Uitspraak
vonnis
RECHTBANK AMSTERDAM
Afdeling privaatrecht
zaaknummer / rolnummer: C/13/543647 / HA ZA 13-650
Vonnis van 26 februari 2014
in de zaak van
1. de maatschap
TEKTON ARCHITEKTEN,
gevestigd te Amsterdam,
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
[eiseres 2],
gevestigd te [plaats],
3. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
[eiseres 3],
gevestigd te [plaats],
eiseressen in conventie,
verweersters in reconventie,
advocaat mr. drs. I.M.C.A. Reinders Folmer te Amsterdam,
tegen
1.[gedaagde 1],
wonende te [woonplaats],
2.
[gedaagde 2],
[gedaagde 2],
wonende te [woonplaats],
gedaagden in conventie,
eisers in reconventie,
advocaat mr. J.N.M. van Trigt te Amsterdam.
Partijen zullen hierna Tekton Architekten c.s. en [gedaagden gezamenlijk] worden genoemd.
1.De procedure
1.1.
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaardingen van 31 mei 2013, met producties,
- de conclusie van antwoord in conventie en de eis in reconventie, met
producties,
- het tussenvonnis van 11 september 2013,
- de vermeerdering van eis,
- de conclusie van antwoord in reconventie, met producties,
- het proces-verbaal van de comparitie van 13 januari 2014,
- de reactie van de zijde van Tekton Architekten c.s. op het proces-verbaal.
1.2.
Ten slotte is vonnis bepaald.
2.De feiten
2.1.
[gedaagden gezamenlijk] is eigenaar van het voormalige bedrijfsgebouw [adres] (hierna: het pand). [gedaagden gezamenlijk] wil het pand verbouwen tot 7 woningen met bergingen en garages. Voor de uitwerking van deze plannen heeft [gedaagden gezamenlijk] begin 2009 Tekton Architekten (hierna: Tekton) benaderd. Eiseressen sub 2 en 3 zijn vennoten in Tekton. [eiseres 2] (hierna: [eiseres 2]) is bestuurder van eiseres sub 2 en [eiseres 3] (hierna: [eiseres 3]) is bestuurder van eiseres sub 3.
2.2.
Op 2 april 2009 heeft Tekton aan gedaagde sub 2 (hierna: [gedaagde 2]) een ‘overeenkomst architekt-opdrachtgever’ ter ondertekening gezonden. Deze overeenkomst vermeldt, voor zover hier van belang, het volgende:
“
7. In dit contract wordt het honorarium vastgelegd op € 99.000,- excl. 8% verschotten en excl. BTW.
7. In dit contract wordt het honorarium vastgelegd op € 99.000,- excl. 8% verschotten en excl. BTW.
8. De verdeling van het honorarium in euro, excl. 8 % verschotten bedraagt per fase;
= Voorlopig, Definitief Ontwerp en Bouwaanvraag 49.000
= BVBT/Bestek/Prijs en Contractvorming 29.000
= Werktekeningen / Contole tekeningen derden / Directievoering 21.000
9. Betaling per fase in 3 termijnen.”
Deze overeenkomst is door partijen niet ondertekend.
2.3.
Bij brief van 15 april 2009 heeft Tekton aan [gedaagde 2] een gewijzigde ‘overeenkomst architekt-opdrachtgever’ (hierna: de overeenkomst) gezonden. De overeenkomst vermeldt, voor zover hier van belang, het volgende:
“
2. Op de opdracht is van toepassing de Rechtsverhouding opdrachtgever-architekt, ingenieur en adviseur (DNR 2005), of van de regelen die hiervoor in de plaats komen. Een exemplaarvan de DNR is bij deze opdracht gevoegd.
2. Op de opdracht is van toepassing de Rechtsverhouding opdrachtgever-architekt, ingenieur en adviseur (DNR 2005), of van de regelen die hiervoor in de plaats komen. Een exemplaarvan de DNR is bij deze opdracht gevoegd.
(…)
7. In dit contract wordt het honorarium vastgesteld op € 103.000,- excl. 8% verschotten en excl. BTW.
8. De verdeling van het honorarium in euro, excl. 8% verschotten bedraagt per fase;
= Voorlopig/Definitief Ontwerp en Bouwaanvraag (tot bouwaanvraag) 36.000
= Voorlopig/Definitief Ontwerp en Bouwaanvraag (na bouwaanvraag) 17.000
= BVBT/Bestek/Prijs en Contractvorming 29.000
= Werktekeningen / Contole tekeningen derden / Directievoering 21.000
9. Betaling per fase in 3 termijnen.
(…)
13. De declaraties zullen uiterlijk binnen 21 dagen na faktuurdatum betaalbaar worden gesteld.”
Op 21 april 2009 is de overeenkomst door partijen ondertekend. Onderaan de overeenkomst is met de hand bijgeschreven:
“
Al hetgeen dat door opdrachtgever is betaald is dan onbelast en onbezwaard zijn eigendom. Dit is zo afgesproken met het oog op dat als partijen onverwijld met elkaar in onmin raken partijen kunnen scheiden zonder tot elkaar veroordeeld te zijn. Ergo: opdrachtgever kan dan door met het tot zover gedane werk.”
Al hetgeen dat door opdrachtgever is betaald is dan onbelast en onbezwaard zijn eigendom. Dit is zo afgesproken met het oog op dat als partijen onverwijld met elkaar in onmin raken partijen kunnen scheiden zonder tot elkaar veroordeeld te zijn. Ergo: opdrachtgever kan dan door met het tot zover gedane werk.”
2.4.
De in de overeenkomst van toepassing verklaarde Rechtsverhouding opdrachtgever-architekt, ingenieur en adviseur (De Nieuwe Regeling 2005, hierna: de DNR) vermeldt, voor zover hier van belang, het volgende:
“
Artikel 11 Algemene verplichtingen van de adviseur
Artikel 11 Algemene verplichtingen van de adviseur
(…)
7 De adviseur vangt eerst aan met een volgende fase nadat de opdrachtgever
daartoe zijn toestemming heeft verleend. In deze toestemming wordt de
goedkeuring van de voorafgaande fasen geacht te zijn begrepen, behalve
voorzover de opdrachtgever zijn goedkeuring aan onderdelen van de werkzaamheden uitdrukkelijk heeft onthouden.
(…)
Artikel 21 Wijze van opzeggen
1 De opdracht wordt opgezegd door een aan de wederpartij gerichte, schriftelijke
mededeling, waarin ten minste de gronden van de opzegging dienen te worden
vermeld alsmede de datum waarop de opzegging ingaat.
2 Vermeldt de mededeling geen grond, dan wordt de opdracht geacht te zijn
opgezegd volgens het bepaalde in artikel 24.
Artikel 22 Ontbinding van de opdracht
1 Buiten de in deze regeling geregelde opzeggingsgronden is ontbinding van de
tussen partijen gesloten opdracht uitgesloten, tenzij de opdrachtgever een
consument is.
2 Is de opdrachtgever op grond van het bepaalde in lid 1 gerechtigd de opdracht te
ontbinden, dan is het in deze regeling bepaalde omtrent de opzegging van de
opdracht op de ontbinding van overeenkomstige toepassing.
(…)
Artikel 24 Opzegging van de opdracht zonder grond
Partijen hebben ieder het recht de opdracht zonder grond op te zeggen.
Artikel 25 Gronden voor opzegging van de opdracht
Gronden voor opzegging van de opdracht zijn:
-
vertraging of onderbreking;
vertraging of onderbreking;
-
toerekenbaar tekortkomen;
toerekenbaar tekortkomen;
-
overmacht;
overmacht;
-
onvermogen;
onvermogen;
-
wijziging van de rechts- of samenwerkingsvorm;
wijziging van de rechts- of samenwerkingsvorm;
-
overlijden;
overlijden;
-
arbeidsongeschikt raken van een bepaalde persoon.
arbeidsongeschikt raken van een bepaalde persoon.
Artikel 26 Vertraging en/of onderbreking
Is, gelet op alle van belang zijnde omstandigheden, de vertraging of onderbreking
van de vervulling van de opdracht zodanig van aard en/of duur dat nakoming van
de opdracht in ongewijzigde vorm in redelijkheid niet is te vergen, dan hebben
partijen ieder het recht de opdracht op deze grond op te zeggen.
(…)
Artikel 33 Betalingsverplichting na opzegging zonder grond door de opdrachtgever
1 Heeft de opdrachtgever de opdracht zonder grond opgezegd, dan is de
opdrachtgever verplicht op declaratie van de adviseur naar de stand van de
werkzaamheden te betalen:
1a het honorarium;
1b de bijkomende kosten;
1c de toezichtskosten;
1d alle redelijkerwijs gemaakte en nog te maken kosten, voortvloeiend uit verplichtingen die de adviseur ten tijde van de opzegging reeds is aangegaan met het oog op de verdere vervulling van de opdracht.
2 De opdrachtgever is bovendien verplicht te 10% van het resterende deel van de
advieskosten betalen, die de opdrachtgever verschuldigd zou zijn bij de volledige
vervulling van de opdracht.”
2.5.
Bij e-mail van 22 april 2009 heeft [gedaagde 2] aan onder meer [eiseres 2] het volgende, voor zover hier van belang, meegedeeld:
“
Aansluitend op voorbesprekingen hebben wij gisteren de opdrachtgever/opdrachtnemer overeenkomst gesloten en ondertekend. Daarbij zijn twee kanttekeningen gemaakt. 1 daarvan hebben wij daarbij geschreven. De andere hebben we verzuimd daarop op te tekenen. Derhalve deze korte aanvullende opmerking, bijbehorend bij het contract.
Aansluitend op voorbesprekingen hebben wij gisteren de opdrachtgever/opdrachtnemer overeenkomst gesloten en ondertekend. Daarbij zijn twee kanttekeningen gemaakt. 1 daarvan hebben wij daarbij geschreven. De andere hebben we verzuimd daarop op te tekenen. Derhalve deze korte aanvullende opmerking, bijbehorend bij het contract.
Door partijen is nadrukkelijk en onherroepelijk overeengekomen dat de overeenkomst is opgedeeld van fase tot fase. Iedere fase is een op zich zelf staande opdracht die tussen iedere fase beëindigd kan worden.”
2.6.
Bij e-mail van 23 april 2009 heeft [eiseres 2] als volgt op de hiervoor onder 2.5. vermelde e-mail gereageerd:
“
Ik zal nog even voor dinsdag het contract bijstellen op basis van de twee punten.”
Ik zal nog even voor dinsdag het contract bijstellen op basis van de twee punten.”
2.7.
Op 15 mei 2009 heeft Tekton aan [gedaagde 2] een factuur voor een bedrag van in totaal EUR 15.422,40, inclusief verschotten gezonden en op 31 december 2010 een factuur voor een bedrag van in totaal EUR 31.770,14, inclusief verschotten en btw. [gedaagden gezamenlijk] heeft deze facturen voldaan.
2.8.
Op 1 april 2011 heeft Tekton opnieuw een declaratie (“declaratie no. 3”) aan
[gedaagden gezamenlijk] gezonden. Deze declaratie vermeldt, voor zover hier van belang, het volgende:
[gedaagden gezamenlijk] gezonden. Deze declaratie vermeldt, voor zover hier van belang, het volgende:
“
Hierbij declareren wij conform uw opdracht
Hierbij declareren wij conform uw opdracht
-
vo/do/ba 3e termijn € 17510,00
vo/do/ba 3e termijn € 17510,00
-
8% verschotten € 1400,80
8% verschotten € 1400,80
-
Totaal € 18910,80
Totaal € 18910,80
-
19% BTW€ 3593,05
19% BTW€ 3593,05
-
Totaal €22503,85”
Totaal €22503,85”
2.9.
[gedaagden gezamenlijk] heeft als productie 4 een door haar opgestelde toelichting ‘op hetgeen is voorgevallen inzake de bouwaanvraag’, overgelegd. Deze toelichting, die een weergave van de e-mailcorrespondentie met Tekton bevat en waarvan de juistheid van de daarin opgenomen e-mails door Tekton Architekten c.s. niet is betwist, vermeldt, voor zover hier van belang, het volgende:
“
Op 9 maart 2011 reageert [gedaagde 2] per mail aan Tekton:
Op 9 maart 2011 reageert [gedaagde 2] per mail aan Tekton:
In de mail die ik gisteren van je ontving zag ik dat deze ook al naar de gemeente was verstuurd.
(…)
Voor de zekerheid, ook om eventuele misverstanden te voorkomen benadruk ik nog even dat er geen bouwaanvraag ingediend kan worden voordat we daarvoor defenitief verzoek/opdracht hebben afgegeven.
Tekton mailt aan [gedaagde 2]:
Dat klopt, ik stuurde de mail aan de gemeente met cc aan jou en [naam]. Deze mail was om de gemeente te informeren met de stand van zaken zodat zij weten wat er straks officieel ingediend gaat worden.
[gedaagde 2] mailt aan Tekton 9 maart 13.19 uur:
“Voor de zekerheid, ook om eventuele misverstanden te voorkomen benadruk ik nog even dat er geen bouwaanvraag ingediend kan worden voordat we daarvoor defenitief verzoek/opdracht hebben afgegeven.”
(…)
[gedaagde 2] mailt nogmaals aanvullend aan Tekton op 22-03-2011
[naam 2] is niet anders dan als advocaat en bestuurskundige betrokken.
Aldus keurt/toetst hij de bouwaanvraag integraal met alle bijbehorende stukken.
Wanneer die goedgekeurd zijn en de anterieure overeenkomst is gesloten kan er worden ingediend.
(…)
Tekton mailt aan [gedaagde 2] op 5 april 2011:
(…)
[gedaagde 2] mailt daarop aan Tekton:
(…)Ik wil je vragen hoe je jij ziet een en ander verder, integraal, aan te pakken opdat het gesprek met de buren, de gemeente, de te sluiten enterieure overeenkomst, het indienen van de bouwaanvraag en de behandeling daarvan, zonder verdere verassingen (ook prijstechnisch) gerealiseerd kan worden.
(…)
Tekton mailt aan [gedaagde 2] en [naam 2]:
(…)Het lijkt mij goed om de afronding van de bouwvergunning nog een keer helder uiteen te zetten.
Hieronder de nog uit te voeren werkzaamheden, verantwoordelijkheid en de uiterste datum voor afronding.
(…)
Verantwoordelijkheid TEKTON
= afronden tekenwerk (aanpassing dakopbouw en aanpassing tussenbouw zoals besproken) afgerond: 13mei
= opstellen bouwaanvraag formulier op omgevingsloket.nl concept: 04mei
= opsturen stukken constructeur
= opsturen stukken EPC/daglicht/ventilatie
(…)
Verantwoordelijkheid [gedaagde 2]/[naam 2]
= anterieure overeen komst
= bijeenkomst buurtbewoners
= notariële splitsing op basis van onze tekeningen
= reactie op alle bouwaanvraag stukken afgerond: 20mei
Indiening door [gedaagde 2] (via www.omgevingsloket.nl) nadat TEKTON alle geaccordeerde stukken heeft toegevoegd afgerond: 27mei
(…)
[gedaagde 2] mailt daarop aan Tekton:
(…)
Ik sprak net met [naam 2] over zijn opmerkingen op de anterieure overeenkomst voor de (her)ontwikkeling van het [gebouw]-gebouw. Hij gaf aan dat het van groot belang is dat er pas een aanvraag om omgevingsvergunning wordt ingediend indien deze ‘hufter/bezwaar’proof is. Hij vertelde mij dat het enorme vertraging kan oplopen als lopende de aanvraag zaken ontbreken of niet 100% gedekt zijn. (…)
[naam 2] mailt aan ook Tekton:
(…)
De planning zal er wat mij betreft zo moeten uitzien, waarbij een tijdsplanning in weken indicatief is opgenomen (wijzigingen zijn uiteraard mogelijk):
(…)
3. Omgevingsvergunningsaanvraag inclusief alle bijbehorende stukken definitief voor overleg met gemeente:
(…)
5. Indien overeenstemming met gemeente over anterieure overeenkomst en omgevingsvergunningsaanvraag inclusief alle bijbehorende stukken: plannen bijeenkomst omwonenden door [gedaagde 2] week 28
6. Naar aanleiding van bijeenkomst omwonenden indienen omgevingsvergunningsaanvraag door Tekton namens VvE week 29 (…)
Tekton echter negeert op 11-05-2011 [gedaagde 2] en [naam 2] volkomen.
Tekton mail aan [gedaagde 2]:
Ik heb het bouwaanvraag formulier ingevuld op www.omgevingsloket.nI
(…)
[gedaagde 2] mailt daarop aan Tekton:
Beste [naam],
Leuk dat je van alles hebt ingevuld, maar ik weet niet of de bouwaanvraag zo al ingediend kan worden.
Zijn alle bijbehorende zaken compleet?
Wanneer alles compleet is, is het dan in het bezit van [naam 2]? En door hem geaccordeerd?
Over de dakopbouw weet ik niet of we daar al uit zijn.
Ik weet ook niet of we al voldoende inzicht hebben in uitvoering, prijzen en tarieven.
Is er al helderheid over de kozijnen van de binnengevel hoe en waar die eventueel gefabriceerd kunnen worden?
Zodra op alle punten helderheid is zien we verder. (…)
[gedaagde 2] mailt op 6 april 2011 aan Tekton:
Beste [naam],
Zojuist ontving ik jouw factuur van 01.04.11 ten bedrage van 22503,85.
Onze mails van de afgelopen tijd en deze factuur zullen elkaar gekruist hebben in de hoopvolle veronderstelling dat we op dit moment al veel verder zouden zijn. Maar dat is nog even niet het geval.
Zoals je begrijpt leg ik de factuur even opzij tot we op korte termijn weer op het juiste spoor zitten.
Ik wacht de verdere ontwikkelingen eventjes af.
(…)
Meer dan twee maanden later, op 9 juni 2011, mailt Tekton aan [gedaagde 2]:
(…)
Alvorens wij nogmaals om de tafel gaan zitten wil ik graag de agenda opstellen dan kunnen wij ook nog vooraf nadenken over de punten die er (nog) spelen.
(…)
- De afronding van het bodemonderzoek (is gereed/moet worden gefiateerd)
- De afronding van het SAB-rapport (is gereed muv de dakopbouw/moet worden gefiateerd)
- De dakopbouw (onze voorstellen wachten op jouw beslissing)
(…)
Anterieure overeenkomst en planschadebepaling (wacht op afhandeling door Advocaat)
- Indienen bouwaanvraag en voorbereidende goedkeuring door Advocaat (wacht op jouw fiatering voor het verzenden van de stukken)
- Start bestekfase en prijsvorming (wacht op jouw opdracht)
- Planning (wacht op jouw aansturing)
- Rekening Tekton Architekten d.d. 01.04.11 (wacht op jouw betaling, resp. reclame)
Ik verneem graag jouw standpunt en aanvullingen alvorens met elkaar af te spreken. (…)
[gedaagde 2] reageert per mail aan Tekton:
(…) Is het nou echt nodig dat ik een strikt geformaliseerd bezwaar aanteken tegen de laatste factuur van 01-04-11? Zo ja? Dan bij deze. (…)
Echter indien je een formeel antwoord wilt op de punten in jouw mail dan is de beste weg misschien om de onderliggende stukken integraal gereed en compleet naar Boekel de Neree [naam 2] te sturen. Hij beoordeeld of de in jouw mail genoemde punten voldoen. (…)
Tekton mailt daarop aan [gedaagde 2]:
(…) Wij hebben naar onze mening onze werkzaamheden mbt de bouwaanvraag afgerond behoudens het nieuwe door jou verzochte concept voor de dakopbouw. Als daar duidelijkheid over is dan horen wij dat graag, dan werken wij dat alsnog even uit.
Onze rekening van 01.04.11 past naar onze mening geheel binnen de afspraken die wij in het contract d.d. 15.04.09 met elkaar hebben gesloten. De overige werkzaamheden na de bouwaanvraag staan ook in dat contract genoemd. Op jouw verzoek heb ik dat twee maanden geleden nog bij ons aan de tafel toegelicht. Mochten er bezwaren zijn inzake betaling of legitimiteit van de rekening dan willen wij dat graag nog even vernemen. Desgewenst zullen we over dit onderwerp op korte termijn samen even aan de tafel gaan zitten.”
2.10.
Bij brief van 10 november 2011 heeft mr. Van Trigt, namens [gedaagden gezamenlijk], het volgende, voor zover hier van belang, aan Tekton meegedeeld:
“
Cliënt is niet tevreden over uw werkzaamheden en het resultaat daarvan. Hij wenst te komen tot beëindiging van de overeenkomst dan wel ontbinding daarvan.”
Cliënt is niet tevreden over uw werkzaamheden en het resultaat daarvan. Hij wenst te komen tot beëindiging van de overeenkomst dan wel ontbinding daarvan.”
2.11.
Bij e-mail van 18 november 2011 heeft [eiseres 2] het volgende, voor zover hier van belang, aan mr. Van Trigt meegedeeld:
“
Ondanks het bovenstaande zijn wij met u van mening dat in dit specifieke geval het beter is om de opdracht te beeindigen. Zoals eveneens met u besproken zijn er twee zaken die alsdan moeten worden afgewikkeld, de betaling van onze factuur van 01.04.2011, groot €. 18910,80 excl. 19% btw en het auteursrecht.”
Ondanks het bovenstaande zijn wij met u van mening dat in dit specifieke geval het beter is om de opdracht te beeindigen. Zoals eveneens met u besproken zijn er twee zaken die alsdan moeten worden afgewikkeld, de betaling van onze factuur van 01.04.2011, groot €. 18910,80 excl. 19% btw en het auteursrecht.”
2.12.
Bij brief van 16 april 2013 heeft Tekton [gedaagden gezamenlijk] gesommeerd om binnen twee weken een bedrag van in totaal EUR 32.650,27 te voldoen. Dit bedrag was samengesteld uit de nog openstaande declaratie van Tekton van 1 april 2011 van in totaal EUR 22.503,85, vermeerderd met rente, alsmede vermeerderd met de vergoeding van 10% over het restant van de advieskosten, zijnde EUR 6.426,.-, inclusief btw. [gedaagden gezamenlijk] heeft aan deze sommatie niet voldaan.
3.Het geschil
De vordering in conventie
3.1.
Tekton Architekten c.s. vordert samengevat en na vermeerdering van eis - bij uitvoerbaar bij voorraad verklaard vonnis, hoofdelijke veroordeling van [gedaagden gezamenlijk]:
1. tot betaling van EUR 22.503,85, inclusief btw, te vermeerderen met de wettelijke rente over de periode van 22 april 2011 tot en met 22 mei 2011, met ingang van 23 mei 2011 te verhogen met 3% op grond van artikel 56, zevende lid, van de DNR,
2. tot betaling van EUR 6.426,-, inclusief btw, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf de dag van de dagvaarding,
3. tot betaling van de buitengerechtelijke kosten, groot EUR 1.064,-, op grond van artikel 56, negende lid, van de DNR, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf de dag van de dagvaarding,
4. tot betaling van de procekosten.
3.2.
[gedaagden gezamenlijk] voert verweer.
3.3.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.
De vordering in reconventie
3.4.
[gedaagden gezamenlijk] vordert samengevat - vernietiging van (zo begrijpt de rechtbank op basis van de door [gedaagden gezamenlijk] gegeven toelichting) artikel 33, tweede lid, van de DNR en veroordeling van Tekton Architekten c.s. tot betaling van EUR 23.596,27, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 31 december 2010 en de proceskosten.
3.5.
Tekton Architekten c.s. voert verweer.
3.6.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.
4.De beoordeling
in conventie
4.1.
Allereerst is in geschil of [gedaagden gezamenlijk] gehouden is het door Tekton Architekten c.s. gevorderde bedrag van EUR 22.503,85 te voldoen. Dit bedrag ziet op de door Tekton Architekten c.s. op 1 april 2011 aan [gedaagden gezamenlijk] verzonden declaratie (zie 2.8). Tekton Architekten c.s. voert ter onderbouwing van deze vordering aan dat [gedaagden gezamenlijk] de op 21 april 2009 ondertekende overeenkomst op 10 november 2010 op een neutrale grond heeft opgezegd en dat partijen daarom dienen af te rekenen op de wijze zoals is vermeld in artikel 33 van de DNR. Het eerste lid van dat artikel bepaalt dat de opdrachtgever bij een opzegging zonder het noemen van een grond, verplicht is de declaratie van de adviseur naar de stand van de werkzaamheden te betalen. Ten tijde van de opzegging waren de eerste en de tweede fase van het werk voltooid, zodat [gedaagden gezamenlijk] verplicht is de declaratie van 1 april 2011, die ziet op de tweede fase van het werk, te voldoen, aldus Tekton Architekten c.s. [gedaagden gezamenlijk] heeft als verweer daartegen aangevoerd dat er ten tijde van de beëindiging van de overeenkomt nog geen bouwvergunning was aangevraagd en dat het werk zich daarmee op dat moment nog niet in de tweede fase, te weten de fase ‘na bouwaanvraag’, bevond. [gedaagden gezamenlijk] betwist daarom het bedrag dat op
1 april 2011 door Tekton Architekten c.s. is gedeclareerd, verschuldigd te zijn.
1 april 2011 door Tekton Architekten c.s. is gedeclareerd, verschuldigd te zijn.
4.2.
Bij de beoordeling wordt voorop gesteld dat [gedaagden gezamenlijk] ter terechtzitting heeft verklaard dat niet langer wordt betwist dat de DNR tussen partijen van toepassing is, althans dat geen beroep wordt gedaan op de vernietigbaarheid van de in de DNR opgenomen bedingen vanwege het (door [gedaagden gezamenlijk] gestelde en door Tekton Architekten c.s. betwiste) niet verstrekken van de DNR aan [gedaagden gezamenlijk] bij het sluiten van de overeenkomst. Ten aanzien van de vraag of [gedaagden gezamenlijk], zoals door Tekton Architekten c.s. aangevoerd, de overeenkomst zonder grond heeft opgezegd, als bedoeld in artikel 33 van de DNR, wordt overwogen dat mr. Van Trigt in de brief van 10 november 2011 (zie 2.10) aan Tekton heeft meegedeeld dat [gedaagden gezamenlijk] niet tevreden is over de werkzaamheden van Tekton en dat [gedaagden gezamenlijk] daarom tot beëindiging van de overeenkomst dan wel tot ontbinding daarvan wenste te komen. Een andere schriftelijke mededeling waarin van de zijde van [gedaagden gezamenlijk] aan Tekton kenbaar is gemaakt dat [gedaagden gezamenlijk] tot beëindiging van de overeenkomst wenste te komen, is niet overgelegd. Bij gebreke daarvan wordt Tekton Architekten c.s. gevolgd in haar stelling dat voor de vraag of [gedaagden gezamenlijk] de overeenkomst zonder het noemen van een grond heeft opgezegd, de inhoud van voormelde brief van 10 november 2011 bepalend is. In die brief is geen nadere toelichting op de namens [gedaagden gezamenlijk] gemelde ontevredenheid gegeven. Daarnaast wordt ‘ontevredenheid’ niet in artikel 25 van de DNR genoemd als een van de gronden waarop de overeenkomst kon worden opgezegd. Voor zover [gedaagden gezamenlijk] heeft aangevoerd dat zij destijds heeft bedoeld de overeenkomst vanwege vertraging aan de zijde van Tekton in de uitvoering van de opdracht op te zeggen, zijnde een grond die wel in artikel 25 van de DNR wordt genoemd, blijkt dat onvoldoende uit de brief van 10 november 2011. Nu de brief van 10 november 2011 niet een van de in artikel 25 van de DNR vermelde gronden van opzegging vermeldt, wordt Tekton Architekten c.s. gevolgd in haar stelling dat [gedaagden gezamenlijk] de overeenkomst zonder het noemen van een grond heeft opgezegd. Uit de artikelen 21, tweede lid, 24 en 33 van de DNR, in onderling samenhang bezien, volgt dat daarmee op de onderhavige opzegging artikel 33 van de DNR van toepassing is.
4.3.
Op grond van artikel 33, eerste lid, van de DNR is de opdrachtgever verplicht de declaratie van de adviseur naar de stand van de werkzaamheden te betalen. Partijen verschillen van mening over de vraag in welke stand de werkzaamheden van Tekton zich ten tijde van de opzegging bevonden. In dat kader wordt overwogen dat partijen in artikel 8 van de overeenkomst van 21 april 2009 (zie 2.3) de werkzaamheden in een viertal fases hebben verdeeld, waarbij de eerste fase bestaat uit werkzaamheden tot en met de bouwaanvraag en de tweede fase bestaat uit een voorlopig en definitief ontwerp van het bouwplan na de bouwaanvraag. Anders dan door [gedaagden gezamenlijk] betoogd, volgt uit de aanvulling die [gedaagde 2] op 22 april 2009 per
e-mail aan [eiseres 2] heeft gezonden (zie 2.5) niet dat partijen tevens waren overeengekomen dat aan het einde van elke fase de opdracht eindigde. Dat valt in die e-mail niet te lezen. Wel is op grond van die e-mail en de reactie daarop van [eiseres 2] van 23 april 2009 (zie 2.6) door [gedaagden gezamenlijk] voldoende aangetoond dat partijen expliciet waren overeengekomen dat de opdracht per fase kon worden beëindigd.
e-mail aan [eiseres 2] heeft gezonden (zie 2.5) niet dat partijen tevens waren overeengekomen dat aan het einde van elke fase de opdracht eindigde. Dat valt in die e-mail niet te lezen. Wel is op grond van die e-mail en de reactie daarop van [eiseres 2] van 23 april 2009 (zie 2.6) door [gedaagden gezamenlijk] voldoende aangetoond dat partijen expliciet waren overeengekomen dat de opdracht per fase kon worden beëindigd.
4.4.
Niet in geschil is dat ten tijde van de opzegging door [gedaagden gezamenlijk], nog geen bouwvergunning voor de werkzaamheden was aangevraagd. Het bouwplan bevond zich daarmee (formeel) dus nog in de fase van vóór de bouwaanvraag, zijnde voormelde eerste fase. Voor de vraag of de werkzaamheden van Tekton, zoals door Tekton Architekten c.s. betoogd, zich feitelijk met instemming van [gedaagden gezamenlijk] reeds aan het einde van de tweede fase van het bouwplan bevonden, wordt van belang geacht dat artikel 11, zevende lid, van de DNR bepaalt dat de volgende fase van de opdracht eerst aanvangt nadat de opdrachtgever daartoe toestemming heeft verleend. Dit artikel wordt hier vooral van belang geacht, nu op verzoek van [gedaagden gezamenlijk] de eerste fase van het bouwplan (het ontwerp en de bouwaanvraag) was gesplitst in twee aparte fases en [gedaagden gezamenlijk] voor die splitsing, zoals door [gedaagden gezamenlijk] onbetwist gesteld, voor die splitsing EUR 4.000,- extra diende te betalen (zie ook 2.2 in vergelijking met 2.3). Een stuk waaruit de expliciete toestemming van [gedaagden gezamenlijk] blijkt om de werkzaamheden voor de tweede fase te starten, heeft Tekton Architekten c.s. niet overgelegd. Ook anderszins is van die toestemming niet gebleken. Zo volgt die toestemming, anders dan door Tekton Architekten c.s. betoogd, niet uit de enkele omstandigheid dat [gedaagden gezamenlijk] de eerste twee facturen van Tekton, die zien op werkzaamheden in de eerste fase, reeds had voldaan. Een dergelijke impliciete toestemming volgt, anders dan door Tekton Architekten c.s. betoogd, niet uit artikel 11, zevende lid, van de DNR en past ook niet binnen de nadere afspraken tussen partijen. Daarnaast geeft de feitelijke situatie waarin het door Tekton gemaakte ontwerp van de bouwtekeningen zich ten tijde van die betalingen bevond, ook geen aanleiding om van een door [gedaagden gezamenlijk] verleende toestemming om naar de volgende fase te gaan, uit te kunnen gaan. Van belang daarvoor is dat door [gedaagden gezamenlijk] onbetwist is gesteld dat partijen nog steeds geen overeenstemming hadden bereikt over onder meer het ontwerp van het penthouse op het pand, over het ontwerp van de parkeerplaatsen bij het pand en over de locatie van de ingang van het pand in het ontwerp. Een en ander wordt ook in voldoende mate bevestigd door de door [gedaagden gezamenlijk] als productie 4 overgelegde weergave van de e-mailcorrespondentie tussen partijen (zie 2.9).
4.5.
Nu er ten tijde van de opzegging van de overeenkomst door [gedaagden gezamenlijk] nog geen bouwvergunning was aangevraagd en Tekton Architekten c.s. niet heeft aangetoond dat [gedaagden gezamenlijk] reeds toestemming had verleend om naar de volgende fase van het bouwplan te kunnen gaan, volgt daaruit dat de stand van de werkzaamheden van Tekton zich ten tijde van de opzegging door [gedaagden gezamenlijk] nog steeds in de eerste fase, zijnde vóór het indienen van de bouwaanvraag, bevond. Hieruit volgt dat [gedaagden gezamenlijk] niet gehouden is de declaratie van 1 april 2011, die ziet op (door Tekton Architekten c.s. gestelde) werkzaamheden verricht voor de tweede fase van het bouwplan, aan Tekton Architekten c.s. te voldoen. De vordering van Tekton Architekten c.s. om [gedaagden gezamenlijk] te veroordelen een bedrag van
EUR 22.503,85 aan haar te betalen, zal daarom worden afgewezen.
EUR 22.503,85 aan haar te betalen, zal daarom worden afgewezen.
4.6.
De vordering tot betaling door [gedaagden gezamenlijk] van het bedrag van EUR 6.426,-, inclusief btw, heeft Tekton Architekten c.s. onderbouwd met verwijzing naar artikel 33, tweede lid, van de DNR. Daarin is bepaald dat de opdrachtgever bij een opzegging verplicht is 10% van het resterende deel van de advieskosten betalen, die de opdrachtgever verschuldigd zou zijn bij de volledige vervulling van de opdracht. [gedaagden gezamenlijk] heeft daartegen aangevoerd dat artikel 33, tweede lid, van de DNR onredelijk bezwarend is. [gedaagden gezamenlijk] doet in dat kader een beroep op het bepaalde in artikel 6:237, aanhef en sub i, van het Burgerlijke Wetboek (BW). Ten aanzien daarvan wordt overwogen dat artikel 6:237 BW ziet op bedingen in overeenkomsten met natuurlijke personen die niet handelen in de uitoefening van een beroep of bedrijf, dat wil zeggen als consument. Dat [gedaagden gezamenlijk] in het onderhavige geval, waarbij het gaat om werkzaamheden ten behoeve van de verbouwing van een voormalige bedrijfspand in zeven woningen die slechts gedeeltelijk zijn bedoeld voor eigen gebruik, niet heeft gehandeld in de kader van de uitoefening van een beroep of bedrijf, heeft [gedaagden gezamenlijk] tegenover de gemotiveerde betwisting door Tekton Architekten c.s. onvoldoende onderbouwd. Artikel 6:237 BW is daarmee in de onderhavige situatie niet van toepassing, zodat aan deze stelling van [gedaagden gezamenlijk] voorbij zal worden gegaan. Gelet hierop en nu [gedaagden gezamenlijk] niet heeft betwist dat Tekton Architekten c.s. het ingevolge artikel 33, tweede lid, van de DNR verschuldigde bedrag juist heeft berekend, wordt geoordeeld dat [gedaagden gezamenlijk] het gevorderde bedrag van EUR 6.426,- aan Tekton Architekten c.s. dient te voldoen. De rechtbank overweegt nog dat, anders dan door [gedaagden gezamenlijk] betoogd, geen grond is voor diens opvatting dat de 10% toeslag moet worden berekend over het resterende deel van de betrokken fase. Artikel 33 van de DNR bepaalt immers dat deze toeslag moet worden berekend over de advieskosten die bij volledige vervulling van de opdracht verschuldigd zou zijn. Het gevorderde bedrag van EUR 6.426,- zal daarom worden toegewezen. Omdat [gedaagden gezamenlijk] zich hiertegen niet heeft verzet, zal de rechtbank ook de gevorderde hoofdelijkheid toewijzen.
4.7.
De door Tekton Architekten c.s. gevorderde buitengerechtelijke incassokosten zullen worden afgewezen. Uit de overgelegde stukken blijkt niet dat de door Tekton Architekten c.s. gemaakte kosten andere zijn dan die ter voorbereiding van de processtukken, ter instructie van de zaak en voor een enkele aanmaning. Voor dergelijke kosten plegen de in de artikelen 237 tot en met 240 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering bedoelde kosten een vergoeding in te sluiten.
4.8.
Nu partijen over en weer op enig punt in het (on)gelijk zijn gesteld, wordt daarin aanleiding gezien om de proceskosten in conventie te compenseren, in die zin dat iedere partij de eigen proceskosten draagt.
in reconventie
4.9.
In reconventie vordert [gedaagden gezamenlijk] (terug)betaling door Tekton Architekten c.s. van een bedrag van EUR 23.596,27. [gedaagden gezamenlijk] stelt daartoe, dat aan Tekton voor de werkzaamheden in de eerste fase een bedrag van EUR 47.192,54 is voldaan, maar dat Tekton niet een ontwerp heeft geleverd dat aan de eisen van [gedaagden gezamenlijk] voldeed. Tekton heeft daarmee in de eerste fase van het bouwplan niet, zoals overeengekomen, een voorlopig ontwerp, een definitief ontwerp of een bouwvergunningsaanvraag geleverd, stelt [gedaagden gezamenlijk] Daarnaast stelt [gedaagden gezamenlijk] dat voor zover zij op grond van artikel 33, tweede lid, van de DNR nog verplicht is een geldsom aan Tekton te voldoen, dat dit artikel onredelijke bezwarend is en daarom dient te worden vernietigd. Aldus houdt [gedaagden gezamenlijk] het er voor, dat van het aan Tekton betaalde bedrag van EUR 47.192,54, tenminste 50% teveel is betaald, zijnde voormelde EUR 23.596,27. [gedaagden gezamenlijk] stelt dat dit bedrag daarmee aan Tekon onverschuldigd is betaald en daarom dient te worden terugbetaald.
4.10.
Wil een beroep op artikel 6:203 BW (onverschuldigde betaling) kunnen slagen, dan dient de betaling waarvan terugbetaling wordt gevorderd, zonder rechtsgrond te zijn verricht. Anders dan door [gedaagden gezamenlijk] betoogd, is die rechtsgrond voor de door [gedaagden gezamenlijk] aan Tekton betaalde bedragen hier echter wel aanwezig. De facturen die Tekton op 15 mei 2009 en op 31 december 2010 aan [gedaagden gezamenlijk] heeft verzonden en die vervolgens door [gedaagden gezamenlijk] zijn voldaan, zijn immers gebaseerd op de op 21 april 2009 tussen Tekton en [gedaagden gezamenlijk] gesloten (en later aangevulde) overeenkomst. Nu daarmee een rechtsgrond voor die betalingen aanwezig is, kan het beroep op artikel 6:203 BW niet slagen. Dat [gedaagden gezamenlijk] stelt teveel te hebben betaald, maakt dat niet anders. Voor de door [gedaagden gezamenlijk] gevorderde vernietiging van artikel 33, tweede lid, van de DNR, geldt dat reeds hiervoor in conventie onder 4.6 is overwogen dat [gedaagden gezamenlijk] onvoldoende heeft onderbouwd hier als consument te hebben gehandeld en dat artikel 6:237, aanhef en sub i, BW, waar [gedaagden gezamenlijk] een beroep op doet, hier daarom niet van toepassing is. De vorderingen in reconventie zullen daarom worden afgewezen.
4.11.
[gedaagden gezamenlijk] zal als de in reconventie in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van Tekton Architekten c.s. in reconventie worden begroot op EUR 579,- (2,0 punten × factor 0,5 × tarief EUR 579,-) aan advocaatkosten.
5.De beslissing
De rechtbank
in conventie
5.1.
veroordeelt [gedaagden gezamenlijk] hoofdelijk om een bedrag van EUR 6.426,- aan Tekton Architekten c.s. te voldoen, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 31 mei 2013 tot aan de dag der algehele voldoening,
5.2.
verklaart dit vonnis in conventie tot zover uitvoerbaar bij voorraad.
5.3.
compenseert de proceskosten tussen partijen, in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt,
5.4.
wijst het meer of anders gevorderde af,
in reconventie
5.5.
wijst de vorderingen af,
5.6.
veroordeelt [gedaagden gezamenlijk] in de proceskosten, aan de zijde van Tekton Architekten c.s. tot op heden begroot op EUR 579,-,
5.7.
verklaart dit vonnis in reconventie wat betreft de kostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.
Dit vonnis is gewezen door mr. K.M. van Hassel en in het openbaar uitgesproken op 26 februari 2014. [1]