichting beschuldigt en dat ook voor Noordkaap de onschuldpresumptie geldt. Door hem een oplichter te noemen wordt zijn reputatie aangetast, wat schadelijk is voor zijn werk en in zijn privéleven, aldus steeds [eiser] .

4.8.

Voor de beoordeling is daarom allereerst van belang of het neerzetten van [eiser] als ‘oplichter’, een zware beschuldiging, voldoende steun vindt in het beschikbare feitenmateriaal.

4.9.

[eiser] heeft in deze procedure geen standpunt ingenomen over de uitzending van 22 mei 2022. Deze uitzending (zie ook onder 2.4 tot en met 2.5.7) geeft echter een relevante schets van de achtergronden van de uitzending van 26 november 2023. In die (tweede) uitzending komen de volgende personen aan het woord:

4.9.1.

De verkoper van de scooter vertelt dat [eiser] een scooter van hem heeft gekocht. [eiser] heeft een vals bewijs van betaling (van de aanbetalingssom) getoond om de scooter mee te kunnen nemen en op zijn naam gesteld te krijgen. Die aanbetaling is niet gelukt. Ook later heeft [eiser] niet op de toegezegde momenten de betaling alsnog voldaan, aldus de verkoper van de scooter. In de uitzending wordt ook duidelijk dat [eiser] een betalingsopdracht heeft getoond aan de verkoper in plaats van een betalingsbewijs. Daarnaast blijkt dat de betalingsopdracht is geweigerd door de bank vanwege een te laag banksaldo van [eiser] . Verder blijkt uit de uitzending dat dat [eiser] heeft gelogen over zijn verblijfplaats op de dag dat hij de scooter volledig zou betalen en afnemen (dit was ook de dag van de opnames van de confrontatie van [eiser] met de verkoper van de scooter en de presentator van het programma Undercover in Nederland).

4.9.2.

Een persoon vertelt over een Combo bedrijfswagen die hij in gebruik heeft gegeven aan [eiser] met het idee dat [eiser] die auto van hem zal kopen. [eiser] heeft die Combo echter doorverkocht aan een ander zonder de eerdere eigenaar te betalen. Verder heeft [eiser] toezeggingen gedaan aan de eerdere eigenaar over betaling van de Combo, maar is die toezeggingen niet nagekomen, aldus deze eerdere eigenaar van de Combo. Uit de whatsapp conversatie met de eigenaar van de Combo zoals die door Noordkaap in het geding is gebracht blijkt een groot aantal toezeggingen of zelfs onware mededelingen dat er betaald is en talrijke verwijzingen naar omstandigheden waarom nog niet betaald kan worden of waarom binnenkort wel betaald zal worden.

4.9.3.

De verkoper van een woning vertelt dat [eiser] een koopovereenkomst voor een appartement heeft ondertekend maar vervolgens de financiering niet heeft verkregen en dat hij de overeengekomen boete en andere schade niet heeft betaald aan de verkoper.

4.9.4.

De eigenaar van de woning vertelt dat hij zich opgelicht voelt omdat het werk aan de dakopbouw niet professioneel is uitgevoerd door [eiser] .

4.10.

Bovenstaande verklaringen en beweerde feiten in de uitzending zijn op zich niet betwist door [eiser] . Noordkaap heeft onweersproken betoogd dat alle verklaringen uit de uitzending (en ook die van de eerste uitzending) zijn onderbouwd met e-mails en andere stukken waarover zij beschikking heeft. Een deel van die onderbouwende stukken heeft Noordkaap ook als producties ingediend in deze procedure.

4.11.

Het beeld van [eiser] uit die verklaringen van derden in de uitzending is dat hij financiële toezeggingen doet en die vervolgens niet nakomt, dat hij verplichtingen aangaat waarvan hij weet die niet na te kunnen komen en dat hij de door die handelingen benadeelde personen niet compenseert voor hun geleden schade. Daarnaast heeft hij in ieder geval aan de verkoper van de scooter een onjuist bewijs van betaling laten zien (namelijk: de betalingsopdracht). Tegen die verkoper heeft [eiser] ook gelogen over de reden waarom hij op de afgesproken dag van betaling en levering van die scooter niet kon komen opdagen.

4.12.

Hetzelfde beeld van [eiser] volgt ook uit de eerste uitzending uitgezonden op 22 mei 2022. Daarbij is een terugkerend patroon dat [eiser] ofwel niet reageert op klachten ofwel beloftes tot terugbetaling doet maar deze niet nakomt en klagers lange tijd met smoesjes aan het lijntje houdt.

4.13.

Uit het geheel van ervaringen van verschillende personen die zich bij Noordkaap hebben gemeld en de daaraan ten grondslag gelegde bewijsstukken rijst het beeld op van een persoon die onwaarheden spreekt, dan wel niet goed in staat is de gevolgen van zijn daden te overzien, en met regelmaat omvangrijke verplichtingen aangaat die hij niet kan nakomen, met alle schadelijke gevolgen van dien voor leveranciers en afnemers. Bovendien bedient [eiser] zich regelmatig van leugens en gebruikt hij bewijsstukken die niet overeenstemmen met de waarheid. Dit alles heeft niets van doen met zakelijke geschillen die een jonge ondernemer kan overkomen, zoals [eiser] nadrukkelijk heeft gesteld.

4.14.

De gedragingen van [eiser] leiden tot schade van de personen die over hem melding hebben gemaakt bij Noordkaap. Die personen hebben te kennen gegeven zich benadeeld te voelen en zich door [eiser] opgelicht te voelen. In die zin is het gebruik van de term ‘oplichting’ door die personen, en ook door de presentator van het televisieprogramma Undercover in Nederland, niet het strafbare feit als bedoeld in artikel 326 lid 1 Wetboek van Strafrecht maar een in het dagelijkse taalgebruik gangbare uitdrukking over de handelswijze van mensen die zo handelen of zich zo gedragen zoals [eiser] jegens die personen heeft gehandeld dan wel zich jegens hen zo heeft gedragen.

4.15.

De door Noordkaap gebezigde aanduiding ‘oplichter’ vindt onder deze omstandigheden voldoende steun in het beschikbare feitenmateriaal. Dat [eiser] tot dusver niet strafrechtelijk voor oplichting is veroordeeld, doet daar niet aan af. Evenmin is van belang dat hij een beroep doet op de onschuldpresumptie (een verdachte van een strafbaar feit is onschuldig totdat het tegendeel is bewezen).

4.16.

Anders dan [eiser] heeft betoogd vormen zijn gedragingen en handelingen die in de uitzending(en) aan de orde komen, een maatschappelijke misstand waarover Noordkaap moet kunnen publiceren.

4.17.

Dat Noordkaap in de uitzending [eiser] zonder balkje of ‘blur’ in beeld heeft gebracht, en ook zijn stem niet heeft vervormd, is onder deze omstandigheden niet onrechtmatig en is ook niet disproportioneel.

4.18.

[eiser] heeft nog gewezen op de afspraak die hij met Noordkaap heeft gemaakt over de uitzending van 22 mei 2022 dat hij onherkenbaar in beeld zal worden gebracht. Dat dit ook zou gelden voor een tweede uitzending blijkt niet uit het procesdossier. Bovendien is in de uitzending (van 26 november 2023) duidelijk te horen dat tegen [eiser] is gezegd dat hij herkenbaar in beeld zal worden gebracht. Noordkaap heeft onweersproken betoogd dat [eiser] niets heeft gedaan met die mededeling, bijvoorbeeld wederom contact opnemen met Noordkaap voor mogelijke voorwaarden aan het uitzenden van dat beeldmateriaal.

4.19.

Verder geeft het tijdsverloop tussen de opnames (in juli 2022, kort na de eerste uitzending) en de uitzending (in november 2023) evenmin aanleiding de belangenafweging in het voordeel van [eiser] te laten vallen. Noordkaap heeft onweersproken betoogd dat in het voorjaar van 2023 en kort voor de uitzending contact is opgenomen met alle personen die in de uitzending aan het woord komen. Toen is gebleken dat [eiser] in gebreke is gebleven met nakoming van zijn betaalverplichtingen ondanks toezeggingen. Uit de stellingen van [eiser] volgt bovendien dat hij pas na die laatste uitzending is gestopt met ondernemen (en in dienstverband wil werken) en dat hij de schuldhulpverlening heeft ingeschakeld.

4.20.

[eiser] heeft ter zitting verklaard dat hij inmiddels enkele betalingen aan de eerdere eigenaar van de Combo heeft gedaan (voor ongeveer 25% van de verkoopsom van die auto die [eiser] heeft ontvangen), dat hij de scooter inmiddels volledig heeft betaald en dat hij in de schuldhulpverlening zit om andere schuldeisers te compenseren voor de door hen geleden schade. Hij is ook gestopt met ondernemen en wenst in loondienst te gaan werken, aldus [eiser] ter zitting.

4.21.

Daaruit volgt wel dat de uitzending van Undercover in Nederland zijn werk heeft gedaan. Het belang van Noordkaap om het publiek te waarschuwen tegen een misstand weegt inmiddels onvoldoende zwaar om de handhaving van de uitzending te rechtvaardigen. In die zin zou de vordering tot verwijdering van de uitzending over [eiser] op verschillende websites (waaronder sociale media) en streamingdiensten te rechtvaardigen zijn. Noordkaap heeft echter onweersproken betoogd dat zij die publicaties op internet en streamingdiensten niet kan verwijderen omdat de televisiezender (SBS6) dan wel de uitgever (Talpa Network) die publicaties heeft verzorgd en dat zij aansprakelijk zijn voor de content op die websites en streamingdiensten. De vordering die daarop is gericht is dus niet jegens Noordkaap toe te wijzen. Het zou Noordkaap wel sieren als zij aan Talpa en SBS5 zou vragen de verwerkte versie van de uitzending te verwijderen van de internetsites en streamingdiensten waarop die is gepubliceerd.

Afsluitende overwegingen

4.22.

In dit geval wegen de rechten en belangen van Noordkaap zwaarder dan die van [eiser] . De uitzending van 26 november 2023 is dus niet onrechtmatig jegens [eiser] . Daarnaast is Noordkaap niet aansprakelijk of verantwoordelijk voor de publicatie op internet en streamingdiensten van een bewerkte versie van die uitzending. Daarom worden alle vorderingen van [eiser] afgewezen.

4.23.

[eiser] wordt als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten veroordeeld, aan de zijde van Noordkaap tot op heden begroot op:

- griffierecht

€

2.889,00

- salaris advocaat

1.572,00

- nakosten

178,00

(plus verhoging als vermeld in de beslissing)

Totaal

€

4.639,00

5.De beslissing

De rechtbank

5.1.

wijst het gevorderde af,

5.2.

veroordeelt [eiser] in de proceskosten, aan de zijde van Noordkaap tot op heden begroot op € 4.639,00, te vermeerderen met € 92,00 aan salaris advocaat en de explootkosten van betekening indien [eiser] niet binnen 14 dagen na aanschrijving van dit vonnis voldoet aan dit vonnis en dit vonnis wordt betekend,

5.3.

verklaart bovenstaande kostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.

Dit vonnis is gewezen door mr. R.H.C. Jongeneel, rechter, bijgestaan door mr. R.E.R. Verloo, griffier, en in het openbaar uitgesproken op 21 augustus 2024.