ECLI:NL:RBAMS:2013:BZ0392

Uitspraak

RECHTBANK AMSTERDAM

VONNIS

13/529144-06 (zaak A) + 13/529035-07 (zaak B), ter terechtzitting gevoegd (Promis)

Datum uitspraak: 29 januari 2013

Vonnis van de rechtbank Amsterdam, meervoudige strafkamer, in de strafzaak tegen

[verdachte],

geboren te [geboorteplaats] op [1968],

zonder bekende woon- of verblijfplaats in Nederland,

gedetineerd in [locatie], [adres] te [plaats].

A. Het onderzoek ter terechtzitting

Dit vonnis is op tegenspraak gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzittingen op de data zoals vervat in het als bijlage 1 aangehechte overzicht.

De rechtbank heeft de zaken, die bij afzonderlijke dagvaardingen onder de bovenvermelde parketnummers zijn aangebracht, gevoegd. Deze zaken worden hierna als respectievelijk zaak A en zaak B aangeduid.

De rechtbank heeft kennisgenomen van de vordering van de officieren van justitie mrs. B. Wind, H. Oppe, S. Tammes, N.M. van Ditzhuyzen en M.R.A. van IJzendoorn en van hetgeen verdachte en zijn raadslieden, mrs. Janssen en Malewicz, naar voren hebben gebracht.

B. Inleidende opmerkingen

1. Algemene overwegingen in alle zaken

Aanduiding verdachten

Het onderzoek Passage heeft betrekking op 11 verdachten, die ervan zijn beschuldigd in steeds wisselende samenstelling dan wel alleen betrokken te zijn geweest bij één of meer liquidaties, pogingen daartoe of voorbereiding daarvan. Zes verdachten zijn beschuldigd van het vormen van een criminele organisatie gericht op liquidaties en wapendelicten. Daarnaast worden enkele verdachten beschuldigd van andere strafbare feiten. De zaken tegen de respectievelijke verdachten zijn deels gelijktijdig, maar niet gevoegd behandeld.

Tijdens het proces heeft een aantal centrale thema's en verweren gespeeld die voor de individuele verdachten in meerdere af mindere mate van belang zijn. Om redenen van efficiency heeft de rechtbank de betreffende onderwerpen voor alle betrokken verdachten op gelijke wijze beschreven. De rechtbank onderkent dat als gevolg hiervan niet alle onderdelen van het vonnis voor verdachte in gelijke mate van belang zijn.

Ter wille van de leesbaarheid van dit vonnis zal de rechtbank de verdachten binnen Passage ([medeverdachte 1], [medeverdachte 2] , [medeverdachte 3], [verdachte], [medeverdachte 4], [medeverdachte 5], [medeverdachte 6], [medeverdachte 7], [medeverdachte 8], [medeverdachte 9] en [medeverdachte 10]) steeds bij hun achternaam aanduiden.

Het dossier waar de rechtbank bij haar beoordeling van is uitgegaan

In de strafdossiers van iedere verdachte zijn, behalve het gehele zogeheten Passage-dossier (betreffende 15 deelonderzoeken), tevens gevoegd:

- alle processen-verbaal van de terechtzittingen van de rechtbank tegen enige van de hierboven genoemde Passage-verdachten;

- alle processen-verbaal van (getuigen)verhoor door de rechter-commissaris die in de zaken van één of meer van bovengenoemde verdachten zijn opgemaakt;

- documenten en bescheiden die, op initiatief van de verdediging of anderszins, gedurende de procedure zijn toegevoegd aan het dossier in de zaak tegen één of meer van bovengenoemde verdachten.

De rechtbank heeft hiermee beoogd te bewerkstelligen dat iedere verdachte toegang heeft tot alle van belang zijnde documenten en bescheiden, zowel belastend als ontlastend, die ter zitting ter sprake zijn gekomen, dan wel die de rechtbank in dit vonnis aan de orde zal stellen.

Behandeling verweren

Op verzoek van de rechtbank hebben de raadslieden verwezen naar onderdelen uit de pleitnota's van de raadslieden van medeverdachten. Zij worden geacht daarvan de essentie te hebben herhaald en ingelast in hun eigen pleidooien. Voorts heeft de rechtbank zich ten aanzien van alle verweren en argumenten die in de hier bedoelde strafzaken zijn verwoord, ambtshalve beraden of deze ook van belang konden zijn voor medeverdachten.

Verzoeken

De rechtbank wijst alle bij pleidooi of dupliek gedane verzoeken tot nader onderzoek af onder verwijzing naar haar tussenbeslissing van 13 december 2011, waarin de rechtbank heeft aangekondigd vanaf 4 weken voor het requisitoir nog slechts onderzoekswensen te zullen honoreren als er sprake zou zijn van zo wezenlijke nieuwe ontwikkelingen dat hantering van deze gedragslijn een schending van het recht op een eerlijk proces van één of meer partijen tot gevolg zou hebben. De door enkele verdachten gedane verzoeken vinden geen grond in dergelijke wezenlijke nieuwe ontwikkelingen.

C. Tenlastelegging

Aan verdachte is - na wijzigingen op de zittingen van 9 februari 2009, 17 november 2009, 8 december 2009 en 25 januari 2010 - ten laste gelegd dat:

ten aanzien van zaak A:

(Perugia)

hij op 20 april 2006 te Amsterdam, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, opzettelijk en met voorbedachten rade [persoon 1] van het leven heeft beroofd, immers heeft/hebben verdachte en/of zijn mededaders met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg met een vuurwapen, zeven, althans een aantal, kogels in de rug en/of het achterhoofd en/of de nek, in elk geval het lichaam van die [persoon 1] geschoten, waardoor die [persoon 1] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat hij daaraan is overleden;

subsidiair:

[persoon 2] en/of [persoon 3] en/of een of meer anderen op 20 april 2006 te Amsterdam opzettelijk en met voorbedachten rade [persoon 1] van het leven heeft/hebben beroofd, immers heeft/hebben die [persoon 2] en/of [persoon 3] en/of een of meer anderen met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg met een vuurwapen, zeven, althans een aantal, kogels in de rug en/of het achterhoofd en/of de nek, in elk geval het lichaam van die [persoon 1] geschoten, waardoor die [persoon 1] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat hij daaraan is overleden,

welk feit hij, verdachte, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, op een of meer tijdstippen in de periode van 1 januari 2006 tot en met 20 april 2006 te Amsterdam en/of Abcoude en/of Leidschendam, in elk geval in Nederland, al dan niet door tussenkomst van een of meer anderen, door giften en/of beloften, te weten door een (groot) geldbedrag en/of een of meer goederen (zoals een of meer auto's en/of (de financiering van) rijlessen en/of een rijbewijs) in het vooruitzicht te stellen en/of door het verschaffen van middelen (zoals een of meer vuurwapens en/of een vluchtauto en/of telefoons) en/of door het verschaffen van inlichtingen (zoals informatie over adresgegevens/verblijfplaatsen van die [persoon 1] en/of het signalement van die [persoon 1] en/of andere voor de moord relevante informatie over die [persoon 1]) en/of door bedreiging (van [persoon 2]) met de woorden: "Jij weet er nu van en zit erbij in, als je handen niet vies zijn wordt je opgeruimd want ik laat geen losse eindjes achter", althans woorden van gelijke aard en/of strekking, opzettelijk heeft uitgelokt;

meer subsidiair:

bij en/of tot het plegen van welk misdrijf verdachte op een of meer tijdstippen in of omstreeks de periode van 1 april 2006 tot en met 20 april 2006 te Amsterdam en/of Abcoude en/of Leidschendam en/of Halfweg, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, opzettelijk behulpzaam is geweest en/of opzettelijk gelegenheid en/of middelen en/of inlichtingen heeft verschaft door (onder meer) een vuurwapen met daarbij behorende munitie en/of een (vlucht)auto en/of telefoons en/of inlichtingen (zoals adresgegevens/verblijfplaatsen en/of het signalement van die [persoon 1] en/of andere voor de moord relevante informatie over die [persoon 1]) te leveren en/of te verstrekken en/of verschaffen.

(Agenda)

hij op of omstreeks 2 november 2005 te Amsterdam tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, opzettelijk (en met voorbedachten rade) [persoon 4] van het leven heeft beroofd, immers heeft/hebben verdachte en/of (een of meer van) zijn mededader(s) met dat opzet (en na kalm beraad en rustig overleg), met een of meer vuurwapens, negen, althans een aantal, kogels in het lichaam van die [persoon 4] geschoten, waardoor die [persoon 4] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat hij daaraan is overleden.

(Tanta)

hij op of omstreeks 1 april 1993 te Ouderkerk aan den Amstel, gemeente Ouder-Amstel en/of te 's-Gravenhage en/of te Amsterdam, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, opzettelijk en met voorbedachten rade, [persoon 5] en/of [persoon 6] van het leven heeft beroofd, immers heeft/hebben verdachte en/of (een of meer van) zijn mededaders met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, een of meer kogels in het lichaam van die [persoon 5] en/of een of meer kogels in het lichaam van die [persoon 6] geschoten, tengevolge waarvan voornoemde [persoon 5] en/of [persoon 6] zodanige verwondingen heeft/hebben opgelopen dat hij/zij daaraan is/zijn overleden.

(Cobra)

primair:

hij in of omstreeks de periode 1 mei 1993 tot en met 14 mei 1993 te Amsterdam en/of Rotterdam, in elk geval in Nederland, en/of te Antwerpen, in elk geval in België, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, opzettelijk en met voorbedachten rade [persoon 7] en/of [persoon 8] van het leven heeft beroofd, immers heeft/hebben verdachte en/of (een of meer van) zijn mededader(s) op of omstreeks 8 mei 1993 en/of 9 mei 1993 met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, een of meer kogels in het lichaam van voornoemde [persoon 7] en/of een of meer kogels in het lichaam van voornoemde [persoon 8] geschoten, tengevolge waarvan voornoemde [persoon 7] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat hij daaraan op 14 mei 1993 is overleden en/of voornoemde [persoon 8] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat zij daaraan op 12 mei 1993 is overleden;

subsidiair:

[medeverdachte 5] en/of [persoon 9] en/of [medeverdachte 6] in of omstreeks de periode 1 mei 1993 tot en met 14 mei 1993 te Amsterdam en/of Rotterdam, in elk geval in Nederland, en/of te Antwerpen, in elk geval in België, tezamen en in vereniging, althans alleen, opzettelijk en met voorbedachten rade [persoon 7] en/of [persoon 8] van het leven heeft/hebben beroofd, immers heeft/hebben [verdachte] en/of [persoon 9] en/of [medeverdachte 6] op of omstreeks 8 mei 1993 en/of 9 mei 1993 met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, een of meer kogels in het lichaam van voornoemde [persoon 7] en/of een of meer kogels in het lichaam van voornoemde [persoon 8] geschoten, tengevolge waarvan vornoemde [persoon 7] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat hij daaraan op 14 mei 1993 is overleden en/of voornoemde [persoon 8] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat zij daaraan op 12 mei 1993 is overleden

welk feit hij, verdachte, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, op een of meer tijdstippen in de periode van 1 mei 1993 tot en met 9 mei 1993 te Amsterdam en/of Rotterdam, in elk geval in Nederland, en/of te Antwerpen, in elk geval in België, door giften en/of beloften en/of

door het verschaffen van gelegenheid en/of middelen en/of inlichtingen heeft uitgelokt, immers heeft/hebben verdachte en/of zijn mededader(s)

een bedrag van 10.000 gulden aan voornoemde [medeverdachte 6] en/of een of meer anderen toegezegd en/of gegeven (zodat deze een of meer vuurwapens en/of "dingen" zou(den)/kunnen kopen ten behoeve van het plegen van de moord op voornoemde [persoon 7]) en/of

aan voornoemde [medeverdachte 6] gevraagd om (ten behoeve van het plegen van de moord op voornoemde [persoon 7]) een of meer vuurwapens en/of "dingen" aan te schaffen en/of

een of meer grote geldsommen aan voornoemde [medeverdachte 6] en/of [persoon 9] en/of een of meer anderen in het vooruitzicht gesteld en/of gegeven en/of

bij het Hilton in Rotterdam verzameld met voornoemde [medeverdachte 5] en/of [persoon 9] en/of [medeverdachte 6] en/of

(vervolgens) voornoemde [medeverdachte 5] en/of [persoon 9] en/of [medeverdachte 6] vanuit Nederland naar de omgeving van de woning van voornoemde [persoon 7] in Antwerpen gereden dan wel (laten) rijden;

meer subsidiair:

[medeverdachte 5] en/of [persoon 9] en/of [medeverdachte 6] en/of een of meer anderen in of omstreeks de periode 1 mei 1993 tot en met 14 mei 1993 te Amsterdam en/of Rotterdam, in elk geval in Nederland, en/of te Antwerpen, in elk geval in België, tezamen en in vereniging, althans alleen, opzettelijk en met voorbedachten rade [persoon 7] en/of [persoon 8] van het leven heeft/hebben beroofd, immers heeft/hebben voornoemde [medeverdachte 5] en/of [persoon 9] en/of [medeverdachte 6] op of omstreeks 8 mei 1993 en/of 9 mei 1993 met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, een of meer kogels in het lichaam van voornoemde [persoon 7] en/of een of meer kogels in het lichaam van voornoemde [persoon 8] geschoten, tengevolge waarvan voornoemde [persoon 7] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat hij daaraan op 14 mei 1993 is overleden en/of voornoemde [persoon 8] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat zij daaraan op 12 mei 1993 is overleden,

bij en/of tot het plegen van welk misdrijf verdachte tezamen en in vereniging met een ander of anderen in de periode van 1 mei 1993 tot en met 9 mei 1993 te Amsterdam en/of Rotterdam, in elk geval in Nederland, en/of te Antwerpen, in elk geval in België, tezamen en in vereniging met anderen of een ander, althans alleen, opzettelijk behulpzaam is geweest en/of opzettelijk gelegenheid en/of middelen en/of inlichtingen heeft verschaft, immers heeft/hebben hij, verdachte, en/of een of meer van zijn mededader(s)

aan voornoemde [medeverdachte 6] gevraagd om (ten behoeve van het plegen van de moord op voornoemde [persoon 7]) een of meer vuurwapens en/of "dingen" aan te schaffen en/of

een of meer grote geldsommen aan voornoemde [medeverdachte 6] en/of [persoon 9] en/of een of meer anderen in het vooruitzicht gesteld en/of gegeven en/of

bij het Hilton in Rotterdam verzameld met voornoemde [medeverdachte 5] en/of [persoon 9] en/of [medeverdachte 6] en/of

ten aanzien van zaak B:

(Opa)

hij op of omstreeks 19 april 1993 te Amsterdam, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, opzettelijk en met voorbedachten rade [persoon 10] van het leven heeft beroofd, immers heeft/hebben verdachte en/of (een of meer van) zijn mededaders met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, een of meer kogels in het lichaam van voornoemde [persoon 10] geschoten, tengevolge waarvan voornoemde [persoon 10] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat hij daaraan is overleden.

(Indiana)

hij op of omstreeks 26 oktober 2000 te Amsterdam, althans in Nederland, ter uitvoering van het door verdachte voorgenomen misdrijf om tezamen en in vereniging met anderen of een ander, althans alleen, opzettelijk en met voorbedachten rade (een persoon zich noemende) [persoon 11] (alias [persoon 11A]) van het leven te beroven, zich met zijn mededader(s), althans alleen, naar de plaats van het misdrijf heeft begeven, waarna hij en/of een of meer van zijn mededader(s) met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg een of meer kogels in en/of in de richting van het lichaam van die (persoon zich noemende) [persoon 11] (alias [persoon 11A]) heeft geschoten.

(deelneming aan criminele organisatie)

hij in of omstreeks de periode van 1 januari 2001 tot 1 januari 2008 te Amsterdam en/of Rotterdam en/of Leiderdorp en/of Alkmaar en/of andere plaatsen in Nederland heeft deelgenomen aan een organisatie, zijnde een samenwerkingsverband bestaande uit verdachte en/of [medeverdachte 1] en/of [medeverdachte 4] en/of [medeverdachte 3] en/of [medeverdachte 7] en/of [medeverdachte 8] en/of een of meer anderen, welke organisatie tot oogmerk had het plegen van misdrijven, te weten (onder meer) moord/doodslag (artt.287/289 Wetboek van Strafrecht) en/of poging en/of uitlokking moord en/of voorbereidingshandelingen tot moord (art. 46 Wetboek van Strafrecht) en/of poging om een ander te bewegen een misdrijf (te weten: moord) te (laten) begaan (art. 46a Wetboek van Strafrecht) en/of overtreding van artt. 9, 22, 26, 31 juncto 55 Wet Wapens en Munitie.

(Perugia)

hij op een of meer tijdstippen in of omstreeks de periode van 1 september 2005 tot en met 20 februari 2006 te Amsterdam en/of te Zwanenburg en/of te Halfweg, in ieder geval in Nederland, (telkens) ter uitvoering van het door verdachte voorgenomen misdrijf om tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, opzettelijk en met voorbedachten rade, een persoon genaamd [persoon 1], van het leven te beroven, met dat opzet, en na kalm beraad en rustig overleg, met zijn mededaders, althans alleen, een of meermalen, (telkens) voorzien van één of meer vuurwapens met munitie en/of van speciaal daartoe aangeschafte kleding en/of een of meer personenauto's, (telkens) op tijdstippen waarop die [persoon 1] door hem, verdachte en/of zijn mededaders daar verwacht werd, naar de woning van die [persoon 1] en/of naar café "De Hallen" is toegegaan en/of een of meermalen (telkens) op een door hem, verdachte, en/of zijn mededaders geschikt geachte plaats op die [persoon 1] heeft/hebben gewacht en/of een of meermalen die [persoon 1] naar diens woning is/zijn gevolgd en/of met een (geladen) vuurwapen in de richting van die [persoon 1] is/zijn gelopen;

subsidiair:

hij op een of meer tijdstippen in of omstreeks de periode van 1 september 2005 tot en met 20 april 2006 te Amsterdam en/of Zwanenburg en/of Abcoude en/of Leidschendam en/of te Halfweg, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, ter voorbereiding van een misdrijf waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van 8 jaar of meer is gesteld, te weten moord op een persoon genaamd [persoon 1], opzettelijk een of meer auto's en/of een of meer vuurwapens, met daarbij behorende munitie en/of een of meer mobiele telefoons en/of een of meer speciaal aangeschafte kledingstukken, kennelijk bestemd tot het (in vereniging) begaan van dat misdrijf, heeft verworven en/of voorhanden heeft gehad.

De rechtbank leest taalfouten in de ten laste gelegde feiten als verbeterd daar waar sprake is van een kennelijke misslag. Door de verbetering van deze misslagen wordt verdachte niet in de verdediging geschaad.

D. Voorvragen

1. Geldigheid dagvaarding en bevoegdheid rechtbank

De rechtbank is van oordeel dat waar ten laste is gelegd dat de criminele organisatie tot oogmerk had "de overtreding van de artt. 9, 22, 26, 31 juncto 55 Wet wapens en munitie" (zaak B feit 3), de inhoud en omvang van het verwijt, tegen de achtergrond van het dossier en verhandelde ter zitting, onvoldoende duidelijk is geworden en de dagvaarding in zoverre nietig dient te worden verklaard.

Voor het overige is de dagvaarding geldig en is deze rechtbank bevoegd tot kennisneming van de ten laste gelegde feiten. Ten aanzien van het in zaak A onder 4 ten laste gelegde overweegt de rechtbank daartoe in het bijzonder dat het naar Nederlands recht een misdrijf betreft waarop in België - het land waar het feit is begaan - reeds ten tijde van de pleegdatum van bedoeld misdrijf straf was gesteld (art. 5 Sr).

2. Ontvankelijkheid van de officier van justitie

2.1 Niet-ontvankelijkheidsverweren in alle zaken

2.1.1 Algemeen juridisch kader inzake vormverzuimen

Standpunt verdediging

De verdediging heeft gesteld dat het openbaar ministerie en de politie zich schuldig hebben gemaakt aan schending van een aantal rechtsnormen. Schending zou zowel tijdens het voorbereidend onderzoek als na aanvang van het onderzoek ter terechtzitting hebben plaatsgevonden. Enkele schendingen van vormverzuimen zouden zo ernstig zijn dat deze op zichzelf beschouwd reeds tot niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in de vervolging van verdachten zouden moeten leiden. In ieder geval zouden alle schendingen beschouwd in onderling verband en samenhang tot dit rechtsgevolg, dan wel subsidiair tot uitsluiting van alle bewijsmiddelen moeten leiden.

De verdediging betwijfelt of de jurisprudentie van de Hoge Raad waarbij de werkingssfeer van artikel 359a Sv wordt beperkt tot normschendingen tijdens het voorbereidend onderzoek, wel kan worden toegepast op zaken waarin na aanvang van het onderzoek ter terechtzitting nog een grote hoeveelheid opsporingshandelingen heeft plaatsgevonden. De werking van artikel 359a Sv. zou zich ook moeten uitstrekken tot die latere opsporingshandelingen. Verder meent de verdediging dat het zogenaamde Zwolsmancriterium een zelfstandige betekenis heeft buiten de werkingssfeer van artikel 359a Sv. Wanneer door activiteiten van opsporingsambtenaren en officieren van justitie na aanvang van het onderzoek ter terechtzitting doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte aan diens recht op een eerlijk proces tekort is gedaan, zou het openbaar ministerie niet-ontvankelijk kunnen worden verklaard wegens een ernstige schending van de beginselen van een behoorlijke procesorde. Verder kent het Nederlandse recht in de visie van de verdediging nog steeds de mogelijkheid tot niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie buiten het Zwolsmancriterium om door relativering van de Schutznorm (zie hieronder).

Standpunt openbaar ministerie

Het openbaar ministerie heeft gesteld dat consequenties van eventuele vormverzuimen dienen te worden beoordeeld aan de hand van artikel 359a Sv., en dat vormverzuimverweren niet kunnen slagen voor zover zij niet zien op het onderzoek tegen de verdachte ter zake van het aan hem ten laste gelegde feit. Volgens het openbaar ministerie hebben tijdens de fase van het vooronderzoek geen vormverzuimen plaatsgevonden die niet-ontvankelijkheid dan wel bewijsuitsluiting tot gevolg moeten hebben. Op stellingen van de verdediging over vormverzuimen buiten het voorbereidend onderzoek is het openbaar ministerie niet inhoudelijk ingegaan.

Ook volgens het openbaar ministerie bestaat er enige ruimte om aan vormverzuimen waarbij niet is voldaan aan het relativiteitsvereiste een sanctie te verbinden. Het kan dan wel komen tot bewijsuitsluiting, maar niet-ontvankelijkverklaring kan afstuiten op het relativiteitsvereiste.

Toetsingskader rechtbank

De rechtbank zal bij de behandeling van vormverzuimverweren het volgende toetsingskader hanteren.

Voorbereidend onderzoek: toepassing art. 359a Sv.

Artikel 359a Sv. heeft betrekking op vormverzuimen tijdens het voorbereidend onderzoek, dat wil zeggen het onderzoek voorafgaande aan de terechtzitting (art. 132 Sv.). In zijn (standaard)arrest van 30 maart 2004, NJ 2004, 376, heeft de Hoge Raad benadrukt dat artikel 359a Sv uitsluitend van toepassing is indien het vormverzuim is begaan in het verband van het voorbereidend onderzoek naar de ten laste gelegde feiten.

Artikel 359a Sv. ziet op onherstelbare vormverzuimen waarvan de rechtsgevolgen niet uit de wet blijken. Als er sprake is van een vormverzuim als hier bedoeld, moet de rechter beoordelen of hieraan enig rechtsgevolg moet worden verbonden. Daarbij dient hij rekening te houden met het belang dat het geschonden voorschrift dient, de ernst van het verzuim en het nadeel dat daardoor wordt veroorzaakt.

Niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie komt volgens het arrest van 30 maart 2004 als in artikel 359a Sv voorzien rechtsgevolg slechts in uitzonderlijke gevallen in aanmerking, namelijk alleen als met de opsporing of vervolging belaste ambtenaren ernstig inbreuk hebben gemaakt op beginselen van een behoorlijke procesorde waardoor doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak is tekortgedaan. Bewijsuitsluiting als reactie op een vormverzuim kan uitsluitend aan de orde komen indien het bewijsmateriaal door het verzuim is verkregen en als hierdoor een belangrijk (strafvorderlijk) voorschrift of rechtsbeginsel in aanzienlijke mate is geschonden. Strafvermindering komt slechts in aanmerking als de verdachte daadwerkelijk nadeel heeft ondervonden dat is veroorzaakt door het verzuim, het nadeel geschikt is voor compensatie door middel van strafvermindering en de strafvermindering ook in het licht van het belang van het geschonden voorschrift en de ernst van het verzuim gerechtvaardigd is.

Parallel opsporingsonderzoek na aanvang onderzoek ter terechtzitting: toetsing op de voet van art. 359a Sv.

Naar het oordeel van de rechtbank heeft de Hoge Raad, waar hij de werking van artikel 359a Sv. strikt beperkt tot het voorbereidend onderzoek, niet het oog gehad op voortgezet opsporingsonderzoek dat onder verantwoordelijkheid van de officier van justitie wordt uitgevoerd, parallel aan het onderzoek ter terechtzitting doch niet als direct uitvloeisel daarvan en niet in opdracht van een rechterlijke autoriteit (verder: parallel opsporingsonderzoek). Parallel opsporingsonderzoek kan naar het oordeel van de rechtbank, op gelijke wijze als het vooronderzoek, worden getoetst op de voet van artikel 359a Sv. Het gaat daarbij immers om onderzoekshandelingen die materieel kunnen worden gelijkgesteld met onderzoekshandelingen in verband van het voorbereidend onderzoek.

Ander handelen openbaar ministerie en politie na aanvang onderzoek ter terechtzitting: toetsing aan artikel 6 EVRM en algemene rechtsbeginselen

Anders dan het openbaar ministerie blijkens zijn repliek schijnt te menen, is handelen van het openbaar ministerie en de politie na aanvang van het onderzoek ter terechtzitting wel degelijk aan rechterlijke toetsing onderworpen, ook als dit handelen niet plaatsvindt in het kader van parallel opsporingsonderzoek. De rechtbank is er immers verantwoordelijk voor dat alle verdachten worden berecht met inachtneming van de eisen van een eerlijk proces zoals bedoeld in artikel 6 EVRM. Als door onrechtmatig handelen van het openbaar ministerie of de politie buiten het voorbereidend onderzoek of het parallelle opsporingsonderzoek de verdachte onherstelbaar in zijn verdedigingsrechten is geschaad, waardoor zijn strafproces niet aan de eisen van artikel 6 EVRM heeft voldaan, dient de rechtbank hieraan gevolgen te verbinden.

Verder dient de rechtbank het doen en laten van het openbaar ministerie in de loop van het strafproces te toetsen aan ongeschreven rechtsregels en meer in het bijzonder aan de algemene beginselen van behoorlijk procesrecht. De toetsing aan een aantal beginselen van behoorlijk procesrecht, zoals het beginsel van fair play en het beginsel van equality of arms, is reeds begrepen in de toetsing aan artikel 6 EVRM. Andere ongeschreven rechtsbeginselen, zoals het gelijkheidsbeginsel, hebben ook betekenis buiten de werkingssfeer van artikel 6 EVRM.

Als de rechtbank buiten het voorbereidend onderzoek en het parallelle opsporingsonderzoek schending constateert van artikel 6 EVRM of één of meer beginselen van behoorlijk procesrecht, rijst de vraag of hieraan enig rechtsgevolg moet worden verbonden en zo ja, welk rechtsgevolg passend is. De rechtbank zal bij de beantwoording van die vraag aanknoping zoeken bij de criteria van artikel 359a Sv zoals hierboven weergegeven.

Verder merkt de rechtbank nu reeds op dat zij de verweren die betrekking hebben op een vermeend gebrek aan magistratelijkheid en transparantie van het openbaar ministerie na aanvang van het onderzoek ter terechtzitting begrijpt als klachten over de proceshouding van het openbaar ministerie. De rechtbank zal deze verweren beoordelen in het licht van artikel 6 EVRM.

Schending van rechtsnormen buiten de context van het voorbereidend onderzoek, het parallelle opsporingsonderzoek en het strafproces

Schending van rechtsnormen door het openbaar ministerie of de politie buiten de context van het voorbereidend onderzoek, het parallelle opsporingsonderzoek en het strafproces blijft -behoudens de rechterlijke vrijheid bij straftoemeting - in beginsel zonder rechtsgevolgen in de strafzaak. Dit kan onder bijzondere omstandigheden anders zijn, bijvoorbeeld als blijkt dat de opsporings- dan wel vervolgingsautoriteiten actieve bemoeienis hebben (gehad) met dat onrechtmatig handelen teneinde daarvan in het kader van de verdere vervolging te profiteren, waardoor doelbewust en/of met grove veronachtzaming van de belangen van één of meer verdachten aan hun recht op een eerlijke behandeling wordt tekortgedaan.

Relativering van de Schutznorm?

Als het niet de verdachte is die door de niet naleving van een rechtsnorm is getroffen in het belang dat de overtreden norm beoogt te beschermen, zal volgens vaste jurisprudentie als regel geen rechtsgevolg aan het verzuim behoeven te worden verbonden (de zgn. Schutznorm). Het belang van de verdachte dat het gepleegde feit niet wordt ontdekt, kan daarbij niet worden aangemerkt als een rechtens te respecteren belang. Een eventuele schending van dat belang levert dus niet een nadeel op als bedoeld in art. 359a, tweede lid, Sv.i

De verdediging heeft gepleit voor relativering van de Schutznorm en daarbij gewezen op jurisprudentie op grond waarvan onder bijzondere omstandigheden ook consequenties kunnen worden verbonden aan onrechtmatig overheidshandelen als de verdachte door dit handelen niet in zijn belangen is geschaad. In het bijzonder is daarbij een beroep gedaan op het Karman-arrest (HR 1 juni 1999, NJ 1999, 567).

Bij arrest van 3 juli 2001, NJ 2002, 8, heeft de Hoge Raad, zo begrijpt de rechtbank, de strekking van het arrest Karman beperkt tot gevallen waarin de handelwijze van de officier van justitie in strijd is met de grondslag van het strafproces en met name de wettelijk voorziene verdeling van bevoegdheden en verplichtingen tussen het openbaar ministerie en de rechter, waardoor het wettelijk systeem in de kern wordt geraakt. Daarbij dient aan de orde te zijn het fundamentele belang dat de gemeenschap heeft bij inachtneming van de bevoegdheidsverdeling tussen het openbaar ministerie en de onafhankelijke rechter, zoals die in het wettelijk systeem ten aanzien van vervolging, berechting en tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen is vervat.

Naar het oordeel van de rechtbank heeft de rechter slechts in dergelijke zeer uitzonderlijke gevallen de bevoegdheid om het openbaar ministerie niet-ontvankelijk te verklaren wanneer de verdachte niet in een rechtens te respecteren belang is geschaad. De rechtbank onderschrijft niet het in de literatuur wel ingenomen standpunt dat de Karmandoctrine niet meer tot het geldende recht behoort. Verder staat in bijzondere gevallen het relativiteitsvereiste niet aan bewijsuitsluiting in de weg.

2.1.2 Toezeggingen aan de kroongetuige

De verdediging heeft gesteld dat het openbaar ministerie, deels onder het mom van getuigenbescherming, een reeks van ontoelaatbare toezeggingen heeft gedaan aan de kroongetuige [medeverdachte 7]. Verder zou het openbaar ministerie zowel tijdens het vooronderzoek als tijdens het strafproces niet transparant zijn geweest over het volledige pakket van afspraken en toezeggingen. Relevante informatie zou bewust zijn weggehouden en de informatievoorziening die wel heeft plaatsgevonden zou misleidend zijn geweest. Om deze redenen zou het openbaar ministerie niet-ontvankelijk moeten worden verklaard in de vervolging van de medeverdachten van [medeverdachte 7].

Het openbaar ministerie meent dat van ontoelaatbare toezeggingen geen sprake is en dat het volkomen transparant heeft geopereerd, behalve voor zover de aard van het onderwerp zich hiertegen verzette.

De rechtbank zal achtereenvolgens ingaan op de met [medeverdachte 7] gesloten overeenkomst, aspecten van getuigenbescherming, overige toezeggingen die volgens de verdediging zijn gedaan, de weglatingsafspraak en klachten over de mate van transparantie bij het openbaar ministerie.

De overeenkomst met [medeverdachte 7]

Feiten

Op 20 februari 2007 heeft de Staat een overeenkomst gesloten met [medeverdachte 7]. Daarbij heeft [medeverdachte 7] zich verbonden om als getuige zonder voorbehoud, volledig en naar waarheid verklaringen af te leggen met betrekking tot een aantal in de overeenkomst genoemde misdrijven ("dealfeiten") en afstand gedaan van zijn verschoningsrecht als verdachte (de rechtbank begrijpt: in zijn hoedanigheid van getuige). De officier van justitie verbond zich om bij onverkorte nakoming door [medeverdachte 7] de strafeis voor diens eigen aandeel in de dealfeiten te zullen stellen op 8 jaar gevangenisstraf. Daarbij werd opgemerkt dat de strafeis tegen een verdachte die geen kroongetuige was, bij gelijke omstandigheden een gevangenisstraf van zestien jaren zou bedragen ("de basisstrafeis"). De strafvervolging van [medeverdachte 7] zou zich, behoudens na het tot stand komen van de deal blijkende omstandigheden die tot afwijking daarvan noopten, uitstrekken tot het medeplegen van de moord op [persoon 4], het medeplegen van een poging tot en voorbereidingshandelingen voor moord op [persoon 1] en het medeplegen van een poging tot uitlokking van moord op [persoon 12]. Ter terechtzitting heeft de officier van justitie toegelicht dat het openbaar ministerie uitbreiding van de vervolging alleen geoorloofd acht als zou blijken dat de betrokkenheid van [medeverdachte 7] bij dealfeiten substantieel anders was geweest dan hij in zijn eerdere kluisverklaringen had aangegeven.

Uit de deal blijkt verder het volgende. Hoewel [medeverdachte 7] als verdachte werd beschouwd van voorbereidingshandelingen voor de moord op, naar later is gebleken, [persoon 13], werd hij hiervoor niet vervolgd omdat er nog onvoldoende bewijsmateriaal voorhanden was. Mocht na het sluiten van de deal blijken van nieuw bewijsmateriaal of van een andere betrokkenheid van [medeverdachte 7] dan verklaard, dan zou het openbaar ministerie opnieuw een vervolgingsbeslissing nemen. Voor zover er uit de verklaring van [medeverdachte 7] over de moord op [persoon 14] en overig tactisch onderzoek al voldoende bewijs kon worden geput voor vervolging van [medeverdachte 7] ter zake van verboden wapenbezit, heeft het openbaar ministerie een dergelijke vervolging niet opportuun geacht, gelet op de voorgenomen vervolging in de zaken [persoon 4] en [persoon 1]. Ten slotte heeft het openbaar ministerie besloten in de zaak [persoon 4] om redenen van opportuniteit geen ontnemingsmaatregel te vorderen aangezien [medeverdachte 7] ten tijde van het sluiten van de deal geen verhaal bood, er naar verwachting financiële maatregelen in het kader van getuigenbescherming zouden worden genomen en [medeverdachte 7] bij de overeenkomst afstand deed van enige beloning als bedoeld in de Regeling bijzondere opsporingsgelden (RBO). Daarbij werd bepaald dat op die beslissing zou kunnen worden teruggekomen als na het sluiten van de overeenkomst zou blijken dat er substantiële verhaalsmogelijkheden waren.

Begin 2009 is de tenlastelegging van een aantal medeverdachten uitgebreid met deelname aan een criminele organisatie. Het openbaar ministerie heeft [medeverdachte 7] hiervoor niet vervolgd omdat [medeverdachte 7] erop mocht vertrouwen dat hij uitsluitend zou worden vervolgd voor de in de overeenkomst genoemde feiten.

Standpunt verdediging

De verdediging acht de overeenkomst met [medeverdachte 7] onrechtmatig. Volgens de verdediging bevat de overeenkomst een aantal (deels verkapte) ontoelaatbare toezeggingen. Daartoe voert zij, kort samengevat, het volgende aan.

* De wet staat blijkens haar tekst en totstandkomingsgeschiedenis als tegenprestatie voor af te leggen verklaringen uitsluitend vermindering van de strafeis toe en kleine gunsten in het kader van het opportuniteitsbeginsel. De stelling van het openbaar ministerie dat uit het opportuniteitsbeginsel verdergaande bevoegdheden voortvloeien is onjuist.

* De deal bevat een verkapte immuniteitstoezegging, in ieder geval waar niet wordt vervolgd voor deelname aan een criminele organisatie. Ook op andere punten is de omvang van de vervolging discutabel (zaak [persoon 13]) of door het onderzoek ter terechtzitting discutabel geworden (zaken [persoon 15] en [persoon 14]). Het openbaar ministerie heeft zich ten onrechte niet de vrijheid voorbehouden om voor feiten waarover alleen de verklaring van de kroongetuige voorhanden was, alsnog tot vervolging over te gaan als meer bewijsmateriaal zou worden gevonden. Mede als gevolg daarvan wordt [medeverdachte 7] niet vervolgd voor feiten waarvoor één of meer andere verdachten wel vervolgd worden.

* De met de kroongetuige overeengekomen basisstrafeis van 16 jaren is zeer onevenredig aan de strafeisen jegens medeverdachten. De onevenredigheid klemt temeer nu bij de basisstrafeis ook nog rekening zou zijn gehouden met een aantal niet ten laste gelegde feiten. Kennelijk is er sprake van een deels verkapte toezegging tot strafvermindering. Deze is in strijd met artikel 226g, eerste lid, Sv.

* In de Aanwijzing toezeggingen aan getuigen in strafzaken van het College van Procureurs-Generaal wordt toegestaan dat aan de getuige wordt toegezegd, de vordering tot ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel te verminderen met ten hoogste de helft. Dit is in strijd met de wet. Uit de toevoeging van de laatste volzin aan artikel 226g, eerste lid, Sv blijkt duidelijk dat de wetgever andere toezeggingen zonder expliciete wettelijke regeling onmogelijk achtte en ook heeft willen voorkomen.

* In deze zaak is volledig van de ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel afgezien. Dit is in strijd met de wet en de Aanwijzing.

* Een overeenkomst met een getuige die zelf een levensdelict op zijn geweten heeft, is op zichzelf niet door de wetgever uitgesloten. Gelet op de toegenomen verdenking tegen [medeverdachte 7] dat hij actief betrokken is geweest bij de dood van [persoon 15] en een aanslag op [persoon 16]. heeft uitgelokt, voldoet de overeenkomst tussen het openbaar ministerie en [medeverdachte 7] bij de huidige stand van zaken echter niet langer aan de proportionaliteitseis.

Standpunt openbaar ministerie

Het openbaar ministerie heeft toegelicht tot de overeenkomst te zijn gekomen omdat de verwachting was dat zonder de overeenkomst vervolging niet, althans niet binnen afzienbare termijn, zou kunnen plaatsvinden. Zonder aanhouding van de verdachten zouden mogelijk nog meer slachtoffers zijn gevallen. Het openbaar ministerie kan zijn reguliere bevoegdheden inzetten om met een potentiële getuige tot overeenstemming te komen, zolang het daarbij de grenzen van de Aanwijzing niet overschrijdt. Over de omvang van de vervolging en de basisstrafeis heeft het openbaar ministerie zelfstandig beslist, zonder dat hierover met [medeverdachte 7] is onderhandeld.

Ter onderbouwing van de vervolgingsbeslissing, de strafeis en de overige elementen van de overeenkomst heeft het openbaar ministerie in diverse fasen van het proces het volgende aangevoerd.

* Bepaalde gedragingen waarover [medeverdachte 7] verklaarde waren volgens de inschatting destijds verwerpelijk maar niet strafbaar (bv. voorverkenningen [persoon 60] en [persoon 17]). Hiervoor kon [medeverdachte 7] dus niet worden vervolgd. Voor andere gedragingen was de verklaring van [medeverdachte 7] het enige beschikbare bewijsmiddel (bv. zaak [persoon 13]). Besloten is [medeverdachte 7] voor deze gedragingen niet te vervolgen omdat zij onvoldoende bewijsbaar werden geacht. Na het sluiten van de overeenkomst mocht [medeverdachte 7] erop vertrouwen dat hij voor deze zaken niet alsnog zou worden vervolgd, tenzij zou blijken dat hij daarover opzettelijk niet naar waarheid heeft verklaard.

* De strafeis is gebaseerd op alle verwerpelijke gedragingen waarover [medeverdachte 7] heeft verklaard, dus ook op de feiten waarvoor hij niet wordt vervolgd. Bij de bepaling van de strafeis is gelet op de ernst van de feiten, alsmede op het feit dat [medeverdachte 7] door zich te melden zijn eigen vervolging heeft mogelijk gemaakt terwijl hij bij het openbaar ministerie niet in beeld was, en zijn leven wilde beteren.

* Artikel 226g Sv doet niet af aan het reguliere opportuniteitsbeginsel.

* Ook bij de toepassing van de ontnemingsregeling is het opportuniteitsbeginsel van toepassing. Voor zover de Aanwijzing het afzien van een ontnemingsvordering tot slechts de helft van het wederrechtelijk verkregen voordeel toestaat, is zij te stellig geformuleerd, omdat zij in strijd is met het wettelijk vastgelegde opportuniteitsbeginsel.

* Op grond van dit opportuniteitsbeginsel is afgezien van ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel. [medeverdachte 7] bood op het moment dat de deal gesloten werd geen verhaal, en in verband met te treffen getuigenbeschermingsmaatregelen zou executie in een later stadium moeilijk worden. Verder was het te ontnemen bedrag lager dan het bedrag waarop [medeverdachte 7] op grond van de RBO aanspraak kon maken.

Beoordeling door de rechtbank

Overeenkomst ex art. 226g Sv in dit geval mogelijk?

Gelet op de wetsgeschiedenis is het maken van een afspraak als de onderhavige met de verdachte alleen toelaatbaar als uiterste redmiddel in zaken van georganiseerde criminaliteit of in zaken van leven en dood. De rechtbank dient, mede op basis van de gevoerde verweren, allereerst te beoordelen of de overeenkomst met [medeverdachte 7] dringend noodzakelijk was om de opsporing, voorkoming of beëindiging van feiten mogelijk te maken die anders niet of niet tijdig zou plaatsvinden, of er een redelijke verhouding was tussen het belang van de te verkrijgen informatie en de te leveren tegenprestatie en of de overeenkomst ook overigens binnen de grenzen van het recht is gebleven.ii

De rechtbank stelt vast dat de verklaringen van [medeverdachte 7] betrekking hebben op misdrijven als bedoeld in artikel 226g, eerste lid, Sv. De rechtbank is verder van oordeel dat het openbaar ministerie het op goede gronden dringend noodzakelijk heeft geacht om tot een overeenkomst met [medeverdachte 7] te komen. [medeverdachte 7] kon immers verklaren over een aantal voltooide levensdelicten waarvan de opsporing zonder zijn verklaringen niet binnen afzienbare tijd mogelijk was geweest. Verder kon hij verklaren over een aantal voorgenomen levensdelicten die bij tijdige aanhouding van de personen over wie hij verklaarde wellicht voorkomen zouden kunnen worden. Zijn verklaringen betroffen niet alleen vermeende uitvoerders en vermeende tussenpersonen, maar ook vermeende opdrachtgevers. Het ligt voor de hand dat een getuige die zo veelomvattend over een reeks van al dan niet voltooide levensdelicten kan verklaren, zelf veelal ook ernstige strafbare feiten en mogelijk één of meer levensdelicten zal hebben begaan. De wetgever heeft de mogelijkheid van een overeenkomst met een criminele getuige echter juist met het oog op de bestrijding van zeer ernstige criminaliteit in het leven geroepen. Naar het oordeel van de rechtbank staat het feit dat [medeverdachte 7] stelde zelf bij meerdere pogingen tot levensdelicten en één voltooide moord betrokken te zijn geweest, dan ook niet in de weg aan een overeenkomst ex artikel 226g Sv. Onder deze omstandigheden heeft het openbaar ministerie zonder overschrijding van de grenzen van proportionaliteit en subsidiariteit een overeenkomst met [medeverdachte 7] kunnen sluiten waarbij hem de maximaal mogelijke strafkorting werd toegezegd.

De verdediging heeft niet bestreden dat het openbaar ministerie met [medeverdachte 7] tot een overeenkomst heeft kunnen komen. Zij acht de uiteindelijke overeenkomst echter onrechtmatig waar het gaat om de vaststelling van de aan [medeverdachte 7] ten laste te leggen feiten, de toegezegde strafeis en het achterwege laten van een ontnemingsvordering.

Het openbaar ministerie heeft hier tegenover gesteld dat het op al deze punten rechtmatig gebruik heeft gemaakt van het opportuniteitsbeginsel. Om die reden zal de rechtbank vóórdat zij overgaat tot bespreking van de door de verdediging benoemde punten, eerst stilstaan bij de vraag in hoeverre het openbaar ministerie bij de toenmalige (zijnde ook de huidige) stand van het recht ruimte had om ten opzichte van een getuige met wie een overeenkomst ex art. 226g Sv wordt overwogen, het opportuniteitsbeginsel toe te passen. In het geval van [medeverdachte 7] is in het bijzonder van belang of het openbaar ministerie bevoegd is om naast de toezegging als bedoeld in artikel 226g Sv geheel of gedeeltelijk af te zien van een ontnemingsvordering. Met betrekking tot die vraag overweegt de rechtbank als volgt.

Verhouding overeenkomst ex art. 226g Sv en reguliere bevoegdheden openbaar ministerie

Juridisch kader

Wetsgeschiedenis

De artikelen 226g t/m 226l Sv en 44a Sr (verder: de kroongetuigenregeling) en een groot aantal andere strafvorderlijke bepalingen zijn tot stand gebracht naar aanleiding van het rapport Inzake Opsporing van de Parlementaire Enquetecommissie Opsporingsmethoden (hierna: Commissie Van Traa). Deze Commissie constateerde dat in de opsporingspraktijk tal van ingrijpende en soms ook discutabele opsporingsmethoden werden gehanteerd waarvoor geen wettelijke grondslag bestond, dat de legitimiteit van de rechtshandhaving in het geding was en dat opsporing in de toekomst zou moeten plaatsvinden op de wijze bij de wet voorzien. De rechter zou de toepassing van het gebruik van de gehanteerde opsporingsmethodes aan de wettelijke normering moeten toetsen. Om deze toetsing mogelijk te maken, zou het gebruik van opsporingsmethoden expliciet moeten worden vastgelegd.

De latere Commissie Kalsbeek onderstreepte in het rapport Uitvoering aanbevelingen enquêtecommissie opsporingsmethoden deze noties en merkte daarnaast op dat opsporingsmethodes doelmatig dienden te worden gebruikt en dienden bij te dragen aan een effectieve bestrijding van de criminaliteit. Organisaties in de opsporing dienden zorg te dragen voor de geloofwaardigheid en legitimiteit van de criminaliteitsbestrijding.iii

Binnen het parlement is de omvang van mogelijke toezeggingen aan kroongetuigen en de wettelijke verankering hiervan frequent voorwerp geweest van debat. Belangrijk punt daarbij was of de officier van justitie, behalve de in het wetsvoorstel neergelegde mogelijkheid tot vermindering van de strafeis, op basis van zijn reguliere bevoegdheden ook andere toezeggingen zou mogen doen aan de potentiële getuige en zo ja, of daarvoor een aparte formeelwettelijke grondslag nodig was.

Aanvankelijk was de Tweede Kamer van oordeel dat aan een getuige uitsluitend verlaging van de strafeis zou mogen worden toegezegd. Op basis van dit oordeel, dat was verwoord in het wetsvoorstel Toezeggingen aan getuigen in strafzakeniv, was ook de Tijdelijke aanwijzing toezeggingen aan getuigen in strafzaken d.d. 13 juli 2001 gebaseerd.v Bij brief van 5 februari 2003 liet het College van Procureurs-Generaal echter aan de Minister weten dat de Tijdelijke aanwijzing het openbaar ministerie te zeer in zijn mogelijkheden beperkte om ernstige strafzaken tot een goed einde te brengen en stelde een werkgroep in om na te gaan in welke mate verruiming of versoepeling wenselijk en mogelijk was. Deze werkgroep bracht medio 2004 een advies uit over toezeggingen aan getuigen in strafzaken, waarin werd aanbevolen een groot aantal andere toezeggingen aan criminele getuigen mogelijk te maken.

Het ging hier om toezeggingen inzake sepot, inhoud en omvang van de tenlastelegging, intrekking van uitleverings- of overleveringsverzoek, afzien van het vorderen van bijkomende straffen of maatregelen, waaronder ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel, bemiddeling naar derden, het in Nederland mogen ondergaan van een in het buitenlang opgelegde vrijheidsstraf, een financiële beloning, alsmede een combinatie van dit soort prestaties.

De minister nam een deel van de voorstellen van het CPG over en gaf in een brief aan de Tweede Kamer aan welke andere toezeggingen dan strafvermindering aan een criminele getuige zouden moeten kunnen worden gedaan. Het ging daarbij om de hoogte van het te ontnemen wederrechtelijk verkregen voordeel, gunstbetoon en de intrekking van een Nederlands uitleveringsverzoek of EAB. De minister meende dat dergelijke toezeggingen konden worden gedaan onder gebruikmaking van reguliere bevoegdheden die het openbaar ministerie al had. Naar zijn oordeel zou in een verruimde aanwijzing van het CPG moeten worden vastgelegd of en in hoeverre het openbaar ministerie deze bevoegdheden zou kunnen gebruiken om met potentiële getuigen tot overeenstemming te komen.vi

Binnen de Tweede Kamer is in september 2004 uitvoerig gedebatteerd over dit standpunt van de minister. Enkele fracties verzetten zich met klem tegen een bevoegdheid voor het openbaar ministerie om op basis van bestaande bevoegdheden meer toezeggingen te kunnen doen aan criminele getuigen; andere fracties stonden hier meer welwillend tegenover of lieten hun standpunt afhangen van nader door de minister te verstrekken informatie. Wel was de Tweede Kamer van mening dat er zo spoedig mogelijk een formeelwettelijke grondslag zou moeten komen voor het fenomeen overeenkomst met een kroongetuige. Voor ingrijpende aanpassingen in het wetsvoorstel was op korte termijn geen meerderheid te vinden. Besloten werd dat de behandeling in de Eerste Kamer van het aanhangige wetsvoorstel (met één hier niet ter zake doende aanpassing) kon worden voortgezet. De vraag of verruiming van de mogelijkheden van het openbaar ministerie wenselijk was en of hiervoor een formeel-wettelijke basis nodig was, zou nog nader worden besproken.vii

Bij brief van 12 april 2005 aan de Tweede Kamer heeft de minister met betrekking tot het te ontnemen voordeel erop gewezen dat het openbaar ministerie zolang het onderzoek ter terechtzitting niet is gesloten op grond van artikel 511c Sv met een verdachte of veroordeelde kan onderhandelen over het uiteindelijk te ontnemen wederrechtelijk verkregen voordeel. Tegen deze achtergrond toonde de minister begrip voor de wens van het openbaar ministerie om het categorische verbod op het doen van toezeggingen in het kader van de oplegging van de ontnemingsmaatregel op te heffen. Ook voorspraak bij andere instanties (de fiscus, de IND, buitenlandse autoriteiten) en intrekking van een Nederlands uitleveringsverzoek of EAB als tegenprestatie voor af te leggen verklaringen achtte de minister niet onaanvaardbaar. Wel zou steeds de eis hebben te gelden dat het geheel aan toezeggingen de grenzen van de proportionaliteit niet zou overschrijden.

De minister achtte wel onaanvaardbaar dat toezeggingen zouden worden gedaan over sepot, de inhoud van de tenlastelegging of een financiële beloning. De minister kondigde aan dat een verruiming van de Aanwijzing zou plaatsvinden en dat hij daarbij een opvatting van de Tweede Kamer over de reikwijdte van eventuele verruiming bij de herziening van de Aanwijzing zou laten meewegen.viii

In de Eerste Kamer namen diverse fracties in eerste instantie het standpunt in dat het OM, om zijn bestaande bevoegdheden te kunnen inzetten om met een getuige tot overeenstemming te komen, in alle gevallen een uitdrukkelijke basis in de wet zou moeten hebben. Bij brief van 18 maart 2005 gaf de minister echter als zijn visie te kennen dat aard noch bevoegdheidsregeling zich ertegen verzetten dat deze bevoegdheden mede dienstbaar werden gemaakt aan een afspraak om een getuigenverklaring af te leggen.ix

Volgens de minister zou voldoende zijn dat hiervan melding werd gemaakt in een proces-verbaal, zodat de toezegging voor de verdediging en de rechtbank kenbaar zou zijn. Van onrechtmatigheid zou in het algemeen geen sprake kunnen zijn zolang de officier van justitie binnen de grenzen van zijn ruim omschreven bevoegdheden was gebleven. Volgens de minister moest de figuur van de overeenkomst met een criminele getuige wettelijk worden geregeld en moest ook de mogelijkheid tot toezegging van verlaging van de strafeis wettelijk worden vastgelegd omdat hier rechtstreeks werd geraakt aan de door de rechter op grond van de artikelen 348 en 350 Sv te nemen beslissingen. Ten aanzien van overige, reeds bestaande bevoegdheden diende bij Aanwijzing te worden bepaald of die wel of niet konden worden ingezet om met een getuige tot overeenstemming te komen. Toezeggingen zonder enige wettelijke grondslag zouden niet kunnen worden gedaan. De minister kondigde een verruiming van de Aanwijzing aan en merkte op dat hij daarbij een opvatting van de Eerste Kamer over de reikwijdte van eventuele verruiming bij de herziening van de Aanwijzing zou laten meewegen.

Uit debat hierna in de Eerste Kamer bleek dat de meerderheid op zichzelf geen moeite had met het reguleren van (een belangrijk deel van) toezeggingen aan criminele getuigen door middel van aanwijzingen van het CPG. Wel bestond twijfel of het in artikel 167 Sr verwoorde opportuniteitsbeginsel een voldoende wettelijke grondslag bood voor het doen van toezeggingen aan getuigen op basis van de bestaande strafvorderlijke bevoegdheden en of er geen sprake zou kunnen zijn van détournement de pouvoir.x

De minister merkte op dat al geruime tijd werd gewerkt op basis van de Tijdelijke aanwijzing, die geen specifieke wettelijke grondslag had, zonder dat dit had geleid tot een geslaagd beroep op détournement de pouvoir door degene tegen wie de verklaring was afgelegd. Hij bleef van oordeel dat aanvullende wetgeving pas aan de orde diende te komen als de rechter toezeggingen die volgens de Aanwijzing toelaatbaar zouden zijn, ontoelaatbaar zou achten wegens een ontoereikende wettelijke verankering. Uiteindelijk heeft de Eerste Kamer, na de Minister nog eens op de mogelijke juridische risico's van een dergelijke inrichting van het stelsel van toezeggingen aan criminele getuigen te hebben gewezen, het wetsvoorstel aangenomen waarin uitsluitend strafvermindering werd geregeld.

Wettelijke regeling

De uiteindelijk tot stand gebrachte wettelijke regeling luidt voor zover hier van belang als volgt. Op grond van artikel 226g Sv kan het openbaar ministerie een afspraak maken met een verdachte om een getuigenverklaring af te leggen in ruil voor de toezegging dat bij de vervolging van zijn eigen strafzaak strafvermindering zal worden gevorderd. De overeenkomst met de getuige bevat een omschrijving van de feiten waarvoor de getuige zal worden vervolgd en de inhoud van de toezegging van de officier van justitie. De overeenkomst heeft uitsluitend betrekking op strafvermindering. Op grond van artikel 44a Sr kan de door de rechter vast te stellen strafvermindering in geval van een onvoorwaardelijke tijdelijke vrijheidsstraf bestaan uit maximaal de helft van de straf die hij overwoog op te leggen. De overeenkomst treedt pas in werking nadat de rechter-commissaris de rechtmatigheid daarvan heeft vastgesteld (art. 226h, derde lid, Sv). De rechter-commissaris toetst onder andere of er een dringende noodzaak is om de verklaring van de verdachte te verkrijgen, en wat het belang is van het verkrijgen van de af te leggen verklaring. Het oordeel van de rechter-commissaris is niet bindend voor de zittingsrechter, aan wie het uiteindelijke oordeel over de rechtmatigheid van de overeenkomst is voorbehouden.

De Aanwijzing

Bij de Aanwijzing toezeggingen aan getuigen in strafzaken, in werking getreden op 1 april 2006, heeft het CPG beleidsregels geformuleerd over de toepassing van de artikelen 226g t/m 226l Sv. In de Aanwijzing is geregeld welke toezeggingen aan getuigen toelaatbaar zijn en welke toezeggingen niet. De Aanwijzing is op 20 maart 2006 in het kader van de evaluatie van de Wet Bijzondere Opsporingsbevoegdheden aan de Voorzitter van de Tweede Kamer gezonden. Voor zover te achterhalen heeft de Kamer niet meer gereageerd op de inhoud van de Aanwijzing.

Op grond van punt 4 van de Aanwijzing kan de officier van justitie aan een getuige die tevens verdachte is toezeggen, de te vorderen onvoorwaardelijke vrijheidsstraf te verminderen met ten hoogste de helft. Ook kan worden toegezegd de vordering tot ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel te verminderen met ten hoogste de helft, al dan niet in het kader van een schikking op grond van artikel 511c Sv.

Punt 5.1 van deze Aanwijzing bevat een verbod om toezeggingen te doen met betrekking tot de inhoud van de tenlastelegging (bv. het aantal feiten op de tenlastelegging en de zwaarte daarvan). Punt 5.2 bevat een verbod om in afwijking van het geldende opsporings- en vervolgingsbeleid af te zien van actieve opsporing of vervolging van strafbare feiten.

Beschouwing

Uit de wetsgeschiedenis valt af te leiden dat de wetgever in eerste instantie een gesloten formeel-wettelijk systeem tot stand heeft willen brengen en dat daarbij alleen de toezegging van verlaging van de strafeis en beperkte gunsten toelaatbaar werden geacht. Met de toevoeging bij amendement van de laatste volzin aan artikel 226g, eerste lid, is dit nog eens extra benadrukt.

Nadat enige jaren praktijkervaring was opgedaan met de voorgestane regeling (in de vorm van de Tijdelijke aanwijzing) en deze door het openbaar ministerie in de praktijk ontoereikend was bevonden, zijn de panelen echter gaan schuiven. Een minderheid van de Tweede Kamer wilde er onverkort aan vasthouden dat alleen strafvermindering en beperkte gunsten aan criminele getuigen zouden mogen worden toegezegd. Een meerderheid stond - in meerdere of mindere mate - welwillend tegenover de wensen van de minister maar wilde een nadere juridische en/of inhoudelijke toelichting op het door hem voorgestane systeem. Omdat men in ieder geval geen verdere vertraging wilde oplopen bij het creëren van enige formeelwettelijke basis voor de overeenkomst met de kroongetuige, is de discussie met stemming over een amendement en met de aankondiging door de minister van een ruimere aanwijzing geëindigd. Toezending van die ruimere, ten tijde in geding geldende aanwijzing op een later moment heeft niet tot enige reactie van de Tweede Kamer geleid.

In de Eerste Kamer heeft het debat zich met name toegespitst op de vraag of artikel 167 Sv een voldoende specifieke wettelijke basis bood voor toezeggingen aan criminele getuigen, maar tot een eenduidig antwoord is het niet gekomen. Kennelijk onder het motto: "Beter iets dan niets" is het wetsvoorstel aangenomen.

Uit de geschetste gang van zaken leidt de rechtbank af dat een meerderheid in beide Kamers ten tijde van de inwerkingtreding van de kroongetuigenregeling niet zozeer de wens had de toezeggingen aan criminele getuigen te beperken tot uitsluitend verlaging van de strafeis en kleine gunsten. Men wilde de overeenkomst formeelwettelijk vastleggen en men wilde geen toezeggingen waarvoor geen enkele wettelijke basis bestond. Gebruikmaking van reeds bestaande bevoegdheden lijkt door de meerderheid van beide Kamers op zich niet onaanvaardbaar te zijn geacht, mits bij aanwijzing duidelijk zou worden geregeld welke toezeggingen wel en welke toezeggingen niet toelaatbaar waren en mits het openbaar ministerie over gemaakte afspraken volledige openheid zou betrachten. Of een dergelijke inrichting van de regelgeving rondom toezeggingen aan kroongetuigen juridisch kon standhouden, werd betwijfeld maar is ter beoordeling aan de rechter gelaten. Uit het feit dat de Tweede Kamer sinds de toezending van de huidige Aanwijzing in maart 2006 het stilzwijgen heeft bewaard, maakt de rechtbank op dat er binnen het parlement geen overwegende materiële bezwaren leven tegen de wijze waarop het openbaar ministerie volgens de Aanwijzing zijn bevoegdheden mag hanteren om met criminele getuigen tot overeenstemming te komen.

De rechtbank zal tegen deze achtergrond bezien of er een toereikende juridische grondslag is voor de in de Aanwijzing geregelde inzet van algemene bevoegdheden door het openbaar ministerie om met een criminele getuige tot overeenstemming te komen. Daarbij zal de rechtbank vooral letten op de hoofddoelen die destijds bij de wetgever hebben voorgezeten, te weten: een wettelijke basis, transparantie en toetsbaarheid door de rechter. De rechtbank overweegt dan als volgt.

De Aanwijzing betreft de hantering van bevoegdheden die het openbaar ministerie op grond van de wet heeft, met het doel om met een criminele getuige tot overeenstemming te komen. Bij de Aanwijzing heeft het openbaar ministerie beleidsregels vastgesteld waarmee het zichzelf zichzelf beperkt in de wijze waarop het voor dat doel van die wettelijke bevoegdheden gebruik maakt. Daarbij zijn de instrumenten die tijdens de parlementaire behandeling steeds onaanvaardbaar zijn bevonden, zoals onderhandelingen over de inhoud van de tenlastelegging en het toezeggen van strafrechtelijke immuniteit, gekwalificeerd als ontoelaatbare toezeggingen.

Het enkele feit dat algemene bevoegdheden, die door het openbaar ministerie mogen worden gehanteerd vanuit het opportuniteitsbeginsel, worden ingezet voor het specifieke doel om met een criminele getuige tot overeenstemming te komen, betekent naar het oordeel van de rechtbank op zichzelf niet dat er sprake is van misbruik van bevoegdheid. Het kan immers in het algemeen belang zijn om over de verklaringen van een criminele getuige te kunnen beschikken. Wel zal de wijze waarop de algemene bevoegdheden in het concrete geval zijn ingezet moeten voldoen aan de vereisten van proportionaliteit en subsidiariteit.

De Aanwijzing vormt recht in de zin van artikel 79 van de Wet RO. De rechter kan daarom gemaakte afspraken aan de Aanwijzing toetsen en aan eventuele overschrijding van de bij de Aanwijzing geformuleerde grenzen consequenties verbinden. Verder is de Minister over de inhoud en de toepassing van de Aanwijzing verantwoording verschuldigd aan het parlement. De toezending aan het parlement van de Aanwijzing, waarin aan het openbaar ministerie werd toegestaan om bepaalde algemene bevoegdheden in te zetten om tot overeenstemming met de getuige te komen, heeft voor zover valt na te gaan niet geleid tot enig kritisch geluid vanuit het parlement.

Ten slotte voorziet de Aanwijzing in duidelijke procedurele waarborgen doordat de Centrale Toetsingscommissie, het College van Procureurs-Generaal en zo nodig de Minister van Justitie de voorgenomen overeenkomst toetsen alvorens deze tot stand komt. De wet en de Aanwijzing voorzien in transparantie over de (totstandkoming van de) gemaakte afspraken naar de rechter en de verdediging, en in toetsing van de uiteindelijke overeenkomst door de rechter-commissaris en de zittingsrechter aan de eisen van o.a. proportionaliteit en subsidiariteit.

Naast het bestaan van een formeelwettelijke basis en de aanwezigheid van procedurele waarborgen acht de rechtbank voor de beoordeling van de rechtmatigheid van de Aanwijzing van groot belang dat de kroongetuigenregeling in het leven is geroepen met het oog op de bestrijding van zeer zware criminaliteit met behulp van getuigenverklaringen vanuit het criminele circuit. Van een potentiële kroongetuige die uiterst belastend kan verklaren over zeer ernstige delicten, wordt veelal gevraagd inzicht te geven in eigen, ernstig strafbaar handelen en zijn eigen veiligheid ernstig en zeer langdurig op het spel te zetten. Het openbaar ministerie zal het vertrouwen van de potentiële getuige langzaam maar zeker moeten winnen. In een dergelijke situatie heeft het openbaar ministerie per definitie een zekere speelruimte nodig om effectief te kunnen opereren. Een interpretatie waarbij vrijwel iedere speelruimte aan het openbaar ministerie wordt ontnomen doet het nuttig effect van de regeling teniet.

De rechtbank komt dan tot de volgende conclusies ten aanzien van het juridisch kader.

In de eerste plaats blijven algemene bevoegdheden van het openbaar ministerie, zoals de bevoegdheid om de verdachte voor bepaalde zaken niet te vervolgen op grond van het opportuniteitsbeginsel en de bevoegdheid om schikkingen te treffen met betrekking tot wederrechtelijk verkregen voordeel bestaan, ook al wordt met de verdachte een overeenkomst ex artikel 226g Sv gesloten. Niet uit te sluiten valt echter dat deze bevoegdheden worden gebruikt op een wijze die geen andere conclusie toelaat dan dat sprake is van een verkapte toezegging voor verklaringen. In dat geval rijst de vraag of er sprake is van een geoorloofde toezegging.

In de tweede plaats bieden artikel 226g Sv, de wettelijke bepalingen waarbij aan het openbaar ministerie algemene bevoegdheden worden toegekend en de Aanwijzing in hun onderlinge samenhang een toereikende wettelijke grondslag aan het openbaar ministerie om deze algemene bevoegdheden op de door de Aanwijzing voorziene wijze in te zetten om met een getuige tot overeenstemming te komen. Van een intransparant gebruik van een omstreden opsporingsmethode zonder wettelijke grondslag, voor welk gevaar in het rapport van de commissie Van Traa werd gewaarschuwd, is bij naleving van de Aanwijzing in het geheel geen sprake. Uiteraard dient het openbaar ministerie bij het sluiten van een overeenkomst niet alleen de grenzen van de Aanwijzing in acht te nemen, maar dient het geheel van toezeggingen ook te voldoen aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit en dient het openbaar ministerie (met een uitzondering waar het gaat om getuigenbescherming) transparant te zijn over gemaakte afspraken.

Meer in het bijzonder vormen naar het oordeel van de rechtbank de artikelen 36e Sr (inzake de ontnemingsvordering) en 511c Sv (inzake de bevoegdheid van het openbaar ministerie om met de verdachte of veroordeelde tot een schikking te komen totdat de rechter op de ontnemingsvordering heeft beslist), het opportuniteitsbeginsel en punt 4 van de Aanwijzing, beschouwd in onderlinge samenhang, een voldoende juridische grondslag voor de bevoegdheid van het openbaar ministerie om in het kader van een overeenkomst met een criminele getuige toe te zeggen voor ten hoogste de helft van een ontnemingsvordering af te zien, waarbij moet worden voldaan aan de eisen van proportionalietit, subsidiariteit en transparantie.

Beoordeling van de geschreven OM-deal met [medeverdachte 7]

De rechtbank moet thans de vraag beantwoorden of de OM-deal met [medeverdachte 7] binnen de grenzen van het recht is gebleven.

De rechter dient de rechtmatigheid van een OM-deal te beoordelen aan de hand van de feiten en omstandigheden op het moment dat de overeenkomst tussen partijen tot stand kwam. Feiten en omstandigheden die na de totstandkoming van de OM-deal hebben plaatsgevonden, zoals de ontwikkelingen in de zaken [persoon 15] en [persoon 16], kunnen de rechtmatigheid van de OM-deal niet aantasten.

De rechtbank zal achtereenvolgens ingaan op de omvang van de vervolging, de basisstrafeis en het achterwege laten van een ontnemingsvordering.

Omvang van de vervolging

Over de omvang van de vervolging overweegt de rechtbank als volgt.

Ten aanzien van iedere verdachte geldt als uitgangspunt dat het openbaar ministerie beslist voor welke feiten een vervolging opportuun is (art. 167, tweede lid, Sv). Het openbaar ministerie houdt daarbij rekening met alle omstandigheden van het geval en heeft een ruime beoordelingsvrijheid. Die beoordelingsvrijheid is in het geval van een potentiële kroongetuige niet anders dan in geval van een reguliere verdachte. In artikel 226g Sv wordt immers de toepasselijkheid van artikel 167, tweede lid, Sv niet uitgesloten en evenmin valt artikel 226g Sv op te vatten als een lex specialis ten opzichte van artikel 167, tweede lid, Sv.

Bij de beoordeling door het openbaar ministerie of vervolging van een verdachte voor een bepaald strafbaar feit opportuun is spelen in ieder geval de aard van het feit, de bewijsbaarheid van het feit en het algemeen belang een rol. Ook in geval van een potentiële kroongetuige is de afweging daarvan bij uitstek een taak van het openbaar ministerie. De rechter die de overeenkomst met een kroongetuige toetst, dient deze afweging in beginsel te eerbiedigen. Het is niet de taak van die rechter om zelf te bepalen voor welke feiten de kroongetuige zou moeten worden vervolgd en welke strafeis bij die vervolging zou passen.

Wel dient de rechter, gelet op de geldende wet- en regelgeving, te toetsen of er geen sprake is geweest van onderhandelingen met de getuige over het aantal ten laste te leggen feiten en de kwalificatie daarvan (zgn. plea bargaining) en of niet in afwijking van het geldende opsporings- en vervolgingsbeleid aan de getuige is toegezegd af te zien van vervolging voor bepaalde feiten. In dat geval zou er immers sprake kunnen zijn van een niet toegestane toezegging in de zin van de Aanwijzing.

De rechtbank stelt vast dat is gesteld noch gebleken dat [medeverdachte 7] en het openbaar ministerie hebben onderhandeld over de ten laste te leggen feiten. Het openbaar ministerie heeft herhaaldelijk verklaard dat de vervolgingsbeslissing een resultante is geweest van intern overleg en dat het resultaat daarvan aan [medeverdachte 7] is medegedeeld. [medeverdachte 7] heeft zich eveneens in die zin uitgelaten, terwijl ook het gespreksverslag van de CIE-officier De Haas van 22 november 2006 in die richting wijst. De rechtbank ziet dan ook geen aanwijzingen dat dit een onjuiste weergave van de gang van zaken is.

Evenmin is naar het oordeel van de rechtbank gebleken dat het achterwege laten van vervolging van [medeverdachte 7] voor bepaalde feiten waarover hij heeft verklaard (met name de zaken [persoon 17], [persoon 60] en [persoon 13]), is te duiden als een verboden toezegging. Daartoe overweegt de rechtbank als volgt.

Artikel 226g, tweede lid, schrijft voor dat in de overeenkomst met een kroongetuige wordt vastgelegd voor welke feiten de getuige zelf zal worden vervolgd. Dat betekent dat het openbaar ministerie de strafbaarheid van het feit, de kans op een veroordeling en aspecten van algemeen belang naar de stand van zaken van dat moment moet inschatten. Vanuit een oogpunt van algemeen belang is niet onbegrijpelijk dat het openbaar ministerie de vervolging van de potentiële kroongetuige beperkt tot feiten waarvoor reeds op dat moment voldoende bewijs voorhanden lijkt te zijn. Wanneer het openbaar ministerie een kroongetuige ook zou moeten vervolgen voor feiten waarin de bewijspositie dubieus is, of zich het recht zou moeten voorbehouden in een later stadium voor meer feiten te vervolgen, zouden de te verwachten veroordeling en de straf(eis) uiterst onzeker worden. Het nuttig effect van de kroongetuigenregeling zou in die interpretatie ernstig worden aangetast. De rechtbank acht de beslissing van het openbaar ministerie om [medeverdachte 7] alleen te vervolgen in bewijstechnisch stevig ogende zaken dan ook rechtmatig.

Los hiervan heeft het openbaar ministerie ten tijde van de totstandkoming van de overeenkomst geoordeeld dat in de zaken [persoon 17], [persoon 60] en [persoon 13] de grens van strafbaarheid (nog net) niet werd bereikt. De rechtbank acht deze beoordeling in de zaak [persoon 13] weliswaar voor (enige) discussie vatbaar, maar niet zo kennelijk onjuist dat het achterwege laten van vervolging voor dit feit moet worden opgevat als een verkapte verboden toezegging voor het afleggen van verklaringen.

De basisstrafeis

Ook voor de tegen een kroongetuige te formuleren basisstrafeis geldt dat het openbaar ministerie een ruime beoordelingsvrijheid heeft welke de rechter heeft te eerbiedigen. Op voorhand kan echter niet worden uitgesloten dat een toegezegde basisstrafeis zo onbegrijpelijk laag is dat het verschil met een reguliere strafeis niet anders kan worden opgevat dan als tegenprestatie voor af te leggen verklaringen. De rechter dient in verband daarmee te toetsen of het openbaar ministerie, gelet op alle omstandigheden van het geval en met inachtneming van zijn ruime beoordelingsvrijheid, in redelijkheid tot de toegezegde basisstrafeis heeft kunnen komen.

De verdediging stelt dat de tegen [medeverdachte 7] geformuleerde basisstrafeis van 16 jaren verhoudingsgewijs zo laag is dat kennelijk sprake is van een verkapte toezegging voor het afleggen van verklaringen. De rechtbank overweegt op dit punt als volgt.

Bij de vaststelling van de basisstrafeis heeft het openbaar ministerie in de eerste plaats de ernst van de feiten ingewogen. Het openbaar ministerie betrok daarbij dat voor de aan [medeverdachte 7] ten laste gelegde feiten, die alle dateren van voor 1 februari 2006, als tijdelijke vrijheidsstraf ten hoogste een gevangenisstraf van 20 jaren zou kunnen worden opgelegd. Daarnaast is ingewogen dat er, voordat [medeverdachte 7] ging verklaren, geen enkele reden was om hem in verband te brengen met de feiten waarover hij verklaarde, en dat hij uit het criminele milieu wilde stappen.

De verdediging heeft gesteld dat de hoedanigheid van zelfmelder al is verwerkt in de halvering van de strafeis en niet ook nog mag meetellen bij de vaststelling van de basisstrafeis. De rechtbank kan de verdediging hierin niet volgen. De regel dat de strafeis voor een kroongetuige met ten hoogste de helft mag worden verminderd heeft ook betrekking op de verdachte die, nadat hij is aangehouden, probeert zijn procespositie te verbeteren door een overeenkomst te sluiten tot het afleggen van verklaringen tegen andere personen. De rechtbank ziet geen enkele reden waarom in het voordeel van een kroongetuige die nog geen verdachte was, niet zou mogen meewegen dat hij zichzelf heeft gemeld. Dit is immers een omstandigheid die bij de bepaling van de strafeis jegens andere verdachten ook pleegt te worden meegewogen. Dat [medeverdachte 7] mogelijk ook is gaan verklaren uit angst dat hij op enig moment toch verdacht zou worden van betrokkenheid bij de moord op [persoon 1] maakt niet dat het openbaar ministerie aan het feit dat [medeverdachte 7] zichzelf heeft gemeld terwijl hij nog geen verdachte was, geen betekenis had mogen hechten.

De verdediging heeft voorts vraagtekens geplaatst bij de ernst van de wens van [medeverdachte 7] om het criminele milieu te verlaten. De rechtbank zal dit punt in het midden laten, nu er in ieder geval geen aanleiding is om te veronderstellen dat het openbaar ministerie ten tijde van het sluiten van de overeenkomst zoveel twijfels moest hebben bij deze wens dat deze voor de basisstrafeis geen wegingsfactor had mogen zijn.

De rechtbank slaat ten slotte geen acht op de stellingen van partijen omtrent de invloed van gedragingen die wel verwerpelijk zijn maar waarvoor [medeverdachte 7] niet wordt vervolgd op de basisstrafeis. De rechtbank kan de rechtmatigheid van die eis immers slechts afmeten aan de feiten die daadwerkelijk aan [medeverdachte 7] ten laste zijn gelegd.

Alles overziende acht de rechtbank de basisstrafeis van zestien jaren niet zo onverklaarbaar laag dat deze niet anders kan worden verklaard dan als een verkapte tegenprestatie voor het afleggen van verklaringen. Derhalve acht de rechtbank de overeenkomst met [medeverdachte 7] ook op dit punt niet onrechtmatig.

Het achterwege laten van een ontnemingsvordering

Op grond van de Aanwijzing mag het openbaar ministerie in ruil voor verklaringen aan een potentiële criminele getuige toezeggen een vordering tot ontneming tot ten hoogste de helft van het wederrechtelijk verkregen bedrag achterwege te laten. Deze toezegging kan de vorm aannemen van een schikking ex artikel 511 Sv. Een dergelijke toezegging komt aan de orde op het moment dat het openbaar ministerie normaal gesproken, dus als er geen overeenkomst tot het afleggen van verklaringen was, tot ontneming van het volledige bedrag zou overgaan.

Dit wil echter niet zeggen dat het openbaar ministerie ten aanzien van de getuige met wie het een overeenkomst zou willen sluiten, altijd gehouden is om ten minste de helft van het wederrechtelijk verkregen voordeel te vorderen. Voor zover het openbaar ministerie los van een eventuele overeenkomst ook al niet tot vordering van het wederrechtelijk verkregen voordeel zou zijn overgegaan, hoeft het dat bij een getuige met wie een overeenkomst is gesloten ook niet te doen. Het openbaar ministerie kan dan eenzijdig beslissen van ontneming af te zien, zonder dat van een toezegging in de zin van de Aanwijzing sprake is. Ook op dit punt komt aan het openbaar ministerie een zekere beoordelingsvrijheid toe. Wel zal uit de motivering van het besluit om volledig van een ontnemingsvordering af te zien, moeten blijken dat geen sprake is van een verkapte financiële beloning voor het afleggen van verklaringen.

Blijkens de considerans bij de OM-deal heeft het openbaar ministerie besloten in de zaak [persoon 4] om redenen van opportuniteit geen ontnemingsmaatregel te vorderen aangezien [medeverdachte 7] ten tijde van het sluiten van de deal geen verhaal bood, er naar verwachting financiële maatregelen in het kader van getuigenbescherming zouden worden genomen en [medeverdachte 7] bij de overeenkomst afstand deed van enige beloning als bedoeld in de RBO. Tevens werd bepaald dat op die beslissing zou kunnen worden teruggekomen als na het sluiten van de overeenkomst zou blijken dat er substantiële verhaalsmogelijkheden waren.

De rechtbank slaat geen acht op de stelling van het openbaar ministerie dat het wederrechtelijk verkregen voordeel van € 65.000 kan worden weggestreept tegen tip- en toondergeld, nu onvoldoende is komen vast te staan dat [medeverdachte 7] hierop zonder overeenkomst ex art. 226g Sv daadwerkelijk recht zou hebben gehad. Evenwel heeft het openbaar ministerie naar het oordeel van de rechtbank in het ontbreken van eigen verhaalsmogelijkheden bij [medeverdachte 7] op enigszins afzienbare termijn voldoende reden kunnen zien om een ontnemingsvordering niet opportuun te achten. Van een zo onbegrijpelijke beslissing dat er in feite slechts sprake kan zijn van een verkapte financiële beloning is naar het oordeel van de rechtbank geen sprake. Daarbij is van belang dat [medeverdachte 7] na ommekomst van een langdurige vrijheidsstraf door middel van getuigenbeschermingsmaatregelen vanaf de grond een zelfstandig bestaan zou moeten gaan opbouwen, waardoor een ontnemingsmaatregel in feite een vestzak-broekzak-kwestie zou worden. Bovendien is een voorbehoud gemaakt voor het geval alsnog verhaalsmogelijkheden zouden blijken te bestaan.

Nu voorts niet is gebleken dat het openbaar ministerie met [medeverdachte 7] heeft onderhandeld over het al dan niet achterwege laten van een ontnemingsvordering, is er geen sprake van een toezegging in ruil voor af te leggen verklaringen. De stelling dat het openbaar ministerie in strijd heeft gehandeld met de Aanwijzing mist dan ook feitelijke grondslag.

Het verweer wordt verworpen.

Samenvatting en conclusie

De overeenkomst met [medeverdachte 7] heeft betrekking op feiten als bedoeld in artikel 226g Sv. Het openbaar ministerie heeft het sluiten van de overeenkomst op goede gronden dringend noodzakelijk geacht en heeft de grenzen van proportionaliteit en subsidiariteit niet overschreden. Noch uit de omvang van de vervolging, noch uit de strafeis, noch uit het achterwege laten van een ontnemingsvordering kan worden afgeleid dat aan [medeverdachte 7] verboden toezeggingen zijn gedaan in ruil voor het afleggen van verklaringen.

2.1.3 Getuigenbescherming en andere vermeende toezeggingen

Feiten

De rechtbank stelt op basis van de processen-verbaal van de officieren van justitie Van der Bel, De Haas en/of Verwiel d. dis. 8 juni 2009, 22 maart 2010, 9 april 2010, 29 maart 2012 en 6 april 2012 en op basis van verklaringen van [medeverdachte 7] ter terechtzitting de volgende feiten vast.

Vanaf november 2006 hebben tussen [medeverdachte 7] en de TGB-officier gesprekken plaatsgevonden over te treffen getuigenbeschermingsmaatregelen na de detentie van [medeverdachte 7]. In december 2006 heeft de CIE-officier van justitie De Haas een gesprek gehad met [medeverdachte 7] om uit een ontstane impasse te komen. De Haas heeft toen toegezegd, wensen van [medeverdachte 7] over een aan hem te verstrekken lening te zullen doorgeven aan de TGB-officier Van der Bel. Hierna hebben nog enkele besprekingen plaatsgevonden tussen [medeverdachte 7] en de TGB-officier over de te treffen getuigenbeschermingsmaatregelen.

Vervolgens is er op 23 januari 2007 overeenstemming bereikt over een aan [medeverdachte 7] te verstrekken lening als startkapitaal voor het kunnen starten of overnemen van een onderneming teneinde hem in staat te stellen, zelfstandig te voorzien in zijn bestaan. Deze overeenstemming is neergelegd in een intentieverklaring. De lening zou worden verstrekt onder voorwaarde van het betalen van een jaarlijks rentepercentage over de hoofdsom, het overleggen van een realistisch en aanvaardbaar ondernemingsplan, het verschaffen van zoveel mogelijk zekerheden aan de Staat en een looptijd waarbinnen de lening dient te worden terugbetaald. Tevens heeft de staat zich garant gesteld om voor een periode van drie jaar na het starten van de onderneming een bruto inkomen van de getuige, verworven uit de op te starten onderneming, aan te vullen tot een bedrag iets hoger dan een modaal inkomensniveau. Op dat moment ging de staat er nog vanuit dat [medeverdachte 7] voor zijn fysieke veiligheid in een getuigenbeschermingsprogramma zou worden opgenomen De intentieverklaring is goedgekeurd door het CPG en de minister van justitie.

Begin januari 2008 liet [medeverdachte 7] weten, na ommekomst van zijn detentie niet in een getuigenbeschermingsprogramma te willen worden opgenomen, maar zelf in zijn veiligheid te willen voorzien. De staat heeft toen een begroting gemaakt van de kosten voor een beschermingsprogramma zoals dat noodzakelijk werd geacht voor [medeverdachte 7] en is met hem gaan onderhandelen over een programma waarbinnen hij zelf zou voorzien in zijn eigen veiligheid. Begin maart 2009 heeft het CPG het concrete kader vastgesteld waarbinnen de getuigenbeschermingsmaatregelen vorm dienden te krijgen.

Op 2 juni 2009 zijn de onderhandelingen voorlopig afgerond door een overeenkomst op hoofdlijnen. Deze overeenkomst voorzag er volgens het openbaar ministerie in dat [medeverdachte 7] na ommekomst van zijn detentie zelf in zijn veiligheid zou voorzien en hiertoe een financiële tegemoetkoming van de staat zou ontvangen. Er werd voorzien in een financiële ondersteuning, deels in de vorm van een lening, die gefaseerd zou plaatsvinden over een periode van 10 jaren en gebonden zou zijn aan voorwaarden teneinde te verzekeren dat de gelden besteed zouden worden aan benoemde doeleinden als veilig wonen, werken en leven. De NOS heeft op 18 maart 2012 bericht dat zij inzage heeft gehad in een overeenkomst met [medeverdachte 7] op hoofdlijnen. Volgens dit bericht is aan [medeverdachte 7] een bedrag van 1,4 miljoen euro toegezegd voor na zijn detentie. Dit bedrag zou bestaan uit een renteloze lening van € 600.000 voor een woning en een bedrijf met een aflossingsverplichting na 25 jaren. De overige € 800.000 zou over een looptijd van 10 jaar worden uitgekeerd ter vergoeding voor beveiliging en het verwerven van een garantie-inkomen. Het openbaar ministerie heeft deze bedragen erkend noch weersproken.

Na 2 juni 2009 hebben [medeverdachte 7] en de staat onderhandeld over de verdere uitwerking van de hoofdlijnenovereenkomst. Vanuit de staat zijn aan de verstrekking van financiële tegemoetkomingen diverse voorwaarden gesteld. Zo dient [medeverdachte 7] de Staat alle relevante gegevens te verstrekken om te beoordelen of de leningen met het oog op rechtmatige investeringen en activiteiten redelijk zijn. De Staat behoudt zich de mogelijkheid voor de eventueel benodigde koopsom(men) rechtstreeks aan de verkoper(s) te voldoen. Als [medeverdachte 7] binnen drie jaar na beëindiging van zijn detentie geen beroep heeft gedaan op de eventueel te verstrekken leningen, zullen deze vervallen. [medeverdachte 7] is belasting verschuldigd over de periodieke uitkering. Als [medeverdachte 7] controle op de besteding van de financiële tegemoetkomingen blijft weigeren zal de Staat overgaan tot een eenzijdige en uiterst beperkte invulling van de zorgplicht jegens de getuige.

De onderhandelingen zijn in een impasse geraakt, volgens de officieren Verwiel, De Haas en Maan doordat [medeverdachte 7] zich verzette tegen het betalen van belasting en tegen de voorwaarden waaronder de leningen zouden worden verstrekt en door verschil van inzicht over te leveren identiteitsdocumenten en registratie in de registers van politie en justitie. Een en ander heeft ertoe geleid dat [medeverdachte 7] herhaaldelijk is gestopt met het afleggen van verklaringen ter terechtzitting als getuige.

In de periode oktober 2010 tot januari 2012 hebben de officieren van justitie De Haas en Maan oriënterende gesprekken gevoerd met [medeverdachte 7] en geïnventariseerd welke punten nader uitgewerkt moesten worden. Op 31 mei 2012 is uiteindelijk een uitwerkingsovereenkomst tot stand gekomen. Nadere bijzonderheden daarvan ontbreken.

Standpunt verdediging

Volgens de verdediging heeft het openbaar ministerie onder het mom van getuigenbescherming verboden (financiële) toezeggingen aan [medeverdachte 7] gedaan in ruil voor af te leggen verklaringen, welke toezeggingen het openbaar ministerie stelselmatig aan het oog van de rechter en de verdediging heeft geprobeerd te onttrekken. Om die reden zou het openbaar ministerie niet-ontvankelijk moeten worden verklaard in de vervolging van verdachten. De verdediging voert hiertoe in hoofdzaak het volgende aan.

* De toenmalige CIE-officier van justitie De Haas heeft aan [medeverdachte 7] diverse toezeggingen gedaan over de strafeis en over getuigenbescherming. Daarbij is bewust het grootste gedeelte van de toezeggingen in de getuigenbeschermingsovereenkomst ondergebracht. Het doel daarvan was de toezeggingen aan het zicht van de verdediging en de rechtbank te onttrekken.

* Uit de wetsgeschiedenis en de nota van toelichting bij het Besluit getuigenbescherming blijkt dat de wetgever niet voor ogen heeft gestaan dat de te beschermen persoon inhoudelijke bemoeienis zou hebben met zijn beveiliging. Waar de Instructie getuigenbescherming ruimte laat voor onderhandelingen tussen de bedreigde persoon en het openbaar ministerie, is zij in strijd met de wet en de totstandkomingsgeschiedenis daarvan.

* Voor [medeverdachte 7] zijn de hem in het kader van zijn getuigenbescherming toegezegde gelden doorslaggevend geweest om in te stemmen met tactisch gebruik van zijn verklaringen. De getuigenbeschermingsafspraken maken daarom materieel onderdeel uit van de OM-deal.

* De toezeggingen in het kader van getuigenbescherming zijn ten onrechte niet aan de rechter-commissaris voorgelegd in het kader van de toetsing van de OM-deal.

* In 2008 en 2009 zijn nieuwe afspraken over getuigenbescherming gemaakt met de kroongetuige. De getuigenbeschermingsmaatregelen die toen aan [medeverdachte 7] zijn toegezegd gaan veel verder dan wat de wetgever voor ogen heeft gestaan en van de beschermingsmaatregelen die in andere gevallen worden getroffen. Met name is de verstrekking van een geldbedrag aan de getuige om zijn eigen beveiliging te regelen in plaats van het treffen van feitelijke beschermingsmaatregelen onrechtmatig. Er is sprake van een verkapte beloning voor afgelegde verklaringen.

* Het openbaar ministerie heeft geprobeerd ook de nadere afspraken in 2008 en 2009 zoveel mogelijk geheim te houden. De informatie die wel is verstrekt was misleidend. Een deel van de relevante informatie ontbreekt nog steeds.

* Tevens zijn onbekend gebleven toezeggingen gedaan omtrent beveiliging van een aanverwant van [medeverdachte 7], met wie [medeverdachte 7] geen nauwe banden onderhield. Dit zijn verboden toezeggingen ten behoeve van een derde.

Standpunt openbaar ministerie

Het openbaar ministerie is van oordeel dat de inhoud van getuigenbeschermingsmaatregelen niet relevant is voor het beoordelen van de rechtmatigheid van een OM-deal. Zij behoeven dan ook niet ter toetsing aan de rechter-commissaris te worden voorgelegd. Dit is, zo ontleent het openbaar ministerie aan de tussenbeslissing van de rechtbank van 27 april 2012, slechts anders als er sprake is van een excessieve of inhoudelijk volstrekt niet te onderbouwen voorziening of toezegging hiertoe, waartoe geen redelijk handelend officier van justitie met het oog op gerechtvaardigde veiligheidsbelangen van de kroongetuige had kunnen komen. Daarvan is in het geval van [medeverdachte 7] echter geen sprake.

Oordeel rechtbank

Het juridisch toetsingskader

Bij tussenbeslissing van 27 april 2010, LJN BM2493, heeft de rechtbank, met uitgebreide verwijzing naar de wet- en regelgeving en naar de wetshistorie, op het punt van de invloed van getuigenbeschermingsperikelen voor het strafproces het volgende toetsingskader aangelegd.

De rechtbank dient zich in de onderhavige procedure op de voet van artikel 359a Sv een oordeel te vormen over de vraag of bij het voorbereidend onderzoek onherstelbare vormverzuimen hebben plaatsgevonden, welke één van de in artikel 359a Sv voorziene rechtsgevolgen tot gevolg zouden moeten of kunnen hebben. Dit oordeel omvat mede een stellingname over de vraag of de verklaringen van [medeverdachte 7] op rechtmatige wijze zijn verkregen.

In zijn (standaard)arrest van 30 maart 2004, NJ 2004, 376, heeft de Hoge Raad benadrukt dat artikel 359a Sv uitsluitend van toepassing is indien het vormverzuim is begaan in het verband van het voorbereidend onderzoek naar de ten laste gelegde feiten. De bepaling is niet van toepassing indien het vormverzuim is begaan buiten het verband van dit voorbereidend onderzoek. In geval van een onherstelbaar vormverzuim, begaan in het verband van het voorbereidend onderzoek, kan bewijsuitsluiting uitsluitend aan de orde komen indien het bewijsmateriaal door het verzuim is gekregen en als hierdoor een belangrijk (strafvorderlijk) voorschrift of rechtsbeginsel in aanzienlijke mate is geschonden. Niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie komt als in artikel 359a Sv voorzien rechtsgevolg slechts in uitzonderlijke gevallen in aanmerking, namelijk alleen als met de opsporing of vervolging belaste ambtenaren ernstig inbreuk hebben gemaakt op beginselen van een behoorlijke procesorde waardoor doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak is tekortgedaan.

Onrechtmatig handelen jegens de verdachte buiten het voorbereidend onderzoek naar de ten laste gelegde feiten blijft derhalve in beginsel zonder rechtsgevolgen in de strafzaak. Dit kan onder bijzondere omstandigheden anders zijn, bijvoorbeeld als blijkt dat de opsporings- dan wel vervolgingsautoriteiten, actieve bemoeienis hebben (gehad) met dat onrechtmatig handelen teneinde daarvan in het kader van de opsporing of vervolging te profiteren, waardoor doelbewust en/of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte/kroongetuige aan diens recht op een eerlijke behandeling wordt tekortgedaan.

Zo zou van onrechtmatige verkrijging van de verklaringen onder omstandigheden sprake kunnen zijn als het zaaks-OM, met welbewust gebruik van misleidende informatieverstrekking door TGB-functionarissen inzake te treffen getuigenbeschermingsmaatregelen, een getuige overhaalt de verplichting op zich te nemen, verklaringen af te leggen.

Afhankelijk van het geval kan er derhalve aanleiding zijn om nader onderzoek te plegen naar hetgeen in het kader van onderhandelingen over getuigenbeschermingsmaatregelen vóór de totstandkoming van een OM-deal is voorgevallen.

Van onrechtmatige verkrijging van verklaringen zou voorts sprake kunnen zijn als aan een kroongetuige vóór het afleggen c.q. ondertekenen van zijn verklaringen ontoelaatbare toezeggingen zijn gedaan. In zijn algemeenheid valt niet uit te sluiten dat afspraken worden gemaakt in het kader van een getuigenbeschermingsovereenkomst, die materieel het niveau te boven gaan van hetgeen in het kader van getuigenbescherming rechtmatig kan worden geacht. In een dergelijk geval heeft de officier van justitie, belast met getuigenbescherming, niet gehandeld binnen de grenzen van de hem in het kader van de getuigenbescherming toekomende bevoegdheid, en kan, zeker wanneer zaaksofficieren van justitie bij de onderhandelingen betrokken zijn geweest, onder omstandigheden in essentie sprake zijn van een ongeoorloofde toezegging in ruil voor het afleggen van verklaringen. Afhankelijk van de omstandigheden van het geval kan er dan ook aanleiding zijn, toegezegde getuigenbeschermingsmaatregelen niet volledig buiten het onderzoek in het strafproces te laten.

Bij deze laatste vaststelling passen evenwel enkele kanttekeningen.

In de eerste plaats biedt het Besluit getuigenbescherming nauwelijks concrete aanknopingspunten voor een zinvolle rechterlijke toetsing. Zoals de rechtbank in haar tussenbeslissing van 9 juni 2009 reeds opmerkte, voorziet het Besluit in een zeer ruime beoordelingsvrijheid voor het openbaar ministerie, die de rechter heeft te respecteren. Zolang de prestatie in het kader van de getuigenbescherming er één is waartoe het openbaar ministerie met het oog op de gerechtvaardigde veiligheidsbelangen van de getuige in redelijkheid heeft kunnen komen, kan in het algemeen niet met vrucht worden gesteld dat er in wezen sprake is van een (financiële) tegenprestatie voor het afleggen van verklaringen. In dit verband is mede van belang dat de verantwoordelijkheid tot het waarborgen van de rechtmatigheid van getuigenbeschermingsmaatregelen berust bij het CPG, in voorkomende gevallen onder preventief toezicht van de minister.

In de tweede plaats kan de vraag of het openbaar ministerie met het oog op de gerechtvaardigde veiligheidsbelangen van een getuige in redelijkheid tot een bepaalde, al dan niet financiële, voorziening heeft kunnen komen, naar het oordeel van de rechtbank niet zinvol worden beantwoord zonder gedetailleerde kennisname van het totaal van maatregelen en de redenen die tot het gekozen pakket, voor zover reeds bekend, hebben geleid. Het onderwerp getuigenbescherming verzet zich echter, zoals ook blijkt uit artikel 226j, derde lid, laatste volzin, Sv, naar zijn aard tegen een dergelijke kennisname door de procesdeelnemers in het strafproces, en dus des te meer tegen een openbare behandeling hiervan. Bij de beoordeling van verzoeken in dit kader dient het veiligheidsbelang van de getuige, evenals het belang van het getuigenbeschermingstraject in zijn algemeenheid en het daarmee gepaard gaande opsporingsbelang, een zwaarwegende rol te spelen.

In de derde plaats is er, gelet op de, ook door de regelgever reeds onderkende, onvermijdelijke wisselwerking tussen de bereidheid van een criminele getuige tot het afleggen van verklaringen en de uit haar zorgplicht voortvloeiende daadwerkelijke bereidheid van de overheid, getuigenbeschermingsmaatregelen te treffen, naar het oordeel van de rechtbank niet noodzakelijkerwijze sprake van een onrechtmatige situatie als de onderhandelingen over een OM-deal en de onderhandelingen over getuigenbeschermingsmaatregelen synchroon lopen. Ook heeft de rechtbank geen aanknopingspunten gevonden voor het oordeel dat het binnen de grenzen van een rechtmatige wetstoepassing niet mogelijk is dat een (CIE-)officier van justitie, die een belangrijke rol speelt bij de onderhandelingen over een OM-deal, tevens een bemiddelende rol vervult bij de onderhandelingen over getuigenbescherming.

Evenmin acht de rechtbank de omstandigheid dat een toezegging inzake te treffen getuigenbeschermingsmaatregelen door een TGB-officier van justitie plaatsvindt vóórdat de getuige zich verplicht tot het afleggen van verklaringen, op zichzelf in strijd met de regelgeving. De eis dat over getuigenbescherming ook door een TGB-officier pas toezeggingen zouden mogen worden gedaan nadat een kroongetuige zich heeft verplicht om verklaringen af te leggen, is in de regelgeving niet te vinden en zou de kroongetuigenregeling aanmerkelijk minder hanteerbaar maken. De Aanwijzing verbiedt uitsluitend het doen van bindende toezeggingen inzake getuigenbescherming door de zaaksofficier van justitie in het kader van de OM-deal, omdat dergelijke getuigenbeschermingsmaatregelen niet kunnen worden aangemerkt als een reëel voordeel voor het afleggen van verklaringen.

Wel kunnen in gevallen waarin er sprake lijkt te zijn van een inhoudelijk excessieve of volstrekt niet te onderbouwen voorziening, het moment waarop de toezeggingen zijn gedaan en de vraag in hoeverre een zaaksofficier hierin een rol heeft gespeeld, van belang zijn voor de beoordeling of er in essentie sprake is van een verkapte beloning.

De rechtbank concludeert dan als volgt.

Gelet op al deze kanttekeningen zullen er naar het oordeel van de rechtbank zwaarwegende aanwijzingen moeten zijn dat er sprake is van een tegen de achtergrond van de nota van toelichting bij het Besluit getuigenbescherming inhoudelijk excessieve of volstrekt niet te onderbouwen voorziening of toezegging hiertoe, waartoe geen redelijk handelend officier van justitie met het oog op de gerechtvaardigde veiligheidsbelangen van de kroongetuige had kunnen komen, willen verzoeken om nader onderzoek naar de uiteindelijk gesloten TGB-deal(s), dan wel naar de onderhandelingen in de aanloop hiertoe, voor toewijzing in aanmerking komen.

Met het oog op de verdere invulling van het begrip "inhoudelijk excessieve voorziening" merkt de rechtbank nog het volgende op. Noch eigen kennisname van de regelgeving inzake getuigenbescherming, met inbegrip van de wetsgeschiedenis en de - beperkte - jurisprudentie, noch het tot op heden gevoerde debat hierover, hebben de rechtbank tot het oordeel gebracht dat een financiële voorziening in het kader van getuigenbescherming op zichzelf in strijd zou zijn met de strekking van het Besluit getuigenbescherming. In de nota van toelichting wordt immers slechts een permanente voorziening uitgesloten en wordt gesteld dat de maatregelen in beginsel niet zijn bedoeld om volledig in het levensonderhoud van de getuige te voorzien. Verder worden de maatregelen, blijkens genoemde nota, afgestemd op de specifieke noden in het concrete geval, en kunnen zij variëren in duur en intensiteit.

De rechtbank is van oordeel dat, indien zich een situatie voordoet waarin een getuige, die langdurig niet aan het reguliere arbeidsproces heeft deelgenomen, als gevolg van zijn verklaringen zodanige bedreigingen lijkt te ondergaan dat zijn veiligheid menselijkerwijze slechts kan worden gegarandeerd wanneer hij in de gelegenheid wordt gesteld, al dan niet onder een nieuwe identiteit, in een ander land een geheel nieuw leven op te bouwen, verstrekkende maatregelen, ook in financieel opzicht, gericht op economische zelfstandigheid van de getuige, redelijkerwijze tot de zorgplicht van de Staat kunnen worden gerekend. De rechtbank heeft voorshands geen aanknopingspunten gevonden om een, onder voorwaarden verstrekte, financiële voorziening, bedoeld om een dergelijke getuige in de gelegenheid te stellen zo spoedig mogelijk sociaal-economisch zelfstandig te worden, in zijn algemeenheid in strijd met de strekking van het Besluit te achten en derhalve op voorhand aan te merken als een verkapte beloning voor het afleggen van verklaringen.

De rechtbank onderschrijft bovenstaand toetsingskader nog steeds, met dien verstande dat zij (zoals reeds opgemerkt bij tussenbeslissing van 16 april 2012) nader van oordeel is dat óók toezeggingen die zijn gedaan na het sluiten van de OM-deal eventueel ter beoordeling aan de rechtbank kunnen staan, omdat daarmee feitelijk de voortduring van de verklaringsbereidheid van de getuige wordt veiliggesteld.

Beoordeling van het verweer

De verdediging heeft zich in grote lijnen aangesloten bij het materiële toetsingskader van de rechtbank, maar meent dat het openbaar ministerie, toen het de OM-deal ter toetsing aan de rechter-commissaris voorlegde, ook de tot op dat moment overeengekomen getuigenbeschermingsmaatregelen had moeten voorleggen.

De rechtbank verwerpt deze stelling van de verdediging. Dat niet op voorhand volledig valt uit te sluiten dat in het getuigenbeschermingstraject onregelmatigheden plaatsvinden die van invloed kunnen zijn op het strafproces, wil niet zeggen dat het getuigenbeschermingstraject steeds onderdeel dient uit te maken van een rechtmatigheidstoetsing door de strafrechter. Het getuigenbeschermingstraject maakt immers geen deel uit van het voorbereidend onderzoek als bedoeld in artikel 132 Sv of van het optreden van het openbaar ministerie binnen de strafvorderlijke procedure.

Op het openbaar ministerie rust bij de huidige (en destijds geldende) stand van het recht dan ook niet de rechtsplicht om de hoofdlijnen van de te treffen getuigenbeschermingsmaatregelen of belangrijke wijzigingen in de afspraken hierover ter toetsing aan de rechter-commissaris voor te leggen. De rechter-commissaris toetst op grond van artikel 226g, derde lid, Sv immers uitsluitend de rechtmatigheid van de voorgenomen afspraak als bedoeld in artikel 226g, tweede lid, dat wil zeggen de afspraak tot het afleggen van verklaringen over bepaalde misdrijven in ruil voor de toezegging van de officier van justitie, een vordering in te dienen tot strafvermindering ex art. 44a Sr voor omschreven strafbare feiten van de getuige, waaronder, naar de rechtbank afleidt uit het arrest van de Hoge Raad van 13 maart 2012, LJN BU8741, mede te begrijpen eventueel in dat verband opkomende andere kwesties die rechtstreeks verband houden met de beslissingen als bedoeld in de art. 348 en 350 Sv. Bij die toetsing betrekt de rechter-commissaris de dringende noodzaak en het belang van het verkrijgen van de door de getuige af te leggen verklaring (art. 226h, tweede lid, Sv). De officier van justitie verschaft de rechter-commissaris de gegevens die de rechter-commissaris voor die toetsing nodig heeft. Bijzonderheden over te treffen getuigenbeschermingsmaatregelen horen hierbij in beginsel niet, aangezien het getuigenbeschermingstraject als regel niet van belang is voor enige in de strafzaak te nemen beslissing.

De rechtbank wijst er in dit verband op dat de te toetsen afspraak als bedoeld in artikel 226g, tweede lid, omvat de inhoud van de toezegging van de officier van justitie, terwijl volgens artikel 226l Sv niet de officier van justitie maar de Minister van Justitie getuigenbeschermingsmaatregelen treft. Ook hierom kan de rechtmatigheidstoetsing door de rechter-commissaris binnen de systematiek van de wet niet mede zien op getroffen getuigenbeschermingsmaatregelen.

Met de bepaling in artikel 226j, derde lid, Sv., dat de rechter-commissaris aan de verdediging geen mededelingen hoeft te doen over de getuigenbeschermingsmaatregelen, welke bepaling in het wetsvoorstel is opgenomen vóórdat de laatste volzin aan artikel 226g, eerste lid, Sv. werd toegevoegd, heeft de wetgever dan kennelijk willen benadrukken dat, mocht de rechter-commissaris om enige reden toch bekend raken met de inhoud van de getuigenbeschermingsmaatregelen, deze geheim moeten blijven, mede omdat zij in de regel niet van belang zijn voor de rechtmatigheid van de overeenkomst.

Als de rechter-commissaris in dit concrete geval ten behoeve van zijn rechtmatigheidstoetsing om enige reden behoefte zou hebben gehad aan inzicht in de jegens [medeverdachte 7] te treffen getuigenbeschermingsmaatregelen, had het op zijn weg gelegen het openbaar ministerie hiernaar te vragen. Van een dergelijke vraag is niet gebleken.

Gelet op al het bovenstaande verwerpt de rechtbank de stelling van de verdediging dat het openbaar ministerie, door de rechter-commissaris in het kader van de toetsing van de rechtmatigheid van de deal met [medeverdachte 7] niet op de hoogte te stellen van de stand van zaken op het gebied van getuigenbescherming, enige rechtsregel heeft geschonden.

De rechtbank verwerpt verder de stelling van de verdediging dat het openbaar ministerie op het punt van getuigenbescherming uit zichzelf transparant zou moeten zijn. In beginsel dient het openbaar ministerie getuigenbeschermingsmaatregelen nu juist geheim te houden. Het hoeft hierover in het strafproces pas informatie te verstrekken indien en voor zover de strafrechter hierom vraagt. Het openbaar ministerie heeft in casu toereikend aan die verplichting voldaan. De in de processen-verbaal van 8 juni 2009 en 9 april 2010 verstrekte informatie was globaal, maar dat deze onjuist en misleidend is geweest omdat onvoldoende helderheid werd verschaft over de hoofdlijnenovereenkomst van 2 juni 2009 heeft de rechtbank niet kunnen vaststellen. In dit verband is mede van belang dat het openbaar ministerie zich steeds gemotiveerd op het standpunt heeft gesteld dat kwesties rondom de getuigenbescherming van [medeverdachte 7] niet van belang waren voor enige door de strafrechter te nemen beslissing, welk standpunt langdurig en intensief voorwerp van debat is geweest. Bij tussenbeslissing van 9 juni 2009 heeft de rechtbank geoordeeld dat zolang de prestatie in het kader van de getuigenbescherming er één is waartoe het openbaar ministerie met het oog op de gerechtvaardigde veiligheidsbelangen van de getuige in redelijkheid heeft kunnen komen, er geen sprake is van een prestatie die kan worden beschouwd als een (financiële) tegenprestatie voor het afleggen van verklaringen. Bij tussenbeslissing van 27 april 2010 heeft de rechtbank geoordeeld dat slechts toezeggingen van vóór het afleggen of ondertekenen van de kluisverklaringen voor de toepassing van artikel 359a Sv mogelijk van belang konden zijn. Nog twee jaar later, bij tussenbeslissing van 16 april 2012, heeft de rechtbank geoordeeld dat ook de toelaatbaarheid van toezeggingen over getuigenbescherming van na het afleggen of ondertekenen van de kluisverklaringen ter beoordeling van de rechtbank kunnen zijn omdat daarmee feitelijk het voortduren van de verklaringsbereidheid van de getuige wordt veiliggesteld. Pas vanaf die laatste tussenbeslissing moest het openbaar ministerie ervan uitgaan dat de hoofdlijnenovereenkomst van 2 juni 2009 mogelijk relevant kon zijn voor het proces Passage. Ook om die reden kunnen de processen-verbaal van 8 juni 2009 en 9 april 2010 niet vanwege hun globale niveau als misleidend worden beschouwd.

Met betrekking tot de klacht van de verdediging dat onder de vlag van getuigenbescherming aan [medeverdachte 7] een ongeoorloofde financiële beloning is toegezegd voor het afleggen van verklaringen, overweegt de rechtbank als volgt. In casu is komen vast te staan dat aan [medeverdachte 7] op 2 juni 2009 gemaximeerde leningen zijn toegezegd voor de aankoop van een woning en/of een bedrijf. Een impasse tussen de Staat en [medeverdachte 7] is ontstaan doordat de Staat deze leningen uitsluitend wilde verstrekken na voorafgaande inzage en beoordeling van alle relevante gegevens door de Staat, waarbij de Staat zich de mogelijkheid voorbehield de koopsommen rechtstreeks aan de verkopers te voldoen. Verder zal [medeverdachte 7] gedurende tien jaren een financiële voorziening ontvangen die bestaat uit een inkomenscomponent en een veiligheidskostencomponent. Kennelijk dient [medeverdachte 7] hierover, zeer tegen zijn zin, belasting te betalen.

Voor zover de in de NOS-berichtgeving genoemde bedragen en terugbetalingsfaciliteiten juist zouden zijn, komt het aan [medeverdachte 7] verleende getuigenbeschermingspakket de rechtbank zeker royaal voor. De rechtbank constateert voorts met de verdediging dat de wetgever een situatie waarin de getuige op kosten van de Staat zelf in zijn veiligheid zou voorzien, niet voor ogen lijkt te hebben gehad.

Bij gebreke van een helder toetsingskader en van gedetailleerde gegevens omtrent het leven dat [medeverdachte 7] uiteindelijk zal gaan leiden kan de rechtbank echter niet vaststellen dat er sprake is van onrechtmatige, excessieve of volstrekt niet te onderbouwen voorzieningen. De financiële voorzieningen worden verstrekt onder voorwaarde van besteding voor bepaalde doelen die in de nota van toelichting bij het Besluit getuigenbescherming met zoveel woorden zijn genoemd. Van een ongeclausuleerde geldverstrekking aan [medeverdachte 7] is geen sprake. Een belangrijke oorzaak van de jarenlange onenigheid tussen [medeverdachte 7] en de Staat lijkt nu juist te zijn geweest dat de Staat vasthield aan het beginsel van doelbinding en dat [medeverdachte 7] zich daarnaar niet wilde voegen.

De mogelijkheid dat een getuige zelf voorziet in veiligheidsmaatregelen en daartoe door de Staat financieel wordt ondersteund is in de regelgeving niet uitgesloten. Het feit dat bij [medeverdachte 7] uiteindelijk voor deze constructie is gekozen maakt de betreffende voorziening naar het oordeel van de rechtbank niet onrechtmatig.

Opmerkingen van de verdediging als zou [medeverdachte 7] feitelijk geen belasting hoeven betalen en feitelijk de leningen niet hoeven terug te betalen, wijst de rechtbank als zuiver speculatief van de hand.

De verdediging heeft verder gesteld dat getuigenbeschermingsmaatregelen zijn getroffen ten behoeve van een aanverwant van [medeverdachte 7] met wie [medeverdachte 7] geen nauwe band onderhoudt. Volgens de verdediging gaat het hier om verboden toezeggingen ten behoeve van een derde. De rechtbank constateert dat dit verweer, dat overigens beneden het niveau van de raadsman in kwestie moet worden geacht, feitelijk niet is onderbouwd. De rechtbank zal hieraan dan ook voorbij gaan.

Conclusie en aanbeveling

De rechtbank heeft niet kunnen vaststellen dat aan [medeverdachte 7] in het kader van de van getuigenbescherming excessieve of volstrekt niet te onderbouwen voorzieningen zijn toegezegd die moeten worden opgevat als een verkapte beloning voor het afleggen van verklaringen. Het getuigenbeschermingspakket behoefde bij de huidige stand van het recht niet ter toetsing aan de rechter-commissaris te worden voorgelegd. Verder is niet gebleken dat het openbaar ministerie over dit onderwerp onjuiste of misleidende informatie heeft verstrekt. De verweren worden verworpen.

De rechtbank constateert wel dat bij de huidige stand van de regelgeving toezicht op het getuigenbeschermingstraject buiten de eigen kolom van de Minister van Veiligheid en Justitie nauwelijks mogelijk is, waardoor de schijn zou kunnen ontstaan dat dit traject als vrijplaats kan worden gebruikt voor gedragingen die de rechterlijke toetsing niet zouden kunnen doorstaan. Problemen rondom de getuigenbescherming van [medeverdachte 7] hebben het onderhavige strafproces gecompliceerd en vertraagd. De rechtbank sluit zich aan bij het pleidooi van [C] en [D] in NJB 2012, p. 1300 ev., een meer concrete normstelling voor getuigenbescherming te introduceren en daarbij ook een aparte rechterlijke toetsingsprocedure voor voorgenomen beschermingstrajecten in te voeren bij een op dit terrein deskundig (deels) rechterlijk college dat onbelemmerd van alle feiten kan kennisnemen.

Andere vermeende toezeggingen

Gratie

De verdediging heeft uit verklaringen van [medeverdachte 7] afgeleid dat het openbaar ministerie aan [medeverdachte 7] heeft toegezegd dat het een verzoek om een half jaar gratie zou ondersteunen. De verdediging beschouwt dit als een ongeoorloofde toezegging voor het afleggen van verklaringen. De rechtbank verwerpt dit verweer. Naar het oordeel van de rechtbank is niet komen vast te staan dat het openbaar ministerie een toezegging als hier bedoeld heeft gedaan. Uit de stukken valt wel af te leiden dat [medeverdachte 7] in 2008 een aanbod heeft gedaan aan de CIE-officier van justitie De Haas om in ruil voor zes maanden gratie nadere verklaringen af te leggen. Deze officier heeft echter bij proces-verbaal van 17 mei 2010 te kennen gegeven dat hij geen gratie heeft toegezegd en ook niet heeft beloofd dat het openbaar ministerie een eventueel verzoek van [medeverdachte 7] om gratie zou ondersteunen. De verklaringen van [medeverdachte 7] inzake de ondersteuning van een gratieverzoek werden afgelegd in het kader van een ruimer offensief van [medeverdachte 7] d.d. 29 maart 2012 om tot een bevredigende overeenkomst inzake zijn getuigenbescherming te komen. [medeverdachte 7] heeft ter terechtzitting van 24 en 27 september 2012 verklaard dat het hier gekleurde, geformuleerde verklaringen betrof. Mede om die reden ziet de rechtbank geen reden om aan het proces-verbaal van de CIE-officier van justitie te twijfelen.

Invrijheidstelling [medeverdachte 7]

De verdediging heeft opgeworpen dat de invrijheidstelling van [medeverdachte 7] zonder rechterlijke tussenkomst erop wijst dat hem is toegezegd dat hij zonder voorafgaand rechterlijk oordeel in vrijheid zou worden gesteld. Voor zover er geen sprake zou zijn van een toezegging, dient de eigenmachtige invrijheidstelling van [medeverdachte 7] zonder rechterlijke tussenkomst, waardoor het vigerende besluit gevangenhouding niet langer ten uitvoer werd gelegd, bij te dragen aan de niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie.

De rechtbank verwerpt het verweer dat de OM-deal op dit punt een onrechtmatige toezegging zou bevatten, nu niet is gebleken dat hierover aan [medeverdachte 7] enige toezegging is gedaan. Voor het overige oordeelt de rechtbank als volgt. Op grond van artikel 69, derde lid, Sv kan de officier van justitie de invrijheidstelling van een verdachte gelasten in afwachting van de beslissing op een verzoek, voordracht of vordering tot opheffing van een bevel gevangenhouding. Wanneer het openbaar ministerie meent dat er termen zijn voor de opheffing van de voorlopige hechtenis van een verdachte is het dus bevoegd een voorlopig gehechte verdachte in vrijheid te stellen, mits voorafgaand een vordering tot opheffing van het bevel gevangenhouding wordt ingediend. Door indiening van een dergelijke vordering na te laten alvorens [medeverdachte 7] na ommekomst van twee derden van de tegen hem geëiste straf in vrijheid te stellen heeft het openbaar ministerie artikel 69, derde lid, geschonden. De rechtbank ziet evenwel geen reden om hieraan enig rechtsgevolg te verbinden. De overige verdachten zijn door het achterwege blijven van een vordering tot opheffing van het bevel gevangenhouding van [medeverdachte 7] niet in enig rechtens te respecteren belang geschaad. Van een zeer uitzonderlijk geval waarin de grondslagen van het strafproces in het geding zijn, is evenmin sprake. Uit de toelichting van het openbaar ministerie ter zitting blijkt op geen enkele wijze van de intentie, een rechterlijk oordeel naast zich neer te willen leggen. Voor het overige raakt de invrijheidstelling het eindoordeel van de rechtbank ten aanzien van [medeverdachte 7] niet en er is geen aanleiding om te veronderstellen dat het openbaar ministerie een einduitspraak van de rechtbank niet ten uitvoer zal leggen.

2.1.4 Transparantie verhoren [medeverdachte 7] en de weglatingsafspraak

In oktober 2011 is door onthullingen van [medeverdachte 7] bekend geworden dat het openbaar ministerie bij het sluiten van de OM-deal met [medeverdachte 7] had afgesproken dat [medeverdachte 7] krachtens die deal niet gehouden zou zijn om als getuige over de betrokkenheid van een medeverdachte, te weten [persoon 18] (hierna: [persoon 18]) een verklaring af te leggen, en dat als gevolg van die afspraak (hierna: weglatingsafspraak) eerder gedane uitlatingen van [medeverdachte 7] over [persoon 18] voor procespartijen en zittingsrechter waren weggehouden. Uit het nadien ingestelde onderzoek zijn voorts nog meer zaaksinhoudelijk relevante uitlatingen van [medeverdachte 7] over andere onderwerpen op tafel gekomen.

De verdediging heeft in verband met deze gang van zaken de volgende twee verweren gevoerd die in elkaars verlengde liggen en de rechtbank hierna gezamenlijk zal bespreken:

1) het openbaar ministerie is tekortgeschoten in de te betrachten transparantie inzake de verhoren van [medeverdachte 7], en

2) in het bijzonder is de gang van zaken rondom de weglatingsafspraak onrechtmatig geweest.

Voor beide verweren is hetzelfde feitencomplex relevant dat hier voor de duidelijkheid voorop wordt gesteld.

De feiten

Het dealtraject en de deal

Tot aan de onthullingen van [medeverdachte 7] was op hoofdlijnen de volgende gang van zaken over het dealtraject en de OM-deal bij procespartijen en rechtbank bekend.

Na vijf á zes oriënterende gesprekken met [medeverdachte 7], waarbij deze op hoofdlijnen de zaken had aangeduid waarover hij zou kunnen verklaren, heeft de toenmalige CIE-officier van justitie op 5 september 2006 een gesprek met [medeverdachte 7] gevoerd over de mogelijkheden van een deal en de voorwaarden waaronder vervolggesprekken zouden plaatsvinden.

Vervolgens heeft [medeverdachte 7] in de periode van 11 september 2006 tot en met 2 november 2006 tegenover medewerkers van de CIE vijftien zogenaamde kluisverklaringen afgelegd in diverse liquidatiezaken, welke verklaringen schriftelijk zijn vastgelegd en opgenomen, waarna is onderhandeld over de voorwaarden voor de kroongetuigendeal. Nadat overeenstemming over de OM-deal was bereikt en deze door het College van Procureurs-Generaal was goedgekeurd, zijn de vijftien kluisverklaringen van naam voorzien en ondertekend door [medeverdachte 7] en de verhorende verbalisanten en als bijlage aan de OM-deal gehecht. Op 20 februari 2007 hebben partijen de OM-deal ondertekend onder voorbehoud van goedkeuring door de rechter-commissaris. Deze heeft op 15 maart 2007 de voorgenomen afspraak rechtmatig bevonden, waarna de kluisverklaringen tactisch bruikbaar werden.xi

De aan de OM-deal gehechte kluisverklaringen bevatten een zakelijke weergave van de verklaringen van [medeverdachte 7] aangaande de dealfeiten, zonder dat daaruit van de later bekend geworden uitlatingen over [persoon 18] bleek. Deze uitlatingen ontbraken eveneens in de letterlijk uitgewerkte kluisverklaringen, welke in 2008 zijn ingebracht en waarin zichtbaar enkele passages waren weggelaten onder vermelding van een W-nummer. Deze weglatingen betroffen volgens het openbaar ministerie geen ontlastend bewijs of aanwijzing voor enige verdachte in Passage, maar passages met betrekking tot het onderhandelingsproces en/of andere (toekomstige) onderzoeken die daardoor geschaad zouden kunnen worden en/of passages die de veiligheid van getuige, diens familie of derden in gevaar konden brengen en/of de tactiek van opsporing en/of CIE en/of TGB.

Het openbaar ministerie heeft zich voorts op verschillende momenten tegen letterlijke uitwerking van de eerste twee kluisverhoren verzet, welk verzet de rechtbank lange tijd heeft gehonoreerd. Als argument werd door het openbaar ministerie naar voren gebracht dat deze verhoren inventariserend van aard waren, als onderdeel van het vertrouwelijk overleg moesten worden beschouwd, dan wel integraal het vertrouwelijke onderhandelingsproces betroffen.xii Op 11 juni 2010 heeft de CIE-officier van justitie gerapporteerd dat alle inhoudelijke, relevante onderdelen van de verklaringen van [medeverdachte 7] verwerkt waren in de zakelijk weergegeven processen-verbaal, "met uitzondering van enkele passages die de veiligheid van de getuige, diens familie of derden in gevaar kunnen brengen" en dat deze passages "geen ontlastende informatie voor enige verdachte in Passage vormen", wat opnieuw beoordeeld was aan de hand van de verbatim uitwerkingen.xiii

Krachtens de (tekst van de) OM-deal is [medeverdachte 7] verplicht tot het afleggen van getuigenverklaringen met betrekking tot de misdrijven die in de aangehechte kluisverklaringen (op één hier niet ter zake doende verklaring na) worden beschreven, mag hij niet weigeren te verklaren over zijn eigen betrokkenheid bij deze feiten, moet hij deze verklaringen zonder voorbehoud, volledig en naar waarheid afleggen en doet hij afstand van zijn verschoningsrecht ex artikel 219 Sv. De voorwaarden waaraan [medeverdachte 7] het gebruik van zijn verklaringen als bewijsmiddel heeft verbonden zijn volgens de OM-deal in die overeenkomst vastgelegd (zie: de considerans, alsmede de bepalingen 1.1, 1.2 en 1.3).

De weglatingsafspraak

Na de onthullingen van [medeverdachte 7] in oktober 2011 heeft het openbaar ministerie de onderdelen van de kluisverklaringen betreffende [persoon 18] letterlijk uitgewerkt en ingebracht, met uitzondering van de weglatingen uit de kluisverklaringen 1 en 2, waarover slechts in samenvattende vorm werd gerapporteerd. Als argument voor het niet-letterlijk uitwerken van de weglatingen uit de kluisverhoren 1 en 2 voerde het openbaar ministerie aan dat het om ongestructureerde gesprekken ging die nog steeds niet letterlijk uitgewerkt in het dossier waren aangeleverd en dat het niet doenlijk en weinig betekenisvol was om de weglatingen dan verbatim als W-passages zichtbaar te maken.xiv

In een begeleidend schrijven werd tevens voor het eerst melding gemaakt van een dealbespreking op 22 november 2006 waarbij, tussen de CIE-officier van justitie en [medeverdachte 7] de misdrijven en de verdachten tegen wie [medeverdachte 7] bereid was een getuigenverklaring af te leggen zouden zijn besproken.xv

Uit deze stukken en het verhoor nadien van de betrokken CIE-officier van justitie is naar voren gekomen dat [medeverdachte 7] tijdens het afleggen van de kluisverklaringen én genoemde dealbespreking van 22 november 2006 had verklaard over betrokkenheid van [persoon 18] als opdrachtgever bij twee dealfeiten, te weten de liquidaties op [persoon 4] en [persoon 1]. Omdat [medeverdachte 7] niet bereid was over [persoon 18] een getuigenverklaring af te leggen en de door [medeverdachte 7] daartoe aangegeven veiligheidsrisico's op dat moment als reëel werden beoordeeld is, na een belangenafweging, er voor gekozen de OM-deal met [medeverdachte 7] aan te gaan onder de afspraak dat hij krachtens die deal niet gehouden zou zijn als getuige over betrokkenheid van [persoon 18] bij Passageliquidaties te verklaren.xvi

Deze afspraak is niet op papier gezet. Uitsluitend de Centrale Toetsingscommissie (CTC) en het College van procureurs-generaal zijn in het kader van de beoordeling van de OM-deal globaal van het bestaan ervan op de hoogte gesteld.xvii

De inhoud van de uitlatingen van [medeverdachte 7] over [persoon 18] is voorts vastgelegd en, voor zover het om onderdelen van de kluisverklaringen ging, in de kluis bij de CIE bewaard.

De zaaksofficieren van justitie, de rechter-commissaris, de rechtbank en de verdediging zijn over de gemaakte weglatingsafspraak - en daarmee over de eerder afgelegde verklaringen van [medeverdachte 7] over betrokkenheid van [persoon 18] - niet geïnformeerd.xviii Wel is de toenmalige CIE-officier van justitie het Passageproces blijven volgen. Hij had de beschikking over de als getuige door [medeverdachte 7] afgelegde verklaringen en heeft geconstateerd dat [medeverdachte 7] geen volledige openheid van zaken leek te geven als hem iets werd gevraagd in de richting van [persoon 18]. Hij zag tussentijds echter geen aanleiding om de achtergehouden informatie in te brengen. Er zijn wel momenten geweest die aanleiding gaven voor heroverweging, daar waar [medeverdachte 7] meer zou worden bevraagd over [persoon 18], bijvoorbeeld toen de [persoon 22]-tapes (in september 2010) werden ingebracht. Vandaar dat door hem de afronding van het getuigenverhoor van [medeverdachte 7] (in april 2012) in de gaten is gehouden.xix

Nader onderzoek kluisverklaringen

Vervolgens heeft de rechter-commissaris in opdracht van de rechtbank een onderzoek uitgevoerd naar álle weglatingen in álle kluisverklaringen, welk onderzoek resulteerde in het toevoegen in januari 2012 aan het procesdossier (na screening) van de volledig letterlijk uitgewerkte kluisverklaringen 1 en 2. Hieruit bleek dat tijdens het eerste kluisverhoor verbalisanten beschikten over een overzicht van met [medeverdachte 7] te bespreken onderwerpen, waaronder [persoon 18], [persoon 15] en andere dealfeiten, hetgeen derhalve daarvóór, in de oriënterende fase, moet zijn besproken. De inhoud van deze gesprekken is tot op heden niet ingebracht. Voorts heeft de rechter-commissaris nog meer Passagerelevante uitlatingen van [medeverdachte 7] (niet over [persoon 18]) in de weglatingen uit de kluisverklaringen 3 tot en met 15 aangetroffen en bij de stukken gevoegd. Tot slot heeft het openbaar ministerie in opdracht van de rechtbank een aantal letterlijk uitgewerkte onderdelen van het verslag van de dealbespreking van 22 november 2006 ingebracht, waaruit nog meer nieuwe, zaaksrelevante uitlatingen van [medeverdachte 7] over [persoon 18] (zogenaamde [persoon 18]-klus-vragen-Naarden-Vesting-verhaal) naar voren kwamen.

De rechtbank merkt voor de duidelijkheid op dat zij tot de achtergehouden "[persoon 18]informatie" rekent: de uiteindelijk volledig op tafel gekomen onderdelen betreffende [persoon 18] uit de kluisverklaringen 1 tot en met 15, zoals aangevuld door de rechter-commissaris, evenals de over [persoon 18] gedane uitlatingen door [medeverdachte 7] als vervat in het letterlijk uitgewerkte gespreksverslag van 22 november 2006.

Standpunt verdediging

De verdediging verwijt het openbaar ministerie een gebrek aan transparantie over de inhoudelijke contacten met de kroongetuige voorafgaand aan de totstandkoming van de OM-deal. Samen met de overigens aangevoerde, elders in dit vonnis besproken, vormverzuimen, waaronder de weglatingsafspraak, dient dit te leiden tot ontzegging van het recht op vervolging in alle zaken van alle verdachten.

Wat betreft de gang van zaken rondom de weglatingsafspraak heeft de verdediging gesteld dat dit een vormverzuim oplevert dat op zichzelf beschouwd al tot de algehele niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in alle zaken voor alle verdachten moet leiden. Subsidiair is een partiële niet-ontvankelijkheid bepleit, dat wil zeggen alleen in de zaken [persoon 4], [persoon 1] en de criminele organisatie, met uitsluiting van al het bewijs aangaande de overigens ten laste gelegde feiten, zijnde vruchten uit opsporing en vervolging uit een onrechtmatige deal. Daar is aan toegevoegd dat in ieder geval de verklaringen van [medeverdachte 7] voortkomende uit de weglatingsafspraak in alle zaken, dan wel alleen in de zaken [persoon 4], [persoon 1] en de criminele organisatie, van het bewijs moeten worden uitgesloten.

De verdediging heeft kort samengevat het volgende aangevoerd.

Het openbaar ministerie is ernstig tekortgeschoten in de verplichting al hetgeen dat is gebeurd in aanloop tot en rondom de kroongetuige en de OM-deal en dat verband houdt met dealfeiten of dealverdachten, inzichtelijk te maken. Dit vereiste volgt vooral uit de wetsartikelen 152 Sv (de algemene verbaliseringsplicht) en 226h lid 4 Sv (a contrario geïnterpreteerd), evenals uit de Aanwijzing toezeggingen getuigen (punt 7:3, 3e gedachtestreep). Een zinvolle toets van de afspraak door verdediging en zittingsrechter is zonder die inzichtelijkheid ook niet denkbaar. De kluisverklaringen zijn in dit verband als normale processen-verbaal te beschouwen. Het openbaar ministerie valt met name te verwijten dat het niet alle voor de waarheidsvinding relevante uitlatingen van [medeverdachte 7] uit die voorfase van oriënterende gesprekken, dealbesprekingen en kluisverhoren - over [persoon 18], maar ook anderszins Passagerelevante opmerkingen - heeft ingebracht. Door het achterhouden van de [persoon 18]-informatie is aan de waarheidsvinding onherstelbare schade toegebracht.

Dit achterhouden was het gevolg van de weglatingsafspraak, welke afspraak op zichzelf al onrechtmatig was. Daarmee werd immers in strijd met de wet (vooral de artikelen 215 en 290 Sv), de (totstandkominggeschiedenis van de) Aanwijzing toezeggingen getuigen (punt 6 en advies werkgroep [E]), de letterlijke tekst van de onderhavige overeenkomst (artikelen 1.1, 1.2 en 1.3) en de jurisprudentie ([F]-zaakxx) voor lief genomen dat de kroongetuige op een belangrijk onderdeel van een aantal ten laste gelegde dealfeiten, het opdrachtgeverschap van liquidaties, een onvolledige en daardoor onjuiste verklaring zou afleggen en zelfs meineed zou plegen. Het openbaar ministerie heeft daarbij tevergeefs een beroep gedaan op noodtoestand (dat de OM-deal noodzakelijk was om toekomstige liquidaties te voorkomen). Er waren immers diverse alternatieven voorhanden, de andere vermeende opdrachtgever, [persoon 18], werd niet vervolgd en bovendien was de grote angst die [medeverdachte 7] beweerde te hebben voor [persoon 18] ongeloofwaardig en werd zonder slag of stoot aanvaard.

Het openbaar ministerie valt verder in verband met deze afspraak te verwijten dat de belangenafweging onzorgvuldig was, omdat de achtergehouden informatie ontlastend was voor verdachten. Ook is de afspraak ten onrechte niet als onderdeel van de deal ter toetsing aan de rechter-commissaris voorgelegd en niet op enigerlei wijze aan de verdediging en zittingsrechter kenbaar gemaakt. Dan had de verdediging zich daarnaar kunnen richten en was het ook duidelijk geweest voor iedereen dat [medeverdachte 7] een voorbehoud had gemaakt wat betreft zijn afstandsverklaring en zou hij dus ook niet tot meineed zijn verleid. Het is misleidend dat in de deal is vastgelegd dat de kroongetuige volledig moet gaan verklaren over de dealfeiten. Dat de [persoon 18]-informatie schuilging achter de verschillende "W"-nummers in de kluisverklaringen doet geen recht aan wat procespartijen mogen verwachten aan volledigheid van de ingebrachte verklaringen en aan de stellige wijze waarop steeds te kennen was gegeven dat de tekst van de weglatingen uitsluitend zag op veiligheid, TGB-trajecten of voor Passage niet-relevante onderzoeksgegevens. Tot slot zijn door deze afspraak verdachten benadeeld, omdat door het achterhouden van de [persoon 18]-informatie daadwerkelijk en onherstelbare schade aan de waarheidsvinding is toegebracht.

Het openbaar ministerie is ook overigens, dus afgezien van het achterhouden van de [persoon 18]-informatie, tekortgeschoten in de te dezen te betrachten transparantie. Zo is uit het door de rechtbank gelaste onderzoek naar de kluisverklaringen naar voren gekomen dat de weglatingen uit de kluisverklaringen nog meer Passagerelevante uitlatingen van [medeverdachte 7] bevatten die van belang voor de verdediging waren.

De raadsman heeft dienaangaande gewezen op de volgende zogenaamde niet-[persoon 18]-weglatingen, kort samengevat:

* dat [persoon 19] op de vermeende drie jaar oude lijst stond,

* dat de raadsman van [medeverdachte 7] vragen stelde tijdens de verhoren, onder meer kluisverklaring 15,

* dat de daadwerkelijke reden voor [medeverdachte 7] om de OM-deal aan te gaan was gelegen in zijn vrees dat [medeverdachte 4] hem voor zou zijn of dat er sporen van hem zouden zijn aangetroffen,

* dat [medeverdachte 7] op 22 november 2006 in het overleg bekende in de eerste kluisverklaring te hebben gelogen over opdrachtverstrekking door [persoon 18] tot de moord op [persoon 20],

* dat [medeverdachte 7] niets wist over de moord op [persoon 4].

Ook is de inhoud van de vijf á zes oriënterende gesprekken CIE-medewerkers met [medeverdachte 7] nog steeds niet ingebracht, hoewel na genoemd onderzoek vaststaat dat onder andere over [persoon 18], [persoon 15] en andere dealfeiten is gesproken. Voorts zijn ten onrechte de zakelijke weergaven van de weglatingen uit de kluisverklaringen nooit ingebracht. Door deze omissies is nog steeds niet toetsbaar of [medeverdachte 7] eerder anders verklaard heeft en/of hem door CIE-medewerkers informatie is verschaft tijdens die in de voorfase plaatsgehad hebbende verhoren/gesprekken.

Tot slot is uit dit nader door de rechtbank gelaste onderzoek ook naar voren gekomen dat de letterlijk uitgewerkte kluisverklaringen 1 en 2 goed leesbaar zijn, zodat het openbaar ministerie de verdediging en de rechtbank heeft misleid waar het altijd opzettelijk en klaarblijkelijk op onjuiste gronden de letterlijke uitwerking van die kluisverklaringen heeft geweerd. En er is door de verdediging van [medeverdachte 8] een weglating in een weglating ontdekt: hetgeen in eerste instantie als letterlijke weergave van een weglating in kluisverklaring 4 (weglating *W04-03) werd gepresenteerd, was niet volledig uitgewerkt en wel op een voor [medeverdachte 8] uiterst relevant onderdeel.

Het standpunt van het openbaar ministerie

Het openbaar ministerie heeft geconcludeerd tot verwerping van de verweren en daartoe, kort samengevat, het volgende aangevoerd.

De wettelijke regeling biedt geen aanknopingspunten voor de door de verdediging gestelde vergaande transparantieverplichting. Integendeel, de gehele fase voorafgaand aan de sluiting van de OM-deal, inclusief de oriënterende fase, de diverse dealbesprekingen én de kluisverhoren, hoort integraal te worden gerekend tot het vertrouwelijk overleg als bedoeld in artikel 226h lid 1 Sv. De verbaliseringsplicht ex artikel 152 Sv kent immers uitzonderingen op grond van opsporingsbelangen en uit de artikelen 226g tweede en derde lid, evenals artikel 226h lid 4 Sv, volgt dat de rechter-commissaris en de zittingsrechter alleen de OM-deal en niet de totstandkoming daarvan toetst. Het voortraject wordt pas van belang, als er tijdens het strafproces onduidelijkheid bestaat over de interpretatie van de OM-deal.

Kluisverklaringen zijn geen processtukken, ook niet indien een OM-deal volgt, en behoeven (dus) op zich geen deel uit te maken van het procesdossier. De kluisverklaringen dienen alleen om de omvang en reikwijdte van de toekomstige verklaringsplicht van de getuige te bepalen en om zijn betrouwbaarheid te beoordelen, alsmede voor de beoordeling waar de getuige zelf voor vervolgd moet worden en wat een passende eis is. Het primaire doel is dus niet om als bewijs te dienen. De onderhavige kluisverklaringen zijn later, in de vorm van zakelijk weergaven, aan de overeenkomst gehecht, teneinde de verklaringsplicht van [medeverdachte 7] nader te omschrijven en aldus in het dossier gevoegd. De Aanwijzing toezeggingen aan getuigen in strafzaken schrijft ook slechts voor dat de inhoud en strekking van de verklaringen van de getuige globaal worden vastgelegd. Dat in het onderhavige geval bandopnamen van de kluisverhoren zijn gemaakt had, kort gezegd, te maken met de persoon van [medeverdachte 7] en de hoeveelheid en zwaarte van de zaken. De Aanwijzing Auditief en audiovisueel registreren van verhoren van aangevers, getuigen en verdachten is niet van toepassing op kluisverhoren.

De weglatingsafspraak past derhalve binnen de wettelijke kaders en het openbaar ministerie heeft dienaangaande een weloverwogen en verantwoorde beslissing genomen. De Aanwijzing toezeggingen aan getuigen in strafzaken staat ook toe dat dealgetuigen geen volledige openheid van zaken hoeven te geven over andere bij de zaken betrokken verdachten, nu zij slechts over hun eigen rol volledige openheid van zaken moeten geven. De onderhavige OM-deal stelt ook alleen als eis dat [medeverdachte 7] volledig verklaart over daarin (in de kluisverklaringen voorkomende) genoemde verdachten, dus niet over de dealfeiten. De [persoon 18]-informatie kon buiten het procesdossier blijven, omdat dit vertrouwelijke informatie betrof over het tactisch gebruik waarvan geen overeenstemming was bereikt. Dan kan dergelijke informatie op basis van een zorgvuldige belangenafweging en/of artikel 226h lid 4 Sv in de kluis blijven. Ook onderdelen van kluisverklaringen waarover geen overeenstemming is bereikt zijn geen processtukken. Onderbouwing van dit standpunt kan ook worden gevonden in het Wetsvoorstel herziening regels processtukken dat, zo valt uit de wetsgeschiedenis op te maken, niet ziet op kluisverklaringen.xxi

Bij de toe te passen belangenafweging (met verwijzing naar EHRM-uitspraken zoals de zaken Jasper en Fitt), is voorts terecht de doorslag gegeven aan de legitieme veiligheidsbelangen van de getuige en zijn naasten, alsmede de zwaarwegende opsporingsbelangen die met het sluiten van de deal gemoeid waren, te weten: de aanhouding en vervolging van rond de 15 verdachten in 14 liquidatiezaken, alsmede het voorkomen van nieuwe liquidaties.

De [persoon 18]-verklaringen bevatten voorts geen voor de Passage-verdachten ontlastend materiaal en werpen niet een zodanig licht op de wél te verstrekken verklaringen dat deze door niet verstrekking van de [persoon 18]-verklaringen gedenatureerd zouden worden.

De toenmalige CIE-officier is ook heel zorgvuldig te werk gegaan en heeft het proces op de voet gevolgd, teneinde te bezien of de bij aanvang gemaakte belangenafweging door nieuwe ontwikkelingen anders zou moeten uitvallen en de weggehouden informatie alsnog ingebracht zou moeten worden, welke situatie zich niet heeft voorgedaan.

De [persoon 18]-onderdelen zijn niet opgenomen in de OM-deal of de ingebrachte kluisverklaringen als logisch gevolg van de weglatingsafspraak en evenzo vanzelfsprekend niet in de later aan het dossier gevoegde letterlijke uitwerkingen van die kluisverklaringen. Het openbaar ministerie was immers jegens [medeverdachte 7] gehouden de toezegging tot vertrouwelijkheid in verband met diens veiligheid gestand te doen.

Omdat de afspraak tot slot geen deel uitmaakt van de OM-deal hoefde deze ook niet aan de rechter-commissaris te worden voorgelegd in het kader van de door deze uit te voeren rechtmatigheidtoets. Er is op basis van de huidige regeling geen wettelijke mogelijkheid voor de rechter-commissaris (uitgezonderd informatie over getuigenbescherming) om informatie die hij krijgt van de officier van justitie die de rechtmatigheidtoets vordert, weg te houden bij procespartijen. Dat maakt dat de officier van justitie niet méér informatie met de rechter-commissaris kan delen dan aan procespartijen kan worden verstrekt.

Het openbaar ministerie concludeert dat het feitelijk over het voortraject met [medeverdachte 7] vergaand en genoegzaam verantwoording heeft afgelegd en dat waar mogelijk volledige opening van zaken is gegeven. De meeste kluisverklaringen zijn op enig moment letterlijk uitgewerkt. Juist is dat een deel van de stukken eerst op last van de rechtbank en na toetsing door de rechter-commissaris aan het dossier is toegevoegd. Dat het openbaar ministerie met tegenzin aan deze opdrachten van de rechtbank heeft voldaan, heeft te maken met zwaarwegende, andere belangen dan die van de verdediging, waarvoor het ook heeft te waken. Het openbaar ministerie wilde de op basis van de wet aan de getuige gedane toezeggingen van vertrouwelijkheid gestand doen. Het niet geopenbaarde onderdeel van het vertrouwelijk overleg als bedoeld in artikel 226h lid 1 Sv laat zich vergelijken met het fenomeen kluisverklaring dat evenmin tot de processtukken behoort.

Het oordeel van de rechtbank

De rechtbank constateert dat in de kern het debat tussen partijen zich concentreert rondom de vraag wat de mate van transparantie moet zijn die het openbaar ministerie heeft te betrachten over een kroongetuige(deal) in verband met de fase voorafgaand aan de totstandkoming van de OM-deal. Daarmee hangt samen de vraag of alle gesprekken en alle zaaksrelevante uitlatingen van de kroongetuige uit die voorfase kenbaar moeten zijn gemaakt in het procesdossier. En spiegelbeeld daarvan is de vraag of, en zo ja in hoeverre, bepaalde informatie door het openbaar ministerie kan worden onthouden aan verdediging en zittingsrechter. Meer specifiek gaat het om de vraag naar de juridische status van kluisverklaringen en andere stukken uit die voorfase en hoe de weglatingsafspraak binnen dit geheel moet worden geduid.

Voor de beoordeling van deze vragen is het navolgende juridisch toetsingskader relevant, zoals dat gold ten tijde van het maken van de OM-deal en weglatingsafspraak. Het gaat dan over de verbaliseringsplicht en dossiervorming, alsmede de bijzondere positie van de kroongetuige.

Per 1 januari 2013 is een nieuwe wettelijke regeling in werking getreden, waarbij een aantal onderdelen van dat juridisch kader wettelijke verankering heeft gevonden.xxii Voor zover relevant en het openbaar ministerie er een beroep op doet, zal de rechtbank hier ook aandacht aan besteden.

Juridisch toetsingskader

Verbaliseringsplicht en dossiervorming

Algemeen

Het belang dat is gemoeid met de samenstelling van het procesdossier is de garantie van een eerlijk proces, waarin de betrokkenen in gelijke mate beschikken over het materiaal dat relevant is voor de te nemen beslissingen. Voor de verdachte is de samenstelling van het procesdossier van groot belang. Niet alleen om zich een beeld te kunnen vormen van de belastende en ontlastende informatie die te zijnen aanzien bestaat. Het stelt hem ook in de gelegenheid zijn verdediging daarnaar in te richten en invloed uit te oefenen op de loop van het onderzoek.

Voor de beantwoording van de vraag wie het procesdossier samenstelt, wat processtukken zijn en welke informatie uit het procesdossier mag blijven, ontbrak ten tijde van het geding een algemene wettelijke regeling. Het Wetboek van Strafvordering kende, afgezien van de algemene bepalingen voor tijdelijke onthouding van processtukken (art. 30 ev Sv) en de verbaliseringsverplichting, een gering aantal wettelijke voorschriften waarin permanente afscherming van bepaalde gevoelige informatie door de rechter-commissaris in bijzondere gevallen is toegestaan. Het gaat dan bijvoorbeeld om de permanente afscherming van de identiteit van bedreigde getuigen (art. 226a ev Sv) en afgeschermde getuigen (art. 226m ev Sv). Ook voorziet artikel 187d Sv in de mogelijkheid voor de rechter-commissaris om bepaalde informatie waarover getuigen zijn gehoord af te schermen. Daarnaast bevat de wettelijke kroongetuigenregeling één specifieke bepaling in verband met dossieropbouw, te weten artikel 226h lid 4 Sv, waarover hierna meer.

Aan de basis van dossiervorming in strafzaken ligt de verbaliseringsplicht van de opsporingsambtenaar zoals vervat in de artikelen 152 en 155 Sv en nader vormgegeven in de jurisprudentie. Uitgangspunt daarbij is dat van voor enige door de rechter in het eindonderzoek te nemen beslissing relevante informatie telkens proces-verbaal wordt opgemaakt. Belangen van derden en/of van verdere bruikbaarheid van een opsporingsmethode vormen op zichzelf onvoldoende grond om het opmaken van proces-verbaal achterwege te laten, nu aan die belangen tegemoet kan worden gekomen door de wijze waarop de desbetreffende verrichtingen en bevindingen in het proces-verbaal worden gerelateerd. Dit kan wel reden zijn om een proces-verbaal niet onnodig gedetailleerd te maken.xxiii

Dit uitgangspunt is ook nader uitgewerkt in bijvoorbeeld artikel 126aa Sv en de Aanwijzing opsporingsbevoegdheden. Deze regelgeving, die ziet op bevoegdheden die soms diep ingrijpen op de persoonlijke levenssfeer van burgers, is voortgekomen uit de noodzaak om aan geheime trajecten een einde te maken en de opsporingspraktijk te dwingen meer inzicht te verschaffen in en verantwoording af te leggen van opsporingsactiviteiten, ook in de concrete strafzaak. Uit deze regelgeving volgt dat indien de toepassing van een bijzondere opsporingsbevoegdheid een relevant resultaat (in be- of ontlastende zin) heeft opgeleverd, dit resultaat in een proces-verbaal wordt vervat en aan het dossier moet worden gevoegd. Daarbij kunnen bijzondere belangen, zoals de afscherming van methodieken en middelen of de bescherming van de veiligheid van personen, een minder gedetailleerde verantwoording rechtvaardigen. Dit mag er echter niet toe leiden dat de rechter aan de hand van het samengestelde dossier niet meer kan beoordelen of de opsporing overeenkomstig de relevante rechtsregels heeft plaatsgevonden.xxiv

Eenzelfde relevantiecriterium is terug te vinden in vaste jurisprudentie rondom de bepalingen over tijdelijke onthouding van processtukken (zgn. Dev Sol-jurisprudentie).xxv Hieruit volgt dat het procesdossier primair onder leiding en in opdracht van de officier van justitie wordt aangelegd uit het onderzoeksdossier.xxvi Alle vastgelegde gegevens die van invloed kunnen zijn op enige door de rechter - op de voet van de artikelen 348 en 350 Sv - te nemen beslissing moeten daarbij uit het dossier kenbaar zijn. De officier van justitie voegt wat betreft de bewijsvraag de stukken aan het procesdossier toe, inhoudende de resultaten van het opsporingsonderzoek die van invloed kunnen zijn op de beoordeling van het bewijs. In gevolge het uitgangspunt dat het strafproces de materiële waarheidsvinding dient, gaat het daarbij niet alleen om stukken die van belang kunnen zijn in voor verdachte belastende zin, maar uiteraard ook om stukken die redelijkerwijs van belang zouden kunnen zijn in voor hem ontlastende zin.

Wat betreft het begrip processtuk wordt in deze jurisprudentie vervolgens onderscheid gemaakt tussen enerzijds processtukken en anderzijds een niet specifiek afgebakende categorie van bescheiden, voorwerpen en andere gegevensdragers. Bij processtukken gaat het om de door politie en justitie gegenereerde resultaten van feitenonderzoek, neergelegd in de vorm van wettige bewijsmiddelen. De andere gegevensdragers zien op de aanleiding van dat onderzoek en de middelen en methoden met behulp waarvan die onderzoeksresultaten tot stand zijn gekomen, waarvan andere documenten en gegevensdragers zouden kunnen getuigen. Tot deze categorie wordt dan bijvoorbeeld onder meer gerekend verklaringen van anonieme CIE-informanten voor zover zij enkel de aanleiding zijn geweest voor nader onderzoek en niet het (tot bewijs gebezigde) resultaat van dat onderzoek.

Dit onderscheid heeft consequenties voor het recht op kennisneming. Kennisneming van processtukken mag, behoudens hier niet ter zake doende uitzonderingen voor beperkte duur, aan de verdachte en zijn raadsman niet worden onthouden. Van de processtukken worden ook afschriften verstrekt. Ten aanzien van genoemde tweede categorie gegevensdragers geldt dat, indien de verdediging de betrouwbaarheid of rechtmatigheid van de verkrijging van enig bewijsmiddel (deugdelijk gemotiveerd) aanvecht, beginselen van een behoorlijke procesorde meebrengen dat de verdediging in beginsel de kennisneming van voor de beoordeling van die vragen van belang zijnde, niet tot de processtukken behorende, documenten ook niet mag worden onthouden. Dat brengt echter niet zonder meer aanspraak op kennisneming of afschrift met zich mee. Hier is een belangenafweging op zijn plaats. Soms is beluisteren of inzage afdoende of kan kennisneming helemaal achterwege blijven. Zo is in de jurisprudentie aanvaard dat op zich geen openheid van zaken hoeft te worden gegeven over een methode van opsporing of over de identiteit van een anonieme CIE-informant.xxvii Het bewust achterhouden van ontlastende informatie blijft echter te allen tijde ontoelaatbaar, omdat daarmee de integriteit van de rechtspleging in het geding komt en risico's ontstaan voor schade aan de materiële waarheidsvinding.xxviii

De rechtbank is overigens van oordeel dat genoemd processtukkenregiem moet gelden voor resultaten van voorbereidend onderzoek in verband met het misdrijf ten aanzien waarvan jegens de verdachte verdenkingen zijn gerezen. Het is immers praktisch onuitvoerbaar per definitie tot de processtukken te rekenen alle resultaten van opsporingsonderzoek in alle strafzaken in Nederland of zelfs daarbuiten, zodra en voor zover daarin (enige) relevantie voor de voorliggende strafzaak valt te bespeuren.

Tot slot en ten overvloede wijst de rechtbank erop dat vanaf 1 januari 2013 eenzelfde relevantiecriterium is opgenomen in een nieuwe definitiebepaling (artikel 149a Sv) in het Wetboek van Strafvordering.xxix

De rechtbank merkt vervolgens op dat ofschoon deze jurisprudentie van de Hoge Raad meer rechtsbescherming voor de verdachte biedt, het hier geschetste beoordelingskader strookt met de minimumeisen van het EVRM. Het EHRM onderscheidt "intelligence" van "evidence", maar kent aan de term "witness" in artikel 6 lid 3 sub d EVRM wel een autonome betekenis toe. Het gaat er daarbij alleen om of een verklaring van iemand, in welke vorm dan ook, door verhoor ter zitting of via een proces-verbaal, ter kennis van de rechter komt en voor het bewijs gebruikt kan worden. Uit de rechtspraak van het EHRM kan voorts worden afgeleid dat een fair trial onder artikel 6 EVRM meebrengt dat de vervolgende autoriteiten "should disclose to the defence all material evidence in their possesion for or against the accused".xxx Het recht van de verdachte om kennis te nemen van relevant bewijsmateriaal is volgens het Hof echter niet absoluut. Er kunnen andere belangen zijn die hiertegen moeten worden afgewogen, zoals nationale veiligheid, bescherming van getuigen tegen de dreiging van repressailles en geheimhouding van opsporingsmethoden. Het achterhouden van informatie voor de verdachte moet wel strikt noodzakelijk zijn, hetgeen het Hof ter beoordeling overlaat aan de nationale rechter, en er moeten voldoende compenserende mogelijkheden tot verweer worden geboden in de procedure voor de gerechtelijke autoriteiten.xxxi De noodzaak tot geheimhouding moet in ieder geval worden getoetst door een rechterlijke autoriteit en niet door de vervolgende instantie zelf.xxxii

Artikel 226h lid 4 Sv

De wettelijke kroongetuigenregeling kent één specifieke bepaling in verband met dossiervorming, te weten artikel 226h lid 4 Sv. Dit artikel houdt in dat de officier van justitie door het maken van een afspraak verkregen verklaringen van een potentiële getuige niet bij de processtukken voegt voordat de rechter-commissaris de afspraak rechtmatig heeft beoordeeld. Deze bepaling is niet alleen van belang in de situatie dat de voorgenomen afspraak door de rechter-commissaris onrechtmatig wordt beoordeeld, maar ook in de situatie dat het niet tot een voorgekomen afspraak komt, omdat de onderhandelingen tussen de officier van justitie en de potentiële getuige in een eerder stadium zijn gestrand.

Blijkens de wetsgeschiedenisxxxiii is deze bepaling per amendement aangebracht met als motivering dat de potentiële getuige dan vrijer en dus concreter kan verklaren over hetgeen hij ter zitting zal getuigen, met bijkomend effect dat de rechter-commissaris beter in staat wordt gesteld over de rechtmatigheid van de afspraak te oordelen. Na aanvankelijk geuit bezwaar van de minister die er moeite mee had dat "het te categorisch uitsluiting van voeging van stukken regelt, terwijl niet meer wordt gekeken naar de relevantie" is het amendement in het wetsvoorstel verwerkt en uiteindelijk aanvaard.

Uit artikel 226h lid 4 Sv vloeit voort dat indien géén OM-deal tot stand komt een eerder afgelegde kluisverklaring niet in het procesdossier dient te worden gevoegd van de verdachte die het betreft en dan dus geen processtuk is in de zin van artikel 30ev Sv. Wel is het mogelijk om, ondanks dat de onderhandelingen zijn afgebroken, de in dat kader afgelegde zaaksrelevante kluisverklaringen toch aan het dossier toe te voegen, indien dit met instemming van de getuige gebeurt.xxxiv

De bijzondere positie van de kroongetuige

Algemeen

De kroongetuige is een getuige, een verdachte én een contractspartner van de Staat. Op grond hiervan neemt hij een bijzondere positie in binnen het strafvorderlijke systeem. Een kroongetuige heeft, gelijk iedere getuige, de wettelijke verplichting om volledig en naar waarheid te verklaren en is daarbij gehouden antwoord te geven op vragen die relevant zijn voor de beoordeling van enige door de rechter te nemen beslissing ex artikel 348 en 350 Sv. In het strafproces wordt immers aan materiële waarheidsvinding gedaan. Voorafgaand aan zijn verhoor wordt de kroongetuige door de rechter - rechter-commissaris of zittingsrechter - beeëdigd dat hij de gehele waarheid en niets dan de waarheid zal verklaren (zie de artikelen 215 en 290 Sv). De verplichting volledig en naar waarheid te verklaren kan worden beperkt door het verschoningsrecht van de artikelen 217 en 219 Sv (kort gezegd: een getuige mag zwijgen op vragen indien beantwoording voor de getuige dan wel bepaalde aanverwanten risico van strafrechtelijke veroordeling oplevert) en door de bevoegdheid van de rechter om antwoorden op bepaalde vragen te beletten krachtens de artikelen 293 en 187d Sv in verband met onder andere zwaarwegende opsporingsbelangen die zich daartegen verzetten.

De kroongetuige is tevens verdachte, zodat hem een zwijgrecht toekomt: ingeval van een verhoor is hij niet verplicht op enige vraag te antwoorden, hetgeen hem vooraf wordt medegedeeld (artikel 29 Sv).

De kroongetuige is tot slot een dealgetuige: een verdachte die eerst bereid is gevonden een getuigenverklaring af te leggen in de strafzaak tegen een andere verdachte in ruil voor een toezegging dat bij de vervolging in zijn eigen strafzaak strafvermindering (tot maximaal de helft) zal worden gevorderd (artikel 226g lid 1 Sv). De in dit verband op schrift te stellen afspraak (de OM-deal) moet "een zo nauwkeurig mogelijke omschrijving bevatten van "de misdrijven waarover en zo mogelijk de verdachte tegen wie de getuige bereid is een getuigenverklaring af te leggen" (artikel 226g lid 2 sub a Sv). De Aanwijzing toezegging getuigen schrijft (punt 7) voor dat in de OM-deal in ieder geval de voorwaarde moet worden gesteld aan de kroongetuige dat hij volledige informatie en opening van zaken geeft over zijn aandeel in de strafbare feiten waarop zijn getuigenverklaring betrekking heeft.

De kroongetuigenregeling gaat er derhalve vanuit dat de kroongetuige in verband met dealfeiten contractueel afstand doet van zijn wettelijke rechten: als verdachte van zijn zwijgrecht en als getuige van zijn (eventuele) verschoningsrecht. Dit is ook in de onderhavige OM-deal met [medeverdachte 7] vastgelegd.

Extra behoedzaamheid en transparantie

Het gegeven dat de kroongetuige, anders dan normaliter het geval is bij een getuige, in zijn eigen strafzaak als verdachte een substantiële tegenprestatie van de Staat ontvangt voor zijn getuigenverklaringen, heeft gevolgen voor de omvang van de toetsing door de zittingsrechter van (de betrouwbaarheid en de rechtmatige verkrijging van) de verklaringen van de kroongetuige.

In verband met een ook door de wetgever onderkend verhoogd risico op onbetrouwbaarheid, moeten de verklaringen van de kroongetuige door de rechter met extra behoedzaamheid worden gewogen. De artikelen 344a, vierde lid en 360, tweede lid, Sv voorzien in een bijzonder bewijsminimum, respectievelijk bijzondere motiveringsplicht bij gebruik. In dit verband is het van groot belang dat wordt gestreefd naar het verkrijgen van verklaringen van de kroongetuige die op hun juistheid kunnen worden getoetst.

Daarnaast is wat de totstandkoming van de verklaringsbereidheid van de kroongetuige betreft van belang dat het openbaar ministerie in het dossier en op zitting verantwoording aflegt over de gemaakte afspraken. Tegen de achtergrond van het gegeven dat de wetgever controle op kroongetuigendeals mogelijk wilde maken, moet daarbij ook in redelijke mate van de wijze van verkrijging van die afspraken blijken. Dit vloeit eveneens voort uit de algemene verbaliseringsplicht van artikel 152 Sv, het bepaalde in artikel 226g lid 3 Sv, dat voorschrijft dat aan de rechter-commissaris alle gegevens worden verschaft die deze voor de rechtmatigheidtoets behoeft, alsmede de Aanwijzing toezeggingen getuigen in strafzaken, op grond waarvan de officier van justitie ter terechtzitting volledige opening van zaken moet geven met betrekking tot de feiten en omstandigheden die van belang zijn geweest voor de totstandkoming van de overeenkomst (punt 7.8). Het journaal dat de behandelende officier van justitie (krachtens punt 7.3, 3e gedachtestreep) moet bijhouden over het verloop van de onderhandelingen met de getuige, kan daartoe dienstbaar zijn. Bijzondere belangen, zoals de afscherming van methodieken en middelen of de bescherming van de veiligheid van personen, kunnen echter een minder gedetailleerde verantwoording rechtvaardigen.

Bespreking beide verweren

Kern debat

De rechtbank constateert dat zowel de verdediging als het openbaar ministerie het hiervoor geschetste algemeen juridisch toetsingskader voor dossiervorming in grote lijn hanteert, maar daar concreet een andere invulling aan geeft wat betreft de vastgelegde uitlatingen van [medeverdachte 7] in de fase voorafgaand aan de totstandkoming van de OM-deal.

Het openbaar ministerie schaart de fase voorafgaand aan de totstandkoming van de OM-deal geheel onder het vertrouwelijk overleg en stelt dan dat de vastgelegde uitlatingen van [medeverdachte 7] uit die fase vallen onder de in de Dev Sol jurisprudentie aangeduide 2e categorie, omdat het hier meer om vertrouwelijke CIE-inlichtingen gaat dan om bewijs. Dan kan op grond van een belangenafweging deze informatie worden achtergehouden en geldt alleen een inbrengplicht indien het om ontlastend materiaal gaat. Volgens het openbaar ministerie verandert dit niet, indien nadien een OM-deal is gesloten. Ook als de uitlatingen onder "material evidence" dienen te worden begrepen, was het volgens het openbaar ministerie nog op grond van EHRM-uitspraken tot een belangenafweging gerechtigd en mochten deze uitlatingen worden achtergehouden. De weglatingsafspraak was dus ook gewoon toelaatbaar.

De verdediging daarentegen stelt dat die vertrouwelijkheid van het overleg komt te vervallen zodra een deal is gesloten en dat alsdan een volledige transparantieverplichting van kracht wordt. De vastgelegde uitlatingen van de kroongetuige betreffen allemaal processtukken, welke mitsdien integraal ingebracht hadden moeten worden. De weglatingsafspraak frustreert zowel de door het openbaar ministerie in acht te nemen transparantieverplichting als de inbrengplicht en was dan ook ontoelaatbaar.

De rechtbank oordeelt als volgt.

Vooropgesteld moet worden dat de hiervoor in dit vonnis geschetste beoordelingsruimte van het openbaar ministerie bij de inrichting van deals met kroongetuigen in ieder geval zijn grenzen vindt bij een inbreuk op de waarheidsvinding. Tegen de achtergrond van genoemd relevantiecriterium en indachtig de extra behoedzaamheids- en transparantievereisten die ten aanzien van een kroongetuige hebben te gelden, is de rechtbank van oordeel dat, anders dan het openbaar ministerie meent, de fase voorafgaand aan de totstandkoming van een kroongetuigendeal niet geheel aan het zicht van partijen kan worden onttrokken met een beroep op vertrouwelijkheid van het overleg. Indien en voor zover in die voorfase gegevens worden verkregen, relevant voor enige door de zittingsrechter te nemen beslissing in eindvonnis - waaronder begrepen waarheidsvinding én de controle op de rechtmatige verkrijging van bewijsmiddelen - moeten deze gegevens in beginsel ter kennisneming van verdediging en rechter worden voorgelegd. Deze transparantieverplichting gaat echter niet zo ver dat, zoals de raadsman voorstaat, over elk inhoudelijk contact met de kroongetuige in die voorfase inzicht moet worden verschaft. Naar het oordeel van de rechtbank dient hier een onderscheid te worden gemaakt tussen enerzijds de kluisverklaringen en anderzijds de oriënterende gesprekken en dealbesprekingen. Na een uiteenzetting over de daarbij behorende verschillende uitgangspunten zal de rechtbank telkens direct overgaan tot de beoordeling van de vraag of het openbaar ministerie is tekortgeschoten in zijn transparantieverplichting.

De kluisverklaringen

Algemeen

De rechtbank is met de verdediging van oordeel dat kluisverklaringen onder omstandigheden als processtukken hebben te gelden en overweegt daartoe als volgt.

Uit de stukkenxxxv volgt in zijn algemeenheid het beeld dat kluisverklaringen worden gebruikt door justitie ingeval van bijzondere getuigentrajecten. Het zijn verklaringen afgelegd onder toezegging van justitie dat ze in een kluis worden bewaard en pas operationeel gebruikt kunnen worden indien overeenstemming is bereikt over de voorwaarden waaronder deze gebruikt kunnen worden. Deze verklaringen worden tegenover een opsporingsambtenaar afgelegd in een verhoorsituatie (na, ingeval van verdenking, een cautie) en vervat in een ambtsedig proces-verbaal van verhoor. Na verificatie volgen, indien daartoe voldoende aanleiding wordt gezien, onderhandelingen. Na overeenstemming over de voorwaarden van gebruik en, indien nodig, goedkeuring van het College van procureurs-generaal en/of de rechter-commissaris, wordt de kluisverklaring (indien niet al gebeurd) op naam gesteld, ondertekend door de getuige en de verhorende verbalisant en kan deze ten grondslag worden gelegd aan tactisch gebruik.

In lijn met dit beeld is, zo constateert de rechtbank, de concrete gang van zaken geweest rondom (de totstandkoming van) de kluisverklaringen die van het Passagedossier deel uitmaken: van de kroongetuige [medeverdachte 7] en de gunstbetoongetuige [persoon 21], alsmede van een aantal andere, beschermde getuigen. Wat betreft [medeverdachte 7] is tegen hem voorafgaand aan de kluisverhoren aangegeven dat hij inhoudelijk zou worden verhoord over de zaken waarover hij in het kader van een deal wenste te verklaren, welke verklaringen de status van kluisverklaring zouden krijgen. Toegezegd is dat eerst nadat overeenstemming zou zijn bereikt over de eventuele deal en de vereiste goedkeuring door de rechter-commissaris was verkregen, de kluisverklaringen tactisch gebruikt konden worden. Ook is aangegeven dat basisvoorwaarde van vervolggesprekken en eventuele deal was dat [medeverdachte 7] volledig naar waarheid zou verklaren.xxxvi Voorafgaand aan de laatste kluisverklaring over de moord op [persoon 4] is [medeverdachte 7] schriftelijk gewaarschuwd dat tactisch gebruik van die verklaring zonder meer mogelijk zou zijn, indien zou blijken dat [medeverdachte 7] niet volledig naar waarheid had verklaard over dit feit.xxxvii Dat de kluisverhoren van [medeverdachte 7] zijn opgenomen is overigens gedaan "om redenen van veiligheid van alle gespreksdeelnemers en van zorgvuldigheid".xxxviii

De rechtbank leidt uit het voorgaande af dat een kluisverklaring tweeërlei doel dient. Het vastleggen van de inhoud en strekking van de verklaringen van de getuige stelt justitie in staat om te beoordelen of er voldoende basis is voor een deal en in welke vorm. Het gaat dan met name om de relevantie, de betrouwbaarheid van de potentiële getuige en diens verklaringen en, bij dealgetuigen, om de omvang en reikwijdte van zijn verklaringsplicht ingevolge de toekomstige deal, de feiten waarvoor de getuige eventueel zelf voor vervolgd moet worden en de daarbij behorende eis. Daarnaast is de kluisverklaring naar zijn inhoud een tactische verklaring nu deze mededelingen omvat van feiten of omstandigheden die de getuige heeft waargenomen of ondervonden in verband met strafbare feiten en daarbij betrokken personen. Juist vanwege deze tactische waarde wordt een bijzonder getuigentraject opgestart opdat de verklaring niet "verloren" gaat en na (goedgekeurde) overeenstemming aan de opsporing van de in de kluisverklaring gerelateerde strafbare feiten dienstbaar kan worden gemaakt.

De rechtbank komt dan, gelet op hetgeen hiervoor is overwogen over functie, vorm en inhoud van de (totstandkoming van de) kluisverklaringen en gelet op de hiervoor geschetste criteria uit de Dev Sol-jurisprudentie, tot de conclusie dat indien een OM-deal volgt, kluisverklaringen als processtukken moeten worden aangemerkt en in het dossier gevoegd, indien en voor zover deze kluisverklaringen inhoudelijk relevant zijn voor de beoordeling van een tenlastegelegd dealfeit in de zaak tegen een medeverdachte over wie de kroongetuige verklaart. Een kluisverklaring is immers ook het resultaat van feitenonderzoek, waarbij in een gepland (kluis-)verhoor een tactische verklaring wordt afgelegd. Voorts is de kluisverklaring vervat in een wettig bewijsmiddel, te weten een door een bevoegde opsporingsambtenaar op ambtseed in de wettelijke vorm opgemaakt proces-verbaal. Dit proces-verbaal kan als een bewijsmiddel in de zin van artikel 344 lid 1 sub 2 Sv worden aangemerkt. Aan een ambtsedig proces-verbaal komt op grond van artikel 344 lid 2 Sv bijzondere bewijskracht toe.

Het voorgaande betekent ook dat indien een (bij een kroongetuige: rechtmatig bevonden) deal volgt, de totstandkoming van de kluisverklaringen achteraf beschouwd óók heeft te gelden als feitenonderzoek dat bewijsmiddelen genereert, waarover eventueel naderhand verantwoording moet (kunnen) worden afgelegd.

Het andersluidende standpunt van het openbaar ministerie dat kluisverklaringen geen processtukken kunnen zijn, getuigt derhalve van een onjuiste rechtsopvatting. Dat de kluisverhoren mede gebruikt worden om te inventariseren waarover een potentiële getuige zou kunnen (willen) gaan verklaren, dus om de omvang van zijn verklaringsbereidheid in kaart te brengen, doet daaraan niet af. Ook het voorschrift van artikel 226h lid 4 Sv leidt niet tot de door het openbaar ministerie bepleite conclusie. Deze bepaling is immers, gelet ook op de totstandkomingsgeschiedenis van deze bepaling, in de wet opgenomen, omdat het niet voegen van zaaksrelevante informatie afwijkt van het te hanteren relevantiecriterium voor de dossiervorming, maar desondanks nodig werd geacht om de potentiële getuige vrijer en concreter te kunnen laten verklaren. Het argument van het openbaar ministerie dat uit de wetsgeschiedenis bij het Wetsvoorstel Herziening regels betreffende de processtukken in strafzaken kan worden afgeleid dat een kluisverklaring geen processtuk is, wordt evenmin gevolgd. Waar de minister in de door het openbaar ministerie aangehaalde tekst stelt dat de kluisverklaring "toch grotendeels buiten het bestek van dit voorstel valt" is bepaald niet uit te sluiten dat hij doelt op een kluisverklaring in de situatie dat géén OM-deal volgt.xxxix

In dit verband kan tot slot nog worden opgemerkt dat er geen rechtsplicht bestaat de kluisverklaringen aanstonds letterlijk uitgewerkt aan het dossier toe te voegen, nu als wettelijk uitgangspunt voor alle processen-verbaal geldt dat deze een zakelijke weergave van de afgelegde verklaringen bevatten. Alleen indien de rechter daartoe aanleiding ziet kan letterlijke uitwerking aangewezen zijn. Het auditief en audiovisueel registreren van kluisverhoren ligt dan ook voor de hand, bijzondere omstandigheden daargelaten. Op deze manier kan, indien daartoe aanleiding bestaat, een nadere controle plaatsvinden aan de hand van een letterlijke uitwerking. Dit bevordert de waarheidsvinding en vergemakkelijkt de toetsing van de rechtmatigheid van de verhoren, hetgeen overigens mede strekt ter bescherming van de verhorende verbalisanten. Audiovisuele registratie is voorts in lijn met de Aanwijzing auditief en audiovisueel registreren van verhoren van aangevers, getuigen en verdachten. Deze Aanwijzing kent als uitgangspunt registratie in geval van geplande verhoren van getuigen (ter zake bepaalde misdrijven zoals hier aan de orde), waarbij kluisverhoren niet zijn uitgezonderd.

Tussentijdse conclusie status kluisverklaringen

Het voorgaande leidt tot de tussentijdse conclusie dat het openbaar ministerie zich bij aanvang van de kluisverhoren, hoewel nog ongewis over de uitkomst daarvan, rekenschap dient te geven van de mogelijke juridische statusverandering van de af te leggen kluisverklaringen. Indien géén overeenstemming wordt bereikt over een deal blijven de kluisverklaringen als onderdeel van vertrouwelijk overleg in de kluis. Indien wél (rechtmatig bevonden) overeenstemming wordt bereikt moeten de kluisverklaringen betreffende dealfeiten die relevant zijn voor de beoordeling van een bij een medeverdachte tenlastegelegd dealfeit als processtukken in het dossier worden gevoegd van die verdachte. De totstandkoming van de kluisverklaringen heeft dan achteraf beschouwd óók te gelden als feitenonderzoek dat bewijsmiddelen genereert, waarover eventueel naderhand verantwoording moet (kunnen) worden afgelegd.

Indien slechts op onderdelen van de verklaringen overeenstemming wordt bereikt, moet het openbaar ministerie uiterst zorgvuldig beoordelen welke onderdelen van de verklaringen voorwerp van een deal kunnen worden en welke niet. In ieder geval moet de kluisverklaring aangaande een dealfeit volledig worden ingebracht. Dit is van belang voor de zittingsrechter met het oog op een deugdelijke toetsing van de inzet van een kroongetuige en de betrouwbaarheid van diens verklaringen. Indien een potentiële kroongetuige niet volledig kan of wil verklaren over een bepaald misdrijf, kan dit misdrijf niet als dealfeit kan worden opgenomen.

Komt het tot een letterlijke uitwerking van kluisverklaringen dan kunnen overigens bepaalde zaaksinhoudelijk niet relevante passages die zich vanwege specifieke zwaarwegende redenen niet lenen voor toevoeging aan het procesdossier - veiligheid van personen, andere mogelijke onderzoeken die losstaan van de zaak in geding, de werkwijze van de CIE, aspecten in verband met getuigenbescherming of de privacy –

achterwege blijven, mits deze handelwijze kenbaar wordt gemaakt en verantwoord.

Bespreking verwijt gebrekkige transparantie fase kluisverklaringen

De rechtbank constateert dat het openbaar ministerie vanaf het begin, door middel van diverse processen-verbaal en verhoren van getuigen, globaal inzicht heeft verschaft over het verloop van het dealtraject, waarbij ook de fase van de kluisverhoren met [medeverdachte 7] was beschreven. De kluisverklaringen hebben, zij het om andere redenen, vanaf het begin als onderdeel van de ingebrachte OM-deal deel uitgemaakt van het procesdossier Passage. Dat deze verklaringen in eerste instantie in de vorm van een zakelijk weergave van de verhoren waren uitgewerkt, is in overeenstemming met het wettelijk uitgangspunt. Tevens heeft het openbaar ministerie de meeste kluisverklaringen, hoewel het zich daartoe niet gehouden voelde, op enig moment letterlijk laten uitwerken. De daartoe noodzakelijkerwijs benodigde bandopnamen waren, zij het om andere reden gemaakt, voorhanden. De rechtbank ziet geen rechtsplicht voor het openbaar ministerie om, zoals de verdediging heeft gesteld, daarenboven ook nog tot het inbrengen van de zakelijke weergaven van die letterlijk uitgewerkte weglatingen over te gaan.

De weglatingsafspraak

Dit gezegd hebbende, dient echter uit hetgeen hiervoor over de status van kluisverklaringen is opgemerkt, tegen de achtergrond van het juridisch toetsingskader, dwingend de conclusie te worden getrokken dat de weglatingsafspraak ontoelaatbaar was.

De rechtbank overweegt daartoe als volgt.

De weglatingsafspraak was onderdeel van de OM-deal waar zij tot gevolg had dat de omvang van de verklaringsverplichting van [medeverdachte 7] krachtens de OM-deal nader werd bepaald en ingeperkt. Een deel van de contractueel vastgelegde (volledige) afstandsverklaring van het verschoningsrecht werd als het ware in het geheim weer door [medeverdachte 7] voorbehouden, namelijk voor zover het [persoon 18] betrof.

Door akkoord te gaan met de voorwaarde van [medeverdachte 7] dat hij over een medeverdachte niet zou hoeven verklaren, werd bij hem ten onrechte het vertrouwen gewekt dat hij onvolledig mocht zijn in zijn zittingsverklaringen in weerwil van zijn wettelijke verplichtingen. Een kroongetuige moet immers zoals iedere getuige krachtens de wet volledig en naar waarheid verklaringen afleggen. De achtergehouden informatie was voorts evident relevant voor de beoordeling door de zittingsrechter van de aan verdachten ten laste gelegde moorden op [persoon 4] en [persoon 1]. De kluisverklaringen van [medeverdachte 7] over deze misdrijven waren processtukken en hadden volledig ingebracht moeten worden. Door deze informatie daaruit weg te houden werden procespartijen en de zittingsrechter vanaf het begin niet volledig en juist geïnformeerd over de verklaringen van de kroongetuige aangaande deze ten laste gelegde dealfeiten. Met deze afspraak bracht het OM zichzelf bovendien in een positie dat het niet meer volledig in staat zou zijn te voldoen aan zijn verplichting om verdediging en rechtbank volledig inzicht te verschaffen in de deal en de totstandkoming daarvan.

Door de gekozen constructie zijn derhalve belangrijke strafvorderlijke voorschriften en rechtsbeginselen geschonden, omdat een onaanvaardbaar risico werd genomen dat de materiële waarheidsvinding geweld zou worden aangedaan en het belang van een zuivere rechtspleging zou worden geschonden.

De rechtbank verwerpt de andersluidende opvatting van het openbaar ministerie dat de [persoon 18]-informatie vertrouwelijk te behandelen, niet-ontlastende informatie betrof, welke op grond van een belangenafweging kon worden achtergehouden. Los van de vraag of de inschatting van het openbaar ministerie dat het geen ontlastend materiaal betrof correct is, waarover hierna meer, gaat het openbaar ministerie hier voorbij aan het gegeven dat de achtergehouden [persoon 18]-informatie onmiskenbaar zag op twee misdrijven waaromtrent de deal werd gesloten. Het bepaalde in artikel 226h lid 4 Sv kan niet gelden voor onderdelen van de kluisverklaring waaromtrent geen overeenstemming wordt bereikt, indien die onderdelen een dealfeit betreffen. Procespartijen en de zittingsrechter moeten er vanuit kunnen gaan dat het in het procesdossier gevoegde kluisverbaal volledig de verklaring weergeeft die de (dan nog) potentiële kroongetuige over een dealfeit heeft afgelegd. Voor toepassing van een belangenafweging ten aanzien van voeging van (delen van) processtukken is geen ruimte.

De rechtbank merkt ten overvloede op dat met het oog op de materiële waarheidsvinding dit ook de voorkeur verdient, omdat de duiding van informatie als zijnde ont- of belastend een heikele exercitie is. Naast de letterlijke bewoordingen is het be- of ontlastende karakter afhankelijk van de context waarbinnen en het perspectief van waaruit de informatie wordt begrepen. Een dergelijke inschatting vraagt voorts om monitoring waar deze, bijvoorbeeld door nieuwe inzichten op grond van tijdsverloop en daarmee samenhangende later gevoerde verweren van de verdediging, ook aan verandering onderhevig kan zijn.

Het beroep op de Straatsburgse jurisprudentie kan het openbaar ministerie evenmin baten. Weliswaar valt daaruit inderdaad af te leiden dat het EHRM de harde regel dat processtukken aan het dossier moeten worden toegevoegd, in zekere zin relativeert, maar waar de nationale jurisprudentie meer rechtsbescherming voor een verdachte biedt heeft deze jurisprudentie als in Nederland geldende rechtsnorm te gelden. Het EHRM legt alleen de minimumgaranties vast waar de lidstaten aan hebben te voldoen.

Ten overvloede merkt de rechtbank dan nog op dat ook het EHRM voorop stelt dat het niet openbaar maken van relevant materiaal een uitzondering is op de hoofdregel dat dergelijk materiaal wél ter beschikking staat van de verdachte. Die uitzondering moet berusten op een afweging van alle betrokken belangen en de vervolgende instantie mag daarbij niet verhullen dat informatie is achtergehouden. De strikte noodzaak tot geheimhouding moet daarbij in ieder geval worden getoetst door een rechter en niet door de vervolgende instantie zelf. Voorts geldt het vereiste dat voor de verdediging zodanige compenserende mogelijkheden bestaan dat sprake blijft van een fair trial. De daarvoor door het EHRM gegeven handvatten zijn ontwikkeld tegen de achtergrond van de Engelse non-disclosure-procedure en juryrechtspraak en derhalve moeilijk direct in de Nederlandse situatie toepasbaar. Zo werd in voorkomende gevallen door het Hof in het bijzonder van belang geacht dat de Engelse zittingsrechter, die niet oordeelt over de schuldvraag, voldoende bekend was met het achtergehouden materiaal (op hoofdlijnen). Deze rechter was daarom in staat om te beoordelen of het materiaal deel uitmaakte van "the prosecution case" en of de geheimhouding strikt noodzakelijk was. Bovendien kon deze zittingsrechter gedurende de verdere fasen van het proces de belangen van de verdediging op een fair trial monitoren en beoordelen of er voor een deugdelijke verdediging van de verdachte behoefte bestond dat deze alsnog kennis nam van die informatie.

De stelling van het openbaar ministerie, tot slot, dat het zich door de weglatingsafspraak jegens [medeverdachte 7] gehouden achtte tot vertrouwelijkheid, kan het openbaar ministerie niet disculperen, nu de afspraak op zichzelf al ontoelaatbaar was. Overigens kan in gevallen als deze volledige vertrouwelijkheid, zonder enig voorbehoud in welke vorm dan ook, nooit rechtmatig worden toegezegd. De rechtbank wijst in dit verband op het bepaalde in artikel 3:2 Instructie CIE-Officier van justitie waaruit volgt dat de CIE een informant meedeelt dat de toegezegde afscherming kan vervallen, onder meer op grond van een zwaarwegend belang als de integriteit van de opsporing. Daar komt bij dat [medeverdachte 7] kennelijk al in 2008 een aanbod aan de CIE-Officier van justitie had gedaan om in ruil voor zes maanden gratie alsnog over [persoon 18] te gaan verklaren, waarmee hij kennelijk terugkwam op zijn in stelling gebrachte veiligheidsargument. De rechtbank acht het onbegrijpelijk dat naar aanleiding daarvan niet eerder is gezocht naar een manier om de [persoon 18]-informatie in te brengen.

Nu is vastgesteld dat de afspraak ontoelaatbaar was, behoeven de door de verdediging aan het openbaar ministerie gemaakte verwijten dat deze afspraak ten onrechte niet kenbaar is gemaakt aan partijen en ten onrechte niet ter toetsing aan de rechter-commissaris is voorgelegd, geen bespreking meer. Eveneens kan onbesproken blijven de stelling van het openbaar ministerie dat een wettelijk instrumentarium ontbreekt om de rechter-commissaris met (de rechtbank begrijpt: te allen tijde) achter te houden informatie te benaderen buiten procespartijen en zittingsrechter om.

Conclusie over de rechtmatigheid van de weglatingsafspraak

De rechtbank concludeert dat met en door de weglatingsafspraak belangrijke strafvorderlijke voorschriften en rechtsbeginselen zijn geschonden, hetgeen een vormverzuim als bedoeld in artikel 359a Sv oplevert, welk verzuim naar zijn aard onherstelbaar is. In zoverre is het verweer terecht voorgesteld.

Voordat de rechtbank zich buigt over de vraag welke gevolgen hieraan te verbinden, zal eerst moeten worden beoordeeld of ook overigens, zoals door de verdediging gesteld, in de uitwerking van de kluisverklaringen, dan wel in verband met de oriënterende fase of dealbesprekingen, van een onherstelbaar vormverzuim sprake is.

Uitwerking kluisverklaringen anderszins

De rechtbank is met de verdediging van oordeel dat ook los van de [persoon 18]-informatie aan het openbaar ministerie een gebrekkige verslaglegging in de kluisverklaringen kan worden verweten. Het na de onthullingen van [medeverdachte 7] gelaste onderzoek heeft immers behalve de [persoon 18]weglatingen nog meer Passagerelevante uitlatingen in de kluisverklaringen blootgelegd, zodat ook om die reden achteraf moet worden vastgesteld dat de processtukken oorspronkelijk niet volledig zijn ingebracht. Ook is uit dat onderzoek gebleken dat de letterlijk uitgewerkte kluisverklaringen 1 en 2 goed leesbaar zijn. Het openbaar ministerie heeft de verdediging en de rechtbank dan ook onjuist voorgelicht waar het op grond van vermeende onleesbaarheid de letterlijke uitwerking van die kluisverklaringen heeft geweerd. Voorts is de uitwerking van de weglating *W04-03 onzorgvuldig geweest.

Deze tekortkomingen zijn op zich eveneens als een vormverzuim in het voorbereidend onderzoek aan te merken. Deze achtergehouden informatie was echter van relatief geringe importantie en de gang van zaken rondom de uitwerking van kluisverklaring 1 en 2, alsmede die rondom weglating *W04-03, geeft geen aanleiding te denken aan kwaad opzet of welbewuste misleiding door politie of openbaar ministerie. De terughoudendheid van het openbaar ministerie bij het volledig uitwerken van de kluisverklaringen werd klaarblijkelijk ingegeven door de eerdergenoemde onjuiste rechtsopvatting dat de kluisverhoren integraal onderdeel uitmaakten van het vertrouwelijk overleg, waarbij het openbaar ministerie zich gebonden achtte aan de toegezegde vertrouwelijkheid aan [medeverdachte 7]. Uiteindelijk zijn alle weglatingen uit de kluisverklaringen bekend geworden en uitgebreid ter zitting bediscussieerd. De rechtbank is derhalve van oordeel dat, al deze omstandigheden bij elkaar genomen, deze tekortkomingen in de verslaglegging in voldoende mate zijn hersteld of gerepareerd.

De oriënterende gesprekken en dealbesprekingen.

Algemeen

De rechtbank is voorts van oordeel - met het openbaar ministerie en anders dan de verdediging - dat oriënterende gesprekken en dealbesprekingen in de fase voorafgaand aan de totstandkoming van een OM-deal primair tot het vertrouwelijk overleg dienen te worden gerekend, waaromtrent logischerwijs niet aanstonds volledige openheid hoeft te worden verschaft. Gelet op de aard, inhoud en functie kunnen deze gesprekken niet zozeer worden geduid als feitenonderzoek dat bewijsmiddelen genereert. Veeleer vormen zij de aanleiding, het middel en/of de methode om tot dergelijk onderzoek te komen. Een in relaasvorm verschaft globaal overzicht van het verloop van het dealtraject zal in het algemeen voldoende mogelijkheid bieden aan verdediging en zittingsrechter om de rechtmatigheid van de (totstandkoming van de) OM-deal te onderzoeken. Een andersluidend oordeel zou de effectiviteit van de kroongetuigenregeling, die vertrouwelijk overleg vergt om bijvoorbeeld een informant te bewegen bewijsgetuige te worden, te veel frustreren.

Gelet op het voorgaande heeft hier het algemene uitgangspunt te gelden dat het openbaar ministerie het procesdossier voorziet van relevante stukken, waarbij erop vertrouwd kan worden dat het aan deze taak op magistratelijke wijze uitvoering geeft. Voor zover de oriënterende gesprekken en dealbesprekingen zijn vastgelegd betreft het, vergelijkbaar aan de tweede categorie van genoemde Dev Sol-jurisprudentie, gegevensdragers waarvan de inbreng op grond van zwaarwegende opsporingsbelangen achterwege kan blijven. Bewust achterhouden van ontlastend materiaal blijft in verband met een integere rechtspleging en risico's voor schade aan de materiële waarheidsvinding echter ontoelaatbaar. Naar het oordeel van de rechtbank is ontlastend materiaal in ieder geval informatie die direct op de onschuld van een verdachte wijst, maar daar kan onder omstandigheden ook andersoortige informatie onder worden verstaan. Denkbaar is bijvoorbeeld dat bepaalde door de kroongetuige op enig moment in een oriënterend- of dealoverleg verschafte informatie, welke in relevante mate afwijkt van (nadien) afgelegde kluis- en zittingsverklaringen en voor de beoordeling van de betrouwbaarheid van die verklaringen van de kroongetuige van groot belang moet worden geacht te zijn, niet achtergehouden mag worden.

Bespreking verwijt gebrekkige transparantie oriënterende gesprekken en dealbesprekingen

In het onderhavige geval heeft de verdediging het openbaar ministerie terecht een gebrek aan openheid verweten wat betreft de achtergehouden uitlatingen van [medeverdachte 7] tijdens de dealbespreking van 22 november 2006 over [persoon 18] (door een raadsman aangeduid als [persoon 18]-klus-vragen-Naarden-Vesting-verhaal).

De rechtbank overweegt hieromtrent als volgt.

Hoewel deze uitlatingen in beginsel kunnen worden gezien als vertrouwelijke inlichtingen verstrekt in een

vertrouwelijk overleg, moet worden geconstateerd dat [medeverdachte 7] hierin - bezien tegen de achtergrond van de eveneens achtergehouden kluisverklaring over de ontmoeting met [persoon 18] op het Gelderlandplein - in relevante mate leek af te wijken van de kort daarvóór door hem afgelegde 15e kluisverklaring en wel op een uiterst belangrijk onderdeel betreffende de moord op [persoon 4], te weten de opdrachtverstrekking (en daarbij geschetste tijdlijn). Toen dit dealfeit aan diverse verdachten werd tenlastegelegd en [medeverdachte 7] in zijn zittingsverklaringen in de tijdlijn als geschetst in de 15e kluisverklaring volhardde, had het op enig moment - in ieder geval op het moment dat de contouren van het verweer van [medeverdachte 8] duidelijk werden, waarover hierna meer - op weg van het openbaar ministerie gelegen genoemde uitlatingen uit de dealbespreking, in het geding te brengen. Ook ná de onthullingen van [medeverdachte 7] over [persoon 18] heeft het openbaar ministerie dit echter nagelaten.

De rechtbank ziet dit verzuim volledig opgaan in het onherstelbare vormverzuim van de weglatingsafspraak waar het rechtstreeks mee samenhangt. Tot deze afspraak meende het openbaar ministerie, zoals hiervoor overwogen, ten onrechte gerechtigd te zijn en het heeft klaarblijkelijk de in verband daarmee toegezegde vertrouwelijkheid in stand willen laten. Kennelijk wilde het openbaar ministerie voorts ook ná de onthullingen van [medeverdachte 7] zo lang mogelijk de vertrouwelijkheid van een dealbespreking in een kroongetuigetraject gestand doen, hetgeen op zich niet onbegrijpelijk is. De rechtbank zal, gelet op deze samenhang, het niet inbrengen van deze uitlatingen uit de dealbespreking betrekken bij de beoordeling van de gevolgen van het verzuim van de onrechtmatige weglatingsafspraak.

De rechtbank verwerpt voorts de stelling van de verdediging dat het openbaar ministerie, afgezien van deze achtergehouden [persoon 18]-informatie, ook overigens is tekortgeschoten in de verplichting openheid van zaken te geven over de voorfase. De rechtbank oordeelt dat het openbaar ministerie vanaf het begin, door middel van diverse processen-verbaal en verhoren van getuigen, voldoende inzicht heeft verschaft over het verloop van het dealtraject, waarbij ook de eerste contacten met [medeverdachte 7] in de fase voorafgaand aan de totstandkoming van de deal waren beschreven. De rechtbank gaat er dan ook vanuit, nu ook aanwijzingen van het tegendeel ontbreken, dat de tot op heden niet ingebrachte dealbesprekingen en vijf á zes oriënterende gesprekken van de CIE met [medeverdachte 7], op de inhoud aftastend zijn gebleven en dat het openbaar ministerie deze had ingebracht, indien en voor zover daaruit een beeld naar voren was gekomen dat in relevante mate afwijkt van hetgeen [medeverdachte 7] overigens in zijn kluis- of zittingsverklaringen naar voren heeft gebracht en voor de beoordeling van de betrouwbaarheid van de verklaringen van de kroongetuige in zijn geheel van groot belang is. De gang van zaken rondom de ter zitting gehoorde getuige [persoon 50], waarbij door het openbaar ministerie de door deze eerder als anonieme informant tegenover de CIE afgelegde verklaring is ingebracht, omdat die CIE-verklaring in relevante mate afweek van de zittingsverklaring, rechtvaardigt dit vertrouwen.

Conclusie en te verbinden gevolgen aan de weglatingsafspraak

De rechtbank constateert dat alleen de weglatingsafspraak en het daarmee samenhangende achterhouden van de [persoon 18]-informatie uit de kluisverklaringen en genoemde dealbespreking, als onherstelbaar vormverzuim dienen te worden aangemerkt en zal zich nu over de vraag buigen welke gevolgen hieraan te verbinden.

De afspraak kan worden begrepen te vallen onder het voorbereidend onderzoek als bedoeld in artikel 132 Sv, zodat het regiem van artikel 359a Sv hierop van toepassing is. Voor de beoordeling van de op te leggen sanctie kan worden vooropgesteld dat, naar vaste jurisprudentie, de rechter binnen het wettelijk kader de sancties op vormverzuimen mag afstemmen op de omstandigheden van het geval en daarbij vrij is in de weging en waardering van die omstandigheden. Voorts geldt, onder verwijzing naar het hiervoor in dit vonnis geschetste algemene juridische kader, dat met de toepassing van het zwaarste gevolg van niet-ontvankelijkheid een grote mate van terughoudendheid is geboden, zeker indien belangen van verdachte niet zijn geschaad. De rechter is tot slot gehouden, op grond van het tweede lid van artikel 359a Sv, bij de bepaling van de aan een onherstelbaar vormverzuim te verbinden gevolgen rekening te houden met het belang van het geschonden voorschrift, de ernst van het verzuim en het nadeel dat daardoor is veroorzaakt.

De rechtbank doet dan de volgende constateringen.

Met de gewraakte weglatingsafspraak zijn belangrijke strafvorderlijke voorschriften en rechtsbeginselen in aanzienlijke mate geschonden, omdat het uiteindelijk gaat om de materiële waarheidsvinding en een integere rechtspleging. Deze afspraak maakt voorts onlosmakelijk deel uit van de OM-deal, als gevolg waarvan de verklaringen van [medeverdachte 7] zijn verkregen. Daarbij kan echter worden betrokken dat het hier slechts een vastomlijnd en overzichtelijk aspect van de verklaringen van [medeverdachte 7] in de deelonderzoeken

Agenda, Perugia en de criminele organisatie betreft.

De ernst van de verwijtbaarheid van het geconstateerde verzuim wordt voorts wezenlijk door verschillende factoren gematigd. Zo is volstrekt niet aannemelijk geworden dat het openbaar ministerie met de gekozen constructie doelbewust de rechter heeft willen misleiden. Een zeer uitzonderlijke situatie als bedoeld in de Karman-jurisprudentie doet zich hier om die reden al niet voor. Evenmin is van grove veronachtzaming van de belangen van verdachten sprake. De reden voor de weglatingsafspraak moet in het bijzonder gezocht worden in het feit dat men, op zich niet onbegrijpelijk, zware druk voelde om tot een deal te komen vanwege de door [medeverdachte 7] aangekondigde toekomstige liquidaties. Daar komt bij dat het openbaar ministerie de onjuiste rechtsopvatting was toegedaan dat de kluisverhoren ook na het sluiten van een deal integraal onderdeel van het vertrouwelijk overleg blijven uitmaken, zodat het meende de [persoon 18]-informatie op grond van een belangenafweging te kunnen achterhouden. Deze rechtsdwaling aan de zijde van het openbaar ministerie is enigszins verschoonbaar, omdat de gang van zaken rondom het achterhouden van informatie in ons strafproces niet erg helder is uitgewerkt. Tot slot heeft de toenmalige CIE-officier van justitie nog wel getracht zo zorgvuldig mogelijk te opereren door naar vermogen de belangen van de verdediging bij een eerlijk proces te blijven monitoren, hetgeen overigens door verschillende omstandigheden, waarover hierna meer, niet altijd is gelukt.

Wat betreft de in de beoordeling te betrekken door het vormverzuim veroorzaakte benadeling overweegt de rechtbank als volgt.

Gelijk hiervoor in dit vonnis over het juridisch toetsingskader is overwogen, kan het belang van een verdachte bij niet-ontdekking van een gepleegd feit, niet worden aangemerkt als een nadeel als bedoeld in artikel 359a Sv. Indien en voor zover de verdediging heeft bedoeld te stellen dat zonder de litigieuze afspraak de OM-deal niet gesloten zou zijn en alleen al dáárin benadeling kan worden gevonden, wordt dit derhalve verworpen.

Voor enige sanctionering moet een verdachte door het vormverzuim ook daadwerkelijk in zijn verdediging zijn geschaad. De rechtbank constateert dan dat van alle verdachten alleen [medeverdachte 8] door de onthouding van de [persoon 18]-informatie gaandeweg is benadeeld en motiveert dit als volgt.

Benadeling in de zaak [medeverdachte 8]

Over het procesverloop in de zaak tegen [medeverdachte 8] kan het volgende worden opgemerkt.

In de kluisverklaringen wijst [medeverdachte 7] [medeverdachte 8] aan als opdrachtgever van de moorden op [persoon 4] en [persoon 1]. In de beginperiode van Passage (vanaf februari 2009) richtte de inhoudelijke behandeling op zitting zich vooral op de diverse verwijten die in verband met deze moorden door het openbaar ministerie werden gemaakt aan [verdachte], [medeverdachte 7], [medeverdachte 3] en [medeverdachte 4]. Deze verwijten liggen, kort gezegd, op het niveau van uitvoering van de moorden, met uitzondering van het verwijt aan [medeverdachte 1] die terzake wordt verweten als tussenpersoon of informatiemakelaar te zijn opgetreden.

[medeverdachte 8] is eerst na zijn aanhouding in september 2010 vervolgd binnen Passage en aan hem is tenlastegelegd oprichter en leidinggevende te zijn van een criminele organisatie gericht op moorden (gedurende een periode van 8 jaar) binnen welk verband door hem de moordopdrachten op [persoon 4] en [persoon 1] zouden zijn verstrekt. Met het aanbrengen van [medeverdachte 8] binnen Passage ging derhalve gaandeweg steeds meer aandacht uit naar het niveau van opdrachtverstrekking tot de moorden, de in het 140-dossier genoemde "top van de kwal". Zo is het procesdossier uitgebreid met onder meer de zogenaamde [persoon 22]-tapes, waarin [persoon 22] rept over criminele samenwerking tussen [medeverdachte 8], [persoon 18] en [persoon 23] en waaruit volgens het zittings-OM de gestelde "dominante (opdrachtgevende) positie van [medeverdachte 8] in de ten laste gelegde organisatie"xl kan worden afgeleid, alsmede het gegeven dat "[medeverdachte 8] de man is die kan bepalen of een bepaalde moord wordt uitgevoerd of niet".xli Het zittings-OM verklaarde ter zitting in april 2011, na uitgebreid debat over de reikwijdte van de 140-tenlastelegging, dat [persoon 18] behoort tot de ten laste gelegde organisatie en moet worden geacht te vallen onder de "anderen", genoemd in de tenlastelegging. De rechtbank overwoog vervolgens bij tussenbeslissing in april 2011 dat onder meer die (Kolbak)stukken relevant voor Passage lijken die in belastende of ontlastende zin concreet licht werpen op de relatie tussen [persoon 18] en [medeverdachte 8], de vermeende rol van [medeverdachte 8] als "geweldsman" ten behoeve van of in samenwerking met [persoon 18], en/of de door de verdediging gestelde beëindiging van de relatie tussen beiden.xlii

[medeverdachte 8] heeft voorts vanaf het begin de beschuldigingen ontkend. In het voorjaar van 2011 werden de contouren duidelijk van het door hem gevoerde, met getuigen onderbouwde, verweer. Dit verweer houdt in dat [medeverdachte 8] sedert medio 2005, in ieder geval vóórdat de moordopdrachten volgens [medeverdachte 7] zouden zijn verstrekt, heeft gebroken met [persoon 18] én dat [persoon 18] doet aan zogenaamd "naamsmisbruik", dat wil zeggen het schermen met (vermeende reputaties) van anderen. In dit verband zou [persoon 18] de naam van [medeverdachte 8], zonder diens medeweten, tegenover derden hebben genoemd om indruk op die personen te maken en dit zou hij kennelijk ook bij [persoon 22] hebben gedaan.xliii

De rechtbank constateert dat, tegen de achtergrond van het aan [medeverdachte 8] gemaakte verwijt, genoemd verweer en voorts mede gelet op de voor [medeverdachte 8] belastende verklaringen van Q5 (medio mei 2010 ingebracht) en die van [persoon 24] (vanaf het begin in het dossier), de rol van [persoon 18] en de verhouding tussen [medeverdachte 8] en [persoon 18] - en daarmee ook de weggelaten [persoon 18]-informatie - in toenemende mate van belang werd voor een optimale waarheidsvinding rondom de aan [medeverdachte 8] ten laste gelegde liquidatiefeiten. De rechtbank constateert verder dat de achtergehouden [persoon 18]-informatie, in onderlinge samenhang en tegen de achtergrond van het verhandelde ter zitting en het dossier bezien, bepleitbaar enige ondersteuning biedt voor genoemd verweer van [medeverdachte 8]. Ook zou daaruit mogelijk een andere, lichtere rol van [medeverdachte 8] (dan die van oprichter en/of leidinggevende, zoals tenlastegelegd) binnen de vermeende criminele organisatie, afgeleid kunnen worden. Daar komt bij dat waar de verklaringen van [medeverdachte 7] over [medeverdachte 8] uitsluitend van horen zeggen zijn en veelvuldig conclusies bevatten, hij in de weggelaten informatie uit eigen waarneming [persoon 18] prominent als opdrachtgever neerzet die zich ook feitelijk met de uitvoerders bemoeit. In ieder geval is de inhoud van de verklaring van [medeverdachte 7] over de opdrachtverstrekking (en daarbij te hanteren tijdlijn) in de zaken [persoon 4] en [persoon 1], zodra de weggelaten [persoon 18]-informatie erbij werd betrokken, er "niet helderder" op geworden. Dit gegeven heeft mede ten grondslag gelegen aan de beslissing tot opheffing van de voorlopige hechtenis van [medeverdachte 8].xliv Deze voor de beoordeling van de betrouwbaarheid van de verklaringen rondom de opdrachtverstrekking van de kroongetuige relevante informatie, kan derhalve worden verondersteld voor de verdediging van [medeverdachte 8] van groot belang te zijn geweest.

De rechtbank heeft voorts ervaren dat een nadere ondervraging van [medeverdachte 7] over de weggehouden informatie, wellicht ook door het inmiddels verstreken tijdsverloop en veelvuldig horen van [medeverdachte 7], de schade aan de waarheidsvinding niet in voldoende mate heeft kunnen herstellen.

Het voorgaande leidt tot de conclusie dat [medeverdachte 8] door de onrechtmatige weglatingsafspraak en daarmee samenhangende achterhouden van de [persoon 18]-informatie gaandeweg is benadeeld.

De rechtbank merkt tot slot op dat de benadeling in de zaak [medeverdachte 8] is ontstaan, ondanks de welwillende inspanningen van de CIE-officier om de belangen van de verdediging ook gedurende het proces te blijven bewaken. Door verschillende factoren werd dit monitoren ook bemoeilijkt. Te denken valt aan het lange tijdsverloop van de zaak, het in een later stadium van het geding aanhouden en invoegen binnen Passage van de zaak tegen [medeverdachte 8], de daarmee gepaard gaande voeging door het zittings-OM van nieuwe stukken en het nieuw gevoerde verweer, alsmede de aandacht die vooral uit moest gaan naar de conflictbeheersing tussen [medeverdachte 7] en TGB. Deze factoren kunnen het openbaar ministerie echter niet disculperen, omdat dit juist de risico's zijn welke de gekozen constructie onaanvaardbaar maken. Deze risico's hebben zich in de zaak tegen [medeverdachte 8] dus ook daadwerkelijk gerealiseerd.

Geen benadeling in zaken overige verdachten

De rechtbank oordeelt in de zaken van de overige verdachten dat hier geen benadeling is opgetreden tengevolge van het vormverzuim. Zij zijn niet concreet in hun verdediging geschaad.

De verdediging heeft wat betreft [medeverdachte 1] en [medeverdachte 3] gesteld dat zij schade hebben ondervonden, maar de rechtbank heeft dit niet in voldoende mate onderbouwd gezien en ook zelf niet kunnen vaststellen.

Wat betreft [medeverdachte 1] is in dit verband bepleit dat [medeverdachte 7] aan zogenaamde in-de-plaats-stellingen heeft gedaan en [medeverdachte 1] heeft genoemd daar waar hij over [persoon 18] had moeten verklaren, maar dat achterhield. Deze stelling van de verdediging is echter onvoldoende aannemelijk geworden. De verdediging heeft ook betoogd dat bij [medeverdachte 1] ten onrechte het volle gewicht van opdrachtgeverschap was komen te liggen door uit de 1e kluisverklaring van [medeverdachte 7] weg te laten dat [medeverdachte 1], die volgens [medeverdachte 7] had aangegeven dat [persoon 1] prioriteit had (om te worden vermoord), dit in opdracht van [persoon 18] moest doorgeven.

De rechtbank volgt deze redenering niet. Ook in de context van de eerste kluisverklaringen was duidelijk dat de rol die [medeverdachte 7] aan [medeverdachte 1] toeschreef in verband met de moorden op [persoon 4] en [persoon 1] niet die van zelfstandige opdrachtgever, maar van tussenpersoon of informatiemakelaar was.

Wat betreft de overige verdachten is de gestelde benadeling niet nader onderbouwd en/of helemaal geen verweer gevoerd en voor geen van deze verdachten ziet de rechtbank feiten en/of omstandigheden die tot benadeling moeten concluderen.

Eindconclusie rechtbank

Samengevat komt het voorgaande hierop neer dat het openbaar ministerie valt te verwijten dat het met de kroongetuige een onrechtmatige afspraak heeft gemaakt, waardoor ten onrechte bepaalde voor het bewijs relevante informatie niet in het procesdossier is opgenomen, hetgeen een aanzienlijke schending van belangrijke strafvorderlijke voorschriften en rechtsbeginselen oplevert, welk verwijt echter wezenlijk gematigd wordt door verschillende factoren, terwijl alleen [medeverdachte 8] door deze onregelmatigheden daadwerkelijk in zijn belangen is geschaad.

De rechtbank komt dan tot de eindconclusie dat, al hetgeen hiervoor is overwogen in ogenschouw nemende, aan deze onregelmatigheden als gevolg dient te worden verbonden de volledige uitsluiting voor het bewijs van de verklaringen van [medeverdachte 7] in de zaak tegen [medeverdachte 8]. In zoverre slaagt het verweer. In de zaken tegen de overige verdachten kan worden volstaan met de enkele constatering van het vormverzuim.

In het voorgaande ligt besloten dat de rechtbank niet toekomt aan de door de verdediging in dit verband bepleitte niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie.

De verweren worden voor het overige verworpen.

2.1.5 Transparantie en magistratelijkheid van het openbaar ministerie

De verdediging heeft gesteld dat het openbaar ministerie zich ook los van de [persoon 18]weglatingen gedurende het proces niet magistratelijk en transparant heeft opgesteld, waardoor onherstelbare schade zou zijn toegebracht aan een zuivere waarheidsvinding.

Volgens de verdediging heeft het openbaar ministerie zich in het bijzonder onmagistratelijk opgesteld door [medeverdachte 7] gedurende het gehele proces tegen de klippen op de hand boven het hoofd te blijven houden.

De verdediging wijst hiertoe op de opstelling van het openbaar ministerie in de zaak [persoon 15]. Volgens de verdediging heeft [medeverdachte 7], die steeds heeft verklaard [verdachte] te verdenken van de moord op [persoon 15] en hierbij zelf niet betrokken te zijn geweest, in feite zelf de dodelijke kogels op [persoon 15] afgevuurd. Mede hierom acht de verdediging (de verklaringen van) [medeverdachte 7] onvoldoende betrouwbaar om voor het bewijs te kunnen worden gebruikt. Door een onmagistratelijke proceshouding van het openbaar ministerie zou die zaak echter onvoldoende zijn uitgekristalliseerd, waardoor aan de waarheidsvinding een onherstelbare schade zou zijn toegebracht.

Met betrekking tot de proceshouding van het openbaar ministerie in de zaak [persoon 15] wijst de verdediging met name op de volgende punten:

* Het feit dat het openbaar ministerie [medeverdachte 7] niet voor de zaak [persoon 15] is gaan vervolgen, hoewel er naar de maatstaf die het openbaar ministerie tegenover andere verdachten binnen Passage hanteert, meer dan voldoende bewijsmateriaal voorhanden was. Hierdoor zou de verdediging een belangrijk wapen uit handen zijn geslagen om de onbetrouwbaarheid van [medeverdachte 7] aan te tonen;

* Het feit dat het openbaar ministerie voor de toekenning van de status van anoniem bedreigde getuige aan een door de verdediging aangedragen getuige een veel strenger criterium voorstond dan toen het ging om een door het openbaar ministerie aangedragen getuige;

* Het feit dat het openbaar ministerie, toen de getuigen F1 en F3 de gevraagde status eenmaal hadden verkregen, zich hier niet bij heeft neergelegd en zelfs handelingen heeft verricht waardoor de anonimiteit van de getuigen in gevaar kwam. Ten aanzien van F3 heeft het openbaar ministerie een dwangmiddel toegepast waardoor de identiteit van deze getuige bekend kon worden. Toen F3 zich bereid had verklaard om als beperkt anonieme getuige achter gesloten deuren te verklaren en de rechtbank aldus had besloten, heeft het openbaar ministerie op de geplande verhoordag bezwaar gemaakt tegen het sluiten van de deuren;

* Het feit dat het openbaar ministerie er zonder meer van uitging dat de door de verdediging ingebrachte getuigen niet naar waarheid verklaarden en suggereerde dat enkele raadslieden hierbij een bedenkelijke rol hadden gespeeld;

* Het feit dat een CIE-journaal van de getuige F3 uit 2007 pas aan het dossier is toegevoegd nadat F3 ter terechtzitting had verklaard, hoewel de verdediging herhaaldelijk had gevraagd naar CIE-informatie over de zaak [persoon 15]; toen het journaal eenmaal werd toegevoegd werd ook informatie toegevoegd waarvoor F3 geen toestemming had gegeven;

* Het feit dat dit CIE-journaal kennelijk geen aanleiding heeft gegeven tot nader onderzoek hoewel hierin werd gesproken over twee moorden waarbij [medeverdachte 7] betrokken zou zijn en waarover hij tijdens het dealtraject niet had verklaard;

* Het verzet van het openbaar ministerie tegen aanwezigheid van de verdediging bij het verhoor van de verdachte [persoon 25] en de gang van zaken tijdens dit verhoor;

* Het feit dat de artikelen uit de Metro en/of Spits waarin [medeverdachte 7] over de moord op [persoon 15] zou hebben gelezen en de reisgegevens van [verdachte] uit die periode niet aan het dossier zijn toegevoegd ondanks vele verzoeken van de verdediging.

Het openbaar ministerie zou [medeverdachte 7] ook de hand boven het hoofd hebben gehouden door de OM-deal niet op te zeggen en [medeverdachte 7] niet te vervolgen voor overtreding van artikel 192 Sr hoewel [medeverdachte 7] herhaaldelijk heeft geweigerd verder als getuige te verklaren en volgens de verdediging herhaaldelijk niet naar waarheid heeft verklaard.

Verder zou het openbaar ministerie een aantal mogelijk voor andere verdachten ontlastende documenten en gegevens niet of niet tijdig aan het dossier hebben toegevoegd.

De klacht van de verdediging betreffende het niet of niet tijdig inbrengen van stukken betreft met name:

* Verklaringen van [persoon 26] die door het openbaar ministerie niet betrouwbaar werden geacht;

* Processen-verbaal betreffende een onderzoek bij Motel Akersloot naar aanleiding van een verklaring van [medeverdachte 7];

* Het feit dat bij het openbaar ministerie het besef was ontstaan dat [medeverdachte 7] waar hij sprak over de Baja een andere uitgaansgelegenheid op het oog had dan Q5 en mogelijk [persoon 24] waar zij spraken over de Baja Beach Club;

* Verklaringen van de getuige [persoon 27]

* Verklaringen van de getuige [persoon 28];

* Een verklaring van de getuige [persoon 29];

* Een proces-verbaal van de CIE inzake afpersing van [persoon 30] door [persoon 18];

* Een proces-verbaal van de CIE van mei 2006 dat [medeverdachte 8] weer in de Bulldog kwam;

* Het feit dat het openbaar ministerie heeft geweigerd een CIE-journaal van [medeverdachte 7] aan het dossier toe te voegen.

Daarnaast zouden de politie en het openbaar ministerie in processen-verbaal, tijdens getuigenverhoren en mondeling ter terechtzitting een misleidende weergave van een aantal verklaringen en/of de totstandkoming daarvan hebben gepresenteerd en een aantal onderzoeksbevindingen eenzijdig hebben belicht of hieruit in strijd met eerdere standpunten belastende conclusies hebben getrokken.

De stelling over onvolkomen en onzorgvuldige verslaglegging en weergave van verklaringen ter terechtzitting is onderbouwd met klachten over:

* Gebrekkige zakelijke samenvattingen en verbatim uitwerkingen van verhoren van [medeverdachte 7], waardoor aan [medeverdachte 7] overmatig belastende uitspraken werden toegeschreven, en waardoor werd verhuld dat aan [medeverdachte 7] sturende vragen werden gesteld en dat [medeverdachte 7] verklaringen aanpaste na het ontvangen van informatie over de feiten waarover hij moest verklaren;

* Een gebrekkige verbatim weergave van het politieverhoor van [medeverdachte 7] van 24 mei 2007, waardoor werd verhuld dat sturingsinformatie was gegeven;

* Het feit dat de verbalisanten Z34, Z35 en Z36 tijdens RC-verhoren hebben ontkend sturingsinformatie te hebben verstrekt dan wel hebben gesteld zich daar niets meer van te kunnen herinneren;

* Gebrekkige zakelijke samenvattingen van verklaringen van [persoon 24], waardoor werd verhuld dat [persoon 24] oorspronkelijk weinig over verdachte [medeverdachte 1] had te melden;

* Een als belastend gepresenteerde onjuiste zakelijke samenvatting van de verklaring van [persoon 31];

* Onjuiste samenvattingen van verklaringen van de getuigen [medeverdachte 2], [persoon 3], [persoon 17], [persoon 1] en [persoon 22] en een onjuiste beeldvorming over een vermeende relatie tussen verdachte [medeverdachte 8] en [persoon 31] in processen-verbaal van bevindingen;

* Een onjuiste en/of onvolledige weergave van verklaringen van de getuigen [medeverdachte 2], [persoon 3], [persoon 24], [medeverdachte 7] en [persoon 17], en van verdachte [verdachte] tijdens requisitoir;

* Onjuiste conclusies uit een heimelijk opgenomen citaat van [persoon 32] en [persoon 33] tijdens requisitoir;

* Een onjuiste weergave door het openbaar ministerie van uitlatingen van de raadsman Meijering over de verklaringen van de getuige [persoon 34];

* Eenzijdige analyses van tap- en telecomgegevens, waarbij onvoldoende aandacht werd besteed aan door de verdediging aangedragen verweren en alternatieve scenario's;

* Het feit dat het openbaar ministerie bij requisitoir het standpunt heeft ingenomen dat [medeverdachte 8] betrokken zou zijn geweest bij het zogenaamde kantoorincident terwijl het eerder had betoogd dat deze betrokkenheid niet in rechte was vastgesteld.

* het feit dat het openbaar ministerie in het proces Passage niet open is geweest over de door de Amsterdamse hoofdofficier in de media uitgesproken bewijsnood in de zaak tegen [persoon 18].

Doordat de politie en het openbaar ministerie sturing in bepaalde verhoren zijn blijven weerspreken, is volgens de verdediging twijfel ontstaan over de gang van zaken bij de verhoren van andere getuigen.

Volgens de verdediging is door deze verzuimen, beschouwd in hun onderlinge verband en samenhang, de waarheidsvinding onherstelbaar geschonden, de rechtbank ernstig belemmerd in haar controlerende taak en is ernstige schade toegebracht aan het vertrouwen in de opsporing en vervolging. Om die reden zou het openbaar ministerie niet-ontvankelijk moeten worden verklaard in de vervolging. Subsidiair zou het volledige dossier Passage van het bewijs moeten worden uitgesloten.

Het openbaar ministerie meent dat er geen sprake is van vormverzuimen die tot een door de verdediging bepleit rechtsgevolg zouden moeten leiden.

Oordeel rechtbank

De rechtbank begrijpt de verweren die betrekking hebben op een vermeend gebrek aan magistratelijkheid en transparantie van het openbaar ministerie gedurende het strafproces als klachten over de proceshouding van het openbaar ministerie. Voor zover onregelmatigheden worden geconstateerd die niet vallen onder het toepassingsbereik van artikel 359a Sv zal de rechtbank deze toetsen aan artikel 6 EVRM en/of de algemene beginselen van behoorlijk strafprocesrecht. Gelet op de wijze waarop de verweren zijn gepresenteerd ligt het zwaartepunt van de beoordeling door de rechtbank bij de vraag of de vermeende onregelmatigheden er op zichzelf of in onderlinge samenhang toe hebben geleid dat het proces van één of meer verdachten niet heeft voldaan aan de eisen van artikel 6 EVRM.

Proceshouding openbaar ministerie in de zaak [persoon 15]

Met de verdediging is de rechtbank van oordeel dat het openbaar ministerie vanaf het moment dat er signalen begonnen op te komen over een mogelijke strafrechtelijk relevante betrokkenheid van [medeverdachte 7] bij één of meer andere levensdelicten dan hij had bekend, hiervoor de ogen lijkt te hebben gesloten. Reeds in 2007 heeft het openbaar ministerie blijk gegeven van een onkritische houding tegenover [medeverdachte 7] door niet aan te slaan op CIE-informatie van F3 waaruit kon blijken van actieve betrokkenheid van [medeverdachte 7] bij andere moorden dan hij had bekend. Nadien lijkt het openbaar ministerie in de kwestie [persoon 15] steeds te hebben geopereerd vanuit een grondhouding waarin geen ruimte bestond voor de mogelijkheid dat het door de verdediging geschetste scenario op waarheid berust. De rechtbank acht deze grondhouding laakbaar.

De rechtbank zal in het midden laten of de door de verdediging geschetste incidenten vormverzuimen opleveren in de eigenlijke zin des woords, nu de verdachten hierdoor uiteindelijk niet in hun belangen zijn geschaad. De verdediging heeft gedurende het proces van de rechtbank alle ruimte gekregen om de toedracht rond de moord op [persoon 15] te onderzoeken en de resultaten van dit onderzoek bij haar uiteindelijke stellingname te betrekken. Op last van de rechtbank is een semi-procesdossier [persoon 15] aan het dossier toegevoegd. De rechtbank heeft alle onderzoekswensen van de verdediging die zij voldoende zwaarwegend achtte, gehonoreerd. Verder heeft de rechtbank aan het onderzoek naar de moord op [persoon 15] meer zittingstijd gespendeerd dan aan welke wel ten laste gelegde zaak dan ook. In het kader daarvan zijn vele door de verdediging aangebrachte getuigen ter terechtzitting gehoord, in een enkel geval zelfs onder verzet van de verdediging. Door dit alles heeft de rechtbank zich een oordeel kunnen vormen over de stellingen van de verdediging dat [medeverdachte 7] heeft gelogen over de zaak [persoon 15] en dat die constatering gevolgen moet hebben voor de bruikbaarheid van zijn verklaringen in andere zaken. Het belang dat de andere verdachten stelden te hebben bij de vervolging van [medeverdachte 7] voor de moord op [persoon 15] en meer in het algemeen bij een soepeler en opener houding van het openbaar ministerie in deze kwestie, is aldus voldoende tot zijn recht gekomen. De ontvankelijkheid van het openbaar ministerie wordt dan ook niet aangetast door de gang van zaken rondom de kwestie [persoon 15].

Niet opzeggen OM-deal en niet vervolgen [medeverdachte 7] ex art. 192 Sr

De rechtbank verwerpt het verweer dat het openbaar ministerie onrechtmatig heeft gehandeld door de OM-deal met [medeverdachte 7] niet op te zeggen waar deze herhaaldelijk heeft geweigerd verder te verklaren. De rechtbank onthoudt zich van een oordeel over de vraag of en in welke mate [medeverdachte 7] hierdoor verwijtbare wanprestatie heeft geleverd, nu de rechtbank het krachtenveld waarin [medeverdachte 7] zich bevond onvoldoende kan overzien. Los daarvan is de rechtbank niet bekend met enige, op de belangen van medeverdachten gerichte, strafvorderlijke rechtsregel op grond waarvan het openbaar ministerie de overeenkomst met een criminele getuige in geval van wanprestatie zou moeten ontbinden. Ontbinding van de overeenkomst tast immers de bruikbaarheid van de verklaringen van de criminele getuige jegens de andere verdachten niet aan. Voorts hebben de andere verdachten geen rechtens te respecteren belang bij de tegen de criminele getuige te formuleren strafeis. Het recht van de overige verdachten op een eerlijk proces wordt derhalve door het voortbestaan van de overeenkomst niet geschaad.

De rechtbank verwerpt ook het verweer inzake de niet-vervolging van [medeverdachte 7] voor overtreding van art. 192 Sr. Bij zijn beslissing om een persoon al of niet te vervolgen heeft het openbaar ministerie een zeer ruime beoordelingsvrijheid. Van willekeur is hier niet gebleken. De rechtbank ziet verder niet in welk rechtens te respecteren belang de andere verdachten bij een dergelijke vervolging zouden hebben. De betrouwbaarheid van de verklaringen van [medeverdachte 7] is ook zonder een dergelijke vervolging uitputtend onderzocht. Het achterwege blijven van een dergelijke vervolging heeft het proces van de andere verdachten dan ook niet geschaad.

Niet (tijdig) inbrengen mogelijk ontlastende stukken

De klachten van de verdediging over het niet of niet tijdig inbrengen van mogelijk ontlastende stukken betreffen voor een groot deel stukken die zijn ingebracht ruim vóór de aanvang van de inhoudelijke behandeling (verklaringen [persoon 26]; onderzoeksbevindingen motel Akersloot), dan wel niet bestemd zijn om in belastende of ontlastende zin voor het bewijs te dienen en evenmin als start- of sturingsinformatie binnen Passage hebben gediend (processen-verbaal van de CIE en het CIE-journaal van [medeverdachte 7]) dan wel zijn toegevoegd zodra het zaaksparket deze kende (getuigenverklaringen [persoon 27]) dan wel uit een ander onderzoek stammen en op het punt van relevantie voor het Passageproces bepaald voor betwisting vatbaar zijn (verklaringen [persoon 28]) dan wel uit een ander onderzoek stammen en zijn ingebracht op verzoek van de verdediging na inzage van dat andere dossier (verklaring [persoon 29]). De verklaringen van [persoon 26] en in mindere mate de stukken over het onderzoek bij motel Akersloot hadden eerder aan het dossier moeten zijn toegevoegd. Dit verzuim is echter hersteld. Ten aanzien van de overige stukken is er geen sprake van schending van enige rechtsnorm.

Met betrekking tot het onderscheid tussen de "Oude" Baja en de Baja Beach Club constateert de rechtbank dat zij hierover door de verdediging, die al veel langer van dit onderscheid op de hoogte was, is geïnformeerd op een door de verdediging strategisch gekozen tijdstip en wijze. De rechtbank ziet niet in hoe door deze gang van zaken het recht van de verdachten op een eerlijk proces zou kunnen zijn aangetast.

Misleidende weergave van verklaringen en eenzijdige belichting van onderzoeksbevindingen

Met betrekking tot de stellingen van de verdediging over misleidende weergave van verklaringen en eenzijdige belichting van onderzoeksbevindingen oordeelt de rechtbank als volgt. Met de verdediging is de rechtbank van oordeel dat in een aantal gevallen onvolkomen en onzorgvuldige verslaglegging heeft plaatsgevonden van verhoren van getuigen. Zo kunnen relevante verschillen worden geconstateerd tussen de samenvattende schriftelijke weergaven van verhoren van bepaalde getuigen en de verbatim-uitwerkingen daarvan: soms zijn onderdelen van een verklaring die van belang zouden kunnen zijn, weggelaten en ook komt het voor dat de schriftelijke samenvatting onjuistheden bevat. Zelfs als verbatim weergaven gepresenteerde processen-verbaal bleken (nog los van de weglatingen) in enkele gevallen onjuistheden of weglatingen te bevatten. Verder bevat het proces-verbaal van bevindingen van 23 september 2010 in het voorgeleidingsdossier van [medeverdachte 8] een aantal ernstige, voor verdachte steeds belastende fouten.

De rechtbank constateert dat genoemde onvolkomenheden en fouten een schending van artikel 152 Sv opleveren. Voorts is de rechtbank van oordeel dat het openbaar ministerie met een aantal van deze de fouten te laconiek is omgegaan nadat de verdediging daarop had gewezen. Zo heeft het openbaar ministerie een foutieve weergave van de verklaringen van enkele getuigen in het proces-verbaal van 23 september 2010 bij requisitoir herhaald en heeft het bij repliek uitsluitend gesteld dat het parafraseren van in het dossier aanwezige verklaringen geen deel uitmaakt van het voorbereidend onderzoek en derhalve in het kader van artikel 359a Sv niet tot enig gevolg kan leiden. Het openbaar ministerie lijkt zich aldus te weinig te realiseren dat de rechter en de verdediging moeten kunnen afgaan op de weergave van feiten in processen-verbaal van bevindingen en in requisitoir. Evenwel zijn de geconstateerde gebreken naar het oordeel van de rechtbank in de loop der tijd voldoende hersteld of gecompenseerd.

Van een groot aantal verklaringen zijn verbatim uitwerkingen gemaakt en aan het dossier toegevoegd. De verdediging is derhalve in staat geweest zakelijke weergaven en processen-verbaal van bevindingen te controleren. Tevens heeft de verdediging een groot aantal getuigen kunnen horen, onder wie ook verbalisanten die de verhoren hebben afgenomen en/of de processen-verbaal hebben opgesteld. Aldus heeft de verdediging de verklaringen van de getuigen voldoende kunnen controleren op hun wijze van totstandkoming, juistheid en volledigheid. De verdediging heeft verder alle gelegenheid gehad om te reageren op het requisitoir. Van een noemenswaardige schade aan de belangen van de verdachten is derhalve uiteindelijk geen sprake.

Waar het gaat om conclusies en standpunten van het openbaar ministerie is de rechtbank van oordeel dat het openbaar ministerie, zo goed als de verdediging, de vrijheid heeft om in het dossier aanwezige feitelijke gegevens te analyseren, hieraan conclusies te verbinden en op basis hiervan standpunten in te nemen. Als het openbaar ministerie bij de bepaling van zijn standpunten onvoldoende betekenis heeft gehecht aan verweren en alternatieve scenario's van de verdediging zal de rechtbank deze standpunten verwerpen. Van een onrechtmatigheid kan in dit verband echter slechts sprake zijn als het openbaar ministerie de rechter welbewust misleidt. De door politie en justitie gepresenteerde analyse van telecomgegevens en de stellingname van het openbaar ministerie over betrokkenheid van [medeverdachte 8] bij het kantoorincident kunnen niet als misleiding worden gekwalificeerd en leveren derhalve geen onrechtmatigheden op. Evenmin ziet de rechtbank een onrechtmatigheid in de omstandigheid dat het openbaar ministerie niet op de door de verdediging gewenste wijze inzicht heeft gegeven in zijn kennelijke inschatting van de eigen bewijspositie tegenover [persoon 18]. Het staat het openbaar ministerie vrij om zijn (voorlopige) visie in die zaak voor zich te houden en in de zaken tegen de in Passage gedagvaarde verdachten het standpunt in te nemen dat de ten laste gelegde feiten wettig en overtuigend kunnen worden bewezen.

De stelling van de verdediging dat de gang van zaken bij het verhoor van sommige getuigen een aanwijzing vormt voor mogelijke sturing van andere getuigen, waardoor de betrouwbaarheid van het totale dossier voor twijfel vatbaar zou worden, wordt verworpen. De vele verbatim uitgewerkte processen-verbaal van verhoor leveren allerminst het beeld op dat de politie voorinformatie aan getuigen pleegt te verstrekken.

De klachten van de verdediging over een uitlating van het openbaar ministerie tijdens requisitoir naar aanleiding van een OVC-gesprek tussen [persoon 32] en [persoon 33] en over een parafrasering door het openbaar ministerie van uitlatingen van de raadsman van [medeverdachte 1] en [medeverdachte 8] over verklaringen van de getuige [persoon 34] zijn onvoldoende substantieel om op zichzelf dan wel in samenhang met andere zaken van belang te kunnen zijn voor enige door de rechtbank te nemen beslissing.

De door de raadsman van [medeverdachte 1] overigens nog genoemde vermeende verzuimen in de zaak Nicht zijn - met uitzondering van enige opmerkingen over de verklaringen van [persoon 24], die hierboven reeds zijn besproken - bij slotpleidooi niet onderbouwd en zullen buiten bespreking blijven, nu de rechtbank ruimschoots vóór aanvang van de slotpleidooien meermalen heeft laten weten dat de raadslieden ter onderbouwing van hun verweren niet konden volstaan met verwijzing naar eerdere pleidooien.

2.2 Niet-ontvankelijkheidsverweer in de zaken tegen [verdachte], [medeverdachte 5], [medeverdachte 9], [medeverdachte 2], [medeverdachte 6] en [medeverdachte 10]

De gang van zaken rondom getuige [persoon 21]

Het verweer van de verdediging

De verdediging is van oordeel dat de handelwijze van het openbaar ministerie rondom de gunstbetoongetuige [persoon 21] als ernstige schending van de beginselen van een behoorlijke procesorde moet worden aangemerkt, hetgeen tot algehele, dan wel partiële (alleen wat betreft de 93-zaken) niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de strafvervolging of bewijsuitsluiting dient te leiden.

De verdediging heeft daartoe in de kern de volgende drie gronden aangevoerd.

Er is, gelijk bij de deal met [medeverdachte 7] zou zijn gebeurd, een daadwerkelijke beloning voor de verklaringen van [persoon 21] ondergebracht in de met hem gesloten en geheim gehouden getuigenbeschermingsovereenkomst. [persoon 21] wilde immers, zo is de overtuiging van de verdediging, met zijn drugsverslaafde zoon een nieuw leven opbouwen, waarover het openbaar ministerie opening van zaken had moeten gegeven.

Voorts heeft het openbaar ministerie onbewust of bewust een belang voor [persoon 21] gecreeërd om voor Passageverdachten belastende verklaringen af te leggen. Door aan de getuige duidelijk te maken dat de Passageverklaringen wél in de kluis gingen, maar dat de eerder afgelegde drugsverklaringen in verband waarmee [persoon 21] vrees had uitgesproken gewoon tactisch bruikbaar waren, werd een directe koppeling gelegd tussen de af te leggen Passageverklaringen en het al dan niet verkrijgen van getuigenbescherming. Van gescheiden trajecten was derhalve geen sprake.

Tot slot heeft het openbaar ministerie de toetsing van de rechtmatigheid en betrouwbaarheid van de getuige en diens verklaringen moedwillig bemoeilijkt door eerst hangende het verhoor van de getuige op zitting de processen-verbaal van diens eerste twee drugsverhoren vrij te geven, alsmede voorts door, in afwijking van de Aanwijzing auditief en audiovisueel registreren van verhoren van aangevers, getuigen en verdachten (hierna: Aanwijzing registratie), de inhoudelijke gesprekken en kluisverhoren met [persoon 21] van 21 april 2011 en 10 en 12 mei 2011 niet op te nemen. Nu valt niet meer te achterhalen of de nieuwe elementen van de zittingsverklaringen al door de getuige gemeld waren in april en mei 2011, of hem allerhande informatie is ingefluisterd door de opsporingsambtenaren, of getuige al in die fase te kampen had met geheugenproblemen, of de informatie niet uit de media kwam en, tot slot, of in de kluisverhoren ook daadwerkelijk is doorgevraagd door de verhorende verbalisanten.

Het standpunt van het openbaar ministerie

Het openbaar ministerie heeft geconcludeerd tot verwerping van het verweer. Wat betreft de eventueel onder de beschermingsovereenkomst geschoven zaken, wordt het aangevoerde als speculatief van de hand gewezen. Van een begin van aannemelijkheid, laat staan van een zwaarwegende aanwijzing, van een excessieve toezegging als bedoeld in de tussenbeslissing van de rechtbank van 27 april 2010, is geen sprake, zodat het gegeven dat het openbaar ministerie geen informatie geeft over de inhoud van die overeenkomst geen gevolgen kan hebben voor de waardering van de verklaringen.

Het beweerdelijk manoeuvreren van de getuige in een positie om belastend te gaan verklaren binnen Passage is aan het brein van de raadsman ontsproten. Niets wijst erop dat getuige onder druk is gezet of zich onder druk gezet heeft gevoeld om belastend te gaan verklaren.

Tot slot heeft het openbaar ministerie zich, op uiteenlopende gronden, op het standpunt gesteld dat het tot opname van de gesprekken met [persoon 21] niet gehouden was. Wat de kluisverklaringen van 10 en 12 mei 2011 betreft heeft de betrokken CIE-officier van justitie aangedragen dat er geen reden was om het wel te doen en in repliek is in eerste instantie gesteld dat de Aanwijzing registratie niet gold vanwege een ontheffing en, in tweede instantie - onder intrekking van die stelling, omdat de ontheffing bleek te zijn ingetrokken - vanwege het gegeven dat het om oriënterende gesprekken ging, dan wel, subsidiair, omdat de mogelijkheid van punt 6 van deze Aanwijzing is benut om daarvan af te wijken, waartoe de benodigde motivering kan worden beschouwd te zijn vervat in een bepaald proces-verbaal waarin door de betrokken CIE-officieren van justitie is gerelateerd dat in verband met veiligheidsrisico's werd overgegaan tot het afnemen van een kluisverklaring. Daarmee is het mogelijke vormverzuim van niet motiveren van het niet registreren hersteld. De stelling van gebrekkige controle is met gelegenheidsargumenten onderbouwd, welke ten aanzien van iedere getuige gelden die eerst door de politie en daarna door de verdediging gehoord wordt, aldus het openbaar ministerie.

De rechtbank overweegt als volgt.

Door middel van diverse processen-verbaal, de toelichting daarop ter zitting en diverse verhoren bij de rechter-commissaris van betrokken CIE-officieren van justitie en verhorende opsporingsambtenarenxlv is gebleken dat de getuige [persoon 21] valt aan te merken als een zogenaamde gunstbetoongetuige als bedoeld in artikel 226g lid 4 Sv, aan wie in verband met zijn getuigenverklaringen is toegezegd, dat hij niet in voorlopige hechtenis wordt genomen voor betrokkenheid bij een bepaald schietincident dat los staat van Passage, voor zover in die zaak al vervolging zou volgen (zogeheten kleine gunst). Door middel van die stukken, toelichting en verhoren is ruimschoots inzicht verschaft over de totstandkoming van de verklaringsbereidheid van deze getuige. De rechtbank acht volstrekt niet aannemelijk geworden dat het openbaar ministerie daarbij heeft verhuld dat aan getuige in ruil voor diens verklaringen andere, ontoelaatbare toezeggingen zijn gedaan en ondergebracht in de getuigenbeschermingsovereenkomst. Evenmin is aannemelijk dat het openbaar ministerie al dan niet bewust een belang heeft gecreeërd voor [persoon 21] om voor Passageverdachten belastende verklaringen af te leggen in verband met die gewenste getuigenbescherming. Deze stellingen van de verdediging zijn niet of nauwelijks onderbouwd en worden door de rechtbank als zijnde speculatief terzijde geschoven.

Opzettelijk frustreren van het onderzoek door late verstrekking van de eerste twee zogeheten drugsverklaringen van [persoon 21], is voorts evenmin aannemelijk geworden. De daarvoor door het openbaar ministerie ter zitting opgegeven reden, dat moest worden gewacht totdat deze verklaringen in die drugszaak vrijgegeven konden worden, geeft daartoe allerminst aanleiding. Overigens heeft de verdediging [persoon 21] ook nadien nog uitgebreid kunnen horen over deze nagekomen stukken, voor zover de vragen in voldoende rechtstreeks verband stonden tot het Passageonderzoek.

Wat betreft het niet opnemen van de gesprekken van [persoon 21] stelt de rechtbank allereerst voorop hetgeen zij hiervoor in dit vonnis heeft overwogen in verband met de door het openbaar ministerie te betrachten transparantie over de onderdelen van de fase voorafgaand aan een OM-deal, de daarbij te hanteren verschillende uitgangspunten en de juridische status van kluisverklaringen. Dit leidt tot de volgende conclusies.

Het met [persoon 21] gevoerde gesprek van 21 april 2011 draagt blijkens het overzichtsverbaal van de CIE-officieren van justitie een duidelijk oriënterend karakter en heeft te gelden als onderdeel van de vertrouwelijke, oriënterende fase voorafgaand aan de totstandkoming van de onderhavige afspraak. Dienaangaande is het openbaar ministerie niet gehouden meer dan een globaal inzicht te verschaffen in verband met de toetsing van de bereikte afspraak en totstandkoming daarvan. Voor een algemene verplichting voor het openbaar ministerie om deze gesprekken op te nemen is evenmin een rechtsgrond aan te wijzen.

Wat de gesprekken van 10 en 12 mei 2011 betreft stelt de rechtbank voorop dat deze bijeenkomsten onmiskenbaar zijn aan te merken als (kluis)verhoren waarin kluisverklaringen zijn afgelegd. Er zijn immers blijkens genoemde stukken door [persoon 21] volgens afspraak tegenover onder meer tactische rechercheurs na cautie tactische verklaringen afgelegd over strafbare feiten en daarbij betrokken personen, welke verklaringen in een kluis zijn gelegd, waarna onderhandelingen zijn gestart over de voorwaarden waaronder deze verklaringen gebruikt konden worden. Voor [persoon 21] zagen deze voorwaarden op dat moment op de bescherming van hem en zijn omgeving. Die verklaringen zijn voorts in een ambtsedig proces-verbaal van verhoor vastgelegd en door getuige en verhorende verbalisanten ondertekend. Zodra in beschermende maatregelen was voorzien heeft [persoon 21] toestemming gegeven tot het operationeel gebruik van zijn eerder afgelegde verklaringen. Ook in genoemd overzichtsverbaal van de CIE-officieren van justitie wordt in dit verband gesproken van kluisverklaringen. Deze bijeenkomsten zijn derhalve noch gezien vorm, nog gezien inhoud en noch gezien de totstandkoming als oriënterende gesprekken aan te merken.

De rechtbank constateert vervolgens dat het openbaar ministerie hier feitelijk blijk geeft van dezelfde, onjuiste rechtsopvatting als naar voren gebracht ter rechtvaardiging van de weglatingsafspraak met [medeverdachte 7]: waar het de fase van de kluisverklaringen volledig onder het vertrouwelijke overleg schaart en de kluisverklaringen (dus) niet als potentiële processtukken onderkent, volgt logischerwijs de opvatting dat de Aanwijzing registratie niet ziet op kluisverhoren.

Zoals hierboven uitvoering werd toegelicht, dient het openbaar ministerie zich bij aanvang van een kluisverhoor van een potentiële dealgetuige rekenschap te geven van de mogelijke juridische statusverandering van de af te leggen kluisverklaringen. Het registreren van kluisverklaringen van de getuige ligt daarbij voor de hand, bijzondere omstandigheden daargelaten. Dit is in lijn met de Aanwijzing registratie die als uitgangspunt registratie voorschrijft in geval van geplande verhoren van getuigen (ter zake bepaalde misdrijven zoals hier aan de orde), waarbij kluisverhoren niet zijn uitgezonderd. Op deze manier kan, indien daartoe aanleiding bestaat, een nadere controle plaatsvinden aan de hand van een letterlijke uitwerking. Dit bevordert de waarheidsvinding en vergemakkelijkt de toetsing van de rechtmatigheid van de verhoren, hetgeen overigens mede strekt ter bescherming van de verhorende verbalisanten.

De rechtbank komt dan met de verdediging tot de conclusie dat in het onderhavige geval sprake is van een onherstelbaar vormverzuim, waar het openbaar ministerie in weerwil van de Aanwijzing en in strijd met de ratio daarvan (waarheidsvinding en toetsbaarheid) de kluisverhoren van [persoon 21] niet heeft opgenomen, terwijl voor de afwijking van die Aanwijzing een deugdelijke onderbouwing ontbreekt.

Nu het vormverzuim plaatsvond in het kader van parallel opsporingsonderzoek wordt dit, gelet op het eerder omschreven algemene toetsingskader, beoordeeld op de voet van artikel 359a Sv. In verband met de vraag of en zo ja welk gevolg aan het geconstateerde vormverzuim moet worden verbonden is het volgende van belang. Aan de ernst van het verzuim wordt afbreuk gedaan door de omstandigheid dat de eerder besproken eisen van extra behoedzaamheid en transparantie minder prangend zijn bij een gunstbetoongetuige dan bij een kroongetuige, omdat de tegenprestatie (kleine gunsten) niet substantieel is te noemen. Daar komt bij dat er geen enkele aanleiding is te veronderstellen dat het verzuim voortkomt uit opzet of doelbewuste misleiding van de rechter, doch veeleer voortvloeit uit de enigszins verschoonbaar onjuiste rechtsopvatting over (de totstandkoming van) kluisverklaringen en daarmee over het bereik van de Aanwijzing registratie. Van grove veronachtzaming van de belangen van verdachte is dan ook evenmin sprake. Tot slot is de schending van het belang van registratie, een deugdelijke toetsing van de verhoren, ruim voldoende gecompenseerd door de uitgebreide verhoren van de getuige [persoon 21] ter zitting en diverse verhoren van functionarissen bij de rechter-commissaris. Uit deze verhoren is niet een begin van aannemelijkheid af te leiden dat hier sprake zou zijn van een onregelmatigheid als gesuggereerd door de verdediging, zodat van enige benadeling van betekenis voor (een) verdachte(n) niet is gebleken. Al deze omstandigheden in ogenschouw nemende komt de rechtbank tot het oordeel dat het geconstateerde onherstelbare vormverzuim niet tot enige consequentie hoeft te leiden. Het verweer wordt derhalve verworpen.

2.3 Overige niet-ontvankelijkheidsverweren

De verdediging heeft betoogd dat bij de beoordeling van de ontvankelijkheid van het openbaar ministerie moet meewegen dat een ernstige schending heeft plaatsgevonden van artikel 3 EVRM. Hiertoe is aangevoerd dat de Nederlandse autoriteiten de uitlevering van [verdachte] hebben gevraagd terwijl zij wisten of hadden moeten weten dat [verdachte] de aanmerkelijke kans zou lopen in Marokkaanse detentie te worden onderworpen aan een onmenselijke en vernederende behandeling. Dit risico heeft zich volgens de verdediging ook daadwerkelijk verwezenlijkt. De Nederlandse autoriteiten waren hiervan op de hoogte maar hebben zich niet ingespannen om de detentieomstandigheden van [verdachte] te onderzoeken en te doen verbeteren en om het ertoe te leiden dat zijn Nederlandse raadsman toegang tot hem zou verkrijgen. Het openbaar ministerie zou daarentegen door het overleggen van ongecontroleerde CIE-informatie hebben bijgedragen aan een aanzienlijke verslechtering van deze detentie-omstandigheden van [verdachte]. De verdediging stelt dat het openbaar ministerie, doordat het actie heeft ondernomen die rechtstreeks tot de gestelde onmenselijke en vernederende behandeling van verdachte heeft geleid, hiervoor verantwoordelijk moet worden gehouden en aldus heeft gehandeld in strijd met artikel 3 EVRM.

De rechtbank stelt in de eerste plaats vast dat een verzoek tot uitlevering niet tot het voorbereidend onderzoek valt als bedoeld in artikel 359a Sv. De vraag is dan of de gang van zaken rondom de uitlevering van [verdachte], alle omstandigheden in aanmerking genomen, kan bijdragen aan het oordeel dat aan [verdachte] een eerlijk proces is onthouden en dat dit aan het openbaar ministerie is toe te rekenen.xlvi Slechts in dat geval zou naar het oordeel van de rechtbank de ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de vervolging van [verdachte] in het geding kunnen zijn.

De rechtbank heeft bij tussenbeslissing van 9 maart 2009 een vergelijkbaar gemotiveerd verzoek om niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie gemotiveerd afgewezen. Daartoe overwoog de rechtbank als volgt.

Op grond van artikel 3, gelezen in verband met artikel 1 EVRM, mag een partij bij dit verdrag (hierna: verdragsstaat) niemand die zich bevindt binnen haar rechtsmacht, onderwerpen aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen.

Daarnaast verbiedt artikel 3 EVRM aan de verdragsstaten de uitlevering of uitzetting van een persoon die zich binnen hun rechtsmacht bevindt naar een staat waar, kort gezegd, de betrokkene een reëel risico loopt om te worden behandeld in strijd met artikel 3 EVRM.

Naar het oordeel van de rechtbank verbiedt artikel 3 EVRM de verdragsstaten echter niet, de uitlevering te verzoeken van een persoon die zich op het grondgebied en binnen de rechtsmacht bevindt van een staat die geen partij is bij het EVRM en waar de detentieomstandigheden niet in overeenstemming zijn met artikel 3 EVRM.

De rechtbank overweegt hiertoe in de eerste plaats dat artikel 1 EVRM de verantwoordelijkheid van de verdragsstaten beperkt tot personen die zich binnen hun eigen rechtsmacht bevinden. Een uitleveringsverzoek kan naar het oordeel van de rechtbank niet als een uiting van rechtsmacht worden opgevat. Veeleer dient het te worden beschouwd als een verzoek om de opgeëiste persoon vanuit de rechtsmacht van de aangezochte staat in de rechtsmacht van de verzoekende staat te brengen.

In een dergelijk geval is, volgens de hoofdregel van artikel 1 EVRM, het verdrag dan ook niet van toepassing.

De rechtbank is voorts van oordeel dat een meer extensieve uitleg van artikel 1 EVRM, zoals de raadsman kennelijk voorstaat, in gevallen als het onderhavige niet meer recht zou doen aan de strekking van het EVRM dan de uitleg zoals hierboven gegeven. Het uitleveringsverzoek strekt er immers toe, vervolging en berechting mogelijk te maken in de verdragsstaat, alwaar de verdachte aanspraak kan maken op inachtneming van alle waarborgen van het EVRM.

Het alternatief, te weten overdracht van de vervolging door de verdragsstaat aan het land waar de verdachte zich bevindt, zou ertoe leiden dat een eventuele verdere procedure in het geheel niet omkleed zou zijn met de in het EVRM voorziene waarborgen.

Het achterwege moeten laten van enige actie door de verdragsstaat zou impliceren dat een verdachte zich door de enkele vestiging in een land waarvan de detentieomstandigheden niet voldoen aan de eisen van artikel 3 EVRM, voor onbepaalde tijd van straffeloosheid zou kunnen verzekeren. Naar het oordeel van de rechtbank kan dit de bedoeling van het EVRM niet zijn. In geval van verdenking van een of meer levensdelicten klemt zulks in het bijzonder, nu op de verdragsstaten de positieve verplichting rust om onder meer door effectieve toepassing van hun strafwetgeving de naleving van artikel 2 EVRM (het recht op leven) te verzekeren.

De rechtbank ziet ten slotte in de concrete omstandigheden van verdachte geen aanleiding om in dit geval tot een ander oordeel te komen. De rechtbank acht hierbij van belang dat verdachte, die eerder woonplaats in Nederland had, zich kennelijk vrijwillig naar Marokko heeft begeven en zich aldus vrijwillig onder de rechtsmacht heeft geplaatst van een staat die de inachtneming van de in het verdrag voorziene rechten en vrijheden niet garandeert. Voorts is van belang dat verdachte door zijn proceshouding de uitlevering in ieder geval niet zoveel mogelijk heeft bespoedigd. Het feit dat de raadsman Hamer in Marokko geen vrije toegang tot verdachte heeft gehad, valt te betreuren, maar kan er niet toe leiden dat de Nederlandse autoriteiten verantwoordelijk moeten worden gehouden voor de detentieomstandigheden van verdachte aldaar. Dat het openbaar ministerie de Marokkaanse autoriteiten op de hoogte heeft gesteld van de CIE-informatie, acht de rechtbank, gelet op de inhoud van deze informatie, gerechtvaardigd.

Gelet op al het bovenstaande verwerpt de rechtbank het beroep op niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie wegens vermeende schending van artikel 3 EVRM.

De verdediging heeft gesteld dat de rechtbank in deze tussenbeslissing een te beperkte invulling heeft gegeven aan artikel 1 EVRM en dat uit de meest recente jurisprudentiexlvii kan worden afgeleid dat er onder omstandigheden ook sprake kan zijn van een extraterritoriale werking van de bepalingen van het EVRM.

Naar het oordeel van de rechtbank werpt de door de raadsman aangehaalde jurisprudentie, wat daarvan overigens ook zij, geen ander licht op de vraag of aan [verdachte] een eerlijk proces is onthouden. Daartoe merkt de rechtbank het volgende op.

Blijkens het journaal van de contacten van de CIE met de getuige F3, pag. 2, heeft [verdachte] in zijn laatste gesprek met F3 laten weten dat hij met een aantal anderen was ondergedoken in Marokko. Volgens F3 had [verdachte] geen zin om op grond van de verhalen van [medeverdachte 7] twee jaren in voorarrest te zitten. De rechtbank constateert dat [verdachte] vrijwillig naar Marokko is gegaan om aan vervolging in Nederland te ontkomen. [verdachte] heeft daarbij willens en wetens de aanmerkelijke kans aanvaard dat de Nederlandse autoriteiten om zijn uitlevering zouden verzoeken en dat hij in Marokko in uitleveringsdetentie zou worden geplaatst.

De Nederlandse autoriteiten hebben vervolgens een uitleveringsverzoek gedaan met het oog op de vervolging van [verdachte] voor een groot aantal zeer ernstige levensdelicten. Het uitleveringsverzoek strekte ertoe, vervolging en berechting mogelijk te maken in Nederland, waar [verdachte] aanspraak zou kunnen maken op inachtneming van alle waarborgen van het EVRM. [verdachte] heeft zich echter verzet tegen zijn uitlevering en daarmee zijn overgang naar een staat die gebonden is aan het EVRM belemmerd.

De rechtbank constateert verder dat [verdachte] ten overstaan van Marokkaanse autoriteiten geen verklaringen heeft afgelegd die van invloed zijn geweest op zijn vervolging. Uit de verklaringen die hij in Marokko heeft afgelegd ten overstaan van Nederlandse verbalisanten blijkt niet van enige beïnvloeding door de detentie-omstandigheden. Niettemin dienen deze verklaringen te worden uitgesloten van het bewijs tegen [verdachte] nu [verdachte] voorafgaand niet in de gelegenheid is gesteld zijn raadsman te consulteren.

De rechtbank ziet niet in hoe op deze wijze het recht op een eerlijk proces van [verdachte] zou zijn geschonden. De rechtbank verwerpt dan ook het verweer.

De raadsman van [verdachte] heeft verder aangevoerd dat het openbaar ministerie in de zaak Cobra niet-ontvankelijk moet worden verklaard omdat uit stukken en correspondentie van wijlen mr. Hamer blijkt dat tijdens detentie van [verdachte] geheimhoudersgesprekken tussen mr Hamer en [verdachte] zijn afgeluisterd, en niet valt uit te sluiten dat de inhoud van de geheimhoudersgesprekken bewust of onbewust sturing heeft gegeven aan het onderzoek, waardoor [verdachte] in zijn belangen is geschaad.

De rechtbank verwerpt dit verweer. Blijkens de repliek van het openbaar ministerie heeft het tappen plaatsgevonden tijdens detentie van [verdachte] voor het schieten op een politieagent en werd er ook in die zaak getapt. Enkele van de geheimhoudersgesprekken zijn uitgewerkt en dus kennelijk in strijd met de regelgeving niet vernietigd. Deze vormfout heeft echter niet plaatsgevonden in het onderzoek Cobra, zodat voor een sanctie in de zaak Cobra alleen plaats is als de gesprekken sturingsinformatie hebben opgeleverd voor het onderzoek in die zaak. Dit is gesteld noch gebleken en de inhoud van de gesprekken lijkt ook op geen enkele manier van belang voor de zaak Cobra. De gang van zaken rondom de geheimhoudersgesprekken is dan ook niet van invloed op de ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de zaak Cobra.

2.4 Slotconclusie ontvankelijkheid openbaar ministerie en verzoek om uitsluiting volledige dossier van het bewijs

Naar het oordeel van de rechtbank kunnen - los van zeer uitzonderlijke gevallen waarin het relativiteitsvereiste niet meer wordt gesteld - alleen onherstelbare vormverzuimen die niet zijn gecompenseerd en waardoor één of meer verdachten uiteindelijk zijn benadeeld, de ontvankelijkheid van het openbaar ministerie raken.

De [persoon 18]weglatingen leveren een onherstelbaar vormverzuim op dat uitsluitend voor [medeverdachte 8] tot benadeling heeft geleid. De rechtbank zal deze benadeling opheffen door de verklaringen van [medeverdachte 7] in de zaak tegen [medeverdachte 8] van het bewijs uit te sluiten.

De overige geconstateerde onregelmatigheden zijn, voor zover zij een vormverzuim opleveren, in de loop van het proces in voldoende mate hersteld of gecompenseerd en hebben derhalve uiteindelijk niet tot benadeling van één of meer verdachten geleid.

Gelet hierop ziet de rechtbank in de hierboven behandelde verweren geen aanleiding om het openbaar ministerie niet-ontvankelijk te verklaren in de vervolging van één of meer verdachten.

Ook overigens ziet de rechtbank geen aanleiding om te concluderen tot niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie.

Nu de meeste onregelmatigheden in de loop van het proces voldoende zijn hersteld of gecompenseerd en nu aan de [persoon 18]weglatingen geen zwaarder rechtsgevolg behoeft te worden verbonden dan in de zaak van [medeverdachte 8] de verklaringen van [medeverdachte 7] van het bewijs uit te sluiten, verwerpt de rechtbank het verzoek om uitsluiting van het volledige Passagedossier van het bewijs.

3. Schorsing vervolging

De rechtbank stelt vast dat er geen redenen zijn voor schorsing van de vervolging.

E. Het bewijs en de standpunten van partijen

1. Formaliteiten met betrekking tot het bewijs in alle zaken

In verband met de omvang van het dossier is het schriftelijke dossier bij de politie in bewaring gegeven en is gewerkt met een digitaal dossier, alsmede een hard copy daarvan. De diverse aanvullingen zijn ook telkens digitaal en op schrift verspreid. De officier van justitie heeft verzekerd dat de digitale stukken, en dus ook de hard copies daarvan, zijn gescand van de originele stukken en dienen te worden aangemerkt als kopieën conform origineel.

De door de rechtbank in de voetnoten of elders aangeduide bewijsmiddelen zijn in de wettelijke vorm opgemaakt door personen die daartoe bevoegd zijn en voldoen ook overigens aan de daaraan bij de wet gestelde eisen, tenzij anders vermeld. Processen-verbaal van verbalisanten uit andere lidstaten van de Europese Unie worden daarbij aangeduid als processen-verbaal. Artikel 344, tweede lid, Sv. wordt in dit vonnis niet toegepast.

Schriftelijke stukken worden slechts gebezigd in samenhang met de andere bewijsmiddelen.

De rechtbank geeft als vindplaats voor aangehaalde stukken de digitale codering (tenzij anders vermeld).

2. Het standpunt van partijen in de zaak tegen [verdachte] aangaande de tenlastelegging

Het openbaar ministerie heeft bewezen geacht dat verdachte, kort gezegd, zich schuldig heeft gemaakt aan de in zaak A onder 1 primair, 2, 3, 4 primair en in zaak B onder 1, 2, 3 en 4 primair ten laste gelegde feiten. De motivering van het standpunt van het openbaar ministerie wordt besproken in de beschouwingen van de rechtbank.

De verdediging heeft een integrale vrijspraak bepleit op grond van de navolgende verweren die de rechtbank, voor zover relevant, bij haar beschouwingen aangaande het bewijs dan wel de motivering van vrijspraak betrekt.

3. De zaak [persoon 15]

De zaak [persoon 15] ziet op de dood van [persoon 15]. Op 9 april 2002 werd het lichaam van [persoon 15], die sinds 25 maart 2002 werd vermist, aangetroffen in het Amsterdam Rijnkanaal ter hoogte van Loenen aan de Vecht. [persoon 15] bleek te zijn doodgeschoten. Hij had onder meer een schotwond in het hoofd.xlviii Het destijds uitgezette opsporingsonderzoek heeft niet tot een oplossing geleid.

Hoewel binnen Passage niemand voor de zaak Boeddha wordt vervolgd maakt deze op basis van hetgeen [medeverdachte 7] hierover heeft verklaard in zijn kluisverklaringen, wel onderdeel uit van de deal. [medeverdachte 7] heeft - kort samengevat - verklaard dat hij van [verdachte] had begrepen dat hij, [verdachte], direct verantwoordelijk was voor de dood van [persoon 15]. Ook [persoon 35] was erbij betrokken, al weet [medeverdachte 7] niet wat de precieze rolverdeling was. Ook weet [medeverdachte 7] niet hoe [persoon 15] om het leven is gebracht. [medeverdachte 7] zou er zelf niets mee te maken hebben gehad.xlix

De zaak heeft op initiatief van de verdediging uitgebreid aandacht gekregen binnen het proces Passage. Volgens de verdediging heeft [medeverdachte 7] namelijk niet de waarheid gesproken als het om zijn rol bij de dood van [persoon 15] gaat en maakt dat zijn overige verklaringen onbetrouwbaar. De verdediging baseert zich daarbij op verklaringen van [verdachte] en diverse andere door haar in verband met deze zaak ingebrachte, deels anonieme, getuigen.

Volgens het openbaar ministerie wijzen de getuigen weliswaar [medeverdachte 7] aan als degene die [persoon 15] zou hebben doodgeschoten, maar lopen de verklaringen van deze getuigen op andere onderdelen uiteen, zijn deze op punten innerlijk tegenstrijdig, op belangrijke onderdelen oncontroleerbaar en daar waar ze wel controleerbaar zijn worden ze niet ondersteund door andere bewijsmiddelen. Gelet hierop kan uit deze verklaringen niet worden opgemaakt wat de werkelijke toedracht is geweest bij de moord op [persoon 15], en evenmin kan daaruit de conclusie worden getrokken dat [medeverdachte 7] hierover niet naar waarheid zou hebben verklaard.

Hoewel binnen het proces Passage de bewijsvraag in de zaak Boeddha niet aan de orde is, onderkent de rechtbank het belang van dit zogenaamde "dealfeit" voor het oordeel over de betrouwbaarheid van [medeverdachte 7]. Tegen deze achtergrond overweegt de rechtbank het volgende.

[verdachte] heeft bij de politie en ter zitting verklaard dat [persoon 35] als eerste op [persoon 15] heeft geschoten, maar waarschijnlijk heeft gemist, waarna het [medeverdachte 7] was die de dodelijke schoten heeft afgevuurd. Ook [verdachte] zelf was bij de dodelijke schietpartij aanwezig, maar hij was niet betrokken bij de gewelddadigheden. Integendeel, hij was daar naar eigen zeggen als mediator, "om de boel rustig te kunnen houden".l

Naast deze verklaring van [verdachte] heeft de verdediging gedurende het proces vijf getuigen ingebracht om de gestelde betrokkenheid van [medeverdachte 7] bij de dood van [persoon 15] nader te onderbouwen.li Hoewel niet elke verklaring voldoende ankerpunten oplevert voor de conclusie dat [medeverdachte 7] een fors aandeel had in de liquidatie, hebben met name de ter zitting gehoorde bedreigde, beperkt anonieme getuige F3 en de bij de rechter-commissaris gehoorde anonieme bedreigde getuige F1, twee getuigen die door de rechter-commissaris als betrouwbaar zijn aangemerkt, substantiële en vrij eenduidige verklaringen hebben afgelegd die lijken te wijzen op strafrechtelijke betrokkenheid van [medeverdachte 7] bij de dood van [persoon 15]. De getuigenis van F3 krijgt temeer betekenis, nu eerst laat in het proces is gebleken dat deze getuige reeds in maart 2007, op een moment dat de inhoud van de deal die [medeverdachte 7] zojuist met het openbaar ministerie had gesloten voor de buitenwereld nog niet bekend was, voor [medeverdachte 7] én [verdachte] buitengewoon belastende informatie had verstrekt aan de CIE. Volgens deze informatie hadden [medeverdachte 7] en [verdachte] aan F3 meerdere verhalen verteld over door hen gepleegde liquidaties. Bij één van die liquidaties durfde [verdachte] niet te schieten, waarna [medeverdachte 7] het had afgemaakt. [medeverdachte 7] had het slachtoffer, een grote vent, daarbij onder meer door het hoofd geschoten. Dit moet volgens F3 ergens in de periode 2001-2003 zijn gebeurd.lii

Geconstateerd moet worden dat de verklaringen van F3 afgelegd bij de CIE en later bij de rechter-commissaris en ter zitting op onderdelen verschillen. Zo heeft F3 bij de CIE niets verklaard over een loods waarin [medeverdachte 7] en [verdachte] iemand zouden hebben vermoord, waar F3 zich dat later wel lijkt te herinneren. Ook is de verklaring bij de CIE in meerdere opzichten zeer belastend voor [verdachte], waar F3 [verdachte] later nadrukkelijk uit de wind lijkt te houden. Daartegenover staat evenwel dat de CIE-informatie van F3 ook getuigt van daderinformatie waar het gaat om een schot in het hoofd en het feit dat het slachtoffer een "grote vent" zou zijn.liii Ook overigens lijkt het erop dat de CIE-informatie van F3 in het licht van de later door F3 afgelegde verklaringen en bezien in samenhang met de inhoud van de verklaring van [verdachte], betrekking heeft op de dood van [persoon 15].

Overigens vormt het gegeven dat F3 bij de CIE tevens zeer belastend heeft verklaard over [verdachte] een contra-indicatie voor de stelling van het openbaar ministerie dat F3 door (de familie van) [verdachte] reeds in 2007 gestuurd zou zijn om [medeverdachte 7] zwart te maken. Dat F3 deze voor [verdachte] belastende onderdelen in latere verklaringen bij de rechter-commissaris en ter terechtzitting heeft ingetrokken, doet daar niet aan af.

Verder is van belang dat [medeverdachte 7] naar het oordeel van de rechtbank weinig substantieel heeft gereageerd op de soms gedetailleerde beschuldigingen van [verdachte] en de overige [persoon 15]-getuigen. Zo heeft hij zelf nooit enig verzoek gedaan tot nader onderzoek, een proceshouding die de rechtbank, gelet op hetgeen [medeverdachte 7] wel over deze zaak heeft verklaard, onverklaarbaar acht. In de reactie van [medeverdachte 7] valt veeleer een bevestiging te lezen van de stelling van de verdediging dat hij wel betrokken is bij de moord op [persoon 15]. [medeverdachte 7] heeft immers zelf verklaard dat F3 hem in 2005, kort na de moord op [persoon 36], [persoon 19] en [persoon 4] binnen een tijdsbestek van enkele dagen, had gevraagd of 'zij daar achter zaten', doelende op [medeverdachte 7] en [verdachte].liv Deze vraag zou naar inschatting van de rechtbank alleen dan bij F3 hebben kunnen opkomen indien F3 het voor mogelijk hield dat [medeverdachte 7] tot een liquidatie in staat was. Volgens [medeverdachte 7] had hij echter nooit met F3 over een door hem gepleegde liquidatie gesproken en was [persoon 4] de eerste en enige liquidatie waar hij als schutter bij betrokken is geweest. Hoe het dan kan dat F3 toch deze vraag stelde kan [medeverdachte 7] niet verklaren.

Gelet op het voorgaande, in onderlinge samenhang bezien, moet de rechtbank er zo ernstig rekening mee houden dat [medeverdachte 7] strafrechtelijk betrokken is geweest bij de dood van [persoon 15], dat zij hieraan in het kader van de hierna volgende beoordeling van de bewijswaarde van de verklaringen van [medeverdachte 7] in het bewijs tegen de andere verdachten niet voorbij kan gaan.

F. Het oordeel van de rechtbank aangaande het bewijs

1. Bewijswaarde van de verklaringen van [medeverdachte 7]

Het onderwerp van de bruikbaarheid en de betrouwbaarheid van de verklaringen van [medeverdachte 7] heeft voortdurend als een rode draad door dit proces gelopen. Een kritische benadering van de verklaringen van [medeverdachte 7] ligt ook voor de hand, nu hij deze heeft afgelegd als kroongetuige. Immers, het feit dat een kroongetuige van het openbaar ministerie een tegenprestatie krijgt in ruil voor zijn verklaringen, verschaft hem een bijzondere positie, die maakt dat zijn verklaringen met extra behoedzaamheid dienen te worden benaderd.

Tegen deze achtergrond schrijft artikel 360, lid 2 Sv voor dat de rechter een bijzondere motiveringsplicht heeft indien de verklaringen van de kroongetuige voor het bewijs worden gebruikt. De enige begrenzing die de wetgever aan het gebruik van de verklaring van een kroongetuige tot het bewijs heeft opgelegd ligt besloten in artikel 344a lid 4 Sv. Dit voorschrift houdt in dat de ondersteuning van de verklaring van een kroongetuige niet mag worden gevonden in de verklaring van een andere kroongetuige. Voor het overige gelden voor het gebruik van de verklaringen van een kroongetuige de gebruikelijke regels van het bewijsminimum zoals vastgelegd in artikel 342, lid 2 Sv.

De eis van behoedzaamheid geldt in dit geval temeer, daar waar het gaat om die verklaringen die zien op informatie die [medeverdachte 7] stelt van [verdachte] te hebben verkregen. [medeverdachte 7] heeft over [verdachte] immers verklaard dat hij informatie wel eens aandikte of met desinformatie strooide.

Naar de rechtbank begrijpt stelt de verdediging zich op het standpunt dat alle verklaringen van [medeverdachte 7] reeds vanwege deze kanttekeningen bij hetgeen [verdachte] zou hebben verteld minder bruikbaar zijn en hooguit als steunbewijs kunnen dienen. Dit verweer wordt afgewezen. Uitgangspunt is dat de-auditu verklaringen in beginsel bruikbaar zijn voor bewijs, maar dat de verdediging wel de gelegenheid moet hebben gehad om de getuige, het liefst ter zitting, te horen. Vastgesteld kan worden dat - met name - de verdediging [medeverdachte 7] gedurende vele jaren aan zeer indringende verhoren heeft onderworpen, waarbij het aspect "van horen zeggen van [verdachte]" uitvoerig aandacht heeft gekregen. Het zou dan ook te ver gaan om aan de verklaringen van [medeverdachte 7] reeds daarom in zijn algemeenheid op voorhand slechts de waarde van steunbewijs toe te kennen, temeer daar de beweerde bron van de de-auditu verklaringen, [verdachte], zich hoofdzakelijk heeft beperkt tot het enkel ontkennen van de beweringen van [medeverdachte 7].

Op de rechtbank, deze behoedzaamheid indachtig, komt [medeverdachte 7], in zijn wijze van verklaren bij de politie en de rechter-commissaris, maar ook ter terechtzitting zelfverzekerd, helder en in grote lijnen consistent over. Aan deze algemene positieve indruk draagt bij dat [medeverdachte 7] zichzelf heeft belast in zaken waarin hij tot op dat moment bij het openbaar ministerie in het geheel niet in beeld was gekomen en het gegeven dat zijn, op punten gedetailleerde, verklaringen voor een deel ook bevestiging krijgen in onderzoeksbevindingen. Naar mate het proces vorderde slopen in de verklaringen van [medeverdachte 7] wel meer en meer onderlinge afwijkingen. In een proces van zoveel jaren, waarbij [medeverdachte 7] over dezelfde onderwerpen uitzonderlijk vaak is gehoord, is dat naar het oordeel van de rechtbank echter onvermijdelijk. Ook heeft [medeverdachte 7] zijn verklaringen gedurende het proces op punten moeten nuanceren, daar waar hij eerder, al dan niet ingegeven door zijn eigen overtuigingen, in al te concluderende zin had verklaard.

Er zijn echter ook ongerijmdheden in de verklaringen van [medeverdachte 7] niet opgehelderd of anderszins verklaarbaar gebleken. Hiervan is met name sprake in de zaken [persoon 15] en Agenda, daar waar het de rol van [medeverdachte 7] zelf betreft. In beide zaken, die elders in dit vonnis nader aan de orde komen, komt de rechtbank tot de conclusie dat er rekening mee moet worden gehouden dat [medeverdachte 7], hoewel daartoe op grond van de deal gehouden, niet volledig naar waarheid heeft verklaard. Dat hij hiertoe in staat is, is gebleken uit de gang van zaken rondom zijn conflicten met het TGB. In dit verband heeft hij diverse keren medewerkers van het openbaar ministerie beschuldigd van laakbaar gedrag, de inhoud van het strafproces rakende, om daarover later te verklaren dat de beschuldigingen vals, aangezet, gemanipuleerd of gekleurd waren. Ook schriftelijk heeft [medeverdachte 7] aangetoond in staat te zijn om met overtuiging leugens over te brengen, gelet op de kort voor repliek door het openbaar ministerie prijsgegeven documenten afkomstig van de laptop van [medeverdachte 7].

Ondanks deze serieuze kanttekeningen die op punten bij de verklaringen van [medeverdachte 7] kunnen worden geplaatst, blijft, tegen de achtergrond van het totaal van zijn vele verklaringen in het licht van de overige onderzoeksbevindingen, het beeld van [medeverdachte 7] als een overwegend betrouwbaar verklarende getuige in stand. Wel dient er nadrukkelijk rekening mee te worden gehouden dat [medeverdachte 7], daar waar het zijn eigen handelen betreft ([persoon 15] en Agenda) of daar waar het gaat om het veiligstellen van zijn eigen belangen in het getuigenbeschermingstraject, in staat is om de waarheid geweld aan te doen (TGB-conflict, laptopdocumenten).

Dit gegeven maakt dat de rechtbank de verklaringen van [medeverdachte 7] temeer met de vereiste extra behoedzaamheid zal dienen te benaderen. De rechtbank geeft hieraan op de volgende wijze concreet uiting. Een verklaring van [medeverdachte 7] over het daderschap van een medeverdachte bij een tenlastegelegd feit kan alleen dan leiden tot een veroordeling van deze medeverdachte indien er naast deze verklaring sprake is van ander zelfstandig bewijs dat wijst op dit daderschap.

Daar er geen aanwijzingen zijn dat [medeverdachte 7] in de door hem benoemde strafbare feiten zijn eigen rol groter heeft gemaakt dan dat deze in werkelijkheid is geweest, geldt in zijn eigen zaken voornoemd vereiste niet.

2. Beslissingen aangaande het bewijs in de zaak tegen [verdachte]

2.1 Vrijspraak

In verband met het in zaak A onder 1 primair ten laste gelegde feit overweegt de rechtbank als volgt.

De rechtbank acht niet wettig en overtuigend bewezen dat verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het medeplegen van de moord op [persoon 1]. De rechtbank ziet de wel vast te stellen feiten - waarover hierna meer - veeleer als uitlokking en zal daarom vrijspreken van het primair ten laste gelegde.

2.2 Bewezenverklaring

De rechtbank acht wettig en overtuigend bewezen dat:

ten aanzien van het in zaak A onder 1 subsidiair ten laste gelegde:

[persoon 2] en [persoon 3] op 20 april 2006 te Amsterdam opzettelijk en met voorbedachten rade [persoon 1] van het leven hebben beroofd, immers hebben die [persoon 2] en [persoon 3] met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg met een vuurwapen een aantal kogels in het lichaam van die [persoon 1] geschoten, waardoor die [persoon 1] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat hij daaraan is overleden, welk feit hij, verdachte, tezamen en in vereniging met een ander, op tijdstippen in de periode van 1 januari 2006 tot en met 20 april 2006 in Nederland, opzettelijk heeft uitgelokt door beloften, te weten door een geldbedrag in het vooruitzicht te stellen en door het verschaffen van middelen, zoals vuurwapens en een vluchtauto en telefoons, en door het verschaffen van inlichtingen, zoals informatie over adresgegevens/verblijfplaatsen van die [persoon 1] en het signalement van die [persoon 1] en andere voor de moord relevante informatie over die [persoon 1] en door bedreiging van [persoon 2] met de woorden: "jij weet er nu van en zit erbij in, als je handen niet vies zijn wordt je opgeruimd want ik laat geen losse eindjes achter", althans woorden van gelijke aard en/of strekking;

ten aanzien van het in zaak A onder 2 ten laste gelegde:

verdachte op 2 november 2005 te Amsterdam tezamen en in vereniging met een ander opzettelijk en met voorbedachten rade [persoon 4] van het leven heeft beroofd, immers hebben verdachte en zijn mededader met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, met vuurwapens kogels in het lichaam van die [persoon 4] geschoten, waardoor die [persoon 4] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat hij daaraan is overleden;

ten aanzien van het in zaak A onder 3 ten laste gelegde:

verdachte op of omstreeks 1 april 1993 te Ouderkerk aan den Amstel, gemeente Ouder-Amstel, tezamen en in vereniging met anderen, opzettelijk en met voorbedachten rade, [persoon 5] en [persoon 6] van het leven heeft beroofd, immers hebben verdachte en/of (een of meer van) zijn mededaders met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, een of meer kogels in het lichaam van die [persoon 5] en kogels in het lichaam van die [persoon 6] geschoten, tengevolge waarvan voornoemde [persoon 5] en [persoon 6] zodanige verwondingen hebben opgelopen dat zij daaraan zijn overleden;

ten aanzien van het in zaak A onder 4 primair ten laste gelegde:

verdachte op 8 en/of 9 mei 1993 te Antwerpen en/of in Nederland, tezamen en in vereniging met anderen, opzettelijk en met voorbedachten rade [persoon 7] en [persoon 8] van het leven heeft beroofd, immers hebben verdachte en/of een of meer van zijn mededader(s) met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, een kogel in het lichaam van voornoemde [persoon 7] en een kogel in het lichaam van voornoemde [persoon 8] geschoten, tengevolge waarvan voornoemde [persoon 7] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat hij daaraan is overleden en voornoemde [persoon 8] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat zij daaraan op 12 mei 1993 is overleden;

ten aanzien van het in zaak B onder 1 ten laste gelegde:

verdachte op 19 april 1993 in Nederland, tezamen en in vereniging met anderen, opzettelijk en met voorbedachten rade [persoon 10] van het leven heeft beroofd, immers hebben verdachte en een van zijn mededaders met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, kogels in het lichaam van voornoemde [persoon 10] geschoten, tengevolge waarvan voornoemde [persoon 10] zodanige verwondingen heeft opgelopen dat hij daaraan is overleden;

ten aanzien van het in zaak B onder 2 ten laste gelegde:

verdachte op 26 oktober 2000 in Nederland, ter uitvoering van het door verdachte voorgenomen misdrijf om tezamen en in vereniging met anderen, opzettelijk en met voorbedachten rade [persoon 11] (alias [persoon 11A]) van het leven te beroven, zich met een van zijn mededaders naar de plaats van het misdrijf heeft begeven, waarna hij met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg kogels in en in de richting van die [persoon 11] heeft geschoten;

ten aanzien van het in zaak B onder 3 ten laste gelegde:

verdachte in de periode van 1 juli 2005 tot 4 augustus 2006 in Nederland heeft deelgenomen aan een organisatie, zijnde een samenwerkingsverband bestaande uit verdachte en [medeverdachte 4] en [medeverdachte 7], welke organisatie tot oogmerk had het plegen van misdrijven, te weten moord, art. 289 Wetboek van Strafrecht.

ten aanzien van het in zaak B onder 4 ten laste gelegde:

verdachte op tijdstippen in de periode van 1 september 2005 tot en met 20 februari 2006 in Nederland, ter uitvoering van het door verdachte voorgenomen misdrijf om tezamen en in vereniging met een ander of anderen, opzettelijk en met voorbedachten rade, een persoon genaamd [persoon 1] van het leven te beroven, met dat opzet, met zijn mededaders,

- meermalen, voorzien van vuurwapens met munitie en van speciaal daartoe aangeschafte kleding en een personenauto, op tijdstippen waarop die [persoon 1] door hem, verdachte en/of zijn mededaders daar verwacht werd, naar de woning van die [persoon 1] of naar café "De Hallen" is toegegaan en

- op een door hem, verdachte, en/of zijn mededaders geschikt geachte plaats op die [persoon 1] heeft gewacht en

- die [persoon 1] naar diens woning is gevolgd en

- met een geladen vuurwapen in de richting van die [persoon 1] is gelopen.

Voor zover in de tenlastelegging taal- en/of schrijffouten voorkomen, zijn deze verbeterd. Verdachte is hierdoor niet in zijn verdediging geschaad.

3. Motivering van de bewezenverklaring

De rechtbank grondt haar beslissing dat verdachte het bewezen geachte heeft begaan op de feiten en omstandigheden die in de bewijsmiddelen zijn vervat.

3.1 De 1993-zaken: Tanta, Opa en Cobra - algemeen

1. Vaststelling feiten in verband met de 1993-zaken

1.1 De betrokken personen

Verblijfadressen in en rond 1993

[verdachte]

Volgens getuige [persoon 37] verbleef verdachte [verdachte] in de periode maart tot en met mei 1993 hoofdzakelijk aan het adres [adres 1] te [plaats]. Hij sliep ook wel bij getuige [persoon 37] aan het adres [adres 2] te [plaats]. Volgens [persoon 37] kennen [verdachte] en verdachte [medeverdachte 5] elkaar al jaren. [verdachte] ging verder regelmatig om met [persoon 38], de zoon van [persoon 39]. In de jeugd van [verdachte] hebben ze in de zelfde flat gewoond.lv

[medeverdachte 10]

[medeverdachte 10] heeft verklaard dat ze in 1993 woonde op een woonboot aan de [adres 3] te [plaats]. Het telefoonnummer [telefoonnummer 1] was het nummer van de vaste aansluiting van de woonbootlvi.

[medeverdachte 5]

Verdachte [medeverdachte 10] heeft ter terechtzitting verklaard dat [medeverdachte 5] bij haar op de woonboot heeft verbleven.lvii [persoon 40], de zoon van [medeverdachte 10], heeft verklaard dat [medeverdachte 5] begin jaren negentig een aantal maanden heeft gelogeerd in het tuinhuisje bij de woonboot van [medeverdachte 10].lviii

[medeverdachte 5] verklaart als getuige op 29 juli 1993 dat hij met [persoon 41] woont op de [adres 3].

[persoon 41] heeft op 10 mei 1994 verklaard dat zij aan de [adres 3] te [plaats] woonde met haar broer [persoon 42] en met [medeverdachte 5] ("[medeverdachte 5]"). Zij zou zo'n twee jaar met [medeverdachte 5] samenwonen.lix [persoon 42] heeft op vertoon van een foto van [medeverdachte 5] verklaard dat hij de betreffende persoon kent onder de naam [medeverdachte 5] en dat [medeverdachte 5] woonde op het adres [adres 3] te [plaats], ook in de periode dat [persoon 43] en [persoon 44] in de woning verbleven.lx Op 28 maart 1994 stonden in de bevolkingsadministratie van de gemeente [gemeente] op het adres [adres 3] te [plaats] ingeschreven [persoon 42] (verder: [persoon 42]) en [persoon 41].lxi

[medeverdachte 9]

[medeverdachte 9] heeft verklaard dat hij in 1993 in [plaats] woondelxii. Een toenmalige vriendin van [medeverdachte 9], [persoon 45], verklaart [medeverdachte 9] in 1990 te hebben leren kennen, dat ze drieëneenhalf jaar samen zijn geweest en hebben samengewoond in de [adres 4] te [plaats].lxiii

[medeverdachte 2]

Verdachte [medeverdachte 2] heeft verklaard dat hij woonde in [plaats] bij zijn ouders. Hij denkt dat hij op zijn 25e (geboortedatum is [1968]) bij ze is weggegaan. Hij woonde samen met zijn ouders en broer in de ouderlijke woning in [plaats].lxiv De moeder van [medeverdachte 2] verklaart op 27 april 1994 te wonen aan het adres [adres 5] te [plaats]. De vaste telefoonaansluiting is op nummer [telefoonnummer 2]. De "[cijfer]" is in juni 1993 toegevoegd. Zij woonde tot een jaar geleden op genoemd adres met echtgenoot en twee zonen: [medeverdachte 2] en [persoon 46].lxv

[medeverdachte 6]

Verdachte [medeverdachte 6] is naar eigen zeggen zijn hele leven al Schiedammer.lxvi

De betrokken personen en hun onderlinge relaties

In alle 1993-zaken

[medeverdachte 7] heeft verklaard dat hij in 1993 of 1994 in de gevangenis aan het Wolvenplein te Utrecht [verdachte] heeft leren kennen. Zij zaten daar beiden gedetineerd. [verdachte] zat daar voor een schietpartij op een politieagent. Zij zaten daar anderhalf jaar samen naast elkaar op cel. Ook [medeverdachte 9] zat daar. [medeverdachte 9] en [verdachte] zaten een straf uit voor één en dezelfde zaak. In die tijd heeft [medeverdachte 7] honderden gesprekken met [verdachte] gevoerd. Hij heeft met [verdachte] gesproken over de door [verdachte] gepleegde liquidaties. Het betrof de liquidatie van twee Joegoslaven, ook wel "de barbecue" genoemd, de liquidatie van een man en vrouw in Antwerpen en die van [persoon 10].lxvii [medeverdachte 7] heeft verklaard dat hij van verdachte [verdachte] heeft gehoord dat die rond 1993 samen met [medeverdachte 5] [medeverdachte 5] werkte voor [persoon 39]. Met werken bedoelt getuige liquideren. Getuige weet nog dat verdachte [verdachte] zei dat liquideren goedkoper is dan betalen.lxviii [medeverdachte 7] heeft ter terechtzitting [medeverdachte 9] herkend.lxix [medeverdachte 9] heeft [verdachte] "de engste man ter wereld" genoemd, maar hij wil er verder niets over zeggen, want zo lang zijn naam niet bij de politie in de boeken voorkomt heeft hij niets te vrezen.lxx

[medeverdachte 7] hoorde in 1994 van [verdachte] dat een neefje van [verdachte], de naam wist [medeverdachte 7] toen niet, ook een keer mee was geweest met een liquidatie. In 2005 of 2006 hoorde [verdachte] dat het neefje aan het praten was tegen mensen, omdat hij niet met zijn betrokkenheid bij een liquidatie kon omgaan. Daarna zag [medeverdachte 7] de neef een keer op [straatnaam adres 2]lxxi.

[medeverdachte 9] heeft verklaard dat hij verdachte [verdachte] in 1993 wekelijks zag.lxxii [medeverdachte 9] werkte in die tijd bij CP&A en heeft in december 1993 met [verdachte] een overval gepleegd. Hij heeft ook verklaard met [verdachte] samen te hebben vastgezeten en toen in detentie [medeverdachte 7] te hebben ontmoet.lxxiii [medeverdachte 9] kent [medeverdachte 5] wel uit Mijdrecht.lxxiv Een toenmalige vriendin van [medeverdachte 9], [persoon 47], verklaart dat [verdachte] een jeugdvriend was van [medeverdachte 9]. [verdachte] kwam in 1993 geregeld (de rechtbank begrijpt: bij haar en [medeverdachte 9]) over de vloerlxxv. [persoon 47] kent [medeverdachte 5] en [medeverdachte 2] ook.

[medeverdachte 2] heeft verklaard dat [verdachte] een neef van hem is. Hij zag in 1990 en rondom die periode [verdachte] één, twee keer per week. Toen [verdachte] en [medeverdachte 9] waren opgepakt voor een overval heeft [medeverdachte 2] [verdachte] nog opgezocht in het ziekenhuis.lxxvi

[medeverdachte 2] kent [medeverdachte 9] als een kennis uit [plaats]. Zijn ouders en zijn broer onderhielden geen contact met [medeverdachte 9]. [medeverdachte 2] woonde samen met zijn ouders en broer in de ouderlijke woning in [plaats].lxxvii De moeder van [medeverdachte 2] verklaart op 27 april 1994 een [medeverdachte 5] te kennen. Dit is een jongen van Marokkaanse of Turkse afkomst en ze heeft hem één keer gezien toen ze in het ziekenhuis op bezoek was bij haar neef [verdachte]. [medeverdachte 5] was toen ook op bezoek bij [verdachte].lxxviii De vader van [medeverdachte 2] heeft verklaard dat zijn zoon in 1993 omging met een groepje jongeren in [plaats] en daarbij behoorde ook [verdachte], [medeverdachte 9] en ene [medeverdachte 5]lxxix.

[medeverdachte 5] heeft ter terechtzitting verklaard dat hij [verdachte] wel kent.lxxx [persoon 41] heeft op 10 mei 1994 verklaard dat [medeverdachte 5] (de rechtbank begrijpt: [medeverdachte 5]) geen baan en geen uitkering had. Volgens getuige trok [medeverdachte 5] veel met [verdachte] op en kenden ze elkaar al heel lang.lxxxi

Op 26 juli 1993 zijn [medeverdachte 5] en [verdachte] tegelijkertijd aangehouden, [medeverdachte 5] op de openbare weg in een blauwe Opel Vectra ter hoogte van jongerencentrum Babel te Mijdrecht en [verdachte] - naar de rechtbank begrijpt - in datzelfde centrum.lxxxii

Voorts in het bijzonder relevant in Tanta:

[medeverdachte 5] verklaart als getuige op 28 juli 1993, nadat hem foto's van twee mannen zijn getoond, dat hij deze herkent als [persoon 48] of [persoon 5] en [persoon 44]. Hij heeft hen leren kennen via [persoon 42]. Hij weet niet meer precies wanneer zij 2 of 3 weken bij zijn vriendin [persoon 41] te gast zijn geweest.lxxxiii De vriendin van de broer van [persoon 41] was [persoon 50], een Marokkaanse. [medeverdachte 5] heeft de Joegoslaven drie of vier keer kort gezien met [persoon 42]. [medeverdachte 5] woonde toen met [persoon 41] op de [adres 3].

[medeverdachte 5] heeft ter terechtzitting verklaard dat hij [persoon 41] leerde kennen in 1992. Zij bleek een broer te hebben die vastzat en diens vriendin was Marokkaanse. [medeverdachte 5] heeft de Joegoslaven een paar keer gezien met [persoon 42]. [medeverdachte 5] woonde toen met [persoon 41] op de [adres 3]. Hij weet dat de Joegoslaven wel eens op de [adres 6] sliepen.lxxxiv

[persoon 42] heeft verklaard dat [medeverdachte 5] woonde op het adres [adres 3] te [plaats], ook in de periode dat [persoon 43] en [persoon 44] in de woning verbleven.lxxxv

Voorts in het bijzonder relevant in Opa:

[medeverdachte 10] heeft in 1993 verklaard dat ze een relatie met [persoon 10] had. Het was een geheime relatie want ze woonde samen met partner [persoon 51] op de woonboot. Ze sprak een enkele keer met [persoon 10] af bij het Altea hotel, maar ze kon ook gewoon naar zijn huis gaan. Ze werkte in de Stoofsteeg. lxxxvi

[medeverdachte 10] heeft verklaard dat zij [medeverdachte 5] in 1993 kende. [verdachte] is toen een paar keer bij haar thuis geweest; hij kwam dan met [medeverdachte 5] mee. [medeverdachte 2] en [medeverdachte 9] kende ze ook. Die zaten bij haar kinderen op school. [medeverdachte 5] heeft enige tijd bij haar ingewoond. Ten tijde van de liquidatie op [persoon 10] woonde hij niet meer bij haar. Ze zal hem ongetwijfeld wel aan de lijn gehad hebben en zijn telefoonnummer hebben gehad.lxxxvii

[medeverdachte 10] zegt nooit telefonisch contact met [verdachte] te hebben gehad. Ze had ook geen nummer van hem. [persoon 39] kent ze. Die is door [medeverdachte 5] aan haar voorgesteld. Dat was bij [persoon 39] thuis toen [medeverdachte 5] vroeg of ze daar zijn was wilde langsbrengen.lxxxviii

[medeverdachte 5] heeft verklaard dat hij [medeverdachte 10] in 1993 kende en wel eens op haar woonboot kwam. Hij ging om met haar zonen. Ook kende hij [persoon 10]lxxxix.

[persoon 52] stelt dat [medeverdachte 5] als kind aan huis is geweest bij [medeverdachte 10]. [medeverdachte 5] sliep daar zelfs en [medeverdachte 10] deed ook zijn was. [medeverdachte 5] ging in die tijd ook om met [verdachte]. Het verhaal ging dat [medeverdachte 5] een hitman zou zijn.xc

[persoon 53] stelt dat [medeverdachte 5] een vriend van zijn zoon [persoon 40] is en op de woonboot kwam. [verdachte] was een vriend van [medeverdachte 5] en zij zijn een paar maal samen op de woonboot geweest. [persoon 53] herkent [verdachte] en [medeverdachte 5] van een foto.xci

Voorts in het bijzonder relevant in Cobra:

[medeverdachte 5] heeft in 1994 verklaard dat hij op 8 mei 1993 in de woning van [persoon 39] te [plaats] aanwezig was. Hij verklaarde bevriend te zijn met [persoon 38] en daarom regelmatig in de woning van [persoon 39] te komenxcii.

[persoon 39] heeft in 1994 verklaard dat hij [medeverdachte 5] al langere tijd kent en dat [verdachte] en [medeverdachte 5] elkaar kennen. Beiden zijn vrienden van zijn zoon [persoon 38].xciii

Volgens [medeverdachte 7] is [persoon 39] de peetvader van [verdachte].xciv

[persoon 41] heeft op 10 mei 1994 verklaard dat zij bevriend was met [persoon 53]. Ze gingen om met [persoon 39] en [persoon 53]. Getuige herkent van foto's onder anderen de verdachten [verdachte] en [medeverdachte 5], alsmede [persoon 39].xcv

[persoon 55], vader van verdachte [verdachte], kent [persoon 39] al vele jaren. Deze heeft de bijnaam "Cobra". [medeverdachte 6] is een oude bekende van [persoon 55]; zijn zonen hebben [medeverdachte 6] via [persoon 55] leren kennen. [verdachte] en [medeverdachte 5] kennen elkaar volgens getuige al jaren.xcvi

Volgens getuige [persoon 56] werd [persoon 39] in 1993 altijd vergezeld van een jongen met een staart, klein, tenger postuur, [medeverdachte 5] [medeverdachte 5]. [medeverdachte 5] was altijd gewapend met een vuurwapen.xcvii Getuige heeft zelf gezien dat [medeverdachte 5] destijds in de beschermingssfeer werkte voor [persoon 39] en altijd met een revolver liep. [persoon 56] heeft regelmatig met [medeverdachte 5] te maken gehad omdat die namens [persoon 39] geld aan hem overdroeg.xcviii

Volgens getuige [persoon 57] wordt [persoon 39] de Zwarte Cobra genoemd omdat hij toeslaat als niemand het verwacht. Altijd als er betaald moest worden, ging er iemand om, aldus de getuige. [verdachte], hitman nummer 1, heeft er volgens getuige de ballen voor om de trekker over te halen en die doet het ook gewoon. [medeverdachte 5] zou de zaak kunnen hebben georganiseerd.xcix

Getuige [persoon 58] noemt verdachte [medeverdachte 5] een soort zoon. Hij kent verdachte [verdachte] en verdachte [medeverdachte 5] via [persoon 39]. Hij zegt dat deze verdachten een soort loopjongens waren van [persoon 39].c

Getuige [persoon 59], die verdachte [medeverdachte 5] wel bezoekt en met hem belt, weet dat de verdachten [verdachte] en [medeverdachte 5] in de tijd van de liquidaties "bij [persoon 39] liepen".ci

Getuige [persoon 60] heeft verklaard dat [medeverdachte 5] in opdracht van [persoon 39] mensen afmaakt of laat afmaken. [medeverdachte 5] heeft getuige zelf verteld dat hij in opdracht van [persoon 39] een andere man (dan [persoon 7], rechtbank) heeft laten vermoorden. Getuige herkent van politiefoto [kenmerk politiefoto] verdachte [medeverdachte 5] als de [medeverdachte 5] waarover hij heeft verklaard.cii

Getuige [persoon 61] verklaart in 1995 een aantal maanden op een woonboot te hebben gewoond die toebehoorde aan [persoon 38], de zoon van [persoon 39]. [medeverdachte 5] verbleef ook regelmatig op de woonboot. In die tijd lagen er wapens op de woonboot en in de boerderij van [persoon 39].ciii Getuige herinnert zich ene [bijnaam medeverdachte 6], die een keer op de boerderij van [persoon 39] is geweest met twee machinegeweren onder zijn jas. Getuige verklaart dat [bijnaam medeverdachte 6] de naam [medeverdachte 6] draagt en herkent verdachte [medeverdachte 6] ter terechtzitting van 11 oktober 2011 als [bijnaam medeverdachte 6], waarbij hij aangeeft op welke punten het uiterlijk van [medeverdachte 6] sinds de jaren 90 is veranderd.civ

Getuige [persoon 62] is via verdachte [medeverdachte 6] in contact gekomen met [persoon 55] en [persoon 63]. Hij kent [medeverdachte 5] [medeverdachte 5]: dat is een vriend van [verdachte].cv

Getuige [persoon 64] heeft [persoon 65] horen zeggen dat [medeverdachte 6] veel omging met [persoon 39]. [persoon 65] had [medeverdachte 6] vaak in de woning van [persoon 39] gezien.cvi

Bij aanhouding van verdachte [medeverdachte 6] op 30 december 1993 werd in zijn fouillering een briefje aangetroffen met daarop geschreven: [medeverdachte 5] [telefoonnummer/cijferreeks] en [verdachte] [telefoonnummer 3].cvii

Volgens getuige [persoon 66] stond [medeverdachte 6] bekend als huurmoordenaar. Getuige weet dat [medeverdachte 6] in 1993 veel omging met een Marokkaan met heel veel haar.cviii

Volgens getuige [persoon 62] had [medeverdachte 6] altijd wapens bij zich. Hij herkent verdachte [medeverdachte 6] van een foto.cix

[persoon 9] is een negroïde man met donkere huidskleur, breed en krachtig postuur, 1.87 m. lang. [medeverdachte 6] is een negroïde man met donkere huidskleur, normaal postuur, 1.83 m. lang.cx

1.2 Telecom in verband met alle 1993-zaken

1.2.1 Algemeen technisch

De in dit vonnis te noemen autotelefoons (ATF-en) werkten ten tijde van de ten laste gelegde feiten alle op het ATF-3 net. Bellen vanuit andere landen dan Nederland, Zwitserland en de Scandinavische landen was met deze telefoons niet mogelijk. Een gesprek met een ATF werd in beginsel draadloos verzonden naar een zogenaamd basisstation. Een ATF werd via een basisstation verbonden met een ATF-centrale en vervolgens via het vaste telefoonnet verbonden met een vast nummer, dan wel middels een (eventueel ander) basisstation verbonden met een andere ATF.cxi

PTT-Telecom kende destijds drie soorten basisstations, te weten kleine basisstations ("kleine cellen"), grote basisstations ("grote cellen") en paraplu-basisstations ("paraplucellen").

Een kleine cel had een bereik van ongeveer drie kilometer; een grote cel, afhankelijk van de omstandigheden, van 10 kilometer tot 15 kilometer in de omtrek. Het maximale bereik van een basisstation kon worden beïnvloed door de omstandigheden, zoals bebouwing en de weersgesteldheid. Door inregeling van bepaalde variabelen werd invloed van bebouwing en antennehoogte gedeeltelijk gecompenseerd, waardoor de werking van een basisstation in zijn omgeving werd geoptimaliseerd. Het precieze bereik per basisstation kan niet meer worden vastgesteld en was veel grilliger dan de door het openbaar ministerie ingebrachte visuele weergave van de telecomgegevens doet vermoeden.cxii

Het bereik van basisstations kon elkaar overlappen. Wanneer een ATF actief werd, sprak deze onder normale omstandigheden het basisstation met het sterkste signaal (meestal het dichtstbijzijnde basisstation) aan. Bleek dit basisstation op dat moment geen capaciteit meer te hebben, dan werd het vervolgens naastgelegen basisstation aangestraald dat nog wel capaciteit had. Wanneer een door PTT Telecom verstrekt verkeersgegeven de code van een basisstation vermeldt, bevond de beller of gebelde zich binnen het bereik van dat basisstation. De precieze afstand tussen de ATF en het basisstation valt niet nader te preciseren. Paraplucellen overkoepelden in principe alle kleine basiscellen binnen een bepaald gebied.cxiii

Onder normale omstandigheden zal een ATF altijd een basisstation in de directe omgeving aanspreken. Onder abnormale omstandigheden, zoals telefoneren vanaf een hoog gebouw of vanuit een vliegtuig, kan de ATF een basisstation aanspreken dat niet in de directe omgeving ligt. Heeft men een reeks van basisstations die een route voorstelt, waarbij er gebeld wordt met korte tijdspauzes welke globaal overeenkomen met de tijd die men nodig heeft om de tussenliggende afstand te overbruggen, dan is het praktisch onmogelijk dat deze reeks wordt veroorzaakt middels bellen vanaf een hoog gebouw of vanuit een vliegtuig. Men kan er dan vanuit gaan dat de door de basisstations aangegeven route is gevolgd.cxiv

De door PTT Telecom verstrekte verkeersgegevens zijn aangeleverd op zogenoemde printlijsten. De printlijsten vermelden onder INROUT het basisstation dat wordt aangestraald door de ATF die contact zoekt. Als beide telefoons tot dezelfde homecentrale behoren en zich feitelijk bevinden binnen het verzorgingsgebied van deze centrale, vermelden de printlijsten in het algemeen, doch niet per definitie altijd, onder OUTROUT ook het basisstation binnen welks werkingsgebied de ATF zich bevindt waarmee contact wordt gezocht. De homecentrale van de ATF wordt bepaald door het adres dat de abonnee heeft opgegeven. Ten tijde van belang waren er in Nederland zes centralegebieden, waaronder Groot-Amsterdam, Groot-Den Haag, Groot-Rotterdam en Utrecht.cxv

De doorschakeling van een vast telefoonnummers naar een semafoonnummer was in 1993 in de verkeersgegevens van een vast nummer terug te vinden. Het ongedaan maken van de doorschakeling was niet terug te vinden.cxvi

1.2.2 Gegevens met betrekking tot bepaalde basisstationscxvii

De plaats delict in het onderzoek Opa, het Alteahotel aan de Joan Muyskenweg te Amsterdam, viel onder het bereik van een viertal aangestraalde basisstations. Dit zijn de kleine basisstations op de Van der Madeweg 2-4 te Amsterdam en de Europaboulevard 17 te Amsterdam, alsmede het gecombineerde kleine en paraplu basisstation op de Pieter de Hoochstraat 55 te Amsterdam en het paraplu basisstation op de Drentestraat 12 te Amsterdam.

Het basisstation op de [locatie] te [plaats] was een groot basisstation met een bereik van circa tien tot vijftien kilometer. Uitgaande van het maximale bereik van dit basisstation vielen de toenmalige woonadressen van de verdachten [verdachte], [medeverdachte 9] en [medeverdachte 2] en het woonadres van [persoon 39] onder het bereik van dit basisstation. Het bereik van het kleine basisstation op de Heycoplaan 15A te Breukelen en op de Zonnebaan 39 te Maarssenbroek strekt zich op grond van het gemiddeld bereik zeker niet uit tot de toenmalige woonadressen van [verdachte], [medeverdachte 9] en [medeverdachte 2]. Wel dekte het basisstation in [plaats] het toenmalige woonadres van [persoon 39]. In [plaats] stond een klein basisstation aan de [locatie] en in [plaats] stond een klein basisstation aan de [locatie].

In [plaats] liggen kleine basisstations aan de [locatie] en de [locatie]. Beide basisstations dekten het toenmalige woonadres van de getuige [persoon 67] aan de [adres 7] te [plaats]. Het toenmalige verblijfadres van verdachte [medeverdachte 5] aan de [adres 3] te [plaats] werd gedekt door het kleine basisstation aan de [locatie], het kleine basisstation op de [locatie] te [plaats], het kleine basisstation op de [locatie] te [plaats] en het paraplu basisstation op de [locatie] te [plaats]. Het basisstation aan de [locatie] in [plaats] dekte de woning aan de [straatnaam adres 3] niet.

Het Hilton hotel in Rotterdam viel onder het bereik van de kleine basisstations op de Vlaggemanstraat 15 te Rotterdam en het dichtstbijzijnde kleine basisstation op de Rodezand 1 te Rotterdam.

1.2.3. Gegevens met betrekking tot bepaalde telefoon- en semafoonnummers

Huiszoeking in woning [persoon 39]

Op 10 mei 1993 is in de woning van [persoon 39], het perceel [adres 8] te [plaats] een huiszoeking verricht. In de slaapkamer van [persoon 39] en diens echtgenote werd op een nachtkastje een ATF aangetroffencxviii, voorzien van het nummer [telefoonnumer 4] (*[eindcijfers telefoonnumer 4]).cxix PTT Telecom heeft de verkeersgegevens van dit telefoonnummer beschikbaar gesteld over de tijdvakken 30 maart 1993 tot en met 5 april 1993 en 29 april 1993 tot en met 3 mei 1993. Uit de printlijsten bleek van contacten tussen het nummer *[eindcijfers telefoonnumer 4] en de nummers [telefoonnumer 5] (*[eindcijfers telefoonnummer 5]) en (* [eindcijfers telefoonnummer 6]), ook ten tijde van belang in de zaak Cobra. Vervolgens heeft PTT Telecom verkeersgegevens verstrekt van deze telefoonnummers. Uit deze printlijsten bleek van contacten met weer andere nummers waarnaar nader onderzoek is verricht. De rechtbank stelt met betrekking tot de hierna te noemen telefoonnummers de volgende relevante feiten vast.

Mobiele telefoonnummers

Het mobiele nummer [telefoonnumer 5] (hierna te noemen: *[eindcijfers telefoonnummer 5])

Op 8 april 1993 is de ATF met nummer *[eindcijfers telefoonnummer 5] op naam gezet van [persoon 37], [adres 2], [plaats].cxx

Getuige [persoon 37] heeft verklaard dat zij rond april 1993 een ATF aan [verdachte] (de rechtbank begrijp: verdachte [verdachte]) heeft gegeven. De laatste cijfers van het nummer van deze ATF waren [eindcijfers telefoonnummer 5]. [verdachte] heeft die telefoon, voorzover getuige zich kan herinneren, een paar maanden in bezit gehad. Als zij [verdachte] wilde bellen, draaide zij het nummer van die telefoon. Mogelijk kreeg zij dan ook wel eens [medeverdachte 5] [medeverdachte 5] (de rechtbank begrijpt: verdachte [medeverdachte 5]) aan de lijn. Getuige weet dat [verdachte] die ATF uitleende aan [medeverdachte 5]. Getuige herkent, wanneer haar een fotokopie wordt getoond van een PTT-contract aangaande een ATF met nummer *[eindcijfers telefoonnummer 5], haar handtekening.cxxi

Getuige [persoon 68] heeft verklaard dat hij met zijn ATF meerdere malen heeft gebeld met het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 5] als hij in contact wilde komen met [verdachte]. Dan kreeg hij [medeverdachte 5] wel eens aan de lijn.cxxii

Getuige [persoon 41] heeft verklaard dat haar vriend [medeverdachte 5] ("[medeverdachte 5]") veel met [verdachte] optrok. [medeverdachte 5] had in de periode rond mei 1993 de beschikking over een ATF en een pieper. Als getuige [medeverdachte 5] niet op zijn eigen telefoon kon bereiken, kon zij hem ook wel eens bereiken op de telefoon van [verdachte]. Het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 5] komt getuige bekend voor.cxxiii

Op 27 april 1993 heeft verdachte [verdachte] een auto gehuurd bij Car Rental BV. Hij heeft daarbij gebruik gemaakt van een (vals) rijbewijs met nummer [rijbewijsnummer 1] op naam van [verdachte]. Het rijbewijs was voorzien van een foto van [medeverdachte 5]. Als telefoonnummer van [verdachte] stond op het huurcontract vermeld [eindcijfers telefoonnummer 5]. Op 27 mei 1993 is het contract op naam van [verdachte] verlengd. Op het verlengingscontract werd bij het telefoonnummer [eindcijfers telefoonnummer 5] de naam "[medeverdachte 5]" vermeld.cxxiv

Op 2 mei 1993 heeft vanuit het telefoonnummer [telefoonnummer 7] een gesprek plaatsgevonden naar de ATF met nummer *[eindcijfers telefoonnummer 5]. Het gesprek luidt, voorzover relevant, als volgt: (G = ingebelde persoon; B is uitbellende persoon):

G: Hallo

B: Oh, met [J] (s). Hoe gaat het? Ik dacht dat ik [medeverdachte 5] zou krijgen. Jullie delen de telefoon hè?

G: Hij heeft de andere telefoon bij zich.

Verbalisant RE-01 heeft de stem van de gebelde persoon G herkend als die van verdachte [verdachte].cxxv Volgens de politie heeft verdachte [medeverdachte 6] de stem van de bellende persoon B als de zijne herkend.cxxvi

Het mobiele nummer [telefoonnummer 8] (hierna te noemen: *[eindcijfers telefoonnummer 8])

Op 20 juli 1992 heeft de PTT op naam van verdachte [verdachte] een contract gesloten, waarbij aan [verdachte] ter zake van een ATF met serienummer [serienummer 1], simnummer [simnummer 1], het telefoonnummer [telefoonnummer 9] werd toegewezen. Legitimatie vond plaats met een rijbewijs ten name van [persoon 63], broer van verdachte. Op 8 januari 1993 is op naam van [persoon 63] een verzoek ingediend om wijziging van het bij het toestel behorende telefoonnummer. De PTT heeft aan voornoemd toestel toen het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 8] toegewezen, wederom ten name van verdachte [verdachte]. Het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 8] is op 12 mei 1993 opgeheven.cxxvii

Op 13 februari 2007 heeft een huiszoeking plaatsgevonden op het woonadres van [persoon 37], [adres 8] te [plaats]. Bij de doorzoeking is een briefje aangetroffen met het handgeschreven nummer [eindcijfers telefoonnummer 8].cxxviii [persoon 37] heeft verklaard dat zij verdachte [verdachte] ook wel op de ATF van zijn broer [persoon 63] kon bereiken.cxxix

Het mobiele nummer [telefoonnummer 4] (hierna te noemen: *[eindcijfers telefoonnummer 4])

Op 10 mei 1993 is in het perceel [adres 8] te [plaats] een huiszoeking verricht nadat de bewoner [persoon 39] (verder: [persoon 39]) uit deze woning was weggevoerd. In de slaapkamer van [persoon 39] en diens echtgenote werd op een nachtkastje een ATF aangetroffen, welke het administratieve nummer 1046 heeft gekregen.cxxx Aan deze ATF was het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 4] verbonden.cxxxi

[persoon 39] is geconfronteerd met printlijsten van 1,2, 8 en 9 mei met betrekking tot de *[eindcijfers telefoonnummer 4], waarop onder andere de hierna te noemen nummers voorkwamen. Hij verklaarde wel eens te bellen met [persoon 69], [persoon 70], [persoon 71] en [persoon 72]. De nummers *[eindcijfers telefoonnummer 10] t.n.v. [persoon 73], [telefoonnummer 11] t.n.v. [persoon 37], [telefoonnummer 12] t.n.v. [persoon 74], *[eindcijfers telefoonnummer 14] t.n.v. CP&A, [telefoonnummer 15] t.n.v. [persoon 76] te [plaats], [telefoonnummer 16] t.n.v. [persoon 77] te [plaats], [telefoonnummer 17] t.n.v. [persoon 78] te [plaats], *[eindcijfers telefoonnummer 8] t.n.v. verdachte [verdachte] en [telefoonnummer 18] t.n.v. [persoon 79] waren hem onbekend. Ten aanzien van [medeverdachte 9], [persoon 76], [persoon 77] en [persoon 79] verklaarde [persoon 39] dat hij ook de betreffende personen niet kende.cxxxii

Op 5 mei 1993 om 21.59 uur heeft vanuit het telefoonnummer [telefoonnummer 7] een gesprek plaatsgevonden naar de ATF met nummer *[eindcijfers telefoonnummer 5]. Het gesprek luidt, voor zover relevant, als volgt: (G = ingebelde persoon; B is uitbellende persoon):

G: Je moet effe naar [medeverdachte 5] bellen, heb je pen en papier?

B: even wachten, ja.

G: dat is dus [telefoonnummer 4].cxxxiii

Op 5 mei 1993 om 22.34 is het telefoonnummer [telefoonnummer 7] gebeld vanuit de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 4]. Een verbalisant heeft de stem van de beller met de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 4] herkend als die van verdachte [medeverdachte 5] en de stem van de andere gespreksdeelnemer als die van verdachte [medeverdachte 6]. De beller met de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 4] zei in het gesprek dat hij een nieuw nummer had.cxxxiv

Op 5 mei 1993 heeft de ATF * [eindcijfers telefoonnummer 6] vijf maal contact gehad met de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 4]. De enige mogelijke verklaring die getuige [persoon 68] hiervoor kan bedenken, is dat [verdachte] of [medeverdachte 5] achter deze telefoon zat. [persoon 68] kreeg vaak een telefoonnummer van [verdachte] door waar hij hem kon bereiken.cxxxv

Het mobiele nummer [telefoonnummer 14] (hierna te noemen: *[eindcijfers telefoonnummer 14])

Het telefoonnummer *[eindcijfers telefoonnummer 14] stond van 21 april 1992 tot 4 november 1993 op naam van CP&A Billboard Services te Eindhoven (verder: CP&A).cxxxvi Directeur [persoon 80] van CP&A heeft verklaard dat verdachte [medeverdachte 9] vanaf 24 juni 1991 bij CP&A in dienst was en dat [medeverdachte 9] de ATF met nummer *[eindcijfers telefoonnummer 14] vanaf het begin in bruikleen heeft gehad.cxxxvii Volgens [persoon 80] was het absoluut niet de bedoeling dat de ATF werd uitgeleend en heeft hij zelf ook nooit meegemaakt dat hij [medeverdachte 9] op zijn ATF belde en dat iemand anders opnam.cxxxviii

Verdachte [medeverdachte 9] heeft verklaard dat hij in het bezit is geweest van een ATF met nummer *[eindcijfers telefoonnummer 14]cxxxix en dat hij de telefoon buiten het werk niet aan privépersonen heeft meegegeven.cxl Een gewezen vriendin van [medeverdachte 9], [persoon 45], heeft verklaard dat zij zich niet kan voorstellen dat [medeverdachte 9] zijn ATF ooit heeft uitgeleend, want hij moest eigenlijk 24 uur per dag bereikbaar zijn voor CP&A. Als zij naar de ATF van [medeverdachte 9] belde, kreeg zij altijd [medeverdachte 9] aan de lijn.cxli Een gewezen medewerker van [medeverdachte 9], [persoon 81], zegt zeker te weten dat hij altijd [medeverdachte 9] aan de telefoon kreeg op zijn ATF, of het moet misschien een keer diens toenmalige vriendin zijn geweest.cxlii Een andere gewezen medewerker van [medeverdachte 9], [persoon 82], stelt zich niet meer te kunnen herinneren een ander over de lijn van de mobiele telefoon van [medeverdachte 9] te hebben gesproken.cxliii Getuige [persoon 83] weet dat [medeverdachte 9] in 1993 in het bezit was van een ATF. Als hij [medeverdachte 9] nodig had, zo stelt hij, belde hij het hem bekende nummer en dan kreeg hij ook altijd [medeverdachte 9] aan de lijn.cxliv

Op 22 december 1993 zijn bij een schietpartij aangehouden de verdachten [verdachte] en [medeverdachte 9]. De ATF *[eindcijfers telefoonnummer 14] werd in het bezit van verdachte [verdachte] aangetroffen.cxlv

Het mobiele nummer [telefoonnummer 6] (hierna te noemen: * [eindcijfers telefoonnummer 6])

De tenaamstelling van het ATF-nummer * [eindcijfers telefoonnummer 6] luidt sinds 5 juli 1991 [vennootschap persoon 68] , [adres 10] te [plaats]. Het nummer is uitgegeven op naam van [persoon 68].cxlvi

[persoon 68] heeft verklaard dat hij in 1991 een ATF heeft gekocht met het telefoonnummer * [eindcijfers telefoonnummer 6]. Sindsdien heeft hij dit nummer steeds behouden.cxlvii Hij gebruikte het nummer alleen in de auto.cxlviii [persoon 68] heeft verklaard dat zowel hijzelf als verdachte [verdachte] in de nacht van 8 op 9 mei 1993 herhaaldelijk gebruik hebben gemaakt van de ATF * [eindcijfers telefoonnummer 6].

De ATF * [eindcijfers telefoonnummer 6] heeft in de periode 30 maart 1993 tot en met 29 mei 1993 59 maal telefonisch contact gehad met de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5].cxlix

Het mobiele nummer [telefoonnummer 19] (hierna te noemen: *[eindcijfers telefoonnummer 19])

De politie heeft vastgesteld dat de *[eindcijfers telefoonnummer 19] op naam stond van [vennootschap persoon 84], [adres 11] te [plaats]. Eigenaar van dit bedrijf was [persoon 84]. [persoon 84] verklaarde bij verhoor van 12 april 1994, [medeverdachte 9] te kennen. Hij had ook zakelijk contact met [medeverdachte 9] en noemde diens telefoonnummer *[eindcijfers telefoonnummer 14]. Na confrontatie met het contact tussen de *[eindcijfers telefoonnummer 14] en de *[eindcijfers telefoonnummer 19] op 1 mei 1993 ging hij ervan uit dat hij dit zelf had gehad omdat zijn chauffeurs geen contact onderhielden met [medeverdachte 9].cl

Semafoonnummers

Het semafoonnummer [telefoonnummer 20] (hierna te noemen: *[eindcijfers telefoonnummer 20])

Op 19 juni 1992 werd door de PTT een contract aangegaan met betrekking tot de semafoonaansluiting *[eindcijfers telefoonnummer 20] met [persoon 63].cli In april 1993 is de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5] meermalen doorgeschakeld naar de semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 20].

Op 12 november 2007 heeft een doorzoeking plaatsgevonden aan de [adres 3] te [plaats]. Daar is een agenda aangetroffen waarin staat vermeld: [medeverdachte 5] (...) pieper (...) [eindcijfers telefoonnummer 20].

Op 23, 24 en 25 juli 1993 liep een tap op de vaste huislijn van de [adres 3] (*[eindcijfers telefoonnummer 10]). In deze periode is enkele malen een oproep verzonden naar het semafoonnummer *[eindcijfers telefoonnummer 20], waarna door ene [medeverdachte 5] werd ingebeld op de huislijn.clii

Begin mei 1993 liep er een tap op de vaste lijn [telefoonnummer 7] (*[eindcijfers telefoonnummer 7]). Op 5 mei 1993 is vanaf de *[eindcijfers telefoonnummer 7] uitgebeld naar de *[eindcijfers telefoonnummer 5]. De stem van degene die gebruik maakte van de *[eindcijfers telefoonnummer 7] is door een verbalisant herkend als die van verdachte [medeverdachte 6]. De stem van degene die gebruik maakte van de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5] is door een verbalisant herkend als die van verdachte [verdachte]. Degene die gebruik maakte van de *[eindcijfers telefoonnummer 5] zei dat de andere spreker [medeverdachte 5] moest bellen en dat die bereikbaar was op nummer *[eindcijfers telefoonnummer 4]. Vervolgens is blijkens de printlijsten meermalen tevergeefs geprobeerd met de *[eindcijfers telefoonnummer 7] contact te leggen met de *[eindcijfers telefoonnummer 5]. Hierna is vanuit de *[eindcijfers telefoonnummer 7] een semafoonoproep verzonden naar de semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 20], met de code 010423, zijnde de eerste cijfers van het nummer [telefoonnummer 7]. Hierop belde de *[eindcijfers telefoonnummer 4] in naar de *[eindcijfers telefoonnummer 7]. Verbalisanten hebben in dit laatste gesprek de stemmen van [medeverdachte 5] en [medeverdachte 6] herkend.cliii

In de avond van 8 mei 1993 is de vaste huislijn *[eindcijfers telefoonnummer 10] doorgeschakeld naar de semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 20].cliv

De semadigit [telefoonnummer 21] (hierna te noemen: *[eindcijfers telefoonnummer 21])

Tijdens de bovenvermelde huiszoeking in het perceel [adres 8] te [plaats] werden op een nachtkastje twee semadigits aangetroffen, welke het administratieve nummer 1042 kregen.clv Een van deze semadigits droeg de RIC-code [code].clvi Bij deze semadigit behoorde het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 21].clvii

Bij [persoon 53], de echtgenote van [persoon 39], is een agenda in beslag genomen waarin werd vermeld: HOR [telefoonnummer 21].clviii

Blijkens diverse PTT-printerlijsten is in de periode 28 april 1993 tot en met 9 mei 1993 de semadigit *[eindcijfers telefoonnummer 21] een aantal malen geactiveerd, waarna het aanroepende nummer door de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 4] werd teruggebeld.clix

Getuige [persoon 72] heeft verklaard dat zij in het bezit was van een ATF nummer *[eindcijfers telefoonnummer 21]. Dit was het nummer van [persoon 39].clx

De semadigit [telefoonnummer 12](hierna te noemen: *[eindcijfers telefoonnummer 12])

Het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 12] is op 5 december 1991 op naam gesteld van [persoon 74], [adres 9] te [plaats]clxi en stond in ieder geval in de periode 8 mei 1993 tot 5 juli 1994 op naam van [persoon 74].clxii Getuige [persoon 75] verklaart dat hij deze semafoon aan zijn zoon [persoon 74] heeft gegeven.clxiii [persoon 75] herkent een foto van verdachte [medeverdachte 6].clxiv Hij weet dat zijn zoon [medeverdachte 6] kent.clxv Getuige [persoon 74] verklaart de semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 12] omstreeks de jaarwisseling 1992/1993 te zijn kwijtgeraakt. [persoon 74] kent [medeverdachte 6]. Hij sluit niet uit dat hij de semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 12] een keer in een auto bij [medeverdachte 6] heeft laten liggen.clxvi

[medeverdachte 6] heeft bij confrontatie met de bewering dat hij over de semafoon van [persoon 74] beschikte, geantwoord dat hij honderdduizend piepers heeft gehad.clxvii

Op 30 december 1993 is verdachte [medeverdachte 6] aangehouden. Hij was toen in het bezit van een semafoon met het oproepnummer *[eindcijfers telefoonnummer 12].clxviii

Op 15 juli 1993 werd de hierna te noemen [persoon 9] aangehouden. Bij hem werd een zakboekje aangetroffen waar onder meer in stond vermeld: SF [telefoonnummer 12].

Het semafoonnummer [telefoonnummer 13] (hierna te noemen: *[eindcijfers telefoonnummer 13])

Getuige [persoon 82] heeft verklaard dat hij [medeverdachte 9] in 1993 op zijn ATF en zijn semafoon kon bereiken. clxix

Volgens [persoon 81] had [medeverdachte 9] in 1993 een semafoon in zijn bezit.clxx

Bij brief aan [medeverdachte 9] van 23 december 1993 van advocaten- en notarissenkantoor [kantoor], wordt [medeverdachte 9] namens zijn werkgever CP&A ontslag op staande voet aangezegd en wordt hem verzocht om onder andere zijn semafoon aan CP&A te retourneren.clxxi

Op 19 april 1993 belt de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5] om 15:45:19 uur met het nummer [telefoonnummer 22], het vaste nummer van CP&A, de werkgever van [medeverdachte 9]. Vervolgens zoekt de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5] om 15:46:57 uur, 16:14:57 uur en 17:34:14 uur de semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 13] aan. Om 17:35:49 uur wordt er vanaf het nummer [telefoonnummer 23], de huislijn van het adres van [medeverdachte 9], gebeld naar de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5].

De ATF *[eindcijfers telefoonnummer 14] wordt op 19 april 1993 van 22.10 uur tot 22:27 uur doorgeschakeld naar de semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 13]. Om 22:56 wordt de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 14] wederom doorgeschakeld naar de semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 13]. Deze doorschakeling wordt om 23:21 uur beëindigd.

Op 19 april 1993 zoekt de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5] om 23:37:42 uur de semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 13] aan. Om 23:39:10 uur belt de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 14] uit naar de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5].

Vaste telefoonnummers

Telefoonnummer [telefoonnummer 24]

Vanaf 1 januari 1976 was dit nummer gesteld op naam van [persoon 85], [adres 5] te [plaats]. Aan dit adres was onder andere ingeschreven verdachte [medeverdachte 2].clxxii

Telefoonnummer [telefoonnummer 25] (*[eindcijfers telefoonnummer 25])

Tot 7 april 1993 was de tenaamstelling van het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 25] [persoon 41], [adres 3] te [plaats]. clxxiii

Telefoonnummer [telefoonnummer 10]

Vanaf 7 april 1993 was de tenaamstelling van het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 10] [persoon 73], [adres 3] te [plaats]. In de bevolkingsadministratie van de gemeente [gemeente] bleken op dit adres te zijn ingeschreven [persoon 42] en [persoon 41].clxxiv Getuige [persoon 41] heeft verklaard dat het zou kunnen kloppen dat de telefoonaansluiting van haar adres aan de [adres 3] te [plaats] rondom 8 mei 1993 het nummer [telefoonnummer 10] had.clxxv

Nummer [telefoonnummer 26]

Getuige [persoon 86] heeft verklaard dat hij in mei 1993 met zijn vriendin [persoon 87] woonde aan het adres [adres 12] te [plaats], telefoonnummer [telefoonnummer 26]. Het nummer werd alleen gebruikt door getuige en zijn vriendin [persoon 87]. De namen [medeverdachte 5], [verdachte], [medeverdachte 9] en [persoon 39] zeggen getuige niets. [medeverdachte 6] kent hij wel. Getuige en [medeverdachte 6] hebben wel telefonisch contact met elkaar gehad.clxxvi

Volgens getuige [persoon 87] werd het telefoonnummer [telefoonnummer 26] alleen gebruikt door getuige en haar vriend [persoon 86]. De namen [medeverdachte 5], [verdachte], [medeverdachte 9] en [persoon 39] zeggen getuige niets. Zij kent wel een [H]. Die had volgens getuige wel eens een ATF bij zich.clxxvii

Nummer [telefoonnummer 27]

Het telefoonnummer [telefoonnummer 27] stond met ingang van 1 januari 1984 op naam van [persoon 88] met een aansluiting op het adres [adres 13] te [plaats].clxxviii Getuige [persoon 88] woonde in mei 1993 met haar dochter aan dit adres met dit telefoonnummer. Getuige acht het mogelijk dat verdachte [medeverdachte 6], die de vader is van het kind van haar oudste dochter, haar op 8 mei 1993 heeft gebeld met een ATF. Getuige herkent verdachte [medeverdachte 6] van een foto met het nummer [kenmerk]. De namen [verdachte], [voornaam persoon 68], [persoon 68], [persoon 39], [medeverdachte 5] en [medeverdachte 5] zeggen getuige niets.clxxix

Nummer [telefoonnummer 28]

Dit nummer was vanaf 15 december 1989 afgegeven aan [persoon 89], [adres 14] te [plaats].clxxx Getuige [persoon 89] heeft verklaard dat zij in mei 1993 woonde aan het dit adres met dit telefoonnummer. Getuige kent verdachte [verdachte] en [persoon 68] en herkent foto's van hen beiden ([kenmerk] respectievelijk [kenmerk]). clxxxi

Nummer [telefoonnummer 29]

Het telefoonnummer [telefoonnummer 29] was in mei 1993 aangesloten op perceel [adres 15] te [plaats] en stond op naam van [persoon 90].clxxxii Getuige [persoon 90] kent verdachten [medeverdachte 5] en [verdachte]. De namen van [persoon 39], [persoon 9], [persoon 74] en [medeverdachte 6] heeft getuige nog nooit gehoord.clxxxiii

Nummer [telefoonnummer 30]

Getuige [persoon 67] woonde in mei 1993 aan de [adres 7] te [plaats], telefoonnummer [telefoonnummer 30]. De namen [persoon 39], [verdachte], [medeverdachte 5], [persoon 68], [achternaam persoon 74] en [medeverdachte 6] zeggen getuige niets. Op 8 mei 1993 is getuige een paar keer gebeld door [persoon 9]. Die heeft een ATF. [persoon 9] belde eerst vanuit een auto dat de kinderen eraan kwamen. Die kwamen rond 20.00 bij getuige thuis. Omstreeks 22.00 of 23.00 uur, of iets eerder, belde [persoon 9] getuige weer vanuit de auto nadat getuige hem had gepiept. Op 9 mei 1993 belde [persoon 9] weer, kort voordat hij bij rond 02.00 of 0.2.30 uur bij haar thuis kwam. Getuige hoorde stemmen en volgens haar belde hij vanuit een café of iets dergelijks.clxxxiv

[persoon 68] stelt het nummer [telefoonnummer 30] en getuige [persoon 67] niet te kennen.clxxxv

Nummer [telefoonnummer 11]

Het telefoonnummer [telefoonnummer 11] is sinds 1 januari 1973 afgegeven aan [persoon 91], [adres 2] te [plaats]. Op dit adres stond o.a. ingeschreven [persoon 37], die volgens het betreffende proces-verbaal bij de lokale politie bekend staat als de vriendin van verdachte [verdachte].clxxxvi

Nummer [telefoonnummer 31]

Uit navraag bij de PTT is gebleken dat het nummer [telefoonnummer 31] in mei 1993 op naam was gesteld van [persoon 92], [adres 16] te [plaats]. Aan dit adres waren in het bevolkingsregister uitsluitend ingeschreven [persoon 93], [persoon 94] en [persoon 95]. Laatstgenoemde twee personen waren broers van [persoon 9]; eerstgenoemde persoon was volgens de betreffende verbalisant zijn vriendin.clxxxvii

Nummer [telefoonnummer 32]

De politie heeft vastgesteld dat deze telefoonaansluiting staat op naam van [persoon 79], zijnde de oma van [persoon 41], die in mei 1993 stond ingeschreven aan de [adres 17] te [plaats]. clxxxviii Getuige [persoon 79] heeft verklaard de foto van [medeverdachte 5] voor 99% te herkennen als [medeverdachte 5], de vriend van haar kleindochter [persoon 41]. (02/G35/03)

Nummer [telefoonnummer 33]

De politie heeft vastgesteld dat het nummer [telefoonnummer 33] hoorde bij het adres [adres 4] te [plaats], het huisadres van [medeverdachte 9] in 1993.clxxxix

Nummer [telefoonnummer 34]

De politie heeft vastgesteld dat deze telefoonaansluiting staat op naam van [café] in Amsterdam. Bij de Kamer van Koophandel staat dit café geregistreerd op naam van [persoon 96], geboren op [1968]. Getuige [persoon 96] heeft verklaard dat hij [medeverdachte 9] al heel lang kent. Hij kent hem van het uitgaan, maar hij was geen echte vriend. [verdachte] kende hij zeer goed. Hij was een goede vriend, een vriendschap die duurde tot ongeveer het einde van de middelbare school. Toen zijn ze ieder een eigen weg ingeslagen. [medeverdachte 2] (de rechtbank begrijpt: verdachte [medeverdachte 2]) was vroeger een zeer goede vriend. Hij ging tot zijn dertigste met hem om. cxc

Nummer [telefoonnummer 35]

De politie heeft vastgesteld dat deze telefoonaansluiting in april en mei 1993 stond op naam van [persoon 97], [adres 18] te [plaats].cxci Getuige [persoon 97] heeft verklaard dat [medeverdachte 2] (de rechtbank begrijpt: verdachte [medeverdachte 2]) een goede vriend van hem was die hij - na verminderend contact - rond september 1993 uit het oog is verloren. [persoon 97] had geen relatie met [verdachte] of [medeverdachte 5] en is ook nooit door mensen met die naam gebeld. Getuige heeft de naam [medeverdachte 9] wel eens gehoord en hem wel eens ontmoet in 1989 of 1990.cxcii

Nummer [telefoonnummer 36]

Uit onderzoek van de politie is gebleken dat dit nummer in 1993 op naam stond van [persoon 98], [adres 19] te [plaats]. Getuige [persoon 98] heeft verklaard dat zij in april 1993 in [plaats] samenwoonde met [persoon 83]. [persoon 83] ging in die tijd veel om met [medeverdachte 9]. De naam [verdachte] zegt haar niets, de naam [verdachte] wel. [verdachte] was geen contact van [persoon 83], meer van [medeverdachte 9]. Voor zover zij zich kan herinneren, heeft zij [verdachte] nooit aan de telefoon gehad. De namen [medeverdachte 5], [medeverdachte 2] zeiden haar niets, evenmin herkende zij [verdachte], [medeverdachte 5] en [medeverdachte 2] van de foto.cxciii

Getuige [persoon 83] heeft verklaard dat hij in april 1993 met [persoon 98] samenwoonde in [plaats]. Getuige ging in die tijd veel om met [medeverdachte 9]. [medeverdachte 9] was een goede vriend van hem. Hij kwam [verdachte] evenals [medeverdachte 5] in 1993 wel eens tegen tijdens het stappen, maar hij ging verder niet met hen om. De naam [medeverdachte 2] zegt hem niets. cxciv

Nummer [telefoonnummer 37]

Volgens de politie hoort dit nummer bij het adres [adres 20] te [plaats], het adres van [persoon 99], de moeder van [persoon 82]. cxcv Getuige [persoon 82] heeft verklaard dat [medeverdachte 9] in 1993 en nog steeds een goede vriend van hem is. In 1993 ging hij dagelijks met [medeverdachte 9] om. [verdachte] kent hij niet persoonlijk. cxcvi

2. Beschouwing rechtbank

2.1 Samenvatting en algemene conclusies 1993-zaken

Op grond van de hiervoor onder 1 genoemde vastgestelde feiten en omstandigheden omtrent de personen en de telecomgegevens komt de rechtbank tot de volgende (tussentijdse) conclusies.

[verdachte] en [medeverdachte 5] gingen in 1993 intensief met elkaar om. Zij onderhielden ook relaties met [persoon 42], [medeverdachte 6], [medeverdachte 9], [medeverdachte 2] en [medeverdachte 10]. [medeverdachte 9], [medeverdachte 2] en [medeverdachte 10] kenden elkaar ook.

[verdachte] verbleef in april en mei 1993 voornamelijk in [plaats].

[medeverdachte 5] verbleef rond het begin van de negentiger jaren enige tijd op de woonboot van [medeverdachte 10]. Vanaf ongeveer mei 1992, en ook in april en mei 1993, verbleef hij in [plaats] aan de [adres 3], samen met zijn toenmalige vriendin [persoon 41] en haar broer [persoon 42]. De vaste telefoonaansluiting in dit huis droeg tot 7 april 1993 het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 25] en vanaf die datum het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 10]. [medeverdachte 5] en [verdachte] zagen elkaar wel aan de [straatnaam adres 3].

[verdachte] en [medeverdachte 5] werkten in 1993 in het criminele circuit voor [persoon 39] en speelden onder andere een rol bij het (doen) liquideren van personen in opdracht van [persoon 39]. [medeverdachte 5] was ook betrokken bij geldtransacties voor [persoon 39] en regelde auto's. [medeverdachte 5] placht wapens te dragen. [persoon 39] woonde te [plaats] en beschikte in mei 1993 over een semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 21]. Er zijn geen aanwijzingen dat deze semafoon in die periode ook door een ander werd gebruikt. [persoon 39] maakte verder gebruik van de in zijn huis aangetroffen ATF *[eindcijfers telefoonnummer 4]. De ATF *[eindcijfers telefoonnummer 4] werd in mei 1993 ook gebruikt door verdachte [medeverdachte 5].

[medeverdachte 10] woonde in 1993 op een woonboot aan de [adres 3] te [plaats], met het vaste telefoonnummer [telefoonnummer 1]. Zij heeft enige tijd in 1992 onderdak verschaft aan [medeverdachte 5] en onderhield ook nadien nog (telefonisch) contact met hem. Tevens kende zij in die tijd [verdachte], [medeverdachte 9] en [medeverdachte 2]. [verdachte] en [medeverdachte 5] zijn enkele malen samen op de woonboot van [medeverdachte 10] geweest. [medeverdachte 10] is aan [persoon 39] voorgesteld door [medeverdachte 5] toen ze bij [persoon 39] thuis was.

[verdachte] en [medeverdachte 5] gebruikten in april en mei 1993 beiden de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5]. [persoon 68], [medeverdachte 6] en [persoon 41] waren hiervan op de hoogte. [medeverdachte 5] beschikte in mei 1993 verder nog over de semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 20] en [verdachte] was soms wel bereikbaar op de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 8] (beide op naam van [persoon 63]).

[verdachte] en [medeverdachte 5] kenden [medeverdachte 6], die in die tijd ook gewapend placht te zijn. Zij onderhielden contact met elkaar, ook via de *[eindcijfers telefoonnummer 5]. [medeverdachte 6] maakte in 1993 gebruik van de semadigit *[eindcijfers telefoonnummer 12].

[verdachte] was verder bevriend met [medeverdachte 9], met wie hij samen in december 1993 is aangehouden bij een overval. [medeverdachte 9] woonde met zijn toenmalige vriendin in de [adres 4] te [plaats]. [medeverdachte 9] had in 1993 de beschikking over de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 14], die was gesteld op naam van zijn werkgever CP&A. [medeverdachte 9] placht de ATF buiten de kring van zijn werk niet uit te lenen. Wel kwam het incidenteel voor dat een ander in zijn aanwezigheid gebruik maakte van de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 14].

[verdachte] is een neef van [medeverdachte 2]. [medeverdachte 2] woonde in april 1993 in [plaats] bij zijn ouders op het adres [adres 5] te [plaats]. De vaste telefoonaansluiting waar hij mee belde was het nummer [telefoonnummer 24]. [medeverdachte 2] ging in 1993 frequent met [verdachte] om. [medeverdachte 2] had in die periode ook contact met [medeverdachte 5], [medeverdachte 9] en de zonen van [medeverdachte 10].

2.2 Algemene bewijsverweren in de 1993-zaken

2.2.1 Verweren inzake de telecomgegevens en naar aanleiding daarvan verkregen onderzoeksgegevens

Rechtmatigheid van de verkrijging van de telecomgegevens

De verdediging heeft primair betoogd dat de telecomgegevens onrechtmatig zijn verkregen en daarom op de voet van art. 359a Sv van het bewijs moeten worden uitgesloten. Hiertoe is gesteld dat de printlijsten zijn opgevraagd naar aanleiding van het aantreffen van de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 4] en de semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 21] tijdens de huiszoeking aan het adres van [persoon 39] op 10 mei 1993, welke zoeking zou hebben plaatsgevonden naar aanleiding van onrechtmatig afgeluisterde telefoongesprekken in het onderzoek Parthenon. Aldus zouden de printlijsten moeten worden beschouwd als verboden vruchten van het onrechtmatig afluisteren.

De rechtbank verwerpt dit verweer. Dat de huiszoeking haar grondslag zou vinden in onrechtmatig afgeluisterde telefoongesprekken is door de verdediging niet onderbouwd en het dossier bevat geen aanwijzingen dat de huiszoeking onrechtmatig is geweest. Uit het in het arrest van het gerechtshof Amsterdam van 1 december 1994 in de Parthenonzaak kan veeleer het tegendeel worden afgeleid. Het Hof overweegt in dit arrest dat het op onrechtmatige wijze verkregen materiaal uit afgeluisterde telefoongesprekken niet tot het bewijs kan worden gebezigd, maar gebruikt voor het bewijs wel processen-verbaal van relaas, handelende over de huiszoeking. De rechtbank gaat er dan ook van uit dat deze huiszoeking rechtmatig is geweest en dat de printgegevens van de tijdens de huiszoeking aangetroffen toestellen, alsmede de naar aanleiding hiervan in december 1993 opgevraagde printgegevens van andere toestellen (o.a. de *[eindcijfers telefoonnummer 5]), rechtmatig zijn verkregen. Dat de printlijsten van de *[eindcijfers telefoonnummer 5] en de * [eindcijfers telefoonnummer 6] zonder de onrechtmatig verkregen informatie niet zouden zijn opgevraagd is niet aannemelijk geworden. Blijkens de printlijsten van de *[eindcijfers telefoonnummer 4] hebben er rondom het tijdstip van de moord op [persoon 7] en [persoon 8] telefonische contacten plaatsgevonden tussen de *[eindcijfers telefoonnummer 4], de *[eindcijfers telefoonnummer 5] en de * [eindcijfers telefoonnummer 6]. De rechtbank merkt in dit verband nog op dat de eerste vordering 12 nummers omvatte, waaronder niet de *[eindcijfers telefoonnummer 5] en de * [eindcijfers telefoonnummer 6], waaruit kan worden afgeleid dat de verkeersgegevens van laatstgenoemde nummers kennelijk pas zijn opgevraagd naar aanleiding van de informatie die bleek uit de printlijsten van de *[eindcijfers telefoonnummer 4].

Het verweer dat de Belgische autoriteiten onrechtmatig verkregen informatie zouden hebben witgewassen en dat resultaten van vervolgonderzoek om die reden onbruikbaar zouden zijn voor het bewijs, wordt verworpen. Er is immers niet aannemelijk geworden dat de inhoud van onrechtmatig gescande gesprekken tussen Nederland en België is uitgewisseld. De officier van justitie heeft bij repliek onweersproken laten weten dat slechts de printlijsten aan de Belgische autoriteiten zijn verstrekt en dat er voor het overige geen telecomgegevens zijn uitgewisseld.

De verdediging heeft verder verzocht om uitsluiting van de telecomgegevens uit 1993 van het bewijs omdat bij afwezigheid van tap- en printmachtigingen uit die tijd niet meer kan worden nagegaan of er rechtmatig is getapt en of de printlijsten rechtmatig zijn verstrekt. De rechtbank wijst dit verzoek af. Het nummer [telefoonnummer 7], waarover de tapgesprekken zijn gekomen die voor het bewijs worden gebruikt, was in de periode van het tappen (2 april 1993 tot en met 11 mei 1993) gesteld op naam van mevrouw [persoon 100]. Voor zover al zou moeten worden aangenomen dat voor dit tappen geen machtiging is afgegeven, is slechts [persoon 100] in een rechtens te beschermen belang getroffen. De overige Passageverdachten kunnen zich daarop niet beroepen. Uit het dossier blijkt voorts dat voor de afgifte van de printerlijsten machtiging van de rechter-commissaris is gevorderd. De rechtbank acht het gegeven de aard van het delict en de stand van het onderzoek op dat moment uitgesloten dat de rechter-commissaris die machtigingen niet heeft verleend. De rechtbank zal er dan ook aan voorbij gaan dat de machtigingen zelf zich niet in het dossier bevinden.

Betrouwbaarheid van de printlijsten

Subsidiair meent de verdediging dat de printlijsten onbetrouwbaar en dus onbruikbaar zijn.

Hiertoe verwijst de verdediging naar het rapport van de deskundige [persoon 101] van 11 oktober 2010, waarin wordt geconstateerd dat enkele bewegingen die volgens de printlijsten op 19 en 20 april 1993 hebben plaatsgevonden (nagenoeg) onmogelijk zijn.

De rechtbank onderschrijft de constateringen van de deskundige [persoon 101] voor wat betreft 19 april 1993 niet, nu de deskundige is uitgegaan van onjuiste gegevens.

De deskundige gaat uit van een aanstralingsgebied van 10 km van een groot basisstation terwijl volgens de deskundige [persoon 102] van KPN moet worden uitgegaan van een aanstralingsgebied van maximaal 15 km.cxcvii Voor wat betreft de beweging van de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5] tussen 17.19.55 en 17.20.57 is de deskundige van onjuiste gegevens uitgegaan, nu de plaats van de *[eindcijfers telefoonnummer 5] op dat moment niet bekend is.

De rechtbank zal voorbijgaan aan de geconstateerde mogelijke discrepanties op 20 april 1993 nu de betreffende verkeersbewegingen ruimschoots vallen buiten de periode die relevant is voor de bewijsvoering.

De rechtbank verwerpt verder de stelling van de verdediging dat de telecomgegevens niet kunnen worden gebruikt omdat de printlijsten niet steeds alle verkeersgegevens van een bepaald toestel bevatten.

Nu niet gebleken is dat de printlijsten over de door de rechtbank relevant te achten periodes in 1993 onvolkomenheden bevatten, acht de rechtbank deze bruikbaar voor het bewijs.

Interpretatie van de verkeersgegevens

Volgens de verdediging kunnen uit de verkeersgegevens slechts speculerenderwijze conclusies worden getrokken nu de aanstralingsgebieden van de basisstations ruim en grillig waren zodat onder andere de aanwezigheid op een plaats delict op een bepaald moment daaruit niet kan worden afgeleid. Bovendien kan kan niet worden vastgesteld wie zich op welk moment van welk toestel bediende en is de inhoud van de gevoerde gesprekken niet bekend. Daarnaast wijst de verdediging erop dat bepaalde door het openbaar ministerie van belang geachte verkeersbewegingen ook buiten de in dit geding relevante data zeer regelmatig voorkomen, zodat deze niet zouden kunnen bijdragen tot het bewijs van de ten laste gelegde feiten. Doordat geen printlijsten over ruimere periodes beschikbaar zijn zouden vaste patronen in het gebruik van de diverse toestellen verder onvoldoende toetsbaar zijn.

De rechtbank onderkent de genoemde beperkingen van de verkeersgegevens maar meent dat deze, bezien in samenhang met getuigenverklaringen en met overige technische bevindingen, een ondersteunende rol kunnen spelen in de bewijsvoering en ook kunnen bijdragen aan een preciezere reconstructie van de gang van zaken rondom het delict. De rechtbank heeft overigens bij de interpretatie van de verkeersgegevens geen gebruik gemaakt van informatie uit onrechtmatig verkregen tapgesprekken.

2.2.2 Bruikbaarheid verklaringen getuige [persoon 21]

De getuige [persoon 21] is vijf maal ter terechtzitting ondervraagd. Tijdens de ondervraging, die zeer gedetailleerd en uiterst kritisch was en waarbij door mr. [I] de grenzen van de betamelijkheid meerdere malen werden overschreden, is de getuige naar het oordeel van de rechtbank helder en consistent blijven verklaren. Hij heeft een duidelijk inzicht gegeven in zijn redenen van wetenschap en in zijn beweegredenen om te verklaren. Zijn verklaringen zijn voor zover mogelijk getoetst en worden ondersteund door andere onderzoeksbevindingen.cxcviii Het onderzoek ter terechtzitting heeft geen enkele feitelijke onderbouwing opgeleverd voor de suggestie van de verdediging dat de getuige ter verkrijging van getuigenbeschermingsmaatregelen en/of uit rancune een verhaal heeft gefabriceerd op basis van informatie die allang tot het publieke domein behoorde of die hij had gekregen van de politie.

2.2.3 Niet uitdiepen andere opsporingsrichtingen

Diverse raadslieden hebben zich beklaagd over de vermeende eenzijdigheid van het onderzoek dat is verricht in de zaken Opa en Cobra. Ten aanzien van dit verweer, dat kennelijk bijdraagt aan de conclusie van de verdediging tot vrijspraak, merkt de rechtbank het volgende op. Vooropgesteld moet worden dat het in het kader van de ingevolge de artikelen 348 en 350 Sv te beantwoorden vragen niet aan de rechtbank is te beoordelen of de inzet van bepaalde opsporingsmethoden niet achterwege had mogen blijven, noch te bepalen in welke richting politie en openbaar ministerie nader onderzoek hadden moeten verrichten. De rechtbank heeft, waar het gaat om de waardering van de resultaten van het opsporingsonderzoek, tot taak te onderzoeken of het voorhanden bewijsmateriaal rechtmatig is verkregen en voldoende (betrouwbaar) is om tot een bewezenverklaring te komen. Het kan in dat verband voorkomen dat de omstandigheid dat bepaald opsporingsonderzoek niet is verricht, van invloed is op de waardering van de beschikbare onderzoeksresultaten, maar dat zal moeten worden bezien in het kader van de vraag of de ten laste gelegde feiten kunnen worden bewezen. Afgezien daarvan treedt de rechtbank niet in de beoordeling van hetgeen op dit punt is aangevoerd.

3.2 Tanta

1. Vaststelling feiten in Tanta

1.1 Plaats delict

Situatie plaats delict

In de nacht van 31 maart 1993 op 1 april 1993 horen vijf buurtbewonerscxcix verschillende knallen uit de richting van het recreatiegebied Ouderkerkerplas. Deze knallen worden door de verschillende getuigen geplaatst op tijdstippen tussen 23.00 en 1.00 uur. Eén van hen heeft verklaard de knallen te hebben gehoord vóór en ná het weerbericht van 01.00 uur en dat zowel vóór als ná de knallen auto's over de Middenweg reden. Het waren minimaal twee auto's.cc

Op 1 april 1993, rond 2.00 uur, ziet een buurtbewoner op een van de parkeerplaatsen van de Ouderkerkerplas een auto in de brand staan. De auto brandde niet hevig.cci Omstreeks 02.07 uur doet hij hiervan melding bij de politie.ccii

Op 1 april 1993, omstreeks 03.15 uur, is de politie ter plaatse en treft een compleet uitgebrande auto aan op een parkeerplaats aan de Ouderkerkerplas. De verbalisanten die de auto aantreffen merken op dat de Ouderkerkerplas een water-recreatiegebied is en dat dit een gebied is dat in die tijd van het jaar, 's avonds en 's nachts, leeg en verlaten is.

De uitgebrande auto was een Opel Kadett, 3 deurs hatchback. Als kenteken was nog leesbaar: [ (..) kenteken 1]. Aan de rechter-achterzijde van deze auto lag een verbrand lichaam. Dit lichaam lag in gekromde houding met de buikzijde naar de auto toe en zijn benen naar de voorzijde van de auto. Het lichaam was dusdanig verkoold dat de verbalisanten aannamen dat het lichaam levenloos was. Op de achterbank, rechtsachter, zat nog een verkoold lichaam. Dit lichaam smeulde nog. Ook dit lichaam was levenloos.cciii

De uitgebrande Opel Kadett is aangetroffen op een parkeerterrein, gelegen aan dat deel van de Middenweg te Ouderkerk aan de Amstel dat loopt aan de oostzijde van de recreatieplas en evenwijdig aan de Rijksweg A2. De auto stond geparkeerd in de uiterste linker achterhoek van het parkeerterrein.cciv Ter hoogte van de rechter achterzitplaats zitten aan de buitenzijde van het koetswerk van de Opel Kadett twee gaten op ongeveer 50 cm hoogte, mogelijk kogelgaten.ccv

Slachtoffers

Veiliggestelde haren van beide slachtoffers zijn van Kaukasische afkomst.ccvi DNA-onderzoek op het stoffelijk overschot dat is aangetroffen op de achterbank van de Opel wijst uit dat het zeer waarschijnlijk een biologisch kind van [persoon 103] en [persoon 104] betreft.ccvii Het slachtoffer was een jonge man van rond de 20 jaar. Bij hem zijn twee schotverwondingen aan de romp geconstateerd, één perforerend en één penetrerend, welke ieder op zich en in combinatie het overlijden verklaren. In het lichaam zat een kogel en een deel van een kogelmantel. Er was sprake van zeer sterke verbranding van het lichaam tot deels verkoling. Er waren geen tekenen aanwijsbaar dat de man bij leven was verbrand.ccviii

Het dactyloscopisch signalement van het stoffelijk overschot dat naast de auto is aangetroffen is identiek aan een op 7 mei 1992 te Haarlem vervaardigd dactyloscopisch signalement ten name van [persoon 5], geboren 1971 te [plaats].ccix Uit sectie op dit lichaam blijkt dat het slachtoffer een man was. Bij hem zijn zes schotverwondingen geconstateerd, drie aan het hoofd en drie aan de romp, welke passen bij het getroffen worden door zes kogels. Het oplopen van de letsels verklaren zonder meer het overlijden. Er was sprake van zeer sterke verbranding van het lichaam tot deels verkoling. Er waren geen tekenen aanwijsbaar dat de man bij leven was verbrand.ccx

[persoon 5] en [persoon 6] waren bekend bij de Vreemdelingendienst. Op 30 april 1992 zijn ze aangehouden door de politie. Zij hebben gedetineerd gezeten in Gevangenis Nieuw Vosseveld te Vught. Hun straftijd was op 24 februari 1993 beëindigd.ccxi [persoon 5] en [persoon 6] waren volgens een aantal bewaarders te Vught goede vrienden. Tijdens hun detentie gingen ze onder meer om met [persoon 42]. [persoon 42] was al eerder vrijgekomen. Een aantal keren was hij door [persoon 6] op de bezoeklijst gezet.ccxii

Sporen

In totaal worden er 15 hulzen met bodemstempel 9 mm in de nabijheid van de auto en het slachtoffer op straat aangetroffen, waaronder drie dichtbij het hoofd van dat slachtoffer (op 50 centimeter tot 1,5 meter afstand daarvan) en een tweetal ter hoogte van zijn linkervoetccxiii.

Voorts wordt een mogelijk munitiedeel aangetroffen in de linkerzijde van de kofferbak en in de wielbak in de kofferruimte.ccxiv

Op 5 april 1993 worden voorts aan de politie overhandigd twee munitiedelen afkomstig uit het slachtoffer uit de auto en 3 munitiedelen afkomstig uit het slachtoffer naast de auto.

Door de deskundige is vastgesteld dat de 15 hulzen afkomstig zijn van pistoolpatronen kaliber 9mm Parabellum, merk FN en verschoten met één en hetzelfde wapen. Twee volmantelkogels (uit kofferbak en uit het lichaam van het slachtoffer in de auto) en twee manteldelen behorende bij volmantelkogels (uit de auto en uit lichaam van het slachtoffer in de auto) zijn afkomstig van pistoolpatronen kaliber 9mm Parabellum en kunnen verschoten zijn met één en hetzelfde wapen. Twee looddelen (uit lichaam slachtoffer naast auto) hebben behoord tot de kern van volmantelkogels, waarschijnlijk afkomstig van pistoolpatronen kaliber 9mm Parabellum. Eén loden kogel (uit lichaam slachtoffer naast auto) is afkomstig van revolverpatroon, kaliber .38 Special, en is verschoten met een revolver.ccxv

Monsters van het wegdek nabij het hoofd van het slachtoffer buiten de auto, alsmede van een (deel van een) boxershort, trui en nylonjack van het slachtoffer in de auto zijn onderzocht en daarbij is een rechtstreeks uit ruwe aardolie verkregen product, zoals terpentine, petroleum en gasolie, aangetoond. In vier andere monsters van kleding van het slachtoffer in de auto werden geringe sporen van genoemd product aangetoond.ccxvi

1.2 Overige onderzoeksbevindingen

Met betrekking tot aantreffen hulzen nabij viaduct

Op 30 maart 1993, rond 22.30-23.30 uur, zijn door drie buurtbewoners diverse knallen/schoten gehoord, komende uit de richting van de Ouderkerkerplas, nabij het viaduct van de Rijksweg A9.ccxvii Op 30 maart 1993, omstreeks 23.40 uur, doet één van hen hiervan melding bij de politie.ccxviii Twee van genoemde buurtbewoners hebben na het horen van de knallen nabij het viaduct twee auto's geparkeerd zien staan, welke auto's vervolgens in tegengestelde richtingen wegreden.ccxix

Op 31 maart 1993 te 00.05 uur arriveert de politie ter plaatse bij het viaduct van de Rijksweg A9 over de Amstelweg te Ouderkerk aan de Amstel. Daar werden in verscheidene verkeersborden gaten gezien, mogelijk veroorzaakt door een vuurwapen. Bij een nabij gelegen loos viaduct (met doodlopende weg van ongeveer 50 meter lang), gelegen aan de Holendrechterzijweg, lagen zes hulzen in een cirkel van ongeveer een meter bij elkaar. In de achterzijde van de hulzen stond gegraveerd dat het hulzen van het kaliber 9mm waren.ccxx

Op 31 maart 1993, om 9.05 uur, zijn door een buurtbewoner 19 hulzen aan de politie overhandigd. De hulzen waren door haar eerder diezelfde ochtend aangetroffen bij genoemd viaduct aan de Holendrechterzijweg.ccxxi

Op 1 april 1993 te 16.00 uur werd door de politie nabij de locatie waar eerder de zes hulzen waren gevonden, één 9mm huls aangetroffen.ccxxii

Van de 26 hulzen die zijn aangetroffen nabij genoemd loos viaduct zijn er 25 aangeboden aan het Gerechtelijk Laboratorium. Het lab heeft drie hulzen opgenomen in de Landelijke Verzameling van het Gerechtelijk Laboratorium onder nummer 2315-Accxxiii. Door het Laboratorium is vastgesteld dat deze drie hulzen afkomstig zijn van hetzelfde wapen als de 15 hulzen die op plaats delict zijn aangetroffen.ccxxiv

Met betrekking tot de Opel Kadett

Op 1 april 1993 is aangifte gedaan van diefstal van een auto, een Opel Kadett, Hatchback, met kenteken [kenteken 1]. De diefstal zou volgens aangever hebben plaatsgevonden op 31 maart 1993 tussen 21.55 en 23.55 uur. De Opel Kadett was weggenomen vanaf de Karel Lotsylaan te Amsterdam.ccxxv

1.3 Verklaringen verdachten en overige getuigen

[medeverdachte 5] heeft als getuige op 29 juli 1993, nadat hem foto's van twee mannen zijn getoond, verklaard dat hij deze herkent als [persoon 48] of [persoon 5] en [persoon 44]. Hij heeft hen leren kennen via de broer van zijn vriendin [persoon 41], [persoon 42]. Hij had sinds 1992 een relatie met [persoon 41]. [persoon 42] zat toen vast. De vriendin van [persoon 42] was [persoon 50], een Marokkaanse. De twee mannen zijn 2 of 3 weken te gast geweest in de woning van [persoon 41]. [medeverdachte 5] woonde toen bij haar op de [adres 3] in [plaats]. De mannen sliepen ook wel eens bij de moeder van [persoon 41] op [adres 6]. Wanneer de Joegoslaven in de [straatnaam adres 3] verbleven weet [medeverdachte 5] niet meer precies. Hij heeft ze drie of vier keer kort gezien met [persoon 42]. ccxxvi

Getuige [persoon 105] heeft verklaard dat zij tijdens een stage in de Penitentiaire Inrichting te Vught ene [persoon 43] en een [persoon 106/persoon 6] had leren kennen die daar gedetineerd zaten. Ze herkent [persoon 43] en [persoon 106] in haar getoonde politiefoto's. [persoon 43] kwam uit Bosnië en [persoon 106] uit Servië. Ze waren in de gevangenis een twee-eenheid. [persoon 43] had haar wel eens gebeld op de vaste lijn in Uden. Hij vertelde over Joegoslavië. Hij heeft toen een keer aangegeven, dat zij in een huis zaten waarin het niet veilig was. Er speelde iets. Het was in Rotterdam, Delft, Den Haag, die kant uit.ccxxvii

Getuige [roepnaam persoon 107] heeft ter terechtzitting verklaard dat hij na december 1994 gedurende een periode van 2 of 3 jaar intensief met [persoon 39] is omgegaan. In diezelfde tijd ging hij ook om met [medeverdachte 5] ([medeverdachte 5]) en de vader van [verdachte], [persoon 55]. [persoon 21] woonde toen een periode in een woonboot van [persoon 38], een zoon van [persoon 39]. Ook [medeverdachte 5] woonde destijds enige tijd op deze woonboot. Uit de verhalen van [medeverdachte 5] weet [persoon 21] dat [medeverdachte 5] met [verdachte] optrok. [medeverdachte 5] werkte voor [persoon 39]. In die periode reden [persoon 21], [medeverdachte 5] en [persoon 39] op een gegeven moment in een auto van Amsterdam naar Abcoude. Vlak voor Abcoude zei [persoon 39]: "Hier wil [medeverdachte 5] altijd graag barbecueën". [persoon 21] keek [medeverdachte 5] hierop aan en zei vragend: "Barbecueën?". Vervolgens werd er door [persoon 39] en [medeverdachte 5] gesproken over de liquidatie van twee Joegoslaven die blijkbaar [persoon 41], de vriendin van [medeverdachte 5], hadden beledigd of bedreigd met verkrachting. Nadat de twee waren geliquideerd zijn ze in brand gestoken. Er is toen specifiek gezegd dat [medeverdachte 5] en [verdachte] het samen hadden gedaan. [persoon 39] en [medeverdachte 5] namen allebei deel aan het gesprek. Wie wat heeft gezegd kan [persoon 21] zich niet meer herinneren.ccxxviii

Getuige [medeverdachte 7] heeft verklaard dat [verdachte] hem tijdens zijn detentie in Wolvenplein te Utrecht vertelde dat de moorden op de Joegoslaven voortkwamen uit een ruzie die [medeverdachte 5] [medeverdachte 5] met hen had en dat [medeverdachte 5] op de nominatie stond om zelf te worden geliquideerd. [verdachte], die toen nog heel goed bevriend was met [medeverdachte 5], kon dat niet over zijn kant laten gaan. [verdachte] vertelde dat hij toen tegen [medeverdachte 5] had gezegd dat hij dan maar een afspraak met deze Joegoslaven moest maken.ccxxix [medeverdachte 5] heeft toen een afspraak gemaakt ergens op een parkeerterrein. Op een keer kwam [medeverdachte 7] met [verdachte] langs een parkeerplaats en toen wees [verdachte] hem aan dat daar, langs een weg net buiten Amsterdam de "barbecue" was geweest. ccxxx De Joegoslaven zijn daar doodgeschoten en vervolgens in brand gestoken. [verdachte] vertelde hem dat hij samen met [medeverdachte 5] naar de plek van de afspraak is gegaan. ccxxxi Eén Joegoslaaf smeekte nog om te praten. [verdachte] zei dat het daar te laat voor was en schoot.ccxxxii [verdachte] heeft het voorgedaan en vertelde dat het slachtoffer op zijn knieën zat.ccxxxiii Ook vertelde [verdachte] hem dat hij hiervoor een revolver heeft gebruikt om op de plek geen hulzen achter te laten. Toen [medeverdachte 7] hem vroeg of het Italianen waren geweest, zei [verdachte] hem dat het Joegoslaven waren. Hij zei daarbij letterlijk: "Dat zal ík toch wel weten".ccxxxiv

[persoon 42] (hierna: [persoon 42]) verklaart als getuige op 15 juli 1993 de slachtoffers [persoon 5] en [persoon 6] van getoonde foto's te herkennen als [persoon 43] en [persoon 44]. Hij heeft beide mannen leren kennen tijdens hun gezamenlijke detentie in de gevangenis in Vught in het najaar van 1992. Na hun vrijlating heeft [persoon 42] beide mannen gedurende twee à drie weken onderdak gegeven in zijn woning aan de [adres 3] te [plaats].ccxxxv [persoon 42] woonde daar destijds met zijn vriendin [persoon 50], zijn zus [persoon 41] en haar vriend [medeverdachte 5].ccxxxvi [persoon 42] herkent [medeverdachte 5] van een foto als '[medeverdachte 5]', de vriend van zijn zus [persoon 41]. [medeverdachte 5] woonde ook op de [adres 3] toen [persoon 43] en [persoon 44] daar verbleven.ccxxxvii

Als verdachte verklaart [persoon 42] op 13 november 2007 [persoon 43] en [persoon 44] te hebben neergeschoten in een Opel Kadett. Deze Opel, een tweedeurs, heeft hij op 31 maart 1993 overdag gepikt in de buurt van Amsterdam bij een flat. Het was om een uur of 5 of 6 (de rechtbank begrijpt om 17.00 uur of 18.00 uur).ccxxxviii Een verhoor later verklaart [persoon 42] de Opel een paar dagen voor de moord te hebben gestolen. Wanneer de verhoorders hem voorhouden dat de Opel pas op de dag van de moord is gestolen, verklaart [persoon 42] dat hij de Opel inderdaad op die dag heeft gestolen. Hij deed dat overdag.ccxxxix Weer later verklaart [persoon 42] de Opel op de avond van de moord om 20.00 uur te hebben gestolen waarna hij ook verklaart de Opel om ongeveer 12.00 uur (de rechtbank begrijpt: middernacht) te hebben gestolen.ccxl Hij heeft de auto open gekregen met een schroevendraaier.ccxli Een verhoor later verklaart [persoon 42] de auto te hebben opengemaakt met een schaar.ccxlii Na de diefstal is hij met de Opel terug gereden naar de [adres 3] in [plaats]. Hij heeft daar twee wapens opgehaald, een 38 special en een 9 mm.ccxliii Hij had de wapens eerder gekocht om de jongens neer ter schieten en bewaarde ze in een keukenla op de [adres 3]. Niemand wist dat ze daar lagen.ccxliv [persoon 42] nam vervolgens [persoon 43] en [persoon 44] mee en zei dat ze ergens "een dealtje gingen rippen". Ze zijn naar een afgelegen parkeerplek gereden in één auto (de rechtbank begrijpt: de Opel). Er waren geen andere auto's op de parkeerplek.ccxlv Later verklaart [persoon 42] dat ze met twee auto's naar Amsterdam zijn gereden, de Opel en een eerder ook door [persoon 42] gestolen Golf.ccxlvi Op de parkeerplek had [persoon 42] afgesproken met een paar mensen. [persoon 42] heeft toen eerst de één binnen in de auto neergeschoten met de 38 special en daarna de ander buiten de auto met de 9 mm.ccxlvii [persoon 42] heeft nog met degene die de auto was uitgegaan gesproken. Deze vroeg [persoon 42] "why?". Toen heeft [persoon 42] hem een paar kogels gegeven.ccxlviii [persoon 42] verklaart ze allebei te hebben neergeschoten. Er was niemand bij.ccxlix Na het schieten heeft hij benzine over de auto en [persoon 43] en [persoon 44] heen gegooid en de benzine aangestoken. Deze benzine had [persoon 42] in een jerrycan meegenomen om sporen uit te wissen.ccl De jerrycan had hij eerder in de [straatnaam adres 3] vanuit de Golf in de Opel gezet.ccli Na de liquidatie is [persoon 42] weggegaan met openbaar vervoer. Het was 12 uur 's nachts of zo. De bushalte was verderop. [persoon 42] had daar ook de Golf staan.cclii [persoon 42] is met de Golf weggereden. Hij had deze daar een dag eerder neergezet waarna hij met de bus, een paar kilometer verderop, naar Amsterdam CS is gegaan, waarna hij rond middernacht weer in [plaats] was.

[persoon 42] verklaart ook dat hij een dag voor de moord al met de gestolen Golf met de jongens naar de parkeerplek was gereden om ongeveer 23.00 uur. Hij had toen beide wapens bij zich. De liquidatie ging op dat moment niet door omdat het op de parkeerplek te druk was.ccliii Hij heeft de dag voor de liquidatie niet met de 9 mm geschoten.ccliv

[persoon 42] heeft vooraf aan [persoon 50] verteld dat hij de jongens wilde afmaken, ze wilde neerschieten. Nadat het gebeurd was heeft hij het aan zijn zus [persoon 41], [persoon 50], [medeverdachte 5] en zijn moeder verteld. Zij waren toen allemaal samen. Hij heeft het ook aan [persoon 108] (de rechtbank begrijpt: [persoon 109]) verteld. Een week later heeft hij het aan [verdachte] verteld.cclv

Een paar dagen voor de moord werd [persoon 42] kwaad op de jongens en heeft ze klappen gegeven op de [adres 3]. Hij wilde ze vermoorden. Toen kwamen [medeverdachte 5] en [verdachte] ook op de [adres 3]. Ook zij hebben de jongens geslagen.cclvi Niet alleen van [persoon 42] zelf moesten de jongens dood, dat moest ook van [medeverdachte 5] en [verdachte]. De opdracht om de jongens te doden kreeg [persoon 42] van zichzelf, van [medeverdachte 5] en van [verdachte].cclvii

In een OVC-tap van een gesprek van [persoon 42] met zijn moeder op 13 december 2007 zegt [persoon 42] onder meer: "Ja ... ik heb die mensen toch vermoord! Ja ... dus". Moeder [persoon 42] reageert met: "Ja ... nou dat heb je niet gedaan", waarop [persoon 42] weer zegt: "Jawel".cclviii

Getuige [persoon 50] verklaart dat zij een relatie heeft gehad met [persoon 42]. Ze woonden eerst in de [straatnaam adres 3] (de rechtbank begrijpt: nr. 102) bij moeder [persoon 42]. Daarna zaten ze in het huis van [persoon 41] op de [adres 3]. Ze kende de twee slachtoffers. De jongens sliepen enige tijd bij moeder [persoon 42]. Ze kent [medeverdachte 5] als [medeverdachte 5], de vriend van [persoon 41]. Soms had hij zijn haar los, soms in een staart. Hij was een Marokkaan. [verdachte] was een vriend van [medeverdachte 5]. Hij kwam daar ook over de vloer. cclix

In 1996 verklaart [persoon 50] aan de C.I.E. dat zich omstreeks april 1993 het volgende heeft afgespeeld. [persoon 42] was een tijdje eerder vrijgekomen. Hij was in detentie twee Joegoslaven tegengekomen, [roepnaam persoon 6] en [persoon 5] (fonetisch). [roepnaam persoon 6] en [persoon 5] werden later vrijgelaten en kregen van [persoon 42] onderdak bij zijn moeder op de [adres 6] in [plaats]. Zowel de moeder als de zus van [persoon 42] heten [naam persoon 41]. [persoon 41] had in die tijd omgang met [medeverdachte 5], bijgenaamd [medeverdachte 5]. [persoon 42] en [medeverdachte 5] gingen in die tijd veel met elkaar om. Omstreeks april 1993 heeft [persoon 42] gezegd dat hij [persoon 106/persoon 6] en [persoon 5] zou gaan doodschieten. Als reden gaf hij aan dat hij bang was dat zij zijn zus en [medeverdachte 5] iets aan zouden doen. [persoon 41] had namelijk veel criminele vrienden en ook vaak veel geld bij zich. [persoon 42] gaf aan dat hij het samen met [medeverdachte 5] zou doen. [persoon 6] en [persoon 5] zijn na hun vrijlating een aantal malen bij [persoon 41] alleen geweest maar ook wel met [persoon 42] en [medeverdachte 5] er bij. Verder gaf [persoon 42] aan dat er ook een [verdachte] bij betrokken is. [verdachte] zou een half Indonesisch type zijn van ongeveer 24 jaar die later gedetineerd kwam te zitten omdat hij bij zijn vlucht voor de politie op die politie zou hebben geschoten of door de politie zou zijn neergeschoten. Op een dag rond april 1993 is [persoon 41] in het begin van de avond met haar auto vanuit de [straatnaam adres 3] vetrokken. Zij zou naar een vriendin in Amsterdam gaan. Ongeveer gelijktijdig vertrokken uit dezelfde woning ook [persoon 42], [medeverdachte 5], [roepnaam persoon 6] en [persoon 5] in een donkere 4-deurs personenauto die op dat moment in het bezit was van [medeverdachte 5]. Op het moment van vertrek was [verdachte] kennelijk al op een tevoren afgesproken plek. [persoon 6] en [persoon 5] wisten op dat moment niet beter dan dat zij geld gingen verdienen. [persoon 41] ging tanken en keerde kort daarop terug naar huis. Ze vond het laat om nog naar Amsterdam te gaan. Later die avond vond er in de woning van [persoon 110] een soort krijgsberaad plaats, waarbij [persoon 110], haar man, [persoon 41] en [persoon 50] zelf aanwezig waren. Uit de gesprekken bleek in ieder geval dat [persoon 110] en [persoon 41] op de hoogte waren van wat er die avond of nacht ging gebeuren of op dat moment al was gebeurd, namelijk dat [persoon 6] en [persoon 5] zouden worden omgebracht. [persoon 50] werd bedreigend gemaand dat ze hierover nooit een woord mocht reppen. Ook bleek dat [persoon 110] en [persoon 41] op de hoogte waren van de werkelijke reden dat [roepnaam persoon 6] en [persoon 5] uit de weg moesten worden geruimd.

Nog weer later die avond c.q. nacht kwamen [persoon 42] en [medeverdachte 5] weer thuis op nummer [huisnummer], waar op dat moment [persoon 110], haar man, [persoon 41] en [persoon 50] nog aanwezig waren. [persoon 42] en [medeverdachte 5] zijn met de auto thuisgekomen. [verdachte] was er niet bij. Vervolgens begonnen [persoon 42] en [medeverdachte 5] heel lacherig te vertellen hoe een en ander gebeurd was. Ze vertelden dat zij met [persoon 6] en [persoon 5] naar een plek in de buurt van Amstelveen waren gereden, een plek ergens in de buurt van een boerderij. Op die plek wachtte [verdachte] hen op in de bosjes. Ze vertelden dat [verdachte] een van de Joegoslaven dood wilde schieten maar dat [persoon 42] aan [verdachte] vroeg of hij het mocht doen. In ieder geval zei [persoon 42] dat hij een van de Joegoslaven door het hoofd had geschoten. De andere Joegoslaaf had hen nog gesmeekt om hem niet te doden, maar tevergeefs. Nadat de Joegoslaven waren gedood hebben ze de auto en de dode Joegoslaven met benzine in brand gestoken. cclx

Getuige [persoon 110], de moeder van [persoon 42] en [persoon 41], herkent tijdens een verhoor van haar moeder, mevrouw [persoon 79], op 11 mei 1994, waarbij zij aanwezig is, [persoon 6] en [persoon 5] van getoonde foto's . Zij verbleven enige tijd geleden voor een langere periode als gasten in haar woning.cclxi

Getuige [persoon 41] verklaart op 14 juli 1993 dat zij samen met haar broer [persoon 42] woont op het adres [adres 3]. Een aantal maanden geleden verbleven twee Joegoslavische jongens in deze woning, [persoon 43] en [persoon 44]. Ze zijn daar 2 à 3 weken geweest. Na die 2 à 3 weken waren [persoon 43] en [persoon 44] plotseling verdwenen. Enige tijd later kreeg ze een telefoonrekening van fl 900. Ze denkt dat [persoon 43] en [persoon 44] stiekem naar Joegoslavië hebben gebeld. cclxii Op 10 mei 1994 verklaart ze dat zij op het adres [adres 3] samen met [persoon 42] en [medeverdachte 5], "[medeverdachte 5]", woont. Ze woont twee jaar samen met hem.cclxiii

Volgens getuige [persoon 109] heeft [persoon 42] hem jaren geleden verteld dat hij was betrokken bij de moord op twee Joegoslaven.cclxiv Hij meent zich te herinneren dat [persoon 42] hem dit vertelde voor 1993, maar, gelet op wat hij nu weet, moet het rond 1993 zijn geweest. cclxv [persoon 42] had de Joegoslaven neergeschoten, afgemaakt en in de fik gestoken. Hij was er met een gestolen Opel Kadett heengegaan.cclxvi [persoon 42] vertelde ook dat er iemand achter hem aan was gereden met de benzine om de sporen uit te wissen.cclxvii [persoon 42] vertelde de jongens dat ze die avond een klus zouden doen. Die klus is nooit uitgevoerd want hij heeft ze afgeschoten.cclxviii De eerste kroop uit de auto en zei "why, why, why". De ander zat nog op de achterbank. [persoon 42] vertelde hem dat hij een revolver 38 Special had gebruikt. Het pistool kan een Browning of een FN zijn geweest.cclxix Hij heeft met twee verschillende wapens geschoten.cclxx

Getuige [persoon 111] verklaart in 1997 dat hij sinds februari 1996 een relatie heeft met [persoon 50]. In maart 1996 vertelde ze hem dat ze samen met haar ex-vriend [persoon 42], die woont op de [adres 3], en andere familieleden en kennissen wist van een schietpartij en het in brand steken van lijken. [persoon 42] had twee Joegoslavische jongens leren kennen in het Huis van Bewaring en hen onderdak geboden in de woning van zijn moeder, ook in de [straatnaam adres 3]. [persoon 42], zijn zus, een man met de bijnaam [medeverdachte 5] en [persoon 50] zelf dachten dat de Joegoslaven veel geld hadden. [persoon 50] vertelde dat [persoon 42] een planning had gemaakt om de jongens koud te maken. [persoon 42] is met die jongens in een gehuurde auto en met nog iemand in een andere auto, waarschijnlijk [medeverdachte 5], met die jongens gaan rijden naar een afgelegen pad in Amsterdam bij een snelweg. Ze reden omstreeks 21.30 à 21.45 uur weg. De zus van [persoon 42], zijn moeder, [medeverdachte 5] en [persoon 50] wisten hier van af. Toen [persoon 42] 's avonds thuiskwam had hij in de woonkamer voorgedaan hoe hij ze had afgemaakt. Die jongen zat op zijn knieën buiten naast de auto en had gezegd: "Ik smeek jullie, ik heb geen geld, laat me gaan." [persoon 42] had een paar keer gezegd "laat mij het doen" en ook "de eerste is voor mij". [persoon 42] en [medeverdachte 5] hebben om de revolver gestoeid om de jongens neer te schieten. [persoon 50] vertelde dat [persoon 42] het eerste schot had gelost. Hij had tweemaal afgevuurd en de schoten waren in het hoofd van de jongen terechtgekomen. Hij was op slag dood geweest. De tweede persoon was door [medeverdachte 5] neergeschoten. Nadat de jongens waren neergeschoten zijn de lijken in de auto gezet, overgoten met benzine en in brand gestoken. [persoon 42] en [medeverdachte 5] zijn vervolgens in een andere auto naar de woning van [persoon 42] of zijn moeder teruggereden.cclxxi Bij de moorden is ook ene [persoon 112] betrokken. cclxxii [persoon 50] noemde [persoon 42], [medeverdachte 5], [persoon 112], [persoon 113] en zichzelf.cclxxiii

Nadat het verhoor van [medeverdachte 2] als getuige op 17 december 2007 was beëindigd, heeft hij ten overstaan van de verbalisanten het volgende verklaard:

"Dat ding staat uit hè? Ik kan u meer vertellen. Ik heb het gehoord van [verdachte]. Ik ben er zelf niet bij geweest. Onder andere heeft hij mij verteld (...) over die jongens uit Den Haag. Hij heeft mij nog meer verteld, maar daar wil ik op papier niet over praten. Dan heb ik geen leven meer, want ze weten me te vinden."

Daarop toonden verbalisanten [medeverdachte 2] een krantenartikel uit de Telegraaf van 2 april 1993, met een foto van een uitgebrande auto en daarvoor een stoffelijk overschot en de titel "mogelijk weer een lugubere afrekening". [medeverdachte 2] reageerde hierop als volgt:

"Dat bedoel ik nou. [verdachte] heeft mij de dag erop dit krantenartikel laten zien. Ik ben kwaad op [verdachte] omdat hij mij dingen heeft gezegd in vertrouwen. Dingen die hij kennelijk daarna ook tegen [medeverdachte 7] heeft gezegd."cclxxiv

1.4 OVC-gesprek [medeverdachte 5]

In OVC-gesprekken tussen [medeverdachte 5] en zijn broer [persoon 114] op 12 en 24 december 2007, een maand na de bekentenis van [persoon 42] bij de politie, wordt het volgende gezegd:

Gesprek van 12 december 2007:

(...)

[medeverdachte 5]: "...die gozer heb bekend dat ie het alleen heb gedaan."

[persoon 114]: "Ja?"

[medeverdachte 5]: "Ja"

[persoon 114]: "Hoe weet je dat dan?"

[medeverdachte 5]: "Ja omdat ik alle stukken heb toch ... (onverstb.) ... die [persoon 115]..."

[persoon 114]: "Hé, kom hier ... praat hier...praat hier..."

[medeverdachte 5]: "Die [persoon 115] heb me goed geholpen weet je."

[persoon 114]: "Ja"

[medeverdachte 5]: "Dus ik laat al het geld zitten. Maar luister. Ken iemand die vijf ruggen naar hem toebrengen voor die kankerhoer, zodat ze d'r bek dicht houdt. Dat moet echt snel gebeuren."

(...)

[medeverdachte 5]: "Je hebt toch zijn nummer? Of [persoon 116], geef het aan [persoon 116] en hij brengt het, dat is beter. Ik wil niet dat jij het doet".

(...)

[medeverdachte 5]: "Die vijf"

[persoon 114]: "Vijf naar [persoon 116]"

(...)

[medeverdachte 5]: "Kleine, laat ze alstublieft die vijf brengen, zo snel mogelijk"

[persoon 114]: "Ja"

[medeverdachte 5]: "Want, eh, want [persoon 41] heb helemaal niks gezegd weet je"

[persoon 114]: "Nee, okay"

[medeverdachte 5]: "Laat hem wel geven voor ehh"

(...)

[persoon 114]: "Gewoon voor die ex toch?"

[medeverdachte 5]: "Ja"

(...) cclxxv

Gesprek van 24 december 2007:

(...)

[persoon 114]: "Is het nou voor die ex of voor die gozer?"

[medeverdachte 5]: "Ja, voor die ex, maar dat is hetzelfde toch?"

(...)

[medeverdachte 5]: "Maar laat [persoon 116] het echt duidelijk zeggen hè. Dat is heel belangrijk. Ja, die andere gaat dood. Ik hoop dat ie morgen dood gaat."

(...) cclxxvi

1.5 Telecom

Van een aantal in dit vonnis genoemde telefoonnummers zijn verkeersgegevens opgevraagd over de periode rondom de onderhavige liquidatie. De integrale verkeersgegevens zijn weergegeven op zogenaamde printlijsten. Het openbaar ministerie heeft ter terechtzitting een visuele presentatie verzorgd van alle verkeersgegevens van relevante toestellen van 18, 19 en 20 april, waarbij een hand-out aan de rechtbank en de verdediging is overgelegd. Deze hand-out wordt als bijlage 2 aan dit vonnis gehecht en de inhoud daarvan wordt hier als integraal ingelast beschouwd.

De rechtbank stelt op basis van de printlijsten vast dat de in de hand-out verwoorde verkeersbewegingen op genoemde data hebben plaatsgevonden.

2. Bespreking bewijsverweer

Bruikbaarheid verklaringen getuige [persoon 50]

De verdediging heeft betoogd dat de verklaringen van [persoon 50] dienen te worden uitgesloten voor het bewijs daar zij - kort gezegd - wisselend, tegenstrijdig en meerdere malen niet de waarheid zou hebben verklaard. Dit verweer wordt afgewezen. [persoon 50] is als getuige meerdere malen intensief ter terechtzitting gehoord. Tijdens deze kritische verhoren, waarbij door de raadsman van [medeverdachte 5] op punten de grenzen van het fatsoen werden overschreden, bleef [persoon 50] naar het oordeel van de rechtbank overwegend eenduidig verklaren, ook in het licht van de pas na afronding van de eerste zittingsverhoren vrijgekomen verklaring van [persoon 50], afgelegd bij de toenmalige CID (thans CIE) in 1996. Noemenswaardige uitzondering hierop vormt enkel hetgeen [persoon 50] heeft verklaard over de aanwezigheid van [verdachte] bij de nachtelijke samenkomst in het huis van moeder [persoon 42], waarbij volgens haar verslag werd gedaan van de zojuist uitgevoerde liquidatie. Op dit (inhoudelijke) punt heeft [persoon 50] inderdaad wisselend verklaard. De rechtbank zal met name uitgaan van de verklaring van [persoon 50] zoals afgelegd in 1996. Aan de inhoud van deze op punten gedetailleerde verklaring wordt door de rechtbank meer waarde gehecht, nu deze aanzienlijk korter op het delict is afgelegd dan haar latere verklaringen en [persoon 50] zich daarin bovendien ook zelf belast door toe te geven dat zij vooraf op de hoogte was van de moordplannen. De beweerdelijk moeizame verhouding van [persoon 50] met de familie [persoon 42], wat daar ook van zij, doet naar het oordeel van de rechtbank niet af aan de geloofwaardigheid van deze verklaring uit 1996.

3. Beschouwing rechtbank

Op grond van de hiervoor aangehaalde feiten en omstandigheden acht de rechtbank bewezen dat [medeverdachte 5], [persoon 42] en [verdachte], tezamen en in vereniging, [persoon 6] en [persoon 5] hebben vermoord.

Aanvankelijk werd [persoon 42] naast [verdachte] en [medeverdachte 5] door het openbaar ministerie in de zaak Tanta vervolgd. Van [persoon 42] was toen al bekend dat hij leed aan de progressieve en uiteindelijk dodelijke ziekte van Huntington. Vanwege zijn in verband met deze ziekte onomkeerbaar slechter wordende gezondheidstoestand, heeft de rechtbank bij beschikking van 24 september 2009 de zaak tegen [persoon 42] beëindigd op grond van artikel 36 Sv.

De betrokkenheid van [medeverdachte 5] blijkt primair uit de verklaringen van [persoon 50], [persoon 21], [persoon 111], [medeverdachte 7], [persoon 42] en het OVC gesprek met zijn broer [persoon 114]. De rechtbank leidt de betrokkenheid van [persoon 42] primair af uit de verklaringen van [persoon 50], [persoon 109], [persoon 111] en [persoon 42] zelf. De getuigen [persoon 50], [persoon 21], [persoon 42], [medeverdachte 7] en [medeverdachte 2] verklaren tot slot over de betrokkenheid van [verdachte]. De verklaringen worden voorts ondersteund door de telecomgegevens en de overige onderzoeksgegevens, waaronder de algemene bewijsmiddelen als opgesomd in hoofdstuk 3.1. Uit dit alles, in onderlinge samenhang beschouwd, leidt de rechtbank de volgende gang van zaken af.

In 1993 gingen [verdachte] en [medeverdachte 5] intensief met elkaar om. [medeverdachte 5] woonde in die periode bij zijn vriendin [persoon 41] in de [adres 3] te [plaats]. [verdachte] kwam hier ook over de vloer. De broer van [persoon 41], [persoon 42], had tijdens zijn verblijf in de gevangenis in 1992 kennis gemaakt met de eveneens gedetineerde [persoon 6] en [persoon 5], door diverse betrokkenen ook wel "[persoon 44]" en "[persoon 43]" of "[persoon 48]" genoemd. Na het einde van hun detentie in februari 1993 kregen deze Joegoslaven onderdak bij [persoon 41]. Er ontstonden vervolgens problemen tussen de Joegoslaven enerzijds en [persoon 42], [persoon 41] en [medeverdachte 5] anderzijds. Over de aard van de problemen zijn de diverse getuigen niet eenduidig. Dat er spanningen waren blijkt ook uit de telefonische mededeling uit die periode van [persoon 5] aan vriendin [persoon 105] dat hij met [persoon 6] in een huis zat waar het niet veilig was. De problemen waren voor [persoon 42], [medeverdachte 5] en [verdachte] aanleiding om de Joegoslaven te liquideren.

De nacht voor de liquidatie werd er bij een viaduct in de omgeving van de plaats delict proefgeschoten met een van de moordwapens. De rechtbank gaat er, tegen de achtergrond van hun gebleken rol in de daadwerkelijke liquidatie, vanuit dat hierbij [verdachte] en/of [medeverdachte 5] betrokken is/zijn geweest, daar zij als gebruiker van de *[eindcijfers telefoonnummer 5] hebben te gelden, en deze telefoon kort voor het proefschieten in Amsterdam uitpeilde, om vervolgens de plaats van het proefschieten gepasseerd hebbend, kort nadien uit te peilen in Vinkeveen.

Op 31 maart 1993 hebben de Joegoslaven in ieder geval nog tot 19.15 uur verbleven op de [straatnaam adres 3], getuige het contact dat op dat tijdstip vanaf de huislijn van nr. [nummer] is gezocht met iemand in Joegoslavië. Rond 21.30 uur zag [persoon 50] [persoon 42], [medeverdachte 5] en de Joegoslaven vervolgens in de auto van [medeverdachte 5] richting Ouderkerk aan de Amstel vertrekken. Dit tijdstip van vertrek laat onverlet de mogelijkheid dat [medeverdachte 5], zoals door hem aangevoerd, kort hiervoor de om 17.00 uur aangevangen bekerwedstrijd tussen Feyenoord en Ajax in Rotterdam zou hebben bezocht.

Tussen 21.55 en 23.55 uur is in Amsterdam de op de plaats delict aangetroffen Opel Kadett gestolen. Opvallend is dat de *[eindcijfers telefoonnummer 5], die die dag tot dat moment bij [verdachte] lijkt te zijn, in die periode uitpeilt in de buurt van de diefstal. Uiteindelijk zijn alle betrokkenen met meerdere auto's naar de plaats delict in Ouderkerk aan de Amstel gereden. Ook [verdachte] was daar aanwezig, zo blijkt uit diverse getuigenverklaringen, ondersteund door de telecomgegevens, waaruit valt af te leiden dat de *[eindcijfers telefoonnummer 5] kort voor de moord uitpeilde in de buurt van de plaats delict.

Op de afgelegen en verlaten parkeerplaats bij de Ouderkerkerplas zijn de Joegoslaven vervolgens vermoord met twee verschillende wapens. [persoon 6], die op de achterbank zat, van buiten de auto met het pistool, [persoon 5] naast de auto met het pistool en de revolver. Uit verschillende bronnen komt naar voren dat één van de slachtoffers nog heeft gesmeekt om zijn leven, waarbij hij op zijn knieën zat. De rechtbank leidt hieruit af dat dit [persoon 5] moet zijn geweest die buiten de auto in een hierbij passende houding werd aangetroffen. Wie de schoten hebben afgevuurd kan de rechtbank niet vaststellen, daarover zijn de verklaringen niet eensluidend. Wel gaat de rechtbank er gelet op deze verklaringen, de situatie op de plaats delict, en het feit dat er met twee verschillende wapens is geschoten, waarbij één slachtoffer door beide wapens is geraakt, vanuit dat er uit het groepje [persoon 42], [verdachte] en [medeverdachte 5] door minstens twee is geschoten.

De slachtoffers en de Opel Kadett zijn na de schoten met benzine overgoten en in brand gestoken. Dit zal rond 1.00 uur zijn geweest, gelet op de waarnemingen van een buurtbewoner en de staat van de auto bij het aantreffen om 2.00 uur. [medeverdachte 5], [persoon 42] en [verdachte] hebben vervolgens de plaats delict verlaten. [verdachte] ging naar [plaats], hetgeen ook wordt gesteund door de telecomgegevens, daar waar blijkt dat de *[eindcijfers telefoonnummer 5] op 1 april om 9.15 uur "wakker wordt" in [plaats]. [medeverdachte 5] en [persoon 42] keerden terug naar [plaats]. Aldaar hebben zij verslag van de moordpartij gedaan aan in ieder geval moeder [persoon 42], [persoon 41] en [persoon 50], die, zo volgt uit de verklaring van laatstgenoemde, al vooraf van de moordplannen op de hoogte waren. Daar past ook bij dat er tussen de huislijn van de [adres 3] en de *[eindcijfers telefoonnummer 5] een klein uur voor de liquidatie belcontacten zijn geweest en dat de huislijn een klein uur na de liquidatie meerdere malen contact heeft gezocht met de semafoon van [medeverdachte 5].

Zoals uit het voorgaande volgt dragen de verklaringen van [persoon 42] bij aan de bewijsvoering. [persoon 42] geeft er in zijn relaas over de feitelijke gang van zaken, tegen de achtergrond van de overige onderzoeksgegevens, immers blijk van over gedetailleerde en overtuigende daderkennis te beschikken, met name ten aanzien van de gebruikte wapens en het feit dat één van de slachtoffers nog heeft gesmeekt om zijn leven. Daar waar [persoon 42] echter heeft verklaard dat hij de liquidatie geheel alleen zou hebben uitgevoerd, een visie die door de verdediging is omarmd, gaat de rechtbank daaraan voorbij. Op dit punt heeft [persoon 42] naar het oordeel van de rechtbank aanwijsbaar kennelijk leugenachtig verklaard, teneinde, zo begrijpt de rechtbank, te verhullen dat ook [medeverdachte 5] en [verdachte] bij het delict betrokken waren. Zo heeft [persoon 42] verklaard dat hij in de avond van 30 maart 1993, een dag voor de liquidatie, tevergeefs met de Joegoslaven op de plaats delict is geweest. [persoon 42] zou de wapens bij zich hebben gehad en daarmee niet hebben geschoten. Dat dit niet waar kàn zijn volgt uit het gegeven dat er die avond is proefgeschoten met het bij de liquidatie gebruikte pistool en het feit dat die avond ten tijde van dit proefschieten vanuit de [straatnaam adres 3] telefonische contacten zijn geweest met Joegoslavië en een op [persoon 5] terug te voeren nummer in Duitsland, zodat er vanuit mag worden gegaan dat laatsgenoemde en [persoon 6] op dat moment niet op de plaats delict maar in Den Haag waren. Verder heeft [persoon 42] over de diefstal van de Opel Kadett, en dan met name op het punt van het tijdstip daarvan en de wijze van openbreken, dermate uiteenlopend verklaard, dat onaannemelijk is dat [persoon 42] voor de uitvoering hiervan (alleen) heeft zorg gedragen. Ook over de precieze toedracht op de plaats delict vertoont de verklaring van [persoon 42] een cruciale lacune, erop duidend dat hij aldaar niet de enig aanwezige dader was. Hij heeft immers verklaard dat hij [persoon 6], die op de achterbank zat, vanaf de bestuurderstoel zou hebben doodgeschoten, waar onderzoek heeft uitgewezen dat [persoon 6] van buiten de auto is doodgeschoten. Tot slot is ook het relaas van [persoon 42] over de wijze waarop hij de plaats delict alleen zou hebben verlaten zeer wisselend en onnavolgbaar. Op grond van het voorgaande gaat de rechtbank er bij de duiding van de verklaringen van [persoon 42] vanuit dat hij tijdens de voorbereiding, de uitvoering alsook daarna niet alleen heeft gehandeld.

Het voorgaande in onderlinge samenhang beschouwd, maakt dat de rechtbank concludeert dat wettig en overtuigend bewezen kan worden geacht dat [persoon 42], [verdachte] en [medeverdachte 5], tezamen en in vereniging, [persoon 6] en [persoon 5] hebben vermoord. Wie van hen op de plaats van het delict daadwerkelijk hebben geschoten, kan daarbij in het midden blijven nu de voor medeplegen vereiste innige en nauwkeurige samenwerking in voldoende mate is komen vast te staan.

3.3 OPA

1. Vaststelling feiten

1.1 Plaats delict

Situatie en onderzoeksgegevens plaats delict

Op maandag 19 april 1993 omstreeks 21.45 uur krijgt de politie van het politiebureau Linnaeusstraat te Amsterdam opdracht om naar de Joan Muyskenweg te Amsterdam te gaan. Aldaar zou ter hoogte van het Altea Hotel op de inzittende van een blauwe personenauto zijn geschoten.cclxxvii

De Joan Muyskenweg ligt parallel aan de Rijksweg A2, de snelweg. Langs de Joan Muyskenweg, tegenover de snelwegzijde, staan diverse bedrijfspanden. Ter hoogte van die bedrijfspanden bevindt zich een parallelweg.cclxxviii Ter plaatse ziet de politie op de parallelweg, ter hoogte van het Altea Hotel, nabij de Utrechtsebrug, een geparkeerde personenauto staan. Het betreft een Ford Escort met kenteken [kenteken 2]. Op de bestuurdersstoel zit een man voorovergebogen, zijn kleding geheel besmeurd met bloed. De gewonde man, [persoon 10], geboren op [1955], wordt overgebracht naar het V.U. ziekenhuis te Amsterdam, alwaar hij op 19 april 1993 om 23.40 uur overlijdt.cclxxix [persoon 10] blijkt door ten minste vier en ten hoogste vijf kogels te zijn getroffen. Er worden in- en doorschotverwondingen aangetroffen in de rechterwijsvinger, de linkerbovenarm, het voorhoofd, het rechterjukbeen en de rechterschouder. Er zijn vier kogels aangetroffen. Zeer ernstig schedel- en hersenletsel ten gevolge van de schotverwonding op het voorhoofd heeft de dood ten gevolge gehad.cclxxx Volgens de deskundige wijst de inschotbeschadiging in het voorhoofd op een schootsafstand tussen de 25 en 100 cm.cclxxxi

De Ford Escort stond langs het trottoir met de achterzijde in de richting van de Utrechtsebrug schuin tegenover de inrit van het Altea Hotel. De rechter portierruit was vernield en het linkerportier stond wijd open. Op het trottoir ter hoogte van het rechter voorportier lagen op enige afstand van elkaar 2 hulzen, één met het bodemstempel FN 9 mm PAR en één met het bodemstempel H&F 9 mm Luger. Voorbij de voorkant van de auto lag een patroonhuls met het bodemstempel H&F 9 mm Luger.cclxxxii Op een afstand van 22 meter vanaf de achterzijde van de Ford Escort lag midden op het trottoir tussen de voorkant van een daar aan de brugzijde (de rechtbank begrijpt: Utrechtsebrug) geparkeerde autobus en een bestelbus een patroonhuls met het bodemstempel FN 9 mm.cclxxxiii De technische rechercheurs concluderen op grond van het sporenbeeld dat het vrijwel zeker is dat de schutter aan de rechterzijde op enige afstand van het voertuig ter hoogte van het rechterportier stond.cclxxxiv

Door de deskundige is vastgesteld dat de hulzen afkomstig zijn van pistoolpatronen kaliber 9 mm Parabellum. Ook de vier aangetroffen kogels, drie in het lichaam van [persoon 10] en één op de vloer in het ziekenhuis, zijn van kaliber 9 mm Parabellum. De hulzen met bodemstempel FN 9 mm zijn afgeschoten met één en hetzelfde semi/automatisch werkend wapen. De twee hulzen met bodemstempel H&F 9 mm Luger zijn afkomstig uit één en hetzelfde machinepistool, merk Uzi.cclxxxv

Op de straat tussen de voorzijde van voornoemde autobus en de bestelbus wordt, ongeveer ter hoogte van een de in die buurt op de stoep gevonden huls, een sigarettenpeuk aangetroffen.cclxxxvi De verbalisant die de peuk veiligstelde kan zich in 2008 de toestand van de peuk niet meer herinneren. Wel is het volgens hem gebruikelijk om tijdens dergelijke onderzoeken peuken en andere eventuele sporen zodanig te selecteren dat de op het oog meest verse en ongeschonden exemplaren worden veiliggesteld en onderzocht.cclxxxvii Volgens door de recherche bij het KNMI ingewonnen informatie over het weer op 18 en 19 april 1993 is er op 18 april 1993 van 13.10 uur tot 19 april 1993 2.35 uur 12 millimeter neerslag gevallen. Op 19 april 1993 viel er tussen 3.00 en 7.30 uur 4 millimeter en tussen 13.00 en 15.15 uur ongeveer 0,05 millimeter neerslag.

Het op de peuk achtergebleven DNA kan afkomstig zijn van [medeverdachte 2]. De kans dat een willekeurig gekozen persoon hetzelfde DNA-profiel heeft als dat van het spoor op de peuk wordt geschat op kleiner dan één op één miljard.cclxxxviii

Ooggetuigen

Getuige [persoon 118] heeft verklaard dat hij op 19 april 1993 werkzaam was in het Altea Hotel. Die dag bevond hij zich om ongeveer 21.45 uur op de eerste verdieping van het hotel toen hij kort achter elkaar een vier- of vijftal knallen hoorde. Hij liep naar het raam vanwaar hij in de richting van de Utrechtsebrug uitzicht had op de parkeerplaatsen. Dat was de plaats waar hij de knallen meende te horen. Hij zag twee mannen met versnelde pas richting de Utrechtsebrug lopen. Tussen de knallen en het weglopen zaten ongeveer enige seconden.cclxxxix

Getuige [persoon 119], taxichauffeur, heeft op 19 april 1993 verklaard dat hij die avond met zijn taxi op weg was naar het Altea Hotel. Toen hij op de Joan Muyskenweg de parallelweg opdraaide, zag hij als eerste voertuig een bus staan, met de neus in de richting van de stad. Aan de achterzijde van deze bus stond een tweetal mannen. In het voorbijrijden keek [persoon 119] beide mannen vanaf een afstand van ongeveer vijf meter recht in het gezicht aan. Vervolgens parkeerde hij zijn taxi op de taxistandplaats vlak voor de ingang van het hotel. Kort daarna hoorde hij ongeveer tien schoten, harde knallen, heel kort achter elkaar en nagenoeg tegelijkertijd glasgerinkel. Hij zag op een afstand van 15 en 20 meter een geparkeerde auto staan. Aan de passagierszijde, op het trottoir, stond een man met één of twee armen gestrekt in de richting van het portier van de auto. [persoon 119] denkt dat de man een voorwerp in handen had want hij zag vuurflitsen en begreep dat er werd geschoten. Hij zag dat de man op een gegeven moment bukte, waarna hij nogmaals twee of drie harde knallen hoorde. Deze klonken doffer en de periode tussen de knallen was langer. Hierna zag hij de man samen met een man die hij nog niet bij de auto had gezien wegrennen richting de Utrechtse brug. Beide mannen had [persoon 119] eerder gezien bij de bus. De persoon die volgens [persoon 119] heeft geschoten was een blanke man van ongeveer 25-30 jaar oud, van ongeveer 180 cm, met een tenger postuur, een smal gezicht en donker, volgens hem zwart haar in een staartje. De tweede man was volgens [persoon 119] van Indonesische afkomst, ongeveer 5 cm korter dan de eerste man . Hij had een boller gezicht en was wat forser van postuur. Hij had donker kort geknipt haar. [persoon 119] schatte hem op 25 tot 30 jaar oud.ccxc

Op 24 april 1993 zijn op aanwijzingen van getuige [persoon 119] door een portrettekenaar twee compositietekeningen gemaakt.ccxci

1.2 Verklaringen verdachten en overige getuigen

[medeverdachte 2] heeft als verdachte bij de politie verklaard dat hij de plaats delict niet kent en daar ook nooit is geweest.ccxcii

Getuige [persoon 129] heeft verklaard dat zijn zoon [medeverdachte 2] in 1993 omging met een groepje jongeren in Vinkeveen en daarbij behoorden ook [verdachte], [medeverdachte 9] en ene [medeverdachte 5].ccxciii

[medeverdachte 10] heeft als verdachte ter terechtzitting verklaard dat ze op 19 april 1993 in de middag in de woning van haar ouders heeft gebeld met [persoon 10]. Haar ouders, zus en kinderen waren ook in de woning aanwezig. Ze sprak toen telefonisch met [persoon 10] over een ontmoeting tussen beiden die avond om 21.30 uur bij het Altea-hotel. Er is geen contact meer tussen beiden geweest. Ze is rond 17.00 uur naar de woonboot gegaan. De volgende ochtend, ze denkt rond een uur of tien, maakte [persoon 51] haar wakker. Hij zei: "weet je wie er doodgeschoten is? [persoon 10]". Er had iemand gebeld. Verder heeft [medeverdachte 10] onder meer verklaard dat ze in 1993 [persoon 130] kende. Zij werkte ook in de Stoofsteeg. [persoon 130] kende ook [persoon 10].ccxciv

[medeverdachte 10] heeft als getuige in 1993 verklaard dat het telefoongesprek met [persoon 10] vanuit de woning van haar ouders in de middag, rond 15.30 uur, was. Ook noemde ze 16.00 uur als mogelijk tijdstip.ccxcv

Getuige [persoon 131], de moeder van verdachte [medeverdachte 10], heeft in 1993 verklaard dat haar dochter op 19 april 1993 bij haar op bezoek was. Ook haar man en andere dochter met kinderen waren thuis. Op een gegeven moment kreeg [medeverdachte 10] een telefoontje van [persoon 10]. [medeverdachte 10] heeft haar moeder na dit gesprek verteld dat zij en [persoon 10] een afspraak hadden gemaakt bij het Altea hotel te Amsterdam.ccxcvi

Getuige [persoon 132], de broer [van] het slachtoffer, verklaart dat [persoon 10] die avond met [medeverdachte 10] had afgesproken.ccxcvii

Getuige [persoon 133] heeft verklaard dat hij in 1993 's nachts, nadat hij om twee of drie uur door de politie gebeld was, met [persoon 132] is meegegaan naar het politiebureau waar ze te horen kregen dat [persoon 10] was doodgeschoten. [persoon 132] vertelde [persoon 133] toen dat hij [persoon 10] die middag nog bij zijn ouders had ontmoet en [persoon 10] toen daar verteld had dat hij die avond een afspraak had met [medeverdachte 10]. Die afspraak was bij het bewuste hotel. [persoon 132] had in het ziekenhuis als eerste reactie gezegd dat ze [medeverdachte 10] dan ook doodgeschoten moesten hebben. Dit bleek niet het geval te zijn.ccxcviii

Getuige [persoon 51], partner van [medeverdachte 10], heeft verklaard dat hij op 20 april 1993 in de ochtend is gebeld door een kennis, wiens naam hij liever niet noemt, die hem meedeelde dat [persoon 10] was doodgeschoten.ccxcix

Getuige [persoon 130] heeft verklaard dat zij als prostituee had gewerkt in de Stoofsteeg 2 te Amsterdam. [medeverdachte 10] werkte in hetzelfde pandje als zij. Omdat [persoon 130] wist dat [medeverdachte 10] problemen had met [persoon 10], vroeg [medeverdachte 10] haar omstreeks december 1992 of januari 1993 of zij, [persoon 130], wilde gaan informeren wat het moest kosten om [persoon 10] te vermoorden. [persoon 130] is toen naar café De Moezel te Utrecht gegaan en heeft daar deze vraag voorgelegd aan haar toenmalige vriend [persoon 134] en aan [persoon 135]. De mannen vertelden haar dat dat een "ton" moest kosten. [persoon 130] heeft dit aan [medeverdachte 10] verteld. [medeverdachte 10] vond dat te duur. ccc Ongeveer een maand na het gesprek met [persoon 134], kwam [medeverdachte 10] met [medeverdachte 5] op de proppen.ccci [medeverdachte 5] had bij [medeverdachte 10] gewoond en was een vriend van haar zoon.cccii Ze zei dat ze die [medeverdachte 5] probeerde te bereiken om hem te vragen of hij wat voor haar kon doen. Tientallen gesprekken later vertelde ze dat ze [medeverdachte 5] tienduizend gulden had betaald voor spullen die hij nodig had, zoals een pistool en een geluiddemper. Ze vertelde dat [medeverdachte 5] [persoon 10] volgde om hem neer te leggen. In de weken daarna is er vaak over het volgen gepraat. [persoon 130] heeft begrepen dat [medeverdachte 5] [persoon 10] wel een week of drie volgde en dat het steeds niet lukte.ccciii In de vele gesprekken die [persoon 130] met [medeverdachte 10] heeft gevoerd over [persoon 10] is alleen de naam [medeverdachte 5] genoemd als degene die het zou doen, waarmee ze bedoelt vermoorden. ccciv Op de donderdag voor de moord (op maandag) vertelde [medeverdachte 10] aan [persoon 130] dat het op zondag in Breukelen zou gaan gebeuren, omdat ze anders in tijdnood zou komen. [medeverdachte 10] zou in Breukelen met [persoon 10] afspreken, bij een donker pad naar beneden, alwaar [medeverdachte 5] op hem zou wachten. [medeverdachte 10] zou zelf niet naar Breukelen gaan om een alibi te hebben.cccv Omdat de liquidatie op zondag in Breukelen niet door is gegaan, [medeverdachte 10] was volgens [persoon 130] met [persoon 10] naar zijn woning gegaan, moest het volgens [medeverdachte 10] de volgende dag, 19 april 1993, gebeuren.cccvi De donderdag na de moord zei [medeverdachte 10] dat het haar speet dat het toch gebeurd was. Ze vertelde dat het die maandag bij het Altea hotel een noodsprong was. Ze zei: " ze zijn naar het buitenland".cccvii

Getuige [persoon 134] heeft verklaard dat hij in januari of februari 1993 in cafe De Moezel te Utrecht zat samen met [persoon 135]. [persoon 130] was een hoer uit Amsterdam.cccviii [persoon 130] vroeg [persoon 134] hoeveel het zou moeten kosten om [persoon 10] dood te schieten. [persoon 134] zei toen een ton. Die [persoon 130] was een hoertje en werkte toen naast een vriendin van die [persoon 10] in Amsterdam. [persoon 10] scheen die vriendin te slaan of af te persen of zo. [persoon 134] weet nog dat de buurvrouw van [persoon 130] van die [persoon 10] afwilde. Hij kan zich nog wel herinneren dat toen hij [persoon 130] zei dat het een tonnetje ging kosten, [persoon 130] moest overleggen met die buurvrouw van haar of het goed was. Hij heeft nooit meer iets van [persoon 130] gehoord.cccix

Getuige [persoon 135] heeft verklaard [persoon 130] te kennen. Zij is een hoer in de Stoofsteeg te Amsterdam en een kennis van [persoon 134]. Op een avond in maart 1993 zat [persoon 135] in café de Moezel te Utrecht met [persoon 134]. [persoon 130] zocht iemand die tegen betaling [persoon 10] zou vermoorden. [persoon 134] heeft gezegd dat het een ton moest kosten. [persoon 130] vertelde aan [persoon 134] dat zij het moest overleggen. [persoon 135] heeft duidelijk gehoord dat [persoon 130] aan [persoon 134] vroeg of hij iemand wist die [persoon 10] zou kunnen vermoorden.cccx

Getuige [persoon 136] heeft verklaard dat de Indische of Chinese hoer waar [persoon 10] een relatie mee had werkte in de Stoofsteeg op de Wallen. [persoon 136] had haar daar meerdere malen achter het raam zien zitten. [persoon 136] heeft een ruzie tussen die hoer en [persoon 10] gehoord bij [persoon 10] thuis. Hij hoorde die hoer zeggen dat [persoon 10] afstand van haar moest nemen omdat het anders fout zou gaan. Daar hoorde [persoon 136] de hoer toen ook bij zeggen dat ze anders iemand op [persoon 10] af zou sturen.cccxi

Getuige [persoon 137] heeft verklaard dat [medeverdachte 2] in die tijd (de rechtbank begrijpt: 1993) lang haar had.cccxii

Getuige [persoon 16]. heeft verklaard dat hij met [persoon 39] in Spanje over de zaak [persoon 10] heeft gesproken. Dit was in 2000 of 2001. [persoon 39] had hem voor [verdachte] gewaarschuwd. [verdachte] zat samen met [medeverdachte 5] achter de liquidatie op [persoon 10].cccxiii

Getuige [persoon 21] heeft ter terechtzitting verklaard dat hij na december 1994 gedurende een periode van 2 of 3 jaar intensief met [persoon 39] is omgegaan. In diezelfde tijd ging hij ook om met [medeverdachte 5], [medeverdachte 5], en de vader van [verdachte], [persoon 55]. [persoon 21] woonde toen een periode in een woonboot van [persoon 38], een zoon van [persoon 39]. Ook [medeverdachte 5] woonde destijds enige tijd op deze woonboot. In die periode reden [persoon 21], [medeverdachte 5] en [persoon 39] op een gegeven moment in Utrecht, langs de rode brug, bij de prostituees, en toen zei [persoon 39] tegen [persoon 21]: "De enige die nog geld van een prostituee krijgt, is [medeverdachte 5]". Zo ontstond een gesprek waaruit bleek dat [verdachte] en [medeverdachte 5] in Amsterdam iemand hadden geliquideerd op verzoek van een prostituee. Het ging om haar vriend. Zij zouden daar fl 80.000 de man voor krijgen. Wij hebben duizenden gesprekken gehad, maar zoiets blijft hangen. [medeverdachte 5] had dat geld nog tegoed of had het al gehad in verband met deze liquidatie. Omdat de prostituee moest betalen ging [persoon 21] er vanuit dat zij ook de opdrachtgever was. [medeverdachte 5] vertelde in de auto hoe moeilijk het was geweest om weg te komen.cccxiv

Getuige [medeverdachte 7] heeft verklaard dat [verdachte] hem over de zaak Opa verteld heeft toen ze allebei op Wolvenplein in Utrecht vast zaten. [verdachte] heeft [medeverdachte 7] verteld dat hij samen met [medeverdachte 9] deze moord heeft gepleegd. [verdachte] noemde ook de naam van het slachtoffer, [persoon 10]. [verdachte] vertelde dat [medeverdachte 9] in de auto was blijven zitten en dat [verdachte] toen [persoon 10] met behulp van een mitrailleur, getuige meent een uzi, had doorzeefd. [medeverdachte 9] was heel bang geweest. [verdachte] heeft aan [medeverdachte 7] later, toen zij in een bocht bij of op een ringweg, mogelijk de A10 reden, de plek aangewezen waar het gebeurd was. Hij wees richting een plek met aan aantal bedrijven.cccxv Dat kun je vanaf de ring zien. [verdachte] en [medeverdachte 9] zaten beiden bij [medeverdachte 7] op de vleugel in Wolvenplein. Het staat [medeverdachte 7] bij dat [medeverdachte 9] had gereden. [medeverdachte 9] was er in ieder geval bij. [medeverdachte 9] was in paniek.cccxvi In 1994 hoorde [medeverdachte 7] van [verdachte] dat een neefje van [verdachte], de naam wist [medeverdachte 7] toen niet, ook een keer mee was geweest met een liquidatie. In 2005 of 2006 hoorde [verdachte] via [medeverdachte 9] dat het neefje aan het praten was tegen mensen, omdat hij niet met de betrokkenheid bij een liquidatie kon omgaan. Daarna zag [medeverdachte 7] de neef een keer op [straatnaam adres 2]. cccxvii

Verdachte [medeverdachte 9] heeft verklaard dat hij in 1993 voor het bedrijf CP&A werkte en dat hij in verband daarmee een draagbare autotelefoon (ATF) in zijn bezit had. Deze ATF gaf hij buiten het werk om niet aan privé personen mee.cccxviii

1.3 Telecom

Printlijsten

Van een aantal in dit vonnis genoemde telefoonnummers zijn verkeersgegevens opgevraagd over de periode rondom de onderhavige liquidatie. De integrale verkeersgegevens zijn weergegeven op zogenaamde printlijsten. Het openbaar ministerie heeft ter terechtzitting een visuele presentatie verzorgd van alle verkeersgegevens van relevante toestellen van 18, 19 en 20 april, waarbij een hand-out aan de rechtbank en de verdediging is overgelegd. Deze hand-out wordt als bijlage aan dit vonnis gehecht en de inhoud daarvan wordt hier als integraal ingelast beschouwd.

De rechtbank stelt op basis van de printlijsten, vast dat de in de hand-out verwoorde verkeersbewegingen op genoemde data hebben plaatsgevonden.

In aanvulling op de printlijsten blijkt uit het onderzoek naar de verkeersgegevens dat de *[eindcijfers telefoonnummer 5] op 19 april 1993 om 10.56 en 12.53 uur contact heeft gezocht met [persoon 96], vervolgens om 12.58 en 13.00 uur met [persoon 97] en daarna om 14.45 uur met de telefoon van [café], op naam van [persoon 96].cccxix

Getuigen in verband met de verkeersgegevens

Getuige [persoon 51] jr. heeft verklaard dat hij [medeverdachte 5] nooit aan de telefoon heeft gehad.cccxx

Getuige [persoon 40] heeft verklaard dat hij na 1 maart 1993 [medeverdachte 5] niet meer aan de telefoon heeft gehad.cccxxi

Getuige [persoon 138], zus van [medeverdachte 10], heeft verklaard dat zij op de dag dat [persoon 10] werd doodgeschoten aanwezig was in de woning van haar moeder. [medeverdachte 10] was daar ook, alsmede haar vader en moeder en de dochter of dochters van getuige. Verder was er niemand aanwezig. [persoon 138] is er getuige van geweest dat [medeverdachte 10] die middag met de telefoon van haar moeder een gesprek voerde met [persoon 10]. [medeverdachte 10] vroeg of getuige niet even met [persoon 10] wilde spreken en getuige heeft toen daadwerkelijk even met [persoon 10] gesproken.

[persoon 138] weet niet of [medeverdachte 5] in die tijd een telefoon had. Ze heeft hem nooit gebeld. Zij heeft ook nooit een telefoonnummer van [medeverdachte 5] gehad. Ook haar ouders hebben niet naar de autotelefoon van [medeverdachte 5] gebeld. [persoon 99] weet niet dat er op 19 april 1993 's middags vanuit de vaste telefoonlijn van haar ouders is gebeld met de autotelefoon *[eindcijfers telefoonnummer 5]. Zij en haar ouders hebben het nummer in ieder geval niet gebeld.cccxxii

1.4 Overige onderzoeksbevindingen

Bij een huiszoeking in de woning van [medeverdachte 2] aan de [adres 26] te [plaats] op 26 mei 2008 werd onder andere in de slaapkamer onder een nachtkastje een briefje aangetroffen met daarop persoonlijke aantekeningen, waaronder de volgende:

bellen maandag ? advocaat die mij terzijde staat ? [persoon 139]

geen beperkingen + tijdschriften.

verlof tijdens ziekte/sterfte familie 1e graad

schulden worden voor mij afgelost

helft straf uitzitten 6 jr. ? afgezonderd en beschermd

getuigenbeschermingsprogramma, nieuwe naam/land/huis/totale anonimiteit, ook in cel

X bedrag na uitzitten straf/2 milj. + maandelijkse toelage ± 1500 euro

alles op papier getekend door gezagdragend persoon - minister? officier justitie?

daderinformatie ? 5 stuks ? 1 nooit betaald + wapens?

------------ reden

2 reden + opdrachtgever

[verdachte] + Pa/[persoon 63] als bonus

[persoon 140]

geen uitweg/radeloos/wroeging/druk/CIE/mijn leven

wat hebben ze ooit voor mij gedaan

nooit naar mij omgekeken

zelf nu niet als ik al 4 mnd aangeef dat het niet lang meer duurt

In de woonkamer werd in de prullenbak een briefje aangetroffen met daarop de tekst:

Maandagmorgen. Lieve allemaal. Fuck you life is too tough for me. Bye bye.cccxxiii

Op verzoek van de politie heeft [persoon 141], voormalig werkgever van [medeverdachte 9] bij CP&A, bij brief van 3 juni 2008 opgaaf gedaan van de ziekmeldingen van [medeverdachte 9] bij CP&A in 1993. Uit deze opgaaf blijkt dat [medeverdachte 9] zich op 19 april 1993 heeft ziek gemeld, waarna hij zich op 20 april 1993 weer beter meldde.cccxxiv

Over een op 7 mei 1993 opgenomen telefoongesprek heeft getuige [persoon 142], nadat zij het gesprek had beluisterd, verklaard dat zij daarbij haar stem en de stem van [medeverdachte 10] herkende. Dit gesprek hield onder meer het volgende in:

"(...)

[persoon 142]: (...) [medeverdachte 10] ze gaan toch niet zich alleen maar op jou storten?

[medeverdachte 10]: Ja, nee, maar dat komt, kijk ik had die dag had ik een afspraak met hem en ja ik weet niet hoe dat gekomen is, maar dat heeft eh [persoon 51] tegen [persoon 132] gezegd.

(...)" cccxxv

Op 8 juli 2008 spreekt [medeverdachte 9] vanuit detentie over de telefoon met [persoon 82]. Nadat [persoon 82] heeft gevraagd of ze gesprekken hebben opgenomen, verloopt het gesprek als volgt:

"(...)

[medeverdachte 9]: Nee, nee het zijn geen gesprekken. (...) er zijn 2 telefoons, die gaan naar die plek toe.

[persoon 82]: Ja

[medeverdachte 9]: En dan gaan ze weer uit mekaar.

[persoon 82]: Ja

[medeverdachte 9]: Enne ... ja, ik zeg tegen hem dat ik die telefoon op dat moment gebruikt heb, want er zijn een paar mensen gebeld, zoals die [persoon 83]. En [persoon 83] zegt, ja ik die [verdachte] niet. Nou ja, iedereen kent iedereen in Vinkeveen, dus eh ... dus ehh ... dat is misschien genoeg om je vast te houden, maar niet om je te veroordelen. (...) Je moet wel ehh ... met feiten komen dat ehh ... dat ik daar gezien ben en eh ... dat ik er iets mee te maken heb.(...)En niet alleen maar dat die telefoon van mij daar toevallig geweest is... (...)" cccxxvi

Op 22 augustus 2008 wordt de voorlopige hechtenis opgeheven van [medeverdachte 9] en [medeverdachte 2].cccxxvii

Op 23 augustus 2008 om 18.17 uur zegt [medeverdachte 10] over de telefoon tegen haar zus [persoon 138] onder meer:

"(...) Nou ze hadden eindelijk de daders te pakken, hup 15 jaar,...en wat denk je, die jongens zijn gewoon gisteren vrijgelaten. (...)"cccxxviii

2. Bespreking bewijsverweren

Compositietekeningen

De verdediging stelt zich op het standpunt dat de compositietekeningen geen bewijswaarde hebben, nu deze een vertaling zijn van de kort daarvoor onder hypnose door [persoon 119] gegeven informatie en een verklaring afgelegd onder hypnose niet kan bijdragen tot het bewijs. Dit geldt volgens de verdediging evenzo voor de na de hypnose hervonden herinneringen, ook wel pseudo-herinneringen genoemd.

Dit verweer wordt verworpen. Juist is dat een onder hypnose afgelegde verklaring volgens vaste jurisprudentie geen bewijswaarde heeft. Uit het proces-verbaal dat ter zake is opgemaakt blijkt evenwel dat de portretten na het hypnoseverhoor op aanwijzingen van [persoon 119] zijn getekend. [persoon 119] stond toen niet langer onder hypnose. In beginsel kan een na hypnose afgelegde verklaring wel bijdragen aan het bewijs. Dit geldt dus ook voor een na hypnose op basis van een mondelinge toelichting van de getuige opgemaakte tekening. Dit is eventueel anders indien er aanwijzingen zijn dat de latere verklaring c.q. mondelinge toelichting is beïnvloed door de eerdere toestand van hypnose. Dat daarvan in onderhavig geval sprake zou zijn, is door de verdediging onvoldoende concreet gemaakt. Opvallend is veeleer dat de tekeningen in lijn zijn met de door [persoon 119] in zijn verklaring van 19 april 1993, derhalve vóór het hypnoseverhoor, gegeven dadersignalementen.

3. Beschouwing rechtbank

Op grond van de hiervoor aangehaalde feiten en omstandigheden oordeelt de rechtbank dat [medeverdachte 10], [verdachte], [medeverdachte 5] en [medeverdachte 2] tezamen en in vereniging [persoon 10] hebben vermoord en dat [medeverdachte 9] daaraan medeplichtig is geweest.

Uit de bewijsmiddelen opgesomd in hoofdstuk 3.1 en de hierna genoemde verklaringen in samenhang met de telecomgegevens en de overige onderzoeksbevindingen, leidt de rechtbank de volgende gang van zaken af.

De verdachten [medeverdachte 5], [verdachte], [medeverdachte 9] en [medeverdachte 2] behoorden in 1993 tot dezelfde vriendengroep, zo blijkt uit de verklaring van [persoon 129]

Uit de verklaringen van [persoon 130] volgt dat [medeverdachte 10] [medeverdachte 5] had ingeschakeld om [persoon 10] te vermoorden en dat [medeverdachte 5] [persoon 10] al drie weken voor de daadwerkelijke liquidatie met dat doel volgde. [persoon 130] had zich ook kort zelf ingelaten met de voorbereidingen van de liquidatie door zich op enig moment op verzoek van [medeverdachte 10] tot [persoon 135] en [persoon 134] te wenden met de vraag hoeveel een liquidatie op [persoon 10] zou moeten kosten, een gang van zaken die is bevestigd door deze [persoon 135] en [persoon 134]. Uit hun verklaringen blijkt dat de vraag van [persoon 130] voortkwam uit problemen die een collega van haar uit de Stoofsteeg ondervond in haar relatie met [persoon 10]. Aan deze collega moest het bedrag van een ton worden doorgegeven. De rechtbank ziet in de verklaringen van getuigen [persoon 136] en met name [persoon 21] een bevestiging van de getuigenissen van [persoon 130]. Op grond van alle verklaringen en onderzoeksgegevens, in onderling verband bezien, gaat de rechtbank ervan uit dat de prostituee waarover [persoon 21] heeft verklaard, [medeverdachte 10] betreft.

In de telecomgegevens ziet de rechtbank steun voor de verklaring van [persoon 130] dat aanvankelijk het voornemen bestond om [persoon 10] een dag eerder, op zondag 18 april 1993 in Breukelen te vermoorden. Rond 18.00 uur op die dag peilen immers gedurende een korte periode gelijktijdig juist die mobiele telefoons (*[eindcijfers telefoonnummer 5] en *[eindcijfers telefoonnummer 14]) in Breukelen uit die een dag later ook ten tijde van de daadwerkelijke liquidatie op de plaats delict zouden uitpeilen. Mobiele nummers die toebehoorden aan [medeverdachte 5] en [verdachte] (*[eindcijfers telefoonnummer 5]) en [medeverdachte 9] (*[eindcijfers telefoonnummer 14]), personen die nu juist door getuigen in verband worden gebracht met de liquidatie op [persoon 10]. Bovendien zijn er op 18 april rond 18.00 uur opvallende contacten, niet alleen onderling, maar ook met het huisadres van [medeverdachte 5] in Den Haag en het huisadres van [medeverdachte 2]. Omdat de *[eindcijfers telefoonnummer 5] reageert op een oproep vanuit de *[eindcijfers telefoonnummer 10] (huislijn [straatnaam adres 3]) op de aan [medeverdachte 5] toe te rekenen semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 20] en, gelet op de contacten van de *[eindcijfers telefoonnummer 14] kort voor 18.00 uur met een exclusief contact van [medeverdachte 9] ([persoon 98]), houdt de rechtbank het er in samenhang met de overige bewijsmiddelen voor dat (in ieder geval) [medeverdachte 5] en [medeverdachte 9] zich op genoemd tijdstip in Breukelen bevonden.

Niet is vast te stellen waarom de liquidatie niet op 18 april 1993 is uitgevoerd. Wel is duidelijk dat [medeverdachte 10] op 19 april 1993 in de middag in de woning van haar ouders heeft gebeld met [persoon 10] en toen met hem een afspraak heeft gemaakt om elkaar die avond om 21.30 uur te treffen bij het Altea hotel te Amsterdam. Dat [medeverdachte 10] een dergelijke afspraak heeft gemaakt leidt de rechtbank af uit de verklaring van [medeverdachte 10] zelf dat zij met [persoon 10] over een ontmoeting om 21.30 bij het Altea hotel heeft gesproken, terwijl ze in een telefoongesprek in mei 1993 met [persoon 142] ook over een dergelijke afspraak rept, alsook uit de verklaring van de moeder van [medeverdachte 10] dat haar dochter na het telefoontje met [persoon 10] zei dat ze een dergelijke afspraak met hem had gemaakt. Deze gang van zaken vindt bovendien bevestiging in de verklaring van [persoon 132], de broer van het slachtoffer, bezien in samenhang met de verklaring van [persoon 133]. Daaruit blijkt dat [persoon 10] ook zelf in de middag aan zijn broer heeft gezegd dat hij die avond met [medeverdachte 10] een afspraak had.

Een belangrijke constatering in dit verband is verder dat [persoon 10], anders dan [medeverdachte 10], ook daadwerkelijk bij het Altea hotel op het afgesproken tijdstip aanwezig was en dat hij daar om ongeveer 21.40 uur is beschoten met dodelijk afloop.

De stelling van de verdediging dat de afspraak tussen [medeverdachte 10] en [persoon 10] niet definitief was wordt, gelet op het voorgaande, terzijde geschoven.

De rechtbank stelt verder vast dat op 19 april 1993 vanuit de woning van de ouders van [medeverdachte 10], om 15.24 uur, gedurende 5 1/2 minuut is gebeld met de *[eindcijfers telefoonnummer 5]. De suggestie van de zijde van [medeverdachte 5] dat de zus van [medeverdachte 10] dit telefoontje gepleegd zou hebben in verband met de was die zij voor hem deed, schuift de rechtbank, mede op basis van hetgeen deze zus hier aanvankelijk zelf over heeft verklaard, als onaannemelijk terzijde. Veeleer is voor de hand liggend dat [medeverdachte 10], die heeft verklaard alleen met [medeverdachte 5] te hebben gebeld en nooit met [verdachte], terwijl de zoons van [medeverdachte 10] hebben verklaard in die periode nooit met [medeverdachte 5] te hebben gebeld, toen met [medeverdachte 5] belde. De rechtbank gaat er, bezien tegen de achtergrond van de verklaringen van met name [persoon 130], [persoon 21] en [persoon 16]., vanuit dat [medeverdachte 10] [medeverdachte 5] die middag telefonisch op de hoogte heeft gesteld van de kort daarvoor gemaakte afspraak met [persoon 10], zodat [medeverdachte 5] wist waar en wanneer hij hem zou kunnen treffen. Hierbij past ook het feit dat de *[eindcijfers telefoonnummer 5] na dit gesprek met [medeverdachte 10] vrijwel direct contact zocht met het bedrijf CP&A, destijds de werkgever van [medeverdachte 9], en de semafoon van [medeverdachte 9] (*[eindcijfers telefoonnummer 13]).

Na de derde semafoonoproep in korte tijd werd de *[eindcijfers telefoonnummer 5] binnen twee minuten gebeld vanaf de huislijn van [medeverdachte 9]. Opvallend is dat de *[eindcijfers telefoonnummer 14] en de huislijn van [medeverdachte 9] met de *[eindcijfers telefoonnummer 5] vanaf dat moment tot het moment van de liquidatie om ongeveer 21:40 uur opvallend veel, te weten dertien respectievelijk tweemaal contact met elkaar hadden, waaronder vier maal (de *[eindcijfers telefoonnummer 14]) in de laatste acht minuten voor het moment van de liquidatie, terwijl de *[eindcijfers telefoonnummer 14] en de *[eindcijfers telefoonnummer 5] op het moment van de liquidatie beiden uitpeilden op de plaats delict via het basisstation Van der Madeweg.

De rechtbank stelt vast dat de gebruikers van de nummers *[eindcijfers telefoonnummer 14] en *[eindcijfers telefoonnummer 5] op dat moment ook fysiek in elkaars nabijheid verkeerden. Waar immers om 20:54 uur nog op een oproep op de *[eindcijfers telefoonnummer 20], de semafoon van [medeverdachte 5], door de *[eindcijfers telefoonnummer 10] (huislijn [straatnaam adres 3]) werd gereageerd met de *[eindcijfers telefoonnummer 5], reageerde op een zelfde oproep van de *[eindcijfers telefoonnummer 10] binnen twee minuten de *[eindcijfers telefoonnummer 14] om 21:41 uur, derhalve ongeveer één minuut na de liquidatie. Daar het hier de *[eindcijfers telefoonnummer 20] betrof, bezien tegen de achtergrond van de verklaringen van [persoon 130], [persoon 21], [medeverdachte 10] en [persoon 16], houdt de rechtbank het erop dat het [medeverdachte 5] was die op de oproep van de *[eindcijfers telefoonnummer 10] reageerde en daarbij eerst gebruik maakte van de *[eindcijfers telefoonnummer 5] en vervolgens van de *[eindcijfers telefoonnummer 14].

Daaruit concludeert de rechtbank voorts dat [medeverdachte 5] kort na de liquidatie kennelijk (tijdelijk) niet de beschikking had over de *[eindcijfers telefoonnummer 5], hetgeen ook wordt ondersteund door de vaststelling dat de *[eindcijfers telefoonnummer 5] om 21:45 uur, twee minuten na het contact tussen de *[eindcijfers telefoonnummer 14] en de *[eindcijfers telefoonnummer 10], belde naar de *[eindcijfers telefoonnummer 14]. De *[eindcijfers telefoonnummer 5] was op dat moment, zo leidt de rechtbank hieruit af, bij [verdachte], over wie hierna meer, die zich na de liquidatie weer van de plaats delict af bewoog.

Ook na de liquidatie onderhielden de *[eindcijfers telefoonnummer 5] en de *[eindcijfers telefoonnummer 14] weer opvallend intensief contact, tot middernacht negen maal. Om ongeveer 22.00 uur lijken de *[eindcijfers telefoonnummer 5] en de *[eindcijfers telefoonnummer 14] weer even bij elkaar te komen. Beide ATF's peilden rond dat moment uit op de Europaboulevard in Amsterdam. Even later, om 22:10 uur, werd op wederom een oproep van de *[eindcijfers telefoonnummer 10] aan de semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 20] niet langer door de *[eindcijfers telefoonnummer 14] geregeerd, maar door de *[eindcijfers telefoonnummer 5]. De rechtbank houdt het er dan ook voor dat [medeverdachte 5] op dat moment kennelijk weer de beschikking had over de *[eindcijfers telefoonnummer 5]. Hij hield de *[eindcijfers telefoonnummer 5] vervolgens ook bij zich. Immers even na elven die avond volgde wederom zo'n *[eindcijfers telefoonnummer 10] - *[eindcijfers telefoonnummer 20] - *[eindcijfers telefoonnummer 5] contact, evenals om 1:00 uur op 20 april 1993. Omdat de *[eindcijfers telefoonnummer 5] vervolgens bij het eerste contact op 20 april 1993 's ochtends om 9:31 uur uitpeilde in de omgeving van de [straatnaam adres 3] in Den Haag, houdt de rechtbank het ervoor dat [medeverdachte 5] de *[eindcijfers telefoonnummer 5] mee naar huis heeft genomen en dat het ook [medeverdachte 5] is geweest die vervolgens om 10:08 uur met de *[eindcijfers telefoonnummer 5] naar de woonboot van [medeverdachte 10] belde en daarbij aan [persoon 53] aan de lijn kreeg.

Op grond van het voorgaande, bezien tegen de achtergrond van de verklaringen van [persoon 130], [persoon 21], [persoon 16]. en [medeverdachte 7], gaat de rechtbank ervan uit dat [medeverdachte 5] op 19 april 1993 's middags na het gesprek met [medeverdachte 10], met [medeverdachte 9] heeft gebeld en met hem heeft gesproken over het plan om die avond [persoon 10] om te brengen bij het Alteahotel. Zij hielden vervolgens nauw contact en bewogen zich beiden naar de plaats delict alwaar zij elkaar hebben ontmoet. De volgende morgen heeft [medeverdachte 5] [persoon 53] telefonisch laten weten dat de opdracht van [medeverdachte 10] was uitgevoerd.

Nadat [medeverdachte 9] ter zitting geen antwoord heeft willen geven op de vraag of hij zijn ATF op 19 april 1993 had uitgeleend is er van zijn zijde bij pleidooi de suggestie opgeworpen dat hij zijn ATF rond het tijdstip van de liquidatie zou hebben uitgeleend en dat aldus zijn betrokkenheid bij de moord op [persoon 10] niet via de *[eindcijfers telefoonnummer 14] uit de verkeersgegevens valt af te leiden. De rechtbank acht dit alternatieve scenario, bij gebreke van een nadere concrete onderbouwing, onaannemelijk en schuift dit ter zijde. Niet alleen kan uit de inhoud van het tapgesprek tussen [medeverdachte 9] en [persoon 82] van 8 juli 2008 worden afgeleid dat [medeverdachte 9] erkent de *[eindcijfers telefoonnummer 14] op het moment van de liquidatie te hebben gebruikt, ook de verkeersgegevens bieden voor dit alternatieve scenario geen ondersteuning. Integendeel, uit deze gegevens blijkt dat de *[eindcijfers telefoonnummer 14] om 18.27 uur contact heeft met [vennootschap persoon 84], een exclusief contact van [medeverdachte 9], dat de *[eindcijfers telefoonnummer 14] ongeveer anderhalf uur voor de liquidatie in Mijdrecht, de woonplaats van [medeverdachte 9], uitpeilt en dat deze binnen een uur na de liquidatie in Amsterdam contact zoekt met [persoon 83], die eveneens als exclusief contact van [medeverdachte 9] moet worden aangemerkt. Weliswaar heeft [medeverdachte 9] ooit verklaard dat hij zijn telefoon destijds buiten het werk niet aan privépersonen meegaf, hetgeen impliceert dat hij die telefoon wel uitleende aan collega's, doch dat daarvan ook op 19 april 1993 sprake is geweest acht de rechtbank gelet op het voorgaande uitgesloten, temeer daar [medeverdachte 9] zich op 19 april 1993 had ziek gemeld bij zijn werkgever.

Het gegeven dat [medeverdachte 9] reeds op 18 april 1993 bij het toen niet uitgevoerde voornemen om [persoon 10] te liquideren betrokken was, er door hem, of in ieder geval in zijn aanwezigheid, rond de liquidatie uitvoerig en uitzonderlijk veel contact is onderhouden met de schutters (*[eindcijfers telefoonnummer 5]), terwijl hij vlakbij de plaats delict aanwezig was en hij zich (in ieder geval) twee minuten na de liquidatie in gezelschap van de bij deze liquidatie zeer nauw betrokken [medeverdachte 5] bevond en uit niets blijkt dat [medeverdachte 9] zich aan de liquidatie heeft onttrokken, wijst er naar het oordeel van de rechtbank, in samenhang met de verklaring van [medeverdachte 7] dat [medeverdachte 9] chauffeur was, op dat [medeverdachte 9] nauw betrokken is geweest bij de liquidatie.

De rechtbank acht voorts bewezen dat ook [verdachte] een belangrijke rol heeft gespeeld bij de liquidatie op [persoon 10] en dat hij ten tijde van de liquidatie op de plaats delict aanwezig was. Dit blijkt niet alleen uit de verklaringen van [persoon 21], [persoon 16]. en [medeverdachte 7], dit volgt ook uit de verkeersgegevens van de *[eindcijfers telefoonnummer 5]. En bovendien voldoet [verdachte] aan één van de twee door getuige [persoon 119] opgegeven signalementen, te weten: een man van Indonesische afkomst van 25 tot 30 jaar oud, ongeveer 5 cm korter dan de andere man, die hij 180 cm schatte. Hij had een boller gezicht, was wat forser van postuur en hij had donker kort geknipt haar.

Ook in ander opzicht wordt de verklaring van [medeverdachte 7] over de betrokkenheid van [verdachte] bevestigd. Hetgeen [verdachte] hem immers vertelde over het gebruik van een Uzi bij de liquidatie, komt overeen met de onderzoeksbevindingen. Verder lijkt het erop dat [verdachte] [medeverdachte 7] vanaf de snelweg inderdaad de juiste plaats delict heeft aangewezen.

Dat getuige [persoon 119] [verdachte] niet in de zogenaamde line-up heeft herkend, acht de rechtbank in het licht van voornoemde concrete feiten en omstandigheden, in onderling verband bezien, niet van zodanig dwingend belang dat daarmee tot een ander oordeel moet worden gekomen.

De rechtbank acht verder bewezen dat [medeverdachte 2], de neef van [verdachte], de andere door getuige [persoon 119] op de plaats delict waargenomen man is geweest. Van [medeverdachte 2] is immers bij de bus waar [persoon 119] kort voor de liquidatie twee mannen waarnam, op een achtergebleven verse peuk een DNA-spoor aangetroffen. De peuk lag op de directe route tussen de plaats waar [persoon 119] de mannen in eerste instantie zag staan en de plaats waar [persoon 10] is vermoord. In de nabijheid van de peuk lag een huls. [medeverdachte 2] heeft voor de aanwezigheid van zijn DNA op die plaats geen enkele verklaring gegeven. Bij de politie heeft hij - kennelijk leugenachtig - ontkend ooit ter plaatse te zijn geweest en voor het overige heeft hij zich slechts op zijn zwijgrecht beroepen. De kans dat het DNA spoor van een willekeurige andere man dan [medeverdachte 2] is, is verwaarloosbaar klein.

De aantekeningen die in 2008 bij [medeverdachte 2] zijn aangetroffen in zijn slaap- en woonkamer duiden er op dat [medeverdachte 2] psychische problemen had en dat hij overwoog om met justitie te gaan praten - of dat had hij dit al had gedaan - in verband met zijn betrokkenheid bij een ernstig delict waarvoor hij een gevangenisstraf van 12 jaar aannemelijk achtte, een strafmaat die betrokkenheid bij een liquidatie bepaald niet uitsluit. Gelet hierop en in het licht van de DNA-match, gaat de rechtbank ervan uit dat de door [medeverdachte 7] genoemde neef van [verdachte], die niet kon omgaan met zijn betrokkenheid bij een liquidatie en die aan het praten was tegen mensen, [medeverdachte 2] betreft en dat bedoelde liquidatie ziet op die van [persoon 10].

De betrokkenheid van [medeverdachte 2] valt ook af te leiden uit de telecomgegevens. Zo wordt er op 18 april rond het cruciale tijdstip van 18.00 uur door de *[eindcijfers telefoonnummer 14] contact gezocht met [medeverdachte 2]. Op 19 april 1993 bevindt [medeverdachte 2] zich tussen in ieder geval 10.56 en 14.45 uur kennelijk in gezelschap van [medeverdachte 5] en/of [verdachte], daar er in die periode met de *[eindcijfers telefoonnummer 5] contact wordt gezocht met [persoon 96] ([café]) en [persoon 97], contacten van [medeverdachte 2]. Om 18.34 uur bevindt [medeverdachte 2] zich vervolgens kennelijk in gezelschap van [medeverdachte 9], daar er op dat moment met de *[eindcijfers telefoonnummer 14] met wederom [persoon 96] ([café]) contact wordt gezocht. Slechts 27 minuten na de liquidatie zoekt de *[eindcijfers telefoonnummer 14] nogmaals contact met [persoon 96] ([café]), evenals om 22.45 uur, hetgeen erop duidt dat [medeverdachte 2] zich ook toen in gezelschap van [medeverdachte 9] bevond.

Nu voorts het door [persoon 119] verstrekte signalement van de door hem waargenomen schutter, mede in het licht van de verklaring van [persoon 51] jr. dat [medeverdachte 2] in die tijd lang haar had, naar het oordeel van de rechtbank [medeverdachte 2] bepaald niet uitsluit, en [medeverdachte 2] de persoon op de compositietekening met lang haar naar het oordeel van de rechtbank heel wel zou kunnen zijn, acht de rechtbank, in samenhang met de overige bewijsmiddelen, bewezen dat [medeverdachte 2] als schutter aan de liquidatie op [persoon 10] heeft deelgenomen.

De conclusie dat [medeverdachte 2] en [medeverdachte 9] als mededaders hebben te gelden van de moord op [persoon 10], wordt tot slot ook ondersteund door het tapgesprek van [medeverdachte 10] met haar zus [persoon 138] van 23 augustus 2008, een dag na de opheffing van de voorlopige hechtenis van [medeverdachte 9] en [medeverdachte 2]. [medeverdachte 10] zegt hierin: "Nou, ze hadden eindelijk de daders te pakken, hup 15 jaar, en wat denk je, die jongens zijn gewoon gisteren vrijgelaten."

De mogelijkheid, zoals aangevoerd door de verdediging, dat de peuk met het DNA van [medeverdachte 2] daarop anders dan door toedoen van [medeverdachte 2] op de plaats delict zou zijn terechtgekomen, bijvoorbeeld via de schoenzool van een ander, moet tegen de achtergrond van het geheel aan bewijsmiddelen tegen [medeverdachte 2] en gelet op de plaats waar de peuk is aangetroffen, het vermoedelijke tijdstip waarop deze daar terecht is gekomen en de kennelijk staat daarvan, in samenhang bezien, als onaannemelijk terzijde worden geschoven.

Op basis van al het voorgaande, in onderlinge samenhang beschouwd, concludeert de rechtbank dat wettig en overtuigend bewezen kan worden geacht dat [medeverdachte 10], [verdachte], [medeverdachte 5] en [medeverdachte 2] tezamen en in vereniging [persoon 10] hebben vermoord. Anders dan het openbaar ministerie acht de rechtbank tevens wettig en overtuigend bewezen dat [medeverdachte 9] daaraan medeplichtig is geweest. Daarbij gaat de rechtbank ervan uit dat werd gehandeld in opdracht van - in ieder geval - [medeverdachte 10]. [medeverdachte 5] heeft deze opdracht aangenomen en vervolgens in nauwe samenwerking met [verdachte] en [medeverdachte 2] voor de uitvoering daarvan zorg gedragen. Zij begaven zich met [medeverdachte 9] naar de plaats delict. [medeverdachte 9] en [medeverdachte 5] bleven op enige afstand, waarbij de rechtbank er vanuit gaat dat [medeverdachte 9] de rol van chauffeur van één van de - naar de rechtbank aanneemt - twee gebruikte auto's had. Deze rol is naar het oordeel van de rechtbank te kwalificeren als 'medeplichtigheid aan de liquidatie'. [verdachte] en [medeverdachte 2] bevonden zich bij de auto van [persoon 10]. [medeverdachte 2] kan naar het oordeel van de rechtbank als de door [persoon 119] waargenomen schutter worden aangemerkt, terwijl, daar er met twee verschillende wapens is geschoten, aannemelijk is dat ook [verdachte] heeft geschoten.

3.4 COBRA

1. Vaststelling feiten

1.1 Plaats delict

Situatie plaats delict

Op 9 mei 1993 omstreeks 00.03 uur kwam er bij de ambulancedienst te Antwerpen een melding binnen dat er personen beschoten waren in een auto aan de Plantin en Moretuslei 32 te Antwerpen.cccxxix Beide slachtoffers zijn overgebracht naar het ziekenhuis, alwaar [persoon 8] overleed op 12 mei 1993 en [persoon 7] overleed op 15 mei 1993. In het hoofd van elk van beide slachtoffers is een "ballistisch projectiel" aangetroffen dat hersenletsel had veroorzaakt. Beide slachtoffers zijn overleden aan hun hersenletsel.cccxxx cccxxxi

In de nabijheid van het voertuig werden 3 hulzen van 9 mm aangetroffen: een op 25 cm. afstand van de bestuurdersdeur en twee in de goot ter hoogte van de scheidingsmuur tussen de panden nr. 26 en nr. 28.cccxxxii

Een buurtbewoner heeft verklaard dat hij op de Plantin en Moretuslei een gele Mercedes zag parkeren. Hij zag twee zwarte mensen staan. Zij waren zeer groot (om en nabij 1.90 meter); de ene iets groter dan de andere. Toen de auto juist geparkeerd was, en voordat de inzittenden de auto verlieten, kwamen de personen naar de auto. Eén van hen ging voor de auto staan en de ander op de rijbaan aan de kant van de bestuurder. Beide personen hebben volgens de buurtbewoner een gebaar gemaakt richting voertuig. In de hand van de persoon op de rijbaan aan de kant van de bestuurder heeft getuige duidelijk een wapen gezien.cccxxxiii

Een andere buurtbewoner heeft verklaard dat hij omstreeks 23.45 uur met zijn dochtertje naar zijn auto liep die bij de Plantin en Moretuslei 8 geparkeerd stond. Er liepen 4 á 5 personen voor hem in de zelfde richting. Volgens getuige waren twee van deze personen zeker "zwarten" en was één van hen zeer groot. De personen spraken met elkaar. Getuige is met zijn dochtertje tussen de twee negers doorgelopen. Getuige heeft zijn auto uit de garage gehaald. Een paar minuten voordat hij het feit bij de politie meldde, kwam hij terug op Plantin en Moretuslei. Hij zag een bebloed persoon liggen naast de gele Mercedes.cccxxxiv

1.2 Verklaringen omtrent het motief en de voorgeschiedenis

Getuige [persoon 56] verklaart dat [persoon 39] vanuit de tachtiger jaren een schuld had van Hfl. 2 mln aan [persoon 7]. Getuige had in 1993 contact met zowel [persoon 7] als [persoon 39], en wist dat [persoon 7] enorme druk op [persoon 39] uitoefende om zijn geld te krijgen, waarbij laatstgenoemde behoorlijk was bedreigd. [persoon 39] speelde het spel mee en betaalde nu en dan relatief kleine bedragen. [persoon 39] was, aldus getuige, slecht van betalen en liet zijn zakenpartners omleggen om niet te hoeven betalen. [persoon 39] zou hier zo Hfl. 150.000,= voor neertellen. Volgens [persoon 56] is [persoon 7] kort voor de moord bij hem geweest en heeft hij [persoon 56] om zijn geld gevraagd. [persoon 7] ging er daarbij van uit dat [persoon 56] en [persoon 39] compagnons waren. [persoon 56] heeft [persoon 39] gewaarschuwd dat [persoon 7] naar hem op zoek was. Volgens getuige was [persoon 39] bang voor [persoon 7]. [persoon 39] werd in en rond 1993 altijd vergezeld door [medeverdachte 5] [medeverdachte 5].cccxxxv

Getuige [persoon 120] heeft verklaard dat [persoon 39] en een ander een schuld van 1,7 miljoen gulden aan het slachtoffer [persoon 7] zou hebben. In 1992 kreeg [persoon 7] geldnood en maakte hij weer werk van de uitstaande schuld. [persoon 7] zou verschillende malen Joegoslaven en Arabieren naar [persoon 39] hebben gestuurd om druk uit te oefenen. Via een tussenpersoon werden ontmoetingen geregeld aan de grens met Nederland, waarbij geld werd overhandigd. Het slachtoffer [persoon 8] zou in de weken voor haar dood meermalen contact hebben gehad met medewerkers van [persoon 39]. Vier weken voor de aanslag moesten [persoon 8] en [persoon 7] naar de grens toe om geld te halen. Ze waren opgewacht door twee donkerhuidige mannen van wie ze Hfl. 6.000,= hadden gekregen.

Op zaterdagavond 8 mei 1993 belde slachtoffer [persoon 8] getuige op. Ze zei hem dat er om middernacht een ontmoeting zou plaatsvinden waarbij een grote som geld zou worden overhandigd. Het ging om de zaak met [persoon 39].cccxxxvi

Uit onderzoek door RRT Utrecht blijkt dat [persoon 7] op 15 april 1993 met [persoon 8] is aangehouden vlak bij de grens met België. [persoon 7] verklaarde van het Novotel in Breda te komen.cccxxxvii

Het slachtoffer [persoon 8] heeft op 31 maart 1993 aan haar zuster, getuige [persoon 121], verteld dat ze voor [persoon 7] naar Nederland moest om er geld voor hem op te halen. Rond die tijd vertelde [persoon 8] dat zij inderdaad voor het geld naar Nederland was geweest. Ze sprak over Breda en Amsterdam.cccxxxviii

Het slachtoffer [persoon 7] heeft getuige [persoon 122] medio april 1993 verteld dat hij nog een grote som geld moest krijgen van een Surinamer in Nederland. Op verzoek van [persoon 7] is getuige 14 dagen voor 13 mei 1993 met [persoon 8] om ongeveer 20.00 uur naar het Nova hotel (de rechtbank begrijpt: Novotel) in Breda gereden. Toen [persoon 8] weer naar de auto kwam, vertelde ze wat Duitse marken te hebben gekregen. Op 8 mei 1993 sprak [persoon 122] [persoon 7]. [persoon 7] zei dat hij deze nacht eindelijk zijn geld zou krijgen van de mensen in Nederland waar [persoon 122] naar toe was gegaan.cccxxxix [persoon 7] had een afspraak met twee mannen.cccxl

Bij doorzoeking van de woning van [persoon 7] aan de [adres 25] 40 te Antwerpen is in een schoenendoos op de slaapkamer aangetroffen een enveloppe, waarop stond geschreven:

Breukelen Loosdrecht Nieuwersluis. Volgens verbalisant betreft dit mogelijk een reisroute naar een oud woonadres van [persoon 39], te weten [adres 21] te [plaats], waar [persoon 39] op dat moment nog belangen had;

[adres 22], volgens verbalisant een oud woonadres van [persoon 39];

[adres 23] (volgens verbalisant het adres van [persoon 56] in [plaats]).cccxli

Bij doorzoeking van de Mercedes waarin de slachtoffers zijn beschoten, werden twee agenda's aangetroffen, inhoudende o.a. [persoon 39] (Cobra) [adres 24] [plaats].cccxlii

Volgens getuige [persoon 123], de zoon van slachtoffer [persoon 7], was [persoon 39] een groot geldbedrag schuldig aan zijn vader. [persoon 123] zegt meerdere keren door zijn vader naar [persoon 39] te zijn gestuurd om geld te halen. [persoon 123] heeft in 1991 wel eens een oosterse jongeman van ongeveer 1.70 m in het Waldorf hotel ontmoet, waar zijn vader toen verbleef. Deze man bracht Hfl. 10.000 voor de vader van [persoon 123]. Getuige zegt dat de man op een foto op p. 23 rechtsboven, volgens het pv relaas van verdachte [verdachte], lijkt op de man die op een motorfiets bij het Waldorf kwam.cccxliii De rechtbank heeft ter terechtzitting van 7 december 2009 geconstateerd dat [verdachte] staat afgebeeld op de foto op pagina 23 van de aldaar overgelegde fotomap.cccxliv

[persoon 39] heeft verklaard in 1991 of 1992 10.000 US dollar aan de zoon van [persoon 7] te hebben gegeven.cccxlv

Getuige [persoon 123] heeft verder zijn vader in april 1993 horen zeggen dat hij over twee of drie weken nog een grote som geld van [persoon 39] zou krijgen. Zijn vader had later met [persoon 8] mensen in Breda ontmoet om nadere afspraken te maken. De vrijdag voor de moord vertelde [persoon 7] aan [persoon 123] dat er mensen vanuit Nederland naar België zouden komen om een ontmoeting te hebben. [persoon 7] had ook contact met ene [persoon 56] uit [plaats]. Het slachtoffer [persoon 7] was erg attent op Nederlandse auto's, omdat hij bang was doodgeschoten te worden.cccxlvi

Getuige [persoon 125] zegt eenmaal met [persoon 123] van [persoon 7] naar het Hilton hotel in Amsterdam te zijn gegaan om geld op te halen voor [persoon 7] in verband met ene [persoon 39]. [persoon 7] vertelde hem dat hij meermalen grote sommen geld van [persoon 39] had ontvangen. [persoon 7] zei dat hij [persoon 39] zou doden als die zijn schuld niet zou betalen. Het ging om een schuld van jaren terug.cccxlvii

1.3 Verklaringen inzake daderschap Cobra

Getuige [persoon 61] heeft verklaard dat [medeverdachte 5] ([medeverdachte 5]) hem heeft verteld over een feit dat zich in Antwerpen had afgespeeld. Een meneer had nog geld tegoed van [persoon 39] (de rechtbank begrijpt: [persoon 39]) en in plaats van die meneer te betalen had [persoon 39] ervoor gekozen om die meneer te laten liquideren, omdat dat goedkoper was. [medeverdachte 5] zou hand- en spandiensten hebben verleend, maar niet mee zijn geweest naar de liquidatie. [medeverdachte 5] heeft getuige verteld dat in ieder geval [bijnaam medeverdachte 6] de liquidatie heeft uitgevoerd. Getuige herinnert zich [bijnaam medeverdachte 6] omdat hij een keer op de boerderij van [persoon 39] is geweest met twee machinegeweren onder zijn jas. Getuige verklaart dat [bijnaam medeverdachte 6] de naam [medeverdachte 6] draagt en herkent verdachte [medeverdachte 6] ter terechtzitting van 11 oktober 2011 als [bijnaam medeverdachte 6], waarbij hij aangeeft op welke punten het uiterlijk van [medeverdachte 6] sinds de jaren 90 is veranderd. [persoon 39] zou opdrachtgever zijn geweest van de liquidatie.cccxlviii [verdachte] zou naar het zuiden zijn meegereden; getuige weet niet of hij ook is meegegaan naar Antwerpen.cccxlix

Getuige [medeverdachte 7] verklaart dat verdachte [verdachte] hem heeft verteld dat hij in de organisatie heeft gezeten van de liquidatie van 2 mensen in Antwerpen. De opdracht kwam van [persoon 39], voor wie [verdachte] destijds volgens getuige samen met verdachte [medeverdachte 5] werkte. Met "werken" bedoelt getuige liquideren. Getuige weet nog dat [verdachte] tegen hem zei dat liquideren goedkoper is dan betalen. [verdachte] vertelde dat het schieten zelf door negers was gedaan en dat de man en de vrouw in een auto hadden gezeten. Getuige kan zich herinneren dat [verdachte] zei dat die vrouw op de verkeerde tijd op de verkeerde plaats was. Zij hoefde niet te worden geliquideerd, maar was getuige en moest toen ook dood. [verdachte] heeft getuige verteld dat zij de avond van de liquidatie hebben verzameld bij het Hilton in Rotterdam en daar vandaan naar Antwerpen zijn gereden.cccl Getuige verklaart zeker te weten dat [verdachte] hem heeft verteld dat verdachte [medeverdachte 5] bij het Hilton wascccli, hoewel hij zich het exacte moment waarop [verdachte] hem dit vertelde, niet meer voor de geest kan halen.ccclii

Volgens [persoon 16] heeft [persoon 39] hem tijdens een ontmoeting in Fuengirolacccliii in persoon verteld dat [verdachte] de liquidatie van [persoon 7] en [persoon 8] voor hem geregeld had.cccliv [persoon 39] zei: kijk maar uit voor [verdachte], want hij is levensgevaarlijk. Voor mij heeft hij een klusje in België gedaan. Het was getuige duidelijk dat het toen over [persoon 7] en [persoon 8] ging.ccclv

Volgens getuige [persoon 68] heeft [verdachte] hem een of twee weken voor de nacht van 8 op 9 mei 1993 gevraagd of hij goed de weg wist in Antwerpen.ccclvi [persoon 68] verklaart na confrontatie met de printlijst van de ATF * [eindcijfers telefoonnummer 6] (zie onder hoofdstuk 3.1, paragraaf 1.2) in de avond en nacht van 8 mei 1993 met verdachte [verdachte] vanaf zijn woning te [plaats] via Delft en Den Haag naar het Hilton hotel te Rotterdam te zijn gereden. [verdachte] heeft die avond herhaaldelijk de ATF * [eindcijfers telefoonnummer 6] van [persoon 68] gebruikt.ccclvii In Den Haag zijn [persoon 68] en [verdachte] in de Geleenstraat geweest.ccclviii [persoon 68] weet niet meer zeker of [verdachte] in Den Haag had afgesproken met [medeverdachte 5], zoals eerder wel eens was gebeurd in de nabijheid van de Geleenstraat. Dat is mogelijk want hij heeft [verdachte] in Den Haag zeker 20 tot 30 minuten niet gezien.ccclix Omstreeks 20.00 of 20.30 uur zijn [persoon 68] en [verdachte] volgens [persoon 68] bij het Hilton hotel te Rotterdam aangekomen. Volgens [persoon 68] ging [verdachte] het hotel in, mogelijk met meenemen van de ATF van [persoon 68], en kwam hij na zeker een half uur of iets langer weer terug. [verdachte] zou toen tegen [persoon 68] hebben gezegd dat hij naar de grensovergang Hazeldonk bij Breda moest rijden en dat zij elkaar daar weer zouden ontmoeten. [persoon 68] meent rond 21.00 uur te zijn weggereden en via de kortste weg naar de grensovergang te zijn gegaan, waar hij bij het grenswisselkantoor heeft gewacht. Na een paar minuten klopte verdachte [verdachte] tegen het raam. Hij pakte de ATF van [persoon 68] en liep, zo zag [persoon 68] in zijn achteruitkijkspiegel, naar een metallic blauwe Opel Vectra en stapte daarin. [persoon 68] zag dat zich één à twee andere personen, mogelijk donkere mensen, in die auto bevonden. Na vijf à tien minuten kwam verdachte [verdachte] uit de Vectra, liep op [persoon 68] toe en zei dat [persoon 68] naar café-restaurant Fouquet aan de Keizerlei in Antwerpen moest rijden en daar op [verdachte] moest wachten. [persoon 68] is naar Antwerpen gereden. Toen verdachte [verdachte] rond middernacht in Antwerpen bij [persoon 68] kwam, zijn zij, zo verklaart [persoon 68], gelijk in de auto gestapt en teruggereden naar het Hilton hotel in Rotterdam. Bij de grensovergang zou [verdachte] hebben gebeld met de ATF van [persoon 68]. Volgens [persoon 68] zijn zij rond 01.00 uur bij het Hilton hotel in Rotterdam aangekomen.ccclx Bij het Hilton hotel heeft [persoon 68] zeker drie kwartier tot een uur op [verdachte] moeten wachten. Op een gegeven moment was [verdachte] weer bij [persoon 68]. Zij zijn toen samen doorgereden naar Amsterdam.ccclxi Getuige herkent de verdachten [verdachte] en [medeverdachte 5] van een foto.ccclxii

Volgens getuige [persoon 126] heeft verdachte [medeverdachte 5] in zijn bijzijn aan [persoon 57] verteld dat hij betrokken is geweest bij de moord op een man en vrouw in Antwerpen.ccclxiii Het vuile werk zou door [medeverdachte 6] en een andere Antilliaanse jongen zijn uitgevoerd.ccclxiv Getuige herinnert zich naar aanleiding van een krantenartikel dat die andere Antilliaanse jongen [persoon 9] is.ccclxv [medeverdachte 5] vertelde dat [persoon 9] had geschoten. Hij zei dat de opdracht was gegeven door [persoon 39].ccclxvi Volgens getuige steelt [medeverdachte 5] voor dit soort zaken vaak de auto's, onder andere Opels Vectra.ccclxvii Getuige is ongeveer een jaar na de moorden enkele malen bij [medeverdachte 5] thuis geweest. In die tijd had [medeverdachte 5] twee Opels Vectra, een lichtblauwe en een donkerblauwe.ccclxviii

Getuige [persoon 41] verklaart dat [medeverdachte 5] op de avond van de liquidatie in Antwerpen bij haar thuis is geweest. Als met haar vaste telefoon die avond de *[eindcijfers telefoonnummer 5] en de * [eindcijfers telefoonnummer 6] is gebeld, moet [medeverdachte 5] dit hebben gedaan. [medeverdachte 5] reed ten tijde van de moord in een donkerblauwe Opel Vectra.ccclxix

Verdachte [medeverdachte 5] heeft over de avond van de moord verklaard dat hij thuis was en dat het wel zo zal zijn dat "thuis" de [straatnaam adres 3] was.ccclxx

Getuige [persoon 56] verklaart dat de moord op [persoon 7] en [persoon 8] in opdracht van [persoon 39] is gepleegd door twee [persoon afkomstig van bepaalde plaats]s, onder wie [medeverdachte 6]. Het kan zijn dat getuige deze naam van [medeverdachte 5] heeft gehoord. Getuige heeft regelmatig met [medeverdachte 5] te maken gehad omdat die namens [persoon 39] geld aan hem overdroeg. Later heeft nog een persoon die dicht tegen [persoon 39] aan zat, aan [persoon 56] gezegd dat [persoon 39] de moord op [persoon 7] en diens vrouw had uitgelokt.ccclxxi

Getuige [persoon 57] heeft verteld dat hij wetenschap had van een dubbele moord in Antwerpen omdat hij het dossier van [medeverdachte 5] [medeverdachte 5] over deze zaak had gelezen. [medeverdachte 5] vertelde dat hij was aangehouden als medeverdachte in deze zaak op een manier dat [persoon 57] ervan overtuigd raakte dat [medeverdachte 5] er inderdaad bij betrokken was geweest.ccclxxii

Getuige [persoon 124] heeft verdachte [medeverdachte 6] in 1993 ontmoet. Volgens [persoon 124] vertelde [medeverdachte 6] dat hij naar Antwerpen was geweest voor zaken, dat dit uit de hand was gelopen en dat [medeverdachte 6] toen die mensen had neergeschoten. [persoon 124] zag toen dat [medeverdachte 6] een schouderholster droeg met daarin een pistool.ccclxxiii

Getuige [persoon 66] verklaart dat [persoon 9] hem in de zomer van 1993 een groot geldbedrag heeft laten zien, waarbij hij hem vertelde dat hij samen met [medeverdachte 6] twee mensen in België had doodgeschoten. [persoon 9] had hem verteld dat ze beiden hadden geschoten. De slachtoffers zaten in de auto, een Mercedes "te wachten op iets" en toen kwamen [medeverdachte 6] en [persoon 9] en vermoordden hen.ccclxxiv

Getuige [persoon 67] heeft verklaard dat [persoon 9] op zaterdagavond 8 mei 1993 samen met zijn vriendin [persoon 127] de kinderen van [persoon 67] bij haar is komen terugbrengen. Direct hierna ging [persoon 9] weg. In de loop van de avond en nacht hebben zij nog diverse malen telefonisch contact gehad. Midden in de nacht kwam [persoon 9] weer bij [persoon 67] thuis. [persoon 9] zei dat hij iets snels en simpels had gedaan en liet [persoon 67] een grote som geld zien. [persoon 67] had direct door dat het niet goed zat. [persoon 67] herkent een foto van [medeverdachte 6].

Getuige [persoon 93] heeft haar toenmalige vriend [persoon 9] in februari/maart 1993 horen zeggen dat hij contact had met huurmoordenaars en met hen ging werken in België. [persoon 9] zou zelf naar zijn mensen gaan en voor [persoon 93] zorgen als voor een prinses. Getuige kent de naam van [medeverdachte 6]: hij was een contact van [persoon 9].ccclxxv

Getuige [persoon 128] zegt erbij te zijn geweest toen [persoon 9] rond Koninginnedag 1993 van [medeverdachte 6] een attachékoffertje kreeg met daarin een pistool, geluiddemper en munitie.ccclxxvi

[persoon 9] heeft verklaard dat hij [persoon 7] en [persoon 8] kende en dat hij een verklaring omtrent de moord op hen kon afleggen.ccclxxvii

Verdachte [medeverdachte 6] heeft verklaard dat Justitie in 1994 een deal had moeten sluiten met [persoon 9], alsmede dat de verdachten [verdachte] en [medeverdachte 5] er te dik in zitten en daarom niet praten.ccclxxviii

1.4 Telecom

Van een aantal van de in dit vonnis genoemde telefoonnummers zijn verkeersgegevens opgevraagd over de periode rondom de liquidatie van [persoon 7] en [persoon 8]. De integrale verkeersgegevens zijn weergegeven op zogenoemde printlijsten.ccclxxix Het openbaar ministerie heeft ter terechtzitting een visuele presentatie verzorgd van de zijns inziens relevante verkeersgegevens over 8 en 9 mei, waarbij een hand-out aan de rechtbank en de verdediging is overgelegd. Deze hand-out wordt als bijlage aan dit vonnis gehecht. De rechtbank stelt op basis van de printlijsten vast dat de in de hand-out verwoorde verkeersbewegingen op 8 en 9 mei 1993 hebben plaatsgevonden.

Daarnaast stelt de rechtbank vast dat op 15 april 1993 met de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5] rond 17.33 uur en rond 17.47 uur is uitgebeld naar het Belgische telefoonnummer [telefoonnummer 38]. Dit nummer stond toen op naam van [persoon 8], met een aansluiting op de [straatnaam adres 25] te [plaats], België. Dit adres was het vaste verblijfadres van de slachtoffers.ccclxxx

[persoon 41] heeft verklaard dat als er op 8 mei 1993 in de loop van de avond is gebeld naar autotelefoons (de getuige bedoelt kennelijk: vanuit het vaste huisnummer *[eindcijfers telefoonnummer 10], rechtbank), [medeverdachte 5] dat moet hebben gedaan.ccclxxxi

2. Beschouwing rechtbank

Op grond van de hiervoor aangehaalde feiten en omstandigheden acht de rechtbank bewezen dat [verdachte], [medeverdachte 5], [medeverdachte 6] en [persoon 9] in opdracht van [persoon 39] tezamen en in vereniging [persoon 7] en [persoon 8] hebben vermoord. [medeverdachte 6] en [persoon 9] hebben de feitelijke liquidatie gepleegd, [verdachte] heeft de schutters begeleid en [medeverdachte 5] heeft vanuit huis een aantal coördinerende werkzaamheden verricht en mogelijk voor vervoer en de betaling gezorgd. [verdachte] en [medeverdachte 5], die bij de organisatie van de moord op [persoon 7] betrokken zijn geweest maar deze niet zelf hebben uitgevoerd, hebben naar het oordeel van de rechtbank welbewust het aanmerkelijke risico aanvaard dat eventuele toeschouwers van die moord en met name ook personen die [persoon 7] naar de transactie zouden vergezellen, eveneens zouden worden geliquideerd. Gelet hierop acht de rechtbank ten aanzien van [verdachte] en [medeverdachte 5] niet alleen het medeplegen van de moord op [persoon 7], maar tevens het medeplegen van de moord op [persoon 8] bewezen.

De rechtbank overweegt in dit verband als volgt.

De verdachten [verdachte] en [medeverdachte 5] gingen blijkens de verklaringen van vele getuigen in 1993 intensief met elkaar om. Zij werkten in het criminele circuit voor [persoon 39] en speelden onder andere een rol bij het (doen) liquideren van personen in opdracht van [persoon 39]. [medeverdachte 5] was volgens getuige [persoon 56] ook betrokken bij geldtransacties voor [persoon 39]. Verder regelde hij volgens getuige [persoon 60] auto's, onder andere Opels Vectra. [medeverdachte 6] verkeerde in de kringen van [persoon 39] en de familie [verdachte]. Hij was vaak gewapend.

De rechtbank leidt de betrokkenheid van [verdachte] primair af uit de verklaringen van de getuigen [persoon 68], [persoon 16]., [medeverdachte 7] en [persoon 21]. [medeverdachte 7] heeft van [verdachte] gehoord dat die in de organisatie van de liquidatie heeft gezeten en dat de liquidatie moest plaatsvinden omdat schieten goedkoper was dan betalen. [medeverdachte 7] spreekt ook over een ontmoeting die in het Hilton Hotel in Rotterdam heeft plaatsgevonden. [persoon 68] vertelt dat hij [verdachte] op de avond van de moord naar de Belgische grens heeft gebracht en hem vlak na het tijdstip van de moord in Antwerpen weer heeft opgehaald. Hij heeft [verdachte] op de heen- en de terugweg afgezet bij het Hilton Hotel in Rotterdam en daar enige tijd op hem gewacht. [persoon 21] heeft van [medeverdachte 5] gehoord dat [verdachte] betrokken was bij een moord in Antwerpen die in opdracht van [persoon 39] moest plaatsvinden omdat liquideren goedkoper was dan betalen. [verdachte] was in het kader daarvan naar het zuiden gereden. [persoon 16]. heeft van [persoon 39] gehoord dat [verdachte] levensgevaarlijk is en voor [persoon 39] een klusje in Antwerpen heeft geregeld, waarbij hij klaarblijkelijk sprak over de moord op [persoon 7] en [persoon 8].

De betrokkenheid van [medeverdachte 5] blijkt, behalve uit de getuigenverklaringen over zijn positie in de organisatie van [persoon 39], primair uit de verklaringen van de getuigen [persoon 21], [medeverdachte 7] en [persoon 60]. [persoon 21] heeft van [medeverdachte 5] zelf gehoord dat die hand- en spandiensten heeft verricht voor de moord, die onder andere door [bijnaam medeverdachte 6] ([medeverdachte 6]) is uitgevoerd. Ook [persoon 60] heeft uit de mond van [medeverdachte 5] over diens betrokkenheid bij de dubbele moord gehoord. [medeverdachte 7] heeft van [verdachte] gehoord dat [medeverdachte 5] erbij was in het Hilton Hotel.

De identiteit van de twee zwarte mensen die volgens een ooggetuige bij de moord betrokken zijn, wordt voor wat betreft [medeverdachte 6] nader ingevuld door de getuigen [persoon 21], [persoon 60], [persoon 56], [persoon 124] en [persoon 66]. [persoon 124] heeft [medeverdachte 6] zelf over de moord en de rol van [medeverdachte 6] hierbij gesproken, [persoon 66] heeft van de mededader [persoon 9] gehoord over de moord en de betrokkenheid van [medeverdachte 6], [persoon 21] en [persoon 60] hebben hierover uit de mond van [medeverdachte 5] vernomen en [persoon 56] fungeerde herhaaldelijk als tussenpersoon tussen [persoon 39] en [persoon 7] en was in die hoedanigheid betrokken. [medeverdachte 6] verklaart op zijn beurt dat [verdachte] en [medeverdachte 5] "er dik in zitten".

De betrokkenheid van [persoon 9] blijkt uit verklaringen van de getuigen [persoon 60], [persoon 66], [persoon 67] en in mindere mate [persoon 9] zelf. Verder is niet zonder belang de verklaring van getuige [persoon 128] over overdracht van een wapen door [medeverdachte 6] aan [persoon 9] enkele dagen voor de moord.

De rechtbank ziet, los van hetgeen eerder werd overwogen omtrent de betrouwbaarheid van de verklaringen van [medeverdachte 7], in de door de verdediging opgeworpen bezwaren geen reden om de verklaringen van deze getuigen niet of verminderd bruikbaar te achten. De verklaringen van de getuigen ondersteunen elkaar en worden voorts ondersteund door de telecomgegevens. Uit bewijsmiddelen opgesomd in hoofdstuk 3.1 en de in deze alinea genoemde verklaringen in samenhang met de telecomgegevens leidt de rechtbank de volgende gang van zaken af.

[persoon 39] had sinds de jaren '80 een grote geldschuld aan het slachtoffer [persoon 7]. [persoon 7] voerde de druk op [persoon 39] om deze schuld te betalen steeds verder op. Om [persoon 7] aan het lijntje te houden betaalde [persoon 39] van tijd tot tijd een bedrag aan [persoon 7].

Voor de betalingen maakte [persoon 39] gebruik van tussenpersonen, onder wie, naar de rechtbank op basis van de verklaring van getuige [persoon 123] aanneemt, eenmaal [verdachte].

Aan de zijde van [persoon 7] verliepen de betalingen in een aantal gevallen, in ieder geval rond 31 maart 1993 en eind april 1993, via [persoon 8], de partner van [persoon 7].

In de nacht van 8 op 9 mei 1993 had [persoon 7] volgens getuigen [persoon 122] en [persoon 120] een afspraak met twee medewerkers van [persoon 39] bij hun huisadres. [persoon 7] dacht dat hij zijn geld zou krijgen.

[medeverdachte 5] is volgens de verklaringen van [persoon 41] om ca. 19.00 uur thuisgekomen die avond (wat niet wil zeggen: de hele nacht) thuisgebleven. Dit stemt overeen met de eigen verklaring van [medeverdachte 5].

[verdachte] is op de avond van 8 mei 1993 opgehaald door getuige [persoon 68]. [verdachte] heeft, zo blijkt uit de verklaringen van [persoon 68], op de betreffende avond herhaaldelijk gebruik gemaakt van diens ATF * [eindcijfers telefoonnummer 6]. Rond 17.37 uur heeft [verdachte] blijkens de printlijsten geprobeerd de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5], waarover hij eerder die dag had beschikt, door te schakelen naar de ATF van [persoon 68], * [eindcijfers telefoonnummer 6]. De rechtbank leidt hieruit af dat hij zijn ATF wilde overdragen aan een ander en toch bereikbaar blijven als hij op de *[eindcijfers telefoonnummer 5] werd gebeld. Daarna heeft [verdachte] zijn ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5] rond 18.00 uur blijkbaar overgedragen aan [medeverdachte 6]. Rond 18.10 uur zijn immers met de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5] twee contacten van [medeverdachte 6] gebeld.

Aan het begin van de avondccclxxxii is vanuit de * [eindcijfers telefoonnummer 6] drie maal contact gezocht met de semafoon van [medeverdachte 5], de *[eindcijfers telefoonnummer 20], waarna vanuit het huisadres van [medeverdachte 5] werd teruggebeld. De rechtbank gaat ervan uit dat het [verdachte] was die contact met [medeverdachte 5] zocht, nu [persoon 68] heeft verklaard dat hij destijds al enige tijd geen contact meer met [medeverdachte 5] had. [persoon 68] heeft [verdachte] in Den Haag in de buurt van het adres van [medeverdachte 5] afgezet. Hiermee correspondeert dat de * [eindcijfers telefoonnummer 6] rond 18.50 enige tijd in de buurt van de [straatnaam adres 3] te Den Haag uitpeilde. [verdachte] kwam na ongeveer een half uur terug. Verder is er om 18.56, 19.13 en 20.19 uur contact geweest vanuit de * [eindcijfers telefoonnummer 6] met de *[eindcijfers telefoonnummer 5]. De rechtbank houdt het ervoor dat [verdachte] rond die tijd contact zocht met [medeverdachte 6].

De telecomgegevens wijzen erop dat [persoon 9] zich uiterlijk 19.40 uur bij [medeverdachte 6] heeft gevoegd. De *[eindcijfers telefoonnummer 5] zocht immers rond dat tijdstip contact met enkele contacten van [persoon 9].

[persoon 68] heeft [verdachte] naar het Hilton Hotel gebracht, waar zij volgens de verklaring van [persoon 68] tussen 20.00 en 20.30 uur zijn gearriveerd. Blijkens de verklaringen van [medeverdachte 7] hebben [verdachte] en de schutters elkaar daar ontmoet.

Rond die tijd is er vanuit de huislijn aan de [adres 3], de *[eindcijfers telefoonnummer 10], herhaaldelijk gebeld met de * [eindcijfers telefoonnummer 6] en met de *[eindcijfers telefoonnummer 5]. Gelet op de verklaring van [persoon 41] gaat de rechtbank ervan uit dat het [medeverdachte 5] was die zowel met [verdachte] als met [medeverdachte 6] en [persoon 9] heeft gebeld. [medeverdachte 5] heeft kennelijk druk contact onderhouden met de mededaders, vlak voordat en/of terwijl de verzamelbijeenkomst in het Hilton hotel plaatsvond.

[verdachte] heeft na verlaten van het Hilton Hotel aan [persoon 68] gevraagd naar de grensovergang Hazeldonk te rijden, wat [persoon 68] heeft gedaan. [verdachte] is met ander vervoer naar dezelfde grensovergang gereden en heeft daar [persoon 68] weer ontmoet. [persoon 68] heeft bij de grensovergang [verdachte] in een blauwe Opel Vectra zien zitten met één of twee getinte mannen, naar de rechtbank aanneemt [medeverdachte 6] en/of [persoon 9]. Dat de schutters zich ook in zuidelijke richting hadden bewogen wordt verder ondersteund door het feit dat de *[eindcijfers telefoonnummer 5] om 21.48 uitpeilde bij Mijnsheerenland en contact zocht met een relatie van [persoon 9].

Verder is vanuit de huislijn *[eindcijfers telefoonnummer 10] contact gezocht met [persoon 39], eerst om 21.43 uur op diens semadigit *[eindcijfers telefoonnummer 21] en daarna om 21.51 uur op diens huislijn. Gelet op de verklaring van [persoon 41] en op de positie van [medeverdachte 5] in de organisatie van [persoon 39], waarover diverse getuigen verklaren, gaat de rechtbank ervan uit dat [medeverdachte 5] dit contact heeft gezocht.

[persoon 68] is vervolgens in opdracht van [verdachte] naar café-restaurant Le Fouquet aan de Keizerlei in Antwerpen gereden en heeft [verdachte] daar opgewacht.

In Antwerpen hebben [medeverdachte 6] en [persoon 9] de feitelijke liquidaties uitgevoerd, waarbij overigens niet kan worden vastgesteld wie van hen beiden de dodelijke schoten heeft gelost. Naast de reeds genoemde verklaringen van de getuigen [persoon 21], [persoon 60], [persoon 56], [persoon 124], [persoon 66] en [persoon 67] acht de rechtbank voor deze vaststelling van belang dat een buurtgenoot twee grote negers heeft zien staan die samen op de auto afliepen en van wie er één heeft geschoten. [medeverdachte 6] en [persoon 9] zijn volgens de signalementen in het dossier respectievelijk 1.83 m. en 1.87 m. lang. Verder vormt het feit dat de ATF *[eindcijfers telefoonnummer 5] uit de lucht was tot 00.37 een ondersteuning van verklaringen dat [persoon 9] en [medeverdachte 6] in België waren, alwaar de ATF geen bereik had.

Op basis van de verklaringen van [persoon 21], [persoon 68], [medeverdachte 7] en een buurtbewoner gaat de rechtbank ervan uit dat [verdachte] zich in de directe omgeving van de liquidatie heeft bevonden. Niet valt in te zien om welke andere reden dan begeleiding van de schutters [verdachte] naar Antwerpen zou zijn gereden. Verder heeft een buurtbewoner kort voor de liquidatie twee personen, kennelijk dezelfden als die door een andere buurtbewoner als de daders zijn genoemd, samen zien lopen en praten met twee of drie anderen. De rechtbank neemt aan dat het gaat om de schutters en dat één van die anderen [verdachte] is geweest.

Na de liquidaties heeft [verdachte] [persoon 68] ontmoet in café-restaurant Le Fouquet. Samen zijn zij naar Nederland teruggereden. Volgens [persoon 68] heeft [verdachte] heeft op de terugweg vanuit Antwerpen, zodra hij weer bereik had, met de * [eindcijfers telefoonnummer 6] gebeld. Uit de printlijsten blijkt dat hij contact heeft gezocht met de semadigit *[eindcijfers telefoonnummer 21] (om 00.32 uur), toebehorend aan de opdrachtgever [persoon 39], en direct hierna twee maal met de huislijn van [medeverdachte 5] *[eindcijfers telefoonnummer 10] (om 00.33 uur). Dit vaste telefoonnummer bleek inmiddels te zijn doorgeschakeld naar de semadigit van [medeverdachte 5], *[eindcijfers telefoonnummer 20]. Direct hierna, rond 0.37 uur, werd vanaf de huislijn van [medeverdachte 5] eerst de *[eindcijfers telefoonnummer 5] van [medeverdachte 6] en/of [persoon 9] gebeld en daarna de * [eindcijfers telefoonnummer 6], welk toestel die avond vooral door [verdachte] werd gebruikt.

[medeverdachte 6] en [persoon 9] zijn klaarblijkelijk apart van [verdachte] en [persoon 68] teruggegaan naar Nederland.

[persoon 68] is blijkens zijn verklaring met [verdachte] naar het Hilton Hotel in Rotterdam gegaan. Rond 1.08 werd vanuit die omgeving met de * [eindcijfers telefoonnummer 6] contact gezocht met de *[eindcijfers telefoonnummer 5]. De rechtbank houdt het ervoor dat [verdachte] contact zocht met [medeverdachte 6] en/of [persoon 9]. Om 2.05 moet [verdachte] in het Hilton Hotel in ieder geval [persoon 9] hebben ontmoet. Die heeft immers met zijn vriendin [persoon 67] gebeld en daarvoor, zo blijkt uit de printlijsten, de * [eindcijfers telefoonnummer 6] gebruikt. In het Hilton Hotel heeft voorts kennelijk de betaling aan [persoon 9] plaatsgevonden. Toen [persoon 9] immers midden in de nacht bij [persoon 67] thuis kwam, zei hij dat hij "iets snels en simpels had gedaan" en liet hij haar een grote som geld zien.

De rechtbank gaat er vanuit dat deze tweede ontmoeting in het Hilton Hotel het moment is geweest waarover [medeverdachte 7] sprak toen hij zei dat ook [medeverdachte 5] aanwezig was. Dat [medeverdachte 5] hierbij was kan ook worden afgeleid uit het feit dat de *[eindcijfers telefoonnummer 5] de ochtend erna nabij de [straatnaam adres 3] uitpeilde. De rechtbank gaat er van uit dat [medeverdachte 5] de *[eindcijfers telefoonnummer 5] uit het Hilton Hotel van [persoon 9] heeft overgenomen en mee naar huis heeft genomen.

[verdachte] is volgens de verklaring van [persoon 68] met [persoon 68] teruggereden naar Amsterdam.

Gelet op het bovenstaande gaat de rechtbank ervan uit dat [medeverdachte 6] en [persoon 9] de feitelijke liquidatie hebben verricht, dat [verdachte] zich met de organisatie heeft beziggehouden en ten tijde van de liquidatie ook in Antwerpen aanwezig was en dat [medeverdachte 5] een organisatorische rol had door op diverse relevante momenten telefonisch contact te onderhouden met de daders en de opdrachtgever, en de daders na de liquidatie in het Hilton Hotel heeft ontmoet.

De rechtbank kan niet vaststellen welke precies de hand- en spandiensten zijn geweest waarover [medeverdachte 5] tegen [persoon 21] heeft gesproken. Wel zijn er aanwijzingen dat de Vectra waarin [verdachte] aan de grens heeft gezeten met één of twee donkere mensen, van [medeverdachte 5] afkomstig was. [medeverdachte 5] reed immers destijds in een blauwe Opel Vectra reed en volgens getuige [persoon 60] leverde hij destijds voor dergelijke zaken vaak de auto's, onder andere Opels Vectra. De rechtbank acht het verder heel wel mogelijk dat [medeverdachte 5] tijdens de tweede bijeenkomst in het Hilton Hotel voor de betaling van in ieder geval [persoon 9] heeft gezorgd, nu hij gedurende de hele avond frequent contact heeft gehad met de andere daders en met [persoon 39], nu hij volgens de verklaring van getuige [persoon 56] wel vaker belast was met geldoverdrachten namens [persoon 39] en nu hij kennelijk in het Hilton Hotel [persoon 9] fysiek heeft ontmoet, waar die immers de *[eindcijfers telefoonnummer 5] in bezit had en deze relatief vroeg in de ochtend erna in de buurt van de [straatnaam adres 3] uitpeilde.

3.5 AGENDA

1. Vaststelling feiten

1.1 Plaats delict

Op woensdag 2 november 2005 omstreeks 19.55 uur krijgt de politie van het politiebureau Lodewijk van Deijsselstraat te Amsterdam opdracht om naar het [straatnaam adres 27] te Amsterdam te gaan. De melder verklaarde daar op straat meerdere schoten te hebben gehoord. Volgens nadere informatie zou er een slachtoffer liggen in de woning van het perceel [adres 27] te [plaats].

Op het moment dat de politie voornoemde woning wil binnentreden geeft een aanwezige ambulancebroeder te kennen dat het slachtoffer inmiddels ter plaatse aan zijn verwondingen is overleden. In de woning treft de politie halverwege de gang en de woonkamer een man liggend op zijn rug aan met op zijn gezicht en meerdere plaatsen op zijn borst verwondingen, kennelijk ten gevolge van vuurwapengeweld. Het slachtoffer blijkt [persoon 4] te zijn, geboren op [1959]. ccclxxxiii

Uit sectie op het lichaam van [persoon 4] blijkt dat er negen schotkanalen, inschotopeningen en waarschijnlijke inschotopeningen zijn aan de linkerhand, linkerarm, rechterschouder, linkerwang, borst en rug. In het lichaam van [persoon 4] wordt één kogel aangetroffen. Bij het uittrekken van de jas van [persoon 4] valt uit de linkermouw van deze jas een kogel. Het beeld wijst erop dat [persoon 4] door tenminste 7 en ten hoogste 9 kogels is geraakt. Het oplopen van de schotletsels heeft de dood tot gevolg gehad op basis van orgaan- en weefselbeschadiging met bloedverlies. ccclxxxiv Volgens de deskundige wijzen de sporen op de inschotverwonding in het gelaat van [persoon 4] op een schootsafstand tussen circa 25 en 200 cm.

Op de straat, gedeeltelijk voor de oprit van perceel [adres 27], staat een Mercedes, type CLS 500 met kenteken [kenteken 3], toebehorend aan [persoon 4]. Vanaf de straatzijde bezien staat de Mercedes met de neus naar rechts. Het linkervoorportier van de Mercedes staat open. Rechtsboven in de ruit van dit portier zit een groot rond gat. De kogel die dit gat heeft veroorzaakt heeft waarschijnlijk het stuur geschampt en is in het rechterportier terechtgekomen. Op de zitting van de bestuurdersstoel liggen twee kogels. In de middenconsole is een uitstulping en een beschadiging zichtbaar, met achter de uitstulping een kogel. In het rechter voorportier zijn nabij het portiervak beschadigingen zichtbaar ongeveer ter hoogte van de uitstulpingen aan de buitenzijde van dit portier. In het portier bevinden zich op de bodem 2 kogels. In de leuning van de bestuurdersstoel zijn perforaties zichtbaar. Onder de bestuurdersstoel ligt 1 kogel.

Nabij de Mercedes liggen op straat 9 hulzen, 8 aan de linkerzijde naast en achter de Mercedes, 1 geklemd onder het linkerachterwiel van de Mercedes (fotobordjes 1 t/m 8 en 21). ccclxxxv

Aan de achterzijde van de Mercedes staat, ter hoogte van het perceel [adres 27] een Fiat, type Diablo met kenteken [kenteken 4], geparkeerd. Vanaf de straatzijde bezien staat deze Fiat met de neus naar links. Aan de bestuurderszijde, de straatzijde, van de Fiat zijn in het voorspatbord, het portier en in het metalen huifgedeelte in totaal 4 gaten zichtbaar, vermoedelijk veroorzaakt door kogelinslagen. In het metalen huifgedeelte en het portier aan de andere zijde van de Fiat zijn 2 kleinere gaten zichtbaar, vermoedelijk veroorzaakt door kogeldoorslagen. In de Fiat worden bij nader onderzoek enkele kogeldelen aangetroffen. ccclxxxvi

Tegenover het perceel [adres 27], in de richting van de doorgang tussen de percelen met nummers 6 en 8 (de steeg), ligt op de straatklinkers een kogeldeeltje (fotobordje 19).ccclxxxvii

In het verlengde van de mogelijke schietrichtingen en inslagen van de Fiat worden zowel lager als hoger in de gevelmuur, in de omgeving van de voordeur van [adres 27] (fotostickers 14 t/m 17), alsook achter en naast de Fiat in de 75 cm hoge tuinmuur waarmee het perceel [adres 27] wordt afgescheiden van het trottoirgedeelte (fotostickers 13 en 18), diverse beschadigingen aangetroffen. Deze beschadigingen zijn vermoedelijk door kogels veroorzaakt.ccclxxxviii

Van de Mercedes loopt een onregelmatig bloedspoor naar de voordeur van [adres 27].ccclxxxix In de hal van [adres 27] liggen diverse rode druppels, vermoedelijk bloedspatten.cccxc

De op de plaats delict aangetroffen 9 hulzen zijn afkomstig van pistoolpatronen van het kaliber .45 ACP en zeer waarschijnlijk verschoten uit één en hetzelfde vuurwapen, vermoedelijk een semi-automatisch werkend pistool van het merk Glock. De 8 kogels, 6 aangetroffen in de Mercedes, 1 in het lichaam van [persoon 4] en 1 uit de kleding van [persoon 4], zijn zeer waarschijnlijk van het kaliber .45 ACP. De sporen in de kogels passen bij een pistool van het merk Glock. cccxci De 9 hulzen en 8 kogels hebben behoord tot patronen van hetzelfde kaliber .45 ACP. cccxcii

Het op straat aangetroffen kogeldeeltje (fotobordje 19) en de in de Fiat aangetroffen kogeldelen hebben waarschijnlijk behoord tot een kogel van het kaliber 7,62x39 (Kalashnikov). Gelet op het kaliber, de opbouw, de gevonden metaalfragmenten (kogeldeeltje op straat) en de groene lak, vaak een typecodering voor lichtspoormunitie (kogeldelen Fiat), betreft het hier waarschijnlijk een zogenaamde lichtspoorkogel, ook wel "Tracer" genoemd. De kogels zijn vermoedelijk afgevuurd uit de loop van een geweer van het merk Kalashnikov of een afgeleide daarvan. cccxciii

1.2 Verklaringen van [medeverdachte 7] en overige getuigen

[medeverdachte 7] heeft als verdachte en getuige verklaard dat hij en [verdachte] twee à drie weken voor de liquidatie van [persoon 4] een Kalashnikov hebben opgehaald. cccxciv De Kalashnikov zat in een tas van Albert Heijn, zo'n hele sterke. Toen [medeverdachte 7] de tas later in Wilnis samen met [verdachte] opende bleken er een Kalashnikov in te zitten en ontzettend veel patronen, ongeveer 1.000 in een heleboel doosjes van 10 of 12. cccxcv

[medeverdachte 3] heeft de bij de liquidatie gebruikte Glock geleverd, cccxcvi Het was een .45 Glock met een plastic zakje met 7 of 8 patronen. [medeverdachte 3] klaagde over de Glock want het was volgens hem een collectors item. cccxcvii [verdachte] en [medeverdachte 3] hebben in het bijzijn van [medeverdachte 7] wel eens tegen elkaar zitten opbieden over hoeveel liquidaties zij zouden hebben gepleegd. Getuige weet niet of het woord liquidatie letterlijk is gebruikt. Er werden ook handbewegingen gemaakt, te weten de rechterhand met een hoek van 90 graden naar beneden buigen en dan de hand heen en weer schudden. [verdachte] en [medeverdachte 3] hadden deze handbeweging bedacht.cccxcviii

[medeverdachte 7] en [verdachte] zijn op 2 november 2005 rond 19.00 uur naar de plaats delict gegaan met de Citroën C5. Ze kwamen daar ongeveer 19.15 uur, 19.20 uur aan. De auto werd aan het eind van het steegje (de rechtbank begrijpt: de doorgang tussen het [straatnaam adres 27] en de [straatnaam adres 28], gelegen tegenover perceel [adres 27]) aan de linkerkant gezet, met de neus naar het park gericht (vanaf [adres 27] gezien: met de neus naar rechts).

[medeverdachte 7] droeg een halflange leren jas, handschoenen en een mutsje, alles zwart. [verdachte] had een grote dikke jas aan met een capuchon, ook zwart. cccxcix Volgens [medeverdachte 7] droeg [verdachte] in die tijd ook regelmatig een grijs rond brilletje. cd

[medeverdachte 7] en [verdachte] hadden afgesproken dat [medeverdachte 7] dekkingsvuur zou geven. cdi

Nadat [medeverdachte 7] en [verdachte] zagen dat de Mercedes van [persoon 4] voor de deur stond zijn ze een rondje gaan lopen.cdii Toen ze weer terug waren zagen ze rond 19.45 uur dat er een Combo kwam aangereden, die achter deze Mercedes werd geparkeerd. cdiii [medeverdachte 7] en [verdachte] zaten op dat moment gehurkt in de bosjes bij de buren van [persoon 4] op nummer 23. Die bosjes lagen rechts als je vanuit de steeg komt. cdiv Tot hun verrassing stapte [persoon 4] uit de Combo. Ze zagen dat [persoon 4] zijn woning binnenging. Even later kwam [persoon 4] weer naar buiten.cdv [verdachte] zei: "dat is hem". cdvi Daarna ging het heel snel. [persoon 4] stapte in de Mercedes, zat met zijn benen nog buiten de auto toen [verdachte] zonder [medeverdachte 7] te waarschuwen opstond uit de bosjes en vanaf ongeveer 10 à 12 meter naar [persoon 4] liep. [medeverdachte 7] zag dat [verdachte] op 2 à 3 meter afstand een schiethouding aannam met de Glock in de hand. [medeverdachte 7] zag [verdachte] schieten op [persoon 4]. cdvii [verdachte] had twee handen om het wapen en schoot zonder onderbrekingen. Het magazijn zat vol met ongeveer 10 patronen. cdviii [verdachte] stond met zijn rug naar de woning van [persoon 4] en met zijn gezicht naar de straat. [medeverdachte 7] is achter [verdachte] langs tussen de auto's naar de overkant gelopen. [persoon 4] riep iets van "kankerlijers". cdix [persoon 4] zat of lag in de auto. [medeverdachte 7] herinnert zich dat hij iets zag bewegen door het raam van de auto. cdx [medeverdachte 7] heeft zich aan de overkant omgedraaid. Terwijl [medeverdachte 7] achteruit liep, en nadat [verdachte] hem aan de rechterkant voorbij was gelopen, heeft [medeverdachte 7] acht tot tien schoten met de Kalashnikov richting de woning van [persoon 4] gelost. [medeverdachte 7] denkt dat hij is begonnen met schieten ter hoogte van de stoep aan de overkant van de straat. Hij kon vandaar de Mercedes zien, terwijl dat niet mogelijk is vanuit de steeg vanwege een heg die daar het zicht op de Mercedes ontnam. [medeverdachte 7] stond bij het schieten haaks op de Combo, of misschien een meter meer naar links of rechts. [medeverdachte 7] heeft beweging gezien bij de voordeur van de woning van [persoon 4]. [medeverdachte 7] heeft lichtsporen in de lucht gezien. [medeverdachte 7] weet dat hij het huis van [persoon 4] en de Combo heeft geraakt. cdxi

Na de liquidatie liepen [verdachte] en [medeverdachte 7] de steeg in en reden weg met de Citroën C5. Ze reden op een helder verlicht raam af. Er stonden twee mensen voor dat raam. [medeverdachte 7] zei nog tegen [verdachte]: "ze zien ons". [verdachte] antwoordde dat je niet van licht naar donker kunt kijken. Ze sloegen linksaf en zijn naar de Europaboulevard gereden. Daar zijn ze uitgestapt en hebben ze de tas met wapens in de achterbak van de aldaar staande Corsa gelegd. [verdachte] zei [medeverdachte 7] dat hij de wapens in de Amstel moest gooien. [medeverdachte 7] is vervolgens naar de Amstel gereden via "de Appel". Hij is doorgereden naar een plek waar het donker was. Daar heeft hij de tas met de Kalashnikov in het water gegooid. De tas was nogal zwaar en kwam dichtbij de kant terecht. De plek heeft [medeverdachte 7] aangewezen aan de politie. De Glock heeft hij apart, verder van de walkant in de Amstel gegooid. cdxii

[medeverdachte 7] heeft verklaard er zeker van te zijn dat de in de Amstel aangetroffen Kalashnikov het wapen is dat bij de liquidatie van [persoon 4] is gebruikt.cdxiii

De rechtbank zal hierna nader terugkomen op de door [medeverdachte 7] geschetste rolverdeling tussen hem en [verdachte] bij de liquidatie van [persoon 4].

Getuige [persoon 144], wonende aan het [straatnaam adres 27], schuin tegenover perceel [adres 27], heeft verklaard dat zij op de avond van 2 november 2005 voor half acht haar hond heeft uitgelaten in het nabij het [straatnaam adres 27] gelegen park. Op de terugweg liepen twee mannen haar tegemoet. Een van de twee mannen heeft zij in het gezicht gezien. Deze man droeg donkere kleding en had een lichtgekleurde huid. Hij had een Chinees/Indisch uiterlijk. Zijn gezicht was wat Chineesachtig, niet zo extreem, misschien dat het meer Indisch was. Hij droeg een bril met een zilverkleurig stalen montuur, een beetje een ziekenfondsbrilletje. De man had stijl zwart haar tot op de schouders met een scheiding in het midden. Hij was iets groter dan getuige, die 1,68 meter lang is, en tussen de 25 en 40 jaar oud. De andere man was geheel in het donker gekleed en had geen Chinees-achtig uiterlijk. De mannen waren haar niet opgevallen als niet de ene man voor haar uit richting het bruggetje was gelopen, terwijl de man met het Chinees/Indische uiterlijk haar eerst voorbij liep om vervolgens terug te lopen en zich bij de ander te voegen. Na thuiskomst, om ongeveer 19.50 uur hoorde getuige meerdere knallen, snel achter elkaar, mogelijk van een pistool. Even was er een korte pauze en toen kwamen er weer enkele schoten. In totaal heeft ze ongeveer 9 à 10 schoten gehoord. Ze keek naar buiten en zag haar buurman [persoon 4] van zijn auto weglopen in de richting van zijn huis. Hij hield beide armen voor zijn borst. Hierop is ze naar boven gegaan. Op het moment dat ze daar is hoorde ze weer meerdere knallen en zag ze blauwe strepen door de lucht gaan, vanuit de steeg richting het huis van [persoon 4]. cdxiv

Getuige [persoon 24] heeft op 3 november 2005 verklaard dat [persoon 4] de avond van 2 november om 19.20 uur thuis was gekomen. Nadat [persoon 4] was weggegaan hoorde ze rond 20.00 uur dat er buiten geschoten werd. Ze is toen samen met haar dochter gaan kijken door het keukenraam en zag twee mannen wegrennen. De mannen waren geheel in het zwart gekleed. De mannen renden het pad, het laantje in (de rechtbank begrijpt: het steegje naar de [straatnaam adres 28]). Ze hoorde [persoon 4] nog keihard roepen "kankerlijers". Aan het geluid te horen werd er met een licht en een zwaar kaliber geschoten. cdxv

Getuige [persoon 146], dochter van [persoon 4], heeft op 2 november, enkele uren na de liquidatie van haar vader, en op 3 november 2005, verklaard dat zij haar vader door het keukenraam buiten zag lopen. Ze draaide zich om en hoorde "boem, boem, boem". Ze keek daarop, ditmaal met haar moeder, weer door het keukenraam naar buiten. Ze zag twee mensen met vuurwapens. Ze renden de steeg in. Ze draaiden zich om en renden weer verder. Haar vader zag ze teruglopen naar de deur. Toen hoorde ze gebons op de deur. Ze heeft de deur nog even dicht gehouden omdat er werd geschoten. Toen deed ze de deur samen met haar moeder open. Haar vader strompelde naar binnen en zakte in elkaar. Het leek erop dat de kleding van de twee mannen zwart was. Ze weet nog dat haar vader heel hard "kankerlijers" riep.cdxvi

Getuige [persoon 147], wonende aan het [straatnaam adres 27], tegenover de woning van [persoon 4], heeft op 2 november verklaard dat hij twee knallen hoorde. Hij hoorde ook schreeuwen en zag vanuit zijn raam mensen rennen. Hij zag een man staan en hij zag vuur dat uit een vuurwapen leek te komen. De man stond op straat voor de woning waar een collega van de verhorende verbalisant staat (opmerking verbalisant: ter hoogte van de PD). [persoon 147] hoorde vervolgens een zwaarder wapen. Hij hoorde dus eerst lichte schoten, gevolgd door een serie zwaardere schoten. cdxvii

Getuige [persoon 148], wonende aan de [adres 28] (op de hoek van de steeg naar het [straatnaam adres 27]), heeft op 2 november 2005 verklaard dat hij twee salvo's heeft gehoord. De tweede serie schoten was veel harder dan de eerste. cdxviii Hij hoorde de knallen uit de richting van de steeg komen, uit de richting van het huis van [persoon 4]. Vervolgens hoorde hij nog iets van gestommel op straat, bestaande uit geschreeuw, portieren die dichtklappen en het hard wegrijden van een auto met veel toeren. Het leek alsof deze geluiden niet vanuit de steeg maar vanaf het einde van de steeg kwamen. cdxix

Getuige [persoon 149] heeft verklaard dat hij zich op 2 november 2005 tussen ongeveer 19.30 uur en 20.00 uur bevond in het voorportaal van de [kerk] aan het [straatnaam adres 27] 1. Op een gegeven moment hoorde hij schoten uit de omgeving van het [straatnaam adres 27]. Hij kan zich nog herinneren dat hij na deze schoten vanaf de doorgang tussen de [straatnaam adres 28] en het [straatnaam adres 27] een auto heeft zien wegrijden. Deze auto reed normaal, niet opvallend in de richting van de kerk en sloeg rechtsaf in de richting van de Piet Wiedijkstraat. cdxx

Getuige [persoon 16]. heeft verklaard dat [verdachte] (de rechtbank begrijpt: [verdachte]), [medeverdachte 5] (de rechtbank begrijpt: [medeverdachte 5]), [medeverdachte 3] (de rechtbank begrijpt: [medeverdachte 3]) en de kroongetuige (de rechtbank begrijpt: [medeverdachte 7]) tot een moordcommando behoren. cdxxi [persoon 16] heeft van een persoon die samen met [medeverdachte 3] heeft vastgezeten gehoord dat er werd vergaderd over moorden. Daar had die persoon bijgezeten. [medeverdachte 3] had gevraagd: mag ik er ook één, mag ik er ook één.cdxxii

Als verdachte en getuige heeft [medeverdachte 3] verklaard dat [verdachte] hem op 2 november 2005 om 22.00 uur heeft gebeld en dat zij toen hebben afgesproken om naar café Bottles & Bites in Amsterdam te gaan. Zij waren daar rond 22.30 uur. Dat [persoon 1] tegen de politie heeft gezegd dat hij, [medeverdachte 3], en [verdachte] [persoon 4] hebben doodgeschoten komt omdat hij die avond in dat café met [verdachte] is gezien.cdxxiii

Getuige [persoon 150] heeft verklaard dat hij in de periode 2000 en 2004 met [verdachte] is omgegaan. Volgens [persoon 150] kleedde [verdachte] zich als in de film de Matrix, compleet met rond brilletje.cdxxiv

1.3 Overige onderzoeksbevindingen

Wapens en munitie

Op woensdag 29 november 2006 is de recherche op aanwijzen van [medeverdachte 7] naar een plek aan de Amstel tegenover lantaarnpaal 49 gereden. [medeverdachte 7] gaf aan dat hij de Glock en een tas met de Kalashnikov en patronen op die plaats in de Amstel had geworpen. cdxxv

Op 20 maart 2007 is uit de Amstel ter hoogte van lantaarnpaal 49 op ongeveer 4 meter uit de kant een tas opgedoken. Het betrof een zogenaamde "Big Shopper" tas van Albert Heijn. In deze tas zat een Roemeens kogelgeweer, afgeleid van de Russische Kalashnikov, model AK 47. Dit wapen is bestemd voor semi- en volautomatisch verschieten van patronen van kaliber 7,62x39 (Kalashnikov). Bij het wapen zat een patronenhouder met daarin 11 patronen en tevens 1 in de kamer. Het wapen was dus schietklaar. Daarnaast bevonden zich in de tas ruim 400 patronen in 45 munitiedoosjes en los in de tas en de bak waarin de tas door de duikers uit het water omhoog was gehaald. Er zaten verder nog twee losse met een onbekend aantal patronen gevulde patroonhouders in de tas alsook stukken plastic met grijs tape omwikkeld. cdxxvi De 422 in de tas en het wapen aangetroffen patronen hebben een groen gelakte punt en zijn van het kaliber 7,62x39 (Kalashnikov) type lichtspoor. Aan de hand van de mosselaangroei op de tas is het volgens de deskundige het meest waarschijnlijk wanneer wordt aangenomen dat de mosselen zich tussen september 2005 en augustus 2006 op de tas hebben gevestigd en de tas in deze periode te water is geraakt. cdxxvii

Op 12 september 2007 is door de recherche in samenwerking met het NFI een schietproef gehouden met de uit de Amstel gehaalde Kalashnikov en een door het NFI ter beschikking gestelde Kalashnikov. Bij de proef werd gebruik gemaakt van uit de Amstel opgedoken munitie en soortgelijke munitie. Tijdens de schietproef werd onder andere het volgende waargenomen:

- de hulzen werden in een hoek van ongeveer 90 graden naar rechts uitgeworpen;

- de hulzen kwamen verspreid op de grond terecht op een afstand van 4,5 tot 7,7 meter vanaf de vuurplek. cdxxviii

Naar aanleiding van de bevindingen opgedaan bij de schietproeven, alsmede de door getuigen en [medeverdachte 7] afgelegde verklaringen is op de plaats delict nader onderzoek verricht naar de plaats waar mogelijk hulzen terecht zouden kunnen zijn gekomen. Hierbij zijn op 4 en 11 oktober 2007 in de tuin van perceel [straatnaam adres 27] 8 (de woning van getuige [persoon 144]), nabij de heg die de grens vormt tussen de tuin en de stoep die leidt naar de steeg tussen het [straatnaam adres 27] en de [straatnaam adres 28], in totaal 6 hulzen aangetroffen.cdxxix

Onderzoek naar de 6 hulzen heeft uitgewezen dat deze afkomstig zijn van patronen van kaliber 7,62x39 Kalashnikov. De 6 hulzen zijn gelijk aan de hulzen van de 422 (lichtspoor)patronen uit de in de Amstel aangetroffen plastic tas van Albert Heijn. De sporen in de slaghoedjes van de hulzen zijn bij 4 van deze hulzen mogelijk en bij 2 van deze hulzen waarschijnlijk veroorzaakt door de afsluiter van de in de Amstel aangetroffen Kalashnikov.cdxxx

Uit een vergelijking van de samenstelling van de op de plaats delict aangetroffen kogelfragmenten met de in de plastic tas aangetroffen (lichtspoor)patronen blijkt dat er ten aanzien van de meeste onderzochte (lichtspoor)patronen een overeenkomst is vastgesteld in de chemische samenstelling voor zowel de mantels als het kogellood.cdxxxi

Telecom

[medeverdachte 3] heeft verklaard dat de mobiele telefoon met nummer [telefoonnummer 38] (*[eindcijfers telefoonnummer 38]) van hem was. cdxxxii

Tijdens een doorzoeking van de woning van de ouders van [persoon 37] aan perceel [adres 2] te [plaats] op 13 februari 2007 is de originele verpakking van een mobiele telefoon met nummer [telefoonnummer 39] (*[eindcijfers telefoonnummer 39]) aangetroffen.cdxxxiii

Tijdens een doorzoeking van de woning van [persoon 151] aan het perceel [adres 29] te [plaats] op 13 februari 2007 is een briefje aangetroffen met daarop het nummer [telefoonnummer 39] en de vermelding "[verdachte]".cdxxxiv

Uit onderzoek naar de historische gegevens van het mobiele nummer *[eindcijfers telefoonnummer 39] is gebleken dat tussen dit nummer en het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 38] op 1 november 2005 twaalf maal en op 2 en 3 november 2005 vier maal contact is geweest. Het laatste contact tussen beide nummers op 2 november 2005 was om 21.59 uur. De mobiele telefoon met nummer *[eindcijfers telefoonnummer 39] peilde op dat moment uit in Vinkeveen.cdxxxv

Foto Okura Hotel

In het dossier bevindt zich een foto afkomstig van een beveiligingscamera van het Okura Hotel te Amsterdam van 4 november 2005. Op deze foto staan twee mannen en een vrouw, die zich kennelijk bevinden aan de balie van het hotel. Verbalisanten herkennen de mannen als [verdachte] en [medeverdachte 3]. Gebleken is dat [verdachte] in het hotel een kamer had geboekt van 3 november tot en met 5 november 2005.cdxxxvi

2. Beschouwing rechtbank

Op grond van de hiervoor aangehaalde feiten en omstandigheden oordeelt de rechtbank dat [medeverdachte 7] en [verdachte] tezamen en vereniging [persoon 4] hebben vermoord.

De rechtbank leidt het daderschap van [medeverdachte 7] primair af uit zijn eigen verklaringen en de onderzoeksresultaten. De rechtbank is zich daarbij bewust van het feit dat er in de verklaringen van [medeverdachte 7] enkele opvallende ongerijmdheden zijn aan te wijzen. Het betreft dan met name de gebrekkige omschrijving door [medeverdachte 7] van de gebruikte Kalashnikov, zijn wisselende verklaringen over de looproute, vervat in een onduidelijk gebleven verhaal over "zekerheidjes", zijn eveneens wisselende verklaringen over wat er na de liquidatie met de hulzen van dit wapen is gebeurd en het feit dat, anders dan [medeverdachte 7] heeft verklaard, uit de technische bevindingen, in samenhang met de verklaringen van [persoon 146], is op te maken dat er met de Kalashnikov gericht op [persoon 4] is geschoten.

Desondanks is de rechtbank van oordeel dat deze gebreken in de verklaringen van [medeverdachte 7] niet afdoen aan de vaststelling dat [medeverdachte 7] niet alleen zichzelf heeft bestempeld tot medepleger van de moord op [persoon 4] maar er bovendien een jaar na deze moord blijk van heeft gegeven over buitengewoon opvallende daderwetenschap te beschikken. cdxxxvii Zo wist hij onder meer de plaats delict gedetailleerd te omschrijven, waaronder de tuin van de buurman van [persoon 4] op nummer 23, en benoemde hij de gebruikte wapens, een Kalashnikov en een Glock.45. De verklaring van [medeverdachte 7] over waar en vanaf welke afstand [persoon 4] met de Glock is beschoten en wat er met de hulzen van dit wapen is gedaan stemt overeen met andere bevindingen. Daarnaast verklaarde [medeverdachte 7] tijdens de liquidatie lichtsporen te hebben gezien, waar gebleken is dat met de Kalashnikov inderdaad lichtspoorkogels zijn afgevuurd. [medeverdachte 7] wordt eveneens gesteund in zijn verklaring over de volgtijdigheid van het schieten met eerst een licht en daarna een zwaar kaliber wapen. Ook hoorde [medeverdachte 7] [persoon 4] iets roepen als "kankerlijers", hetgeen door meerdere getuigen is bevestigd. Van grote betekenis is verder dat op aanwijzen van [medeverdachte 7] de stevige Albert Heijn tas met de Kalashnikov en munitie is teruggevonden in de Amstel. Tot slot valt op dat [medeverdachte 7] wordt bevestigd door getuigen in de door hem verklaarde vluchtroute en het gegeven dat de vluchtauto bij het wegrijden op een groot raam afreed in een kerkpand aan de [straatnaam adres 28], waarachter twee personen werden waargenomen. De rechtbank gaat ervan uit dat in ieder geval getuige [persoon 149] zich op dat moment achter dat raam bevond.

De daderwetenschap van [medeverdachte 7] is naar het oordeel van de rechtbank hiermee dermate substantieel dat het ervoor moet worden gehouden dat [medeverdachte 7] als een van de schutters aanwezig was op de plaats delict.

Dat [verdachte] de andere schutter was leidt de rechtbank af uit de verklaringen van [medeverdachte 7], [medeverdachte 3], [persoon 144] en [persoon 16]..

Door te stellen dat hij ten onrechte als schutter is genoemd naast [verdachte] omdat hij kort na de moord op [persoon 4] met [verdachte] in een café is gezien, heeft [medeverdachte 3] naar het oordeel van de rechtbank impliciet bevestigd dat [verdachte] wel als schutter bij de liquidatie betrokken is geweest en dat hij, [medeverdachte 3], daar weet van heeft. Niet valt in te zien op welke andere wijze de opmerking van [medeverdachte 3] kan worden uitgelegd. Daar komt bij dat het ervoor moet worden gehouden dat [medeverdachte 3] destijds, blijkens de vrij intensieve telefonische contacten met [verdachte] juist rond 2 november 2005 en het feit dat hij zich na de moord met [verdachte] in het Okura Hotel heeft opgehouden, goed op de hoogte was van het doen en laten van [verdachte]. De duiding die de rechtbank aan de uitlating van [medeverdachte 3] geeft vindt voorts steun in de verklaring van [persoon 16]., waaruit kan worden opgemaakt dat [medeverdachte 3] wist dat [verdachte] zich met liquidaties bezig hield, hetgeen op zichzelf ook weer [medeverdachte 7] ondersteunt, die hetzelfde heeft verklaard. Dit alles bij elkaar genomen en bezien in het bredere verband van de gebleken criminele organisatie, waarover hierna meer, maakt de verklaring van [medeverdachte 3] in deze redengevend.

De rechtbank gaat er verder vanuit dat de twee in het zwart geklede mannen die getuige [persoon 144] kort voor de moord op [persoon 4] is tegengekomen in het park [medeverdachte 7] en [verdachte] betroffen. Ook getuige [[persoon 24]] heeft verklaard dat de twee daders in het zwart gekleed waren. [verdachte] voldoet naar het oordeel van de rechtbank voorts aan één van de door [persoon 144] opgegeven signalementen, te weten - kort gezegd - de man met het Chinees/Indische uiterlijk. Dat [verdachte] die avond een brilletje droeg is zeer wel mogelijk, gelet op de verklaringen van [medeverdachte 7] en getuige [persoon 150].

Het gegeven dat [persoon 144] [verdachte] niet heeft herkend in de fotoconfrontatie doet aan het voorgaande niet af, temeer nu de fotoconfrontatie zag op de eventuele herkenning van de door [persoon 144] waargenomen "Chineesachtige" persoon met brilletje, terwijl [verdachte] op de aan getuige getoonde foto nu juist geen bril droeg.

Door de verdediging is aangevoerd dat [medeverdachte 7] mogelijk niet de Kalashnikov maar de Glock zou hebben gehanteerd. Dit scenario, waarbij de rollen tussen [verdachte] en [medeverdachte 7] kennelijk zijn omgedraaid, is, gelet op voornoemde ongerijmdheden in de verklaringen van [medeverdachte 7] in samenhang met hetgeen [medeverdachte 7] overigens heeft verklaard, niet uit te sluiten. Wat daar ook van zij, dit staat naar het oordeel van de rechtbank aan een bewezenverklaring van het medeplegen door [medeverdachte 7] en [verdachte] van de moord op [persoon 4] niet in de weg.

Het voorgaande leidt tot de conclusie dat wettig en overtuigend bewezen kan worden geacht dat [medeverdachte 7] en [verdachte] samen [persoon 4] hebben vermoord.

3.6 PERUGIA

1. Vaststelling feiten

1.1 Plaats delict

In de ochtend van 20 april 2006 is [persoon 1] door pistoolschoten om het leven gebracht in café De Hallen, gevestigd op de Willem de Zwijgerlaan te Amsterdam.cdxxxviii Bij sectie op het lichaam van het slachtoffer zijn zeven schotbanen waargenomen. Het slachtoffer is geraakt in de rug, het achterhoofd en de nek. In de schotbanen lagen vitale organen, zoals het hart, de aorta en de hersenen. Gezien de grote hoeveelheid bloed in de borst- en buikholte, en de bloeduitstorting rond de letsels zijn deze letsels bij leven opgelopen en verklaren ze het intreden van de dood zonder meer op basis van uitval van vitale organen, weefselbeschadiging en bloedverlies. Uitval van vitale organen, weefselschade en bloedverlies tengevolge van het meervoudig schotletsel zijn de oorzaak geweest van het overlijden van het slachtoffer.cdxxxix

Op de plaats van het delict (café De Hallen) zijn 7 hulzen van het merk/type 9mm Luger (AGT 161 tot en met AGT 167) en 3 kogelfragmenten in beslaggenomen en voor onderzoek overgedragen aan het Nederlands Forensisch Instituut.cdxl

Door diverse getuigen wordt gezien dat direct na de schietpartij ten minste twee mannen met een donkere huidskleur wegrennen van de plaats delict en op de Rijpgracht te Amsterdam. Door getuige [persoon 152] wordt gezien dat de mannen op de Rijpgracht in een zilverkleurige Audi, voorzien van kenteken [kenteken 5] stappen en wegrijden. Getuige [persoon 152] ziet dat voordat de beide mannen in deze auto stapten één van hen een voorwerp in het water van de Rijpgracht werpt.cdxli

Op 21 april 2006 is door de duikploeg van de politie in het water van de Rijpgracht, ter hoogte van de door de getuige aangewezen plaats waar één van de daders het voorwerp in het water wierp, een vuurwapen aangetroffen en in beslag genomen.cdxlii Het betreft een pistool van het merk Ruger, type P95 DC, kaliber 9x19 mm, kleur kast zwart, slede zilver. Het is een vuurwapen in de zin van artikel 1 onder 3e, gelet op artikel 2 lid 1, categorie III onder 1 van de Wet wapens en munitie. Het pistool was voorzien van een 10 schots patroonhouder. In het vuurwapen werden 3 patronen van het kaliber 9x19 mm, voorzien van volmantel projectielen en het bodemstempel 9 mm Luger S&B (Sellier & Bellot) aangetroffen. Deze munitie is munitie in de zin van artikel 1 onder 4e, gelet op artikel 2, lid 2, categorie III van de Wet Wapens en Munitie.cdxliii

Uit onderzoek door het Nederlands Forensisch Instituut blijkt dat de hulzen en de kogels aangetroffen en in beslaggenomen in café De Hallen en de kogels die zijn aangetroffen in het lichaam van het slachtoffer zeer waarschijnlijk, dan wel waarschijnlijk zijn afgevuurd met het vuurwapen dat in de Rijpgracht is aangetroffen.cdxliv

Getuige [persoon 153] heeft verklaard dat zij ten tijde van de schietpartij op de Willem de Zwijgerlaan reed in de richting van de Bos en Lommerweg. Op de kruising Bos en Lommerweg / Willem de Zwijgerlaan reed er naast haar een zilverkleurige Mercedes coupé, nieuw model. De bestuurder had donkerbruin haar tot op de schouder. Getuige heeft deze man later herkend als [medeverdachte 4].cdxlv

1.2 Verklaringen verdachten en getuigen

Getuige [medeverdachte 7] heeft verklaard dat hij en medeverdachte [verdachte] kort na de liquidatie van [persoon 4] een aantal keren met wapens naar de woning van [persoon 1] zijn gegaan om hem te liquideren. [medeverdachte 4] zat nog gedetineerd toen [medeverdachte 7] en [verdachte] begonnen met de voorobservaties in het kader van de voorgenomen liquidatie alsmede toen zij een aantal keren met wapens klaarstonden met de intentie om de liquidatie op [persoon 1] daadwerkelijk uit te voeren. [medeverdachte 4] is op 7 december 2005 vrij gekomen.cdxlvi

Volgens [medeverdachte 7] hebben [verdachte] en hij drie of vier keer in vol ornaat bij de woning van [persoon 1] gestaan om [persoon 1] te liquideren. Zij waren dan voorzien van wapens, handschoenen, een mutsje en schoenen die weggegooid konden worden. cdxlvii

[medeverdachte 7] en [verdachte] hadden voor de liquidatie van [persoon 1] de beschikking over een gestolen grijze Citroën C5. Deze auto was ook bij de liquidatie van [persoon 4] gebruikt. In de auto lagen de wapens. De auto werd af en toe verplaatst. Op de momenten dat [medeverdachte 7] en [verdachte] daadwerkelijk actief waren, stond de auto in Halfweg. Daarvoor stond de auto in Amsterdam. In de auto lag ook een flesje Spa blauw, gevuld met benzine, om de auto later eventueel in brand te kunnen steken.cdxlviii

[medeverdachte 7] heeft verklaard dat hij ten behoeve van het uitvoeren van de liquidatie van [persoon 1] begin december 2005 voor zichzelf en voor medeverdachte [verdachte] speciaal handschoenen, schoenen en een mutsje heeft gekocht. Deze spullen heeft [medeverdachte 7] iedere keer dat hij en [verdachte] actief waren met de liquidatie, gedragen. Ook zijn er twee telefoons aangeschaft, speciaal bestemd voor communicatie tussen [verdachte] en [medeverdachte 4], die bij de laatste poging actief betrokken was.cdxlix Verder waren er een pistool en een machinegeweer geregeld. [medeverdachte 4] heeft dat later getest en [verdachte] zei dat het machinegeweer het niet deed.cdl

Over één van de pogingen heeft [medeverdachte 7] verklaard dat hij en [verdachte] in de vroege ochtend in het donker in de steeg ter hoogte van de parkeerplaats aan de achterzijde van de woning van [persoon 1] stonden te wachten, toen er een man met een fiets de poort uit kwam en hun vroeg hen wat zij daar deden. Toen de man kort na te zijn weggefietst weer terugkwam, hebben [medeverdachte 7] en [verdachte] besloten deze poging af te blazen en zijn zij met de auto weer weggereden.cdli

Over een andere keer heeft [medeverdachte 7] verklaard dat de poging niet doorging, omdat hij, [medeverdachte 7], te laat uit de auto was gestapt. [verdachte] en [medeverdachte 7] reden langs de woning van [persoon 1], toen deze net naar buiten kwam. [verdachte] liep met een automatisch wapen door het steegje. Toen [medeverdachte 7] de auto goed had geparkeerd, zijn handschoenen had aangetrokken en zijn wapen had gepakt en de steeg inliep, kwam [verdachte] alweer teruggelopen en is de poging afgeblazen.cdlii

[medeverdachte 7] heeft verklaard dat bij de laatste poging ook [medeverdachte 4] actief betrokken was. Dit was kort na de vrijlating van [medeverdachte 4] (de rechtbank begrijpt: kort na 7 december 2005). Voor deze laatste poging hebben [medeverdachte 7], [verdachte] en [medeverdachte 4] een vergadering over de moord op [persoon 1] gehad. Er is toen besproken dat [medeverdachte 4] in de avond bij café De Hallen zou gaan staan, en [verdachte] en [medeverdachte 7] een sms-bericht zou sturen als [persoon 1] eraan kwam. cdliii Ook deze poging is echter afgeblazen. [medeverdachte 7] en [verdachte] stonden die avond in vol ornaat bij de woning van [persoon 1]. [medeverdachte 4], die in de buurt van café De Hallen stond, zou [verdachte] een sms-bericht sturen zodra [persoon 1] naar buiten zou komen. Toen dit bericht uitbleef, zijn [medeverdachte 7] en [verdachte] naar [medeverdachte 4] gereden, die nog steeds bij café De Hallen stond te wachten. Toen zij daar arriveerden, verliet [persoon 1] net het café en stapte in zijn zwarte Combo. [medeverdachte 7] en [verdachte] zijn [persoon 1] vervolgens gevolgd. Zij reden toen zonder wapens in de eerlijke Opel Corsa van [persoon 37]. Toen [medeverdachte 7] [persoon 1] inhaalde, had hij het idee dat [persoon 1] het in de gaten had. [persoon 1] kwam naast hen rijden en keek hen aan. Op weg naar de woning van [persoon 1] zijn [medeverdachte 7] en [verdachte] in Halfweg overgestapt in de Citroën C5. Daar hebben [medeverdachte 7] en [verdachte] de wapens uit het skiluik gehaald, en hun handschoenen aangetrokken en mutsen opgezet. Toen zij bij de woning van [persoon 1] aan kwamen rijden, stond [persoon 1] in de deuropening met zijn armen over elkaar. [persoon 1] keek [verdachte] recht aan. [medeverdachte 7] en [verdachte] hebben toen besloten dat het over was.cdliv [medeverdachte 7] is daarna afgehaakt. Dit was half december 2005.cdlv

[medeverdachte 7] heeft verklaard dat hij uit eigen waarneming heeft dat [verdachte] [persoon 1] uitbesteedde aan [medeverdachte 4]. Dat ging spelen na het deuropeningincident, toen [medeverdachte 7] en [verdachte] het niet meer wilden doen. [medeverdachte 7] is bij gesprekken tussen [verdachte] en [medeverdachte 4] geweest waarbij hij [verdachte] aan [medeverdachte 4] hoorde vragen, meer in retorische zin: regel jij het? Dat ging over [persoon 1]. In de laatste 1 1/2 tot 2 weken voordat [medeverdachte 7] en [verdachte] naar Spanje gingen heeft [medeverdachte 7] [verdachte] horen zeggen dat [medeverdachte 4] de kamikazen aan het begeleiden was. Die kamikazen heeft [verdachte] ook zelf ontmoet. [verdachte] zette [medeverdachte 4] onder druk, door [medeverdachte 4] te vragen of het nog niet was gebeurd. cdlvi

Later heeft [medeverdachte 7] naar eigen zeggen van [verdachte] gehoord dat [medeverdachte 4] de opdracht om [persoon 1] te liquideren had uitbesteed aan een jongen, die het zou doen, maar zich heeft teruggetrokken. [verdachte] zou hierna tegen [medeverdachte 4] hebben gezegd dat die jongen dan weggemaakt moest worden. cdlvii

Nadat [verdachte] en hij zich hadden teruggetrokken, is er volgens [medeverdachte 7] een Audi A4 geregeld. Deze auto is na de liquidatie door de politie aangetroffen. Er zat toen een ander kenteken op. Volgens [medeverdachte 7] heeft [medeverdachte 4] dit geregeldcdlviii. [medeverdachte 7] is wel eens bij die auto in Halfweg geweest. Hij wist dat de Audi A4 voor de liquidatie op [persoon 1] zou worden gebruikt. De auto was al in beeld voordat [medeverdachte 7] naar Spanje vertrok. Volgens [medeverdachte 7] had [medeverdachte 4] het beheer over de auto.cdlix De Audi A4 heeft ook een paar keer in Buitenveldert gestaan. De A4 is alleen betrokken geweest bij de kamikazen bij [medeverdachte 4], aldus [medeverdachte 7]. [medeverdachte 7] is op 23 februari 2006 naar Spanje gegaan en heeft in de periode van 20 april tot 10 mei 2006 een e-mail van [verdachte] over die Audi ontvangen. [medeverdachte 7] zou volgens [verdachte] in die Audi hebben gezeten.cdlx

[medeverdachte 7] heeft ten slotte begrepen dat er twee jongens zijn benaderd die uiteindelijk de liquidatie hebben uitgevoerd, maar dat ze niet zijn betaald.cdlxi [verdachte] had samen met [medeverdachte 4] de organisatie van de liquidatie van [persoon 1] op zich genomen. [medeverdachte 4] had de 'kamikazen' geregeld.cdlxii

Getuige [persoon 154] heeft verklaard dat hij in februari 2006 om ongeveer 07.15 - 07.30 uur met zijn fiets zijn poort is uit gegaan en via de steeg aan de achterzijde van zijn woning aan de [adres 30] te [plaats], is gefietst naar het pleintje dat is gelegen achter het huis van [persoon 1]. Op het pleintje stonden naast de aldaar gelegen garages twee jongens in donkere jassen. Omdat [persoon 154] de zaak niet vertrouwde is hij een blokje om gefietst. Toen [persoon 154] weer bij zijn poort aankwam stonden de mannen ditmaal achter in de poort bij een muurtje. Vanaf dit punt hadden zij goed zicht op de achterzijde van de woning van [persoon 1]. [persoon 154] vroeg de mannen of zij iets zochten, waarna de mannen zonder iets te zeggen wegliepen. [persoon 154] hoorde autoportieren dichtslaan. De posities die de mannen hadden ingenomen waren zodanig dat ze een goed zicht hadden op de achterzijde van de woning van [persoon 1] aan de [adres 30] alsmede op zijn auto, die altijd in het toegangsstraatje tot de garages stond geparkeerd.cdlxiii

Getuige [persoon 155] heeft verklaard dat [medeverdachte 4] begin of half januari 2006 met hem langs café De Hallen in Amsterdam reed en aan [medeverdachte 2] vroeg of hij in staat zou zijn om iemand te vermoorden. [medeverdachte 2] heeft gezegd dat hij dat niet wist. [medeverdachte 4] heeft hem gezegd dat zodra [medeverdachte 4] het hem liet zien, hij erbij in zat en niet meer terug kon, alleen nog door de kogel.cdlxiv [medeverdachte 2] zou € 60.000,- krijgen, dan wel een Saab Turbo 93 Cabriolet, als hij het zou doen.cdlxv [medeverdachte 4] heeft [medeverdachte 2] verteld dat de te liquideren persoon de eigenaar van café De Hallen betrof.cdlxvi [medeverdachte 4] is meerdere keren met [medeverdachte 2] langs café de Hallen gereden.cdlxvii Hij heeft [medeverdachte 2] ook laten zien waar het beoogde slachtoffer woonde, hem instructies gegeven en hem een vluchtroute laten zien.cdlxviii [medeverdachte 2] kreeg kort daarna van [medeverdachte 4], ten behoeve van de uitvoering van de liquidatie, de beschikking over een personenauto (een zilverkleurige Audi A4)cdlxix, meerdere wapens, waaronder een Scorpion, een AK47 en een pistool van het merk Ruger met daarbij behorende munitiecdlxx en twee mobiele telefoons.cdlxxi Over de Scorpion verklaart [medeverdachte 2] dat [medeverdachte 4] zei dat hij die ging uitproberen en dat hij later zei dat het daar niet mee kon omdat het geen automatisch wapen was.cdlxxii

[medeverdachte 2] heeft vervolgens gedurende een periode, naar eigen zeggen enkele maandencdlxxiii, tot kort voor de uiteindelijke moord op [persoon 1] op 20 april 2006, ter voorbereiding van de toen nog door hem zelf te plegen moord, meerdere malen ter observatie bij café De Hallen gestaan. Ook is hij langs de woning van [persoon 1] in Zwanenburg gereden en heeft hij meerdere malen de Audi A4, die was bestemd om te dienen als vluchtauto, verzet.cdlxxiv [medeverdachte 4] heeft [medeverdachte 2] verteld dat de Audi een gestolen auto was met eerlijke kentekenplatencdlxxv. Tevens heeft [medeverdachte 2] verklaard dat hij via de telefoon werd gewaarschuwd als het beoogde slachtoffer vertrok vanaf café De Hallen. Als de telefoon overging, zou het beoogde slachtoffer met tien minuten arriveren bij de woning in Zwanenburg, waar [medeverdachte 2] stond te wachten.cdlxxvi [medeverdachte 2] heeft één avond daadwerkelijk met een doorgeladen pistool bij de woning van [persoon 1] gestaan, doch heeft de uitvoering van de liquidatie op dat moment bewust gefrustreerd.cdlxxvii

Volgens [medeverdachte 2] was hij steeds meer in een situatie terecht gekomen die hij niet wilde. Hij wilde niemand doodschieten. Omdat [medeverdachte 2] dit uit angst voor [medeverdachte 4] niet tegen hem durfde te zeggen, heeft hij getracht om op andere manieren, zoals door het zich opzettelijk verslapen en door het veelvuldig gaan gebruiken van drugs, onder de liquidatieopdracht uit te komen.cdlxxviii [medeverdachte 2] heeft vervolgens kort voor de liquidatie de vluchtauto (Audi) en de wapens met de bijbehorende munitie aan [medeverdachte 4] teruggegeven.cdlxxix [medeverdachte 4] heeft toen iemand anders geregeld.cdlxxx Aan [medeverdachte 2] werd na het teruggeven van de auto en de wapens van [medeverdachte 4] een andere rol toebedeeld, namelijk het posten bij café De Hallen en het zogenoemde seinen: het laten overgaan van een mobiele telefoon op het moment dat de auto van het latere slachtoffer bij café De Hallen wegreed.cdlxxxi

Op 18 april 2006 heeft [medeverdachte 2] op verzoek van [medeverdachte 4] een negroïde persoon in Leidschendam opgehaald en is hem voorgereden naar de loods van [medeverdachte 2]tje, waar [medeverdachte 4] met de negroïde persoon heeft gesproken. [medeverdachte 2] reed toen in de Peugeot van zijn vriendin [persoon 156]. Hij heeft in het dossier een foto gezien "van die [persoon 2]" . Dat is de neger die hij toen heeft opgehaald, van Leidse Hage.cdlxxxii [medeverdachte 2] heeft verklaard dat het ophalen van de negroïde persoon het laatste was wat hij voor [medeverdachte 4] ten behoeve van de liquidatie heeft gedaan.cdlxxxiii

[persoon 155] heeft verder verklaard dat hij van [medeverdachte 4] heeft gehoord dat [verdachte] (de rechtbank begrijpt: [verdachte]) de compagnon van [medeverdachte 4] is.cdlxxxiv

Getuige [persoon 157] heeft verklaard dat hij [medeverdachte 4] een keer heeft ontmoet op de housewarmingparty van [persoon 155] (de rechtbank begrijpt: [persoon 155]). Dat was op 27 januari 2006. Half februari 2006 heeft [medeverdachte 2] [persoon 157] verteld dat hij een man ging of moest kieren. Vervolgens heeft [medeverdachte 2] [persoon 157] het café De Hallen, de woning en de auto van het slachtoffer laten zien. Later is [persoon 157] mee geweest om een auto op te halen. [medeverdachte 2] vertelde dat hij een vluchtauto, een bivakmuts en een pistool had. Toen [medeverdachte 2] het dashboardkastje van de auto open wilde doen en dit op slot bleek te zitten, zei hij tegen [persoon 157] dat [medeverdachte 4] dat zeker voor zijn kinderen had gedaan.cdlxxxv [persoon 157] verklaart in augustus 2006 dat hij [medeverdachte 2] het afgelopen jaar heeft zien rijden in onder andere een zilverkleurige auto, "dat zou wel eens de Audi kunnen zijn waarover jullie het hebben gehad". [persoon 155] zei dat de auto's van [medeverdachte 4] waren.cdlxxxvi Tevens heeft [persoon 157] verklaard dat [medeverdachte 2] voor [medeverdachte 4] werkte en dat [medeverdachte 2] een aparte telefoon had voor contact met [medeverdachte 4].cdlxxxvii

Getuige [persoon 158], de toenmalige vriendin van [medeverdachte 2], heeft onder meer verklaard dat [medeverdachte 2] haar vertelde dat er een moord zou worden gepleegd en dat hij hierbij betrokken was. [medeverdachte 2] vertelde haar dat de moord zou worden gepleegd op de eigenaar van een café en dat hij, [medeverdachte 2], in een coffeeshop tegenover dat café moest zitten en de telefoon moest laten overgaan op het moment dat die man naar buiten kwam.cdlxxxviii Dat was op 14 april 2006. [medeverdachte 2] vertelde [persoon 158] dat hij aanvankelijk de moord zou plegen, maar dat hij dit niet meer wilde doen. Voor het plegen van de moord zou hij naar eigen zeggen € 60.000,- van [medeverdachte 4] krijgen. [medeverdachte 2] heeft [persoon 158] voorts verteld dat hij, omdat hij ervan af had gezien om de moord te plegen, nu een andere rol toebedeeld had gekregen, bestaande uit het posten.cdlxxxix

Getuige [persoon 158] heeft voorts verklaard dat zij een keer, in elk geval na 15 februari 2006, samen met [medeverdachte 2] een zilvergrijze Audi heeft verplaatst in Zwanenburg, en dat deze Audi ook bij hen thuis in [plaats] had gestaan.cdxc Later vertelde [medeverdachte 2] haar dat deze Audi bij de uiteindelijke moord was gebruikt.cdxci

Getuige [persoon 2] heeft bij de politie verklaard dat [persoon 3] (de rechtbank begrijpt: [persoon 3]) en hij [medeverdachte 4] in een eettent in Leidschendam hebben ontmoet. [medeverdachte 4] had iets te doen voor hencdxcii. [persoon 2] en [persoon 3] hebben [medeverdachte 4] op 11 april 2006 ontmoet bij het station in Abcoude,cdxciii de dag waarop [persoon 2] om ongeveer 14.26 uur in Abcoude een bekeuring wegens een snelheidsovertreding heeft gekregen.cdxciv [medeverdachte 4] kwam samen met een andere man bij het station aanrijden. [persoon 2] en [persoon 3] zijn bij [medeverdachte 4] in de auto gestapt. Ze zijn richting Amsterdam gereden. [persoon 2] en [persoon 3] zaten achterin, [medeverdachte 4] bestuurde de auto en de andere man zat op de passagiersstoel.cdxcv [persoon 2] betitelt de man op de passagiersstoel ook wel als "de compagnon"van [medeverdachte 4]. Hij omschrijft deze compagnon als een kleine man, licht bruin van wellicht Aziatische afkomst met een litteken aan de rechterkant van zijn nek en zwart haar. Hij was netjes gekleed. Zijn tongval was plat Amsterdams.cdxcvi Hij stond in hiërarchie boven [medeverdachte 4]. Hij deelde een beetje de lakens uit, zo van "Nee, rijd even hier naar toe".cdxcvii

Onderweg naar Amsterdam is aan [persoon 2] en [persoon 3] uitgelegd dat zij iemand dood moesten schieten en dat zij daar 60.000 euro voor zouden krijgen. Dat geld is hun door [medeverdachte 4] en de compagnon toegezegd. Bij café "De Hallen" is hun een Combi Opel en een zwarte Volkswagen Golf aangewezen. De Golf was de auto van de vriendin van het slachtoffer. [persoon 2] en [persoon 3] moesten de kentekens van de auto's onthouden. De compagnon bekeek hoe lang het zou duren van café De Hallen naar de woning van het slachtoffer. Bij de woning aangekomen is [persoon 2] en [persoon 3] een plek aangewezen waar ze zich konden verschuilen en is verteld hoe ze het precies zouden moeten doen. [medeverdachte 4] en de compagnon hebben ook de plek aangewezen waar [persoon 2] en [persoon 3] het wapen in het water moesten weggooien. Daarna zijn ze weer richting Amsterdam gereden. Onderweg is de compagnon uitgestapt en heeft lijm gekocht om de autosleutel van de Audi te repareren. Daarna zijn ze weer naar café "De Hallen" gereden. Ze zijn daarna voor de zekerheid naar de woning van het slachtoffer gereden, zodat [persoon 2] en [persoon 3] de route zouden kennen.cdxcviii De compagnon nam het initiatief om de route nogmaals te rijden.cdxcix Vervolgens zijn ze naar de Audi gereden die geparkeerd stond bij een kerk, dichter bij de woning dan bij café De Hallen. De compagnon stapte uit en pakte een grote tas uit de auto en stapte weer in. Hij haalde een machinegeweer, een AK, en een pistool uit de tas, met munitie en extra magazijnen. Zij vertelden dat het kleine wapen een lekker wapen was; [medeverdachte 4] had er wel eens mee geschoten. De compagnon was alles aan het controleren en verrichtte een aantal handelingen met de wapens. Hij deed het grote wapen weer in de weekendtas en heeft de plastic tas met het kleine wapen en het magazijn in de Audi teruggelegd, in het handschoenenkastje. Daarna zijn ze teruggereden naar de auto van [persoon 2] in Abcoude.d

[persoon 2] en [persoon 3] hebben van [medeverdachte 4] een seintelefoon gekregen. [persoon 2] en [persoon 3] moesten telkens één afrit voor die waar de Audi geparkeerd stond wachten totdat de telefoon ging. Dan zouden zij naar de woning van het slachtoffer rijden. Dit is twee of drie keer gebeurd.di

[persoon 2] heeft verklaard dat hij diverse malen tegen [medeverdachte 4] heeft gezegd dat [persoon 3], die zou schieten, en hij het niet durfden. [medeverdachte 4] zei dat [persoon 2] en [persoon 3] dan ook weggemaakt moesten worden, omdat zij teveel wisten. [persoon 2] en [persoon 3] zijn met [medeverdachte 4] naar een bebost gebied gegaan achter Leidsenhage. Daar liet [medeverdachte 4] hen een wapen zien en zei: "Kijk hoe makkelijk het is, ik kan je nou zo afschieten, er is geen haan die ernaar kraait. Het is hier afgelegen. Helemaal niets".dii

Een van de laatste keren dat [persoon 2] en [persoon 3] bij de woning van het slachtoffer zijn geweest, heeft [persoon 3] [medeverdachte 4] langs de weg zien staan. [persoon 2] is de volgende dag naar Leidsenhage gegaan. [persoon 3] was toen niet mee. [medeverdachte 4] moest op zijn compagnon wachten. Dat was dezelfde man als in Abcoude. [persoon 2] is met [medeverdachte 4] en de compagnon voor een hotel naast een Japanner bij een fietsenhok gaan praten. De compagnon zei dat het nu snel moest gebeuren; het hoefde niet persé bij de woning van het slachtoffer, maar het kon ook vroeg in de ochtend bij het café.diii [medeverdachte 4] zei tegen [persoon 2] dat hij de zus van [persoon 2] zou meenemen naar een afgelegen gebied als het niet snel zou gebeuren. Niemand zou er achter komen.div

Volgens [persoon 2] is hij ook bedreigd door de compagnon. Op een manier van "Nou, als het niet gebeurt dan moeten we die ook weer..." Net zoals [medeverdachte 4] in eerste instantie heeft gezegd: "Ja, dan moeten jullie ook weggemaakt worden, want losse eindjes daar doen we niet aan". De compagnon heeft ook gezegd: "Nou, wat hoor ik nou van [medeverdachte 4]. Dat jullie terugkrabbelen. Dat zou niet fijn zijn voor jullie en voor mij niet. Want dan heb ik alleen maar meer werk om de losse eindjes aan mekaar te knopen" en "Anders moet men ook weer weggemaakt worden".dv Ook heeft de compagnon bij de ontmoeting bij het fietsenhok naast de Japanner gezegd dat [persoon 2] een staart zou krijgen. Hij bedoelde dat iemand [persoon 2] en [persoon 3] constant in de gaten hield.dvi

[persoon 2] en [medeverdachte 4] hebben daarna weer contact gehad in Leidsenhage. [medeverdachte 4] had gezegd dat [persoon 2] daar naar toe moest komen en dat hij achter iemand in een blauwe Peugeot aan moest rijden. [medeverdachte 4] heeft toen tegen hem gezegd: "Het moet nu echt heel snel gebeuren! Het moet echt heel snel gaan gebeuren, anders bel ik je zus en je zus komt toch wel en je weet, dan is het vrij makkelijk voor mij om haar af te maken zonder dat iemand daar achter komt en dat het ook niet moeilijk is om er achter te komen waar je moeder woont".dvii [persoon 3] was erbij toen [medeverdachte 4] zei dat wanneer het niet zou lukken [persoon 2] en [persoon 3] ook weg moesten omdat [medeverdachte 4] geen losse eindjes achterliet.dviii [medeverdachte 2] is degene geweest die hem die dag heeft opgehaald en naar [medeverdachte 4] heeft gebracht.dix

[persoon 2] is de dag na de ontmoeting naar [persoon 3] gereden en heeft verteld hoe het zat. Zij zijn naar de Audi gereden en met de Audi naar café De Hallen. [persoon 3] heeft het wapen uit het dashboardkastje gepakt en bij zich gestoken. In het café was een vadsige man die aan het opgegeven signalement voldeed. [persoon 3] stond in de straat naast het café met bevende handen en zei dat hij het echt niet durfde. [persoon 2] dacht toen alleen wat er met zijn zus zou gaan gebeuren en met hem. Hij zag dat [persoon 3] echt bang was en heeft het wapen van [persoon 3] overgenomen. [persoon 2] is café De Hallen binnengelopen, heeft het wapen uit zijn zak gehaald en twee keer achter elkaar de trekker overgehaald. Nadat het slachtoffer was gevallen heeft hij nog een paar keer op zijn hoofd geschoten, zoals hij het moest doen.dx [medeverdachte 4] had hem tevoren verteld dat hij eerst in de borst moest schieten en dan in het hoofd.dxi [persoon 2] en [persoon 3] zijn rustig weggelopen en om het hoekje gaan rennen. Vlak bij de auto heeft [persoon 3] het wapen van [persoon 2] overgenomen en met een grote boog in het water gegooid, met het extra magazijn.dxii Ze hebben de Audi bij Halfweg bij een flat geparkeerd en zijn met de auto van [persoon 2] naar huis gereden. [persoon 2] heeft [medeverdachte 4] gebeld en ze zijn naar hem toe gegaan. [medeverdachte 4] was echt blij en omhelsde [persoon 2] en [persoon 3]. Hij heeft toen beloftes gedaan. [persoon 2] zou een auto krijgen, [persoon 3] een rijbewijs. Het geld dat inmiddels 75.000 euro was geworden, zou die avond worden opgehaald. [medeverdachte 4] heeft toen aangegeven dat hij eerst nog van alles moest regelen. [medeverdachte 4] heeft tegen [persoon 2] gezegd dat hij de Audi in brand moest steken. [persoon 2] heeft dit gedaan.dxiii Toen [persoon 2] en [persoon 3] hun beloning kwamen ophalen zei [medeverdachte 4] dat hij eerst nog van alles moest regelen. Toen is het afpoeieren begonnen.dxiv

[persoon 2] heeft ten slotte nog verklaard dat de compagnon een keer tegen [medeverdachte 4] heeft gezegd dat ze naar Marbella moesten om iemand te ontmoeten. [medeverdachte 4] kon niet vanwege dit (noot verbalisant: de liquidatie). [medeverdachte 4] zou later achter zijn compagnon aankomen.dxv

Getuige [persoon 3] heeft verklaard dat hij met [persoon 2] Abcoude is gereden, waar ze een klus van [medeverdachte 4] zouden krijgen. [medeverdachte 4] kwam daar met een Mercedes SL aangereden met een man. [medeverdachte 4], de andere man, [persoon 2] en [persoon 3] zijn met zijn vieren door Amsterdam gereden, en ook op de plek zijn geweest waar de Audi stond. De bijrijder heeft een tas uit de Audi gepakt waarin de wapens zaten, een zilveren pistool en een groot wapen, een AK. Zowel [persoon 3] als [persoon 2] hebben het wapen vastgehad.dxvi [persoon 3] heeft verklaard dat de bijrijder de sleutel van de Audi had.dxvii [persoon 2] heeft de autosleutel van de bijrijder gekregen, op de dag in Abcoude of zeer kort daarna.dxviii

[persoon 3] heeft de compagnon van [medeverdachte 4] in Abcoude omschreven als een man met een Indisch uiterlijk. Wanneer de verbalisanten hem een foto tonen, verklaart [persoon 3] dat dit de man is.dxix Het betreft een foto van [verdachte], geboren op [1968] te [plaats].dxx

[persoon 3] heeft die andere man ook nog een andere keer gezien. [persoon 2], [persoon 3] en [medeverdachte 4] zaten bij een Chinees een soepje te eten. Toen [medeverdachte 4] had afgerekend kwam die andere man op hen toegelopen en heeft met [medeverdachte 4] staan praten.dxxi

[persoon 3] heeft verklaard dat hij bang is voor [medeverdachte 4] omdat hij geen losse eindjes achterlaat.dxxii Ook is hij bang voor de bijrijder van [medeverdachte 4] tijdens de rit naar de Hallen.dxxiii

Over de dag van de moord op [persoon 1] heeft [persoon 3] verklaard dat hij buiten het café stond. Nadat er was geschoten zijn ze gaan rennen. [persoon 3] heeft het pistool van [persoon 2] afgepakt en in het water gegooid. Het was hetzelfde pistool als dat [persoon 3] in de auto heeft vastgehad. Vervolgens zijn ze weggereden en hebben de auto ergens naast een flat neergezet en zijn toen naar de auto van [persoon 2] gelopen.dxxiv

1.3 Overige onderzoeksbevindingen

Uit de historische telefoongegevens van [medeverdachte 4] is gebleken dat de nummers van [medeverdachte 4] ([telefoonnummer 30]) en van [persoon 155] ([telefoonnummer 31]) in de periode van 20 februari 2006 tot 3 april 2006 245 keer contact hebben gehad.dxxv Gebleken is dat [medeverdachte 4] zijn ontevredenheid over [medeverdachte 2] uitspreekt en [medeverdachte 2] onderdanig en ontwijkend reageert.dxxvi

Tussen 11 en 20 april 2006 is er negen keer contact geweest tussen het telefoonnummer [telefoonnummer 30], in gebruik bij [medeverdachte 4], en het telefoonnummer [telefoonnummer 32], in gebruik bij [persoon 2]. Daarnaast heeft het telefoonnummer [telefoonnummer 33], in gebruik bij [persoon 3], op 11 april 2006 zeven keer voornoemd telefoonnummer van [medeverdachte 4] aangezocht. Dit nummer is na 20 april 2006 niet meer gebruikt.dxxvii

Op 11 april 2006 omstreeks 15.15 uur vindt er sms-verkeer plaats tussen de toestellen van [medeverdachte 4] en [persoon 3]. Het toestel van [persoon 3] bevindt zich dan te Abcoude. Uit het dagrapportensysteem van de politie te Abcoude blijkt dat [persoon 2] in zijn auto op 11 april 2006 omstreeks 14.30 uur staande is gehouden in verband met een snelheidsovertreding en het feit dat de auto niet APK-gekeurd was.

Het toestel van [medeverdachte 4] bevindt zich op die dag te Vinkeveen tussen 13.46 uur en 15.15 uur. Omstreeks 17.01 uur bevindt het gsm-toestel van [medeverdachte 4] zich in de nabijheid van de zendmast Burgermeester Roellstraat te Amsterdam, zendrichting Rijksweg A-10/Jan van Galenstraat, waarna het terugreist naar de omgeving Herenweg te Vinkeveen. Omstreeks 18.54 uur reist het toestel vanaf Breukelen naar Bodegraven.dxxviii

Tijdens een huiszoeking van de woning van [medeverdachte 4] op 3 augustus 2006 in perceel [adres 31] te [plaats] wordt een tweetal prepaidpakketten aangetroffen behorende bij de gsm-nummer [telefoonnummer 34] (seintelefoon 1) en [telefoonnummer 35] (seintelefoon 2).dxxix De telefoons zijn op 14 april 2006 tussen 11.25 uur en 11.37 uur in gebruik genomen. Beide telefoons bevonden zich op dat moment binnen het zendbereik van een zendmast in de omgeving van de woning van [medeverdachte 4].

Seintelefoon 1 heeft op 14 april 2006 omstreeks 21.42 uur gedurende 2 seconden uitgaand contact met seintelefoon 2. Bij aanvang van het contact maakt het toestel gebruik van de zendmast geplaatst Bestevaerstraat 81 te Amsterdam, bij verbreking van de zendmast Donker Curtiusstraat 7 te Amsterdam. Beide zendrichtingen betreffen de omgeving van café " De Hallen" c.q. de omgeving van de kruising Jan van Galenstraat/Willem de Zwijgerlaan. Met seintelefoon 1 wordt verder contact gelegd met contacten van [persoon 155].dxxx

Seintelefoon 2 heeft op 21 en 22 april 2006 contact gehad met het gsm-nummer van [medeverdachte 4] ([telefoonnummer 30]), [persoon 3], [persoon 2] en [persoon 159], de vriendin van [persoon 2].dxxxi

Op 13 november 2007 is in een dressoir in de woonkamer van de woning van [persoon 151] een briefje aangetroffen, met daarop onder andere de volgende tekst:

"A4 Zilver 1.9 tdi, verbonden met streepje naar [kenteken 5] en dat streepje weer verbonden met streepje naar st [kenteken 6]". Volgens [persoon 151] was het briefje van [verdachte].dxxxii

2. Beschouwing rechtbank

Op grond van de hiervoor aangehaalde feiten en omstandigheden acht de rechtbank bewezen dat [medeverdachte 7] in november en december 2005 met anderen, onder wie [verdachte], pogingen heeft gedaan om [persoon 1] om het leven te brengen. Verder acht de rechtbank bewezen dat [medeverdachte 4] in de periode januari tot en met april 2006 heeft geprobeerd [persoon 155] ertoe te bewegen [persoon 1] te vermoorden. Toen [medeverdachte 2] hiervan afzag hebben [medeverdachte 4] en [verdachte] blijkens de bewijsmiddelen samen [persoon 2] en [persoon 3] ertoe gebracht [persoon 1] daadwerkelijk om het leven te brengen. De rechtbank zal het medeplegen door [verdachte] en [medeverdachte 4] van deze moord niet bewezen verklaren omdat zij het meer passend acht de feitelijke gebeurtenissen als uitlokking te kwalificeren. Ten slotte is bewezen dat [medeverdachte 4] in de periode van januari 2006 tot en met april 2006 april ter voorbereiding van moord een Audi A4, een Rugerpistool type P95 kaliber 9x19 en daartoe bestemde munitie voorhanden heeft gehad. Deze bewezenverklaring omvat tevens het daarnaast nog zelfstandig ten laste gelegde verboden wapenbezit; er is hier sprake van een eendaadse samenloop.

De rechtbank overweegt als volgt.

Dat [medeverdachte 7] en [verdachte] in november en december 2005 meerdere pogingen hebben gedaan om [persoon 1] om het leven te brengen blijkt primair uit de verklaringen van [medeverdachte 7]. Bij een van deze pogingen zouden [medeverdachte 7] en zijn mededader zijn overlopen door een buurtbewoner die de poort uitfietste en omdat hij de zaak niet vertrouwde en zeer kort hierna weer terugkeerde. Het dossier bevat de verklaring van een buurtbewoner die een tot in detail vergelijkbare gebeurtenis beschrijft. De buurtbewoner plaatst de gebeurtenis weliswaar iets later in de tijd, maar gelet op de opvallende overeenkomsten in de verklaringen gaat de rechtbank ervan uit dat het om dezelfde gebeurtenis gaat en dat de buurtbewoner zich in de tijd vergist. In zijn verklaring over de laatste poging beschrijft [medeverdachte 7] dat hierbij met seintelefoons werd gewerkt, waarbij [medeverdachte 4] een bericht zou seinen als [persoon 1] De Hallen verliet. Deze modus operandi stemt overeen met de door [medeverdachte 2] beschreven werkwijze bij latere pogingen om [persoon 1] om het leven te brengen. In opdracht van [medeverdachte 4] moest [medeverdachte 2] daarbij als seiner fungeren. Ook [persoon 2] verklaart in opdracht van [medeverdachte 4] met seintelefoons te hebben gewerkt. Ten aanzien van [verdachte] is voorts redengevend dat [verdachte] blijkens de verklaringen van [persoon 2] en [persoon 3] kort na het incident bij de voordeur van [persoon 1] samen met [medeverdachte 4] bezig is geweest met de organisatie van de uiteindelijke moord op [persoon 1]. Deze verklaringen alsmede het volgens de vriendin van [verdachte] aan [verdachte] toebehorende briefje met het kenteken van de door de getuige [persoon 152] waargenomen vluchtauto duiden zelfstandig op activiteiten van [verdachte], gericht op een gewelddadige dood van [persoon 1]. Aldus worden de verklaringen van [medeverdachte 7] naar het oordeel van de rechtbank voldoende ondersteund om te komen tot een veroordeling van zowel [verdachte] als [medeverdachte 7] voor dit feit.

De rechtbank verwerpt het verweer van de raadsman van [verdachte] dat de door [medeverdachte 7] genoemde momenten waarop hij met [verdachte] gewapend op [persoon 1] wachtte geen strafbare pogingen opleveren. [medeverdachte 7] en [verdachte] zijn herhaaldelijk naar het café dan wel de woning van [persoon 1] gegaan en hebben daarbij ook hun auto gewapend verlaten. Eenmaal was [verdachte] al gewapend in de richting van [persoon 1] gelopen maar was [medeverdachte 7] te laat en reed [persoon 1] weg. Eenmaal werden [medeverdachte 7] en [verdachte] door een buurman overlopen. Eenmaal liep de poging op niets uit, eerst niet omdat [persoon 1] niet bij zijn huis kwam opdagen en later, toen [verdachte] en [medeverdachte 7] [persoon 1] gewapend naar zijn huis waren gevolgd, omdat [persoon 1] [verdachte] in het gezicht zag. In al deze gevallen is er sprake geweest van een begin van uitvoering omdat [verdachte] en [medeverdachte 7] gewapend op [persoon 1] hebben staan wachten op een plaats waar zij hem verwachtten. In geen van deze gevallen is sprake geweest van een vrijwillige terugtred. De poging is steeds afgeblazen als gevolg van omstandigheden buiten de wil van [verdachte]. De onvrijwilligheid van de terugtred blijkt ook uit het feit dat [verdachte] na de laatste poging [medeverdachte 4] heeft belast met de verdere organisatie van de moord op [persoon 1] en zich daarmee zelf ook nog heeft beziggehouden.

Dat [medeverdachte 4] pogingen heeft gedaan [persoon 155] ertoe te brengen [persoon 1] te liquideren en daartoe de bewezen verklaarde uitlokkingsmiddelen heeft gebruikt, blijkt primair uit de verklaringen van [medeverdachte 2]. [medeverdachte 2], die is veroordeeld is voor medeplichtigheid aan de moord op [persoon 1],dxxxiii heeft hierover ook tegen [persoon 157] gesproken, die veroordeeld is voor voorbereiding van de moord op [persoon 1].dxxxiv [medeverdachte 2] heeft [persoon 157] het café De Hallen, de woning en de auto van [persoon 1] laten zien. Later is [persoon 157] mee geweest om een auto op te halen. [medeverdachte 2] vertelde dat hij een vluchtauto, een bivakmuts en een pistool had. Toen [medeverdachte 2] het dashboardkastje van de auto open wilde doen en dit op slot bleek te zitten, zei hij tegen [persoon 157] dat [medeverdachte 4] dat zeker voor zijn kinderen had gedaa[persoon 157] wist verder dat [medeverdachte 2] voor [medeverdachte 4] werkte, had [medeverdachte 4] wel bij [medeverdachte 2] thuis gezien en heeft [medeverdachte 2] zien rijden in een zilverkleurige auto, mogelijk de Audi, waarvan [medeverdachte 2] zei dat die van [medeverdachte 4] kwam. [persoon 157] bevestigt verder dat [medeverdachte 2] een één-op-één telefoon had voor het contact met [medeverdachte 4].

[medeverdachte 2] heeft over de voorgenomen moord op [persoon 1] en over de rol van [medeverdachte 4] daarbij ook gesproken met zijn toenmalige vriendin [persoon 158]. [persoon 158] heeft met [medeverdachte 2] de Audi verplaatst die volgens [medeverdachte 2] uiteindelijk bij de moord is gebruikt en heeft deze Audi bij hen thuis zien staan. Een ooggetuige heeft de kennelijke daders van de uiteindelijke moord in een zilverkleurige Audi zien wegrijden.

Geheel los van [medeverdachte 2] heeft [medeverdachte 7] verklaard dat hij [verdachte] aan [medeverdachte 4] heeft horen vragen "of die het zou regelen" nadat [medeverdachte 7] en [verdachte] zich hadden teruggetrokken. Later heeft [medeverdachte 7] van [verdachte] gehoord dat [medeverdachte 4] de opdracht op [persoon 1] te liquideren had uitbesteed aan een jongen die het zou doen maar zich heeft teruggetrokken. Hier ondersteunen de verklaringen van [medeverdachte 7] en [medeverdachte 2] elkaar. Verder vermelden [medeverdachte 2] en [verdachte] beiden dat één van de oorspronkelijk geregelde wapens niet bleek te voldoen.

De verklaringen van [medeverdachte 2] worden voorts ondersteund door de telecombevindingen.

De rechtbank acht de verklaringen van [medeverdachte 2] betrouwbaar en ziet in de verklaringen van [medeverdachte 7] en in het telecomverkeer voldoende ondersteuning van de verklaringen van [medeverdachte 2] om de ten laste gelegde poging tot uitlokking van [medeverdachte 2] door [medeverdachte 4] bewezen te achten.

Dat [persoon 2] en [persoon 3] [persoon 1] hebben vermoord is vastgesteld bij arresten van het gerechtshof Amsterdam van 16 november 2009dxxxv, welke door de Hoge Raad in stand zijn gelaten. De uitlokking van de moord door [medeverdachte 4] en [verdachte] blijkt uit de verklaringen van [persoon 2], die op belangrijke punten worden ondersteund door [persoon 3], en uit de verklaringen van [medeverdachte 7]. [medeverdachte 7] verklaart in algemene zin over de betrokkenheid van [medeverdachte 4] en [verdachte] bij de werving en begeleiding van de "kamikazen", waarbij [verdachte] [medeverdachte 4] onder druk zette. [persoon 2] en [persoon 3] verklaren beiden meer concreet over een autorit door Amsterdam met [medeverdachte 4] en een bijrijder waarbij de opdracht is gegeven, een beloning in het vooruitzicht is gesteld en instructies zijn verstrekt.

[persoon 2] beschrijft de bijrijder, die hij ook wel betitelt als de compagnon van [medeverdachte 4], als een kleine man, licht bruin, van wellicht Aziatische afkomst, met een litteken aan de rechterkant van zijn nek en zwart haar, netjes gekleed en met een plat Amsterdamse tongval. Waar [verdachte] zijn nek niet aan de rechtbank heeft willen tonen kan de rechtbank niet vaststellen of [verdachte] daar littekens heeft. Voor het overige past [verdachte] naar het oordeel van de rechtbank naadloos binnen de door [persoon 2] gegeven omschrijving. [persoon 3] herkent [verdachte] van een foto als de bijrijder van [medeverdachte 4]. [medeverdachte 2] bevestigt dat [medeverdachte 4] het over "[verdachte]" heeft gehad als zijn compagnon. De rechtbank stelt dan ook vast dat [verdachte] de bijrijder of compagnon is geweest waarover [persoon 2] en [persoon 3] hebben gesproken.

De rechtbank stelt verder op basis van de verklaringen van [persoon 2] en in mindere mate [persoon 3] vast dat [medeverdachte 4] en [verdachte] druk zijn blijven uitoefenen toen [persoon 2] en [persoon 3] zich wilden terugtrekken. [persoon 2] verklaart over verschillende bedreigingen door [medeverdachte 4] en diens compagnon toen [persoon 2] aangaf dat [persoon 3] en hij de moord niet durfden uit te voeren. [persoon 2] zou onder andere bij een fietsenhok bij Leidsenhage door [medeverdachte 4] en [verdachte] zijn bedreigd. Ook [persoon 3] zegt bang te zijn voor [medeverdachte 4] "omdat hij geen losse eindjes achterlaat".

De rechtbank stelt verder op basis van de verklaring van getuige [persoon 153] vast dat [medeverdachte 4] zich ten tijde van de liquidatie zeer dicht in de buurt van de plaats delict bevond. [medeverdachte 4] fungeerde hier kennelijk als "de staart" waarvan [verdachte] had gezegd dat [persoon 2] en [persoon 3] die achter zich aan zouden krijgen.

De raadsman van [verdachte] heeft gesteld dat de verklaringen van [persoon 2] slechts ten dele een rol kunnen spelen bij de bewijsvoering tegen [verdachte] omdat [persoon 2] zich tijdens de ondervraging door de verdediging op zijn verschoningsrecht heeft beroepen. De verklaring van [persoon 2] over een ontmoeting bij het fietsenhok in Leidsenhage zou geen rol geen rol kunnen spelen nu dit deel van de verklaring van [persoon 2] niet wordt ondersteund door ander bewijsmateriaal. De verklaringen van [persoon 2] over de rol van de compagnon tijdens de autorit door Amsterdam zouden door [persoon 3] alleen voldoende worden ondersteund voor zover het de handelingen met de wapens betreft. Volgens de raadsman kan er geen rechtens relevant verband worden gelegd tussen de handelingen van de compagnon met de wapens in de zilvergrijze Audi en de moord op [persoon 1]. De raadsman bepleit daarom vrijspraak.

De rechtbank verwerpt dit verweer. Naar het oordeel van de rechtbank is er voldoende bruikbaar bewijs dat [verdachte] nauw en bewust met [medeverdachte 4] heeft samengewerkt om de moord op [persoon 1] door [persoon 2] en [persoon 3] uit te lokken. De betrokkenheid van [verdachte] als uitlokker in deze fase blijkt niet alleen uit de verklaringen van [persoon 2], maar ook uit de verklaringen van [persoon 3] en [medeverdachte 7]. Derhalve is de bewezenverklaring van medeplegen van uitlokking door [verdachte] niet in beslissende mate gebaseerd op de verklaringen van [persoon 2]. Nu voorts het feit dat de verdediging [persoon 2] niet of nauwelijks heeft kunnen ondervragen buiten de invloedssfeer van de rechtbank ligt, verzet de jurisprudentie van het EHRM zich er niet tegen dat de verklaringen van [persoon 2] worden gebruikt voor het bewijs.

Blijkens de verklaringen van [persoon 2] en [persoon 3] zijn de eerste en belangrijkste uitlokkingshandelingen door [medeverdachte 4] en [verdachte] verricht tijdens een gezamenlijke autorit vanuit Abcoude. Tijdens die autorit is de opdracht gegeven, is een beloning van € 60.000,= in het vooruitzicht gesteld, zijn de woning en werkomgeving van [persoon 1] getoond, zijn gedetailleerde instructies gegeven over de uitvoering van de moord, hebben [persoon 2] en [persoon 3] de beschikking gekregen over de sleutels van de te gebruiken auto en zijn de te gebruiken wapens aan hen getoond en gecontroleerd. [verdachte] was bij deze autorit aanwezig en heeft aan het gesprek deelgenomen. Hij beschikte over de sleutel van de Audi waarin zich de wapens bevonden, heeft de Audi en de wapens aan [persoon 2] en [persoon 3] getoond en heeft de wapens - waarvan er één uiteindelijk voor de moord is gebruikt - gecontroleerd en de sleutel van de Audi aan [persoon 2] gegeven. Dat de bewijsbare rol van [verdachte] tijdens deze autorit zou zijn beperkt tot verboden wapenbezit onderschrijft de rechtbank dan ook niet. Het gesprek van [verdachte] en [medeverdachte 4] met [persoon 2] bij het fietsenhok in Leidsenhage, waarbij [verdachte] zich opnieuw actief en ditmaal ook in bedreigende zin met de uitlokking heeft bemoeid, ligt in het verlengde van het gebeuren tijdens de autorit en vereist dan ook geen specifieke ondersteuning door andere bewijsmiddelen.

De rechtbank verwerpt voorts het verweer dat [verdachte] niet bij dit gesprek aanwezig kan zijn geweest omdat dit volgens [persoon 2] de dag vóór de moord had plaatsgevonden en hij enkele dagen daarvoor naar Spanje was vertrokken. Tijdens zijn verklaring d.d. 22 januari 2007dxxxvi zegt [persoon 2] dat hij echt niet weet hoeveel dagen voor de liquidatie het gesprek in het fietsenhok heeft plaatsgevonden. De reisbeweging van [verdachte] doet dus niet af aan de betrouwbaarheid van de verklaring van [persoon 2].

Dat [medeverdachte 4] in de periode van januari 2006 tot en met april 2006 samen met [verdachte] ter voorbereiding van moord een grijze Audi A4 en vuurwapens en munitie voorhanden heeft gehad ter voorbereiding van moord blijkt uit de verklaringen van [medeverdachte 2], [persoon 2] en [persoon 3]. Dit vereist geen nadere toelichting.

3.7 NICHT

1. Vaststelling feiten

Getuige [persoon 155] heeft verklaard dat [medeverdachte 4] begin of half januari 2006 met hem langs café De Hallen in Amsterdam reed en aan [medeverdachte 2] vroeg of hij in staat zou zijn om iemand te vermoorden. [medeverdachte 2] heeft gezegd dat hij dat niet wist. [medeverdachte 4] heeft hem gezegd dat zodra [medeverdachte 4] het hem liet zien, hij erbij in zat en niet meer terug kon, alleen nog door de kogel. [medeverdachte 4] heeft hem toen café de Hallen laten zien en, voor zover [medeverdachte 2] zich herinnert op de zelfde dag, de woning in [plaats]. Toen zij langs die laatste woning reden zei [medeverdachte 4] dat die ook moest, maar dat die andere van de Hallen belangrijker was, omdat die man uit [plaats] al maanden niet thuis was geweest.dxxxvii Als die man wel thuis was geweest, was die er eerder aan gegaan. Dat speelde al een tijd langer.dxxxviii [medeverdachte 4] zei dat hij daar nu al ik weet niet hoeveel keer was geweest, dat ze niet wisten waar die man was, maar dat die er ook aan moest. [medeverdachte 4] zei destijds: als je het doet, dan is er zoveel werk voor je. Maar je moet eerst zoiets gedaan hebben voordat ik je in vertrouwen neem.dxxxix En ook dat het in [plaats] heel simpel zou zijn, dat je gewoon achter de heg zou moeten gaan staan. [medeverdachte 4] vertelde over de man dat hij vrouw en kinderen had.dxl

[medeverdachte 2] vertelt dat [medeverdachte 4] en hij vanaf Haarlem zijn gereden, onder een viaduct door, richting Bloemendaal. Er waren grote huizen. Om het huis van het beoogde slachtoffer, mogelijk een zakenman, stond een heel grote conifeerachtige heg, er was een erker aan het huis en verder waren er een garage en een oprijlaan. Getuige heeft aangegeven het huis te zullen herkennen als hij het zag.dxli Uit een fotoserie heeft [medeverdachte 2] een pand aangewezendxlii waar de politie vervolgens met hem naartoe is gereden. Aangekomen bij dit pand, gelegen aan de [adres 32] te [plaats], heeft [medeverdachte 2] bevestigd dat dit het pand was dat hij had bedoeld.dxliii

Volgens [medeverdachte 2] duidde [medeverdachte 4] [verdachte] aan als zijn compagnon.dxliv

Getuige [medeverdachte 7] heeft verklaard dat er een lijst was van te liquideren personen, en dat [verdachte] en [medeverdachte 4] zich al jaren geleden hadden opgeworpen als degenen die dat zouden doen. Wie er op de lijst stonden of er erop zouden komen te staan was niet relevant. dxlv De getuige beschrijft het als volgt: "Er is een lijst met mensen die op welk tijdstip dan ook geliquideerd moeten worden. Wanneer [verdachte] daarvoor wordt benaderd en ja zegt, neemt hij de verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van de lijst op zich. Hij staat er garant voor dat de liquidaties worden uitgevoerd. Hij ontleent zijn naam eraan. [medeverdachte 4] heeft de lijst samen met [verdachte] aangenomen en stapt gewoon na zijn vrijlating weer in. Het maakt dat niet uit of Jantje of Pietje op dat moment op de lijst staan. [medeverdachte 4] stapt gewoon in waar de lijst op dat moment gebleven is."dxlvi

Rond september 2005 hoorde [medeverdachte 7] in dit verband voor het eerst de namen van [persoon 160] en [persoon 17]. [persoon 160] stond daar toen al drie jaar op. Het adres van [persoon 17] was [adres 32] in [plaats]. [verdachte] en [medeverdachte 7] zijn wel eens met een Citroën C5 met wapens erin langs het adres van [persoon 17] gereden.dxlvii [persoon 17] is uiteindelijk niet geliquideerd, onder andere omdat hij opgepakt was omdat hij bij Schiphol een wapen bij zich had en daar 3 maanden voor moest zitten. Dit had [verdachte] van de opdrachtgever gehoord. Ook bleken er, toen [medeverdachte 7] een keer langsreed, verhuiswagens voor de deur te staan. [medeverdachte 7] denkt dat dit rond de kerst was, omdat hij in die periode nog bij het huis van [persoon 17] is gaan kijken, aangezien [persoon 17] toen weer vrij zou komen.dxlviii

Getuige [persoon 17] heeft verklaard dat hij tot februari 2006 aan de [straatnaam adres 32] in [plaats] heeft gewoond. Na zijn vrijlating in december 2005 heeft hij misschien nog een paar weken op dat adres gewoond.dxlix

2. Beschouwing rechtbank

Op grond van de hiervoor aangehaalde feiten en omstandigheden acht de rechtbank bewezen dat [medeverdachte 4] in de periode december 2005 tot en met april 2006 heeft geprobeerd [persoon 155] ertoe te bewegen [persoon 17] te vermoorden.

Primair redengevend zijn de verklaringen van [medeverdachte 2] zoals hierboven weergegeven, deels onder het deelonderzoek Perugia. [medeverdachte 4] heeft aan [medeverdachte 2] gevraagd of die iemand zou kunnen vermoorden. Toen [medeverdachte 2] aarzelde is [medeverdachte 4] met hem langs het café van [persoon 1] gereden en langs het op dat moment bekende adres van [persoon 17]. Beiden moesten volgens [medeverdachte 4] worden geliquideerd. Omdat [persoon 17] enkele maanden niet te vinden was geweest, hoewel zijn huis (mede) door [medeverdachte 4] kennelijk intensief in de gaten was gehouden, had [persoon 1] volgens [medeverdachte 4] nu prioriteit. Daarom is [medeverdachte 4] na de rit langs Aerdenhout vooral bezig geweest om [medeverdachte 2] zover te krijgen dat die [persoon 1] zou liquideren. Maar de wens tot liquidatie van [persoon 17] speelde al langer en aannemelijk is dat als [persoon 17] thuis was geweest, diens liquidatie eveneens hoge prioriteit zou hebben gekregen.

Tijdens de rit heeft [medeverdachte 4] in niet mis te verstane bewoordingen aan [medeverdachte 2] duidelijk gemaakt dat er geen weg terug zou zijn als [medeverdachte 4] hem had laten zien wie er moesten worden vermoord, en dat er, als hij er één gedaan had, ruime mogelijkheden zouden zijn voor meer liquidaties. Dat de liquidatie op [persoon 17] wegens diens afwezigheid werd opgeschort doet dan ook niet af aan het feit dat het [medeverdachte 4] ernst was met die liquidatie en dat hij [medeverdachte 2] zover probeerde te krijgen dat die de liquidatie zou uitvoeren.

De verklaringen van [medeverdachte 2] worden ondersteund door de verklaringen van [medeverdachte 7]. [medeverdachte 7] verklaart dat [verdachte] en [medeverdachte 4] zich reeds in 2002 hebben verbonden om personen te liquideren onder wie op dat moment in ieder geval [persoon 160] , en dat deze opdracht ook nader te noemen personen omvatte. In het midden kan worden gelaten op welk moment de opdracht tot liquidatie van onder precies is aangenomen. In ieder geval stroomde [medeverdachte 4] na het einde van zijn detentie in december 2005 weer in en was hij hierdoor mede verantwoordelijk voor de liquidatie van [persoon 17]. Van betekenis acht de rechtbank daarbij ook dat [medeverdachte 4] [verdachte] aanduidde als "zijn compagnon".

Gelet hierop is de rechtbank van oordeel dat [medeverdachte 4], door met [medeverdachte 2] naar het laatstbekende adres van [persoon 17] te rijden na te hebben gezegd dat die niet meer terug zou kunnen als hij het eenmaal zou hebben gezien, en vergezeld van de aanmoediging "dat er nog zoveel te doen zou zijn als hij eenmaal zoiets had gedaan", heeft gepoogd om [medeverdachte 2] ertoe te bewegen [persoon 17] om het leven te brengen.

3.8 Criminele organisatie

1. Vaststelling feiten

De rechtbank stelt voorop dat de feiten en omstandigheden zoals die hiervoor zijn vastgesteld als redengevend voor de bewezenverklaringen betreffende Nicht, Agenda en Perugia evenzeer redengevend zijn - op zichzelf en/of in onderling verband en samenhang beschouwd - voor de bewezenverklaring van de deelneming door [verdachte] en [medeverdachte 4] aan een criminele organisatie met het oogmerk op moord. Deze in verband met deze deelonderzoeken vastgestelde feiten en omstandigheden worden hier als herhaald en ingelast beschouwd.

Voorts zijn de navolgende feiten en/of omstandigheden van belang.

1.1 Verklaringen

Getuige [medeverdachte 7] heeft verklaard dat hij vanaf 1998 tot en met november 2006, behoudens een enkele onderbreking, zeer intensief contact met [verdachte] heeft onderhouden. Hij heeft [medeverdachte 4] leren kennen eind 2004, toen [medeverdachte 4] gedetineerd was en hem verzocht een moordopdracht aan [persoon 161] door te geven (zie hierna de zaak Oma).dl

Toen [verdachte] vrij kwam, getuige denkt augustus 2005, is bijna alles zonder communicatiemiddelen gegaan. Getuige en [verdachte] waren bij elkaar dus het was niet nodig. Wellicht hadden ze telefoons bij zich, maar dan zijn alle batterijen eruit. [verdachte] en getuige controleerden elkaar ook of dit gebeurd was. Telefoons zijn supergevaarlijk.dli

Na de vrijlating van [verdachte] hoorde [medeverdachte 7] van [verdachte] dat hij de opdracht had aangenomen voor de moord op de Turkse [hoedanigheid club] (naar getuige later begreep: [persoon 160] ). Later kregen [verdachte] en getuige ook informatie over een Turk in [plaats] (naar getuige later begreep: [persoon 17]) die dood moest. De Turk in [plaats] zou 150.000 opleveren en [persoon 160] 100.000. Getuige en [verdachte] zijn, na de vrijlating van [verdachte], voorverkenningen gaan doen.dlii

Tussen 14 dagen en drie weken voor de moord op [persoon 4] (de rechtbank begrijpt: in oktober 2005) kwamen er drie nieuwe slachtoffers bij. Namen werden niet genoemd. Eén persoon woonde aan de [straatnaam adres 27] waar getuige en [verdachte] meteen heen zijn gereden. Dat was, naar getuige later begreep, [persoon 4]. Een andere persoon was, zo bleek getuige later, [persoon 1]. Voor de liquidatie van [persoon 4] zou 130.000 en voor de liquidatie van de andere twee personen, onder wie [persoon 1], zou 100.000 euro worden betaald. [verdachte] is benaderd voor die liquidaties, omdat hij er goed in is. Hij heeft een carrière. Waarom hij die opdracht heeft aangenomen? De ene reden is geld, de andere is zijn carrière. Reputatie is heel belangrijk voor [verdachte], hij zag zichzelf opklimmen door mensen te liquideren.dliii

[medeverdachte 7] verklaart verder dat hij en [verdachte] in de periode van juli 2005 tot november 2005 met wapens langs de woning van [persoon 17] zijn gereden (zie hiervoor Nicht). [medeverdachte 7] en [verdachte] hebben voorts samen op 2 november 2005 [persoon 4] vermoord (zie hiervoor Agenda). [medeverdachte 7] en [verdachte] hebben ook samen meerdere pogingen ondernomen om [persoon 1] te vermoorden (zie hiervoor Perugia).

De betaling van [medeverdachte 7] voor de moord op [persoon 4] is een paar dagen na die liquidatie geschied bij de flat van [persoon 162] .dliv

Na de vrijlating van [medeverdachte 4] in de Vinkeveen-zaak is getuige bekend geworden met het bestaan van een lijst. Hij denkt zelf niet in lijsten, maar in mensen die geliquideerd moesten worden en in opdracht van wie. Het aannemen van een opdracht betekende, vanuit [verdachte] geredeneerd, het daar verantwoordelijk voor zijn. Getuige hoorde van [verdachte] na de vrijlating van [medeverdachte 4] dat [verdachte] drie jaar eerder een lijst met [medeverdachte 4] had aangenomen. [verdachte] gebruikte zelf het woord lijst. [verdachte] zei letterlijk: "[medeverdachte 4] en ik hebben die lijst drie jaar geleden aangenomen". Getuige was erbij toen [medeverdachte 4] zei dat ze deze lijst met z'n drieën gingen doen, en dan de man "33 konden pakken", uitgaande van de prijs van een ton per keer. [medeverdachte 4] stelde ook voor dat [medeverdachte 7] en [verdachte] de eerste samen zouden doen en dat [medeverdachte 4] dan aan de volgende zou meedoen.dlv Dat [verdachte] dit aan getuige vertelde zal december 2005 zijn geweest.dlvi De lijst verandert in de loop der tijd. Zoals het getuige gepresenteerd is, hebben [verdachte] en [medeverdachte 4] zich opgeworpen om, wanneer mensen uit de weg geruimd moeten worden, dat te doen. Wie er op de lijst staan of er op komen te staan is niet relevant. Het was een doorlopend contract. Toen [medeverdachte 4] vrij kwam, was hij er weer bij. Als er voor een klus niet betaald wordt, dan wordt deze ook niet uitgevoerd. [medeverdachte 4] speelde actief mee zelfs op de dag dat hij vrijkwam. [medeverdachte 4] en [verdachte] hebben eerst een gesprek gehad. Er zou namelijk een confrontatie plaatsvinden tussen getuige en [medeverdachte 4]. Het liep echter anders. [verdachte] heeft zich voor getuige garant gesteld. [medeverdachte 4] gaf hem een hand en zei dat er geen problemen waren. Op dat moment waren ze met z'n drieën.dlvii

[medeverdachte 7], [verdachte] en [medeverdachte 4] hebben na de vrijlating van [medeverdachte 4] samen een poging ondernomen om [persoon 1] te vermoorden. [medeverdachte 4] ging daarna andere schutters regelen die de moord ook uiteindelijk hebben gepleegd en [medeverdachte 4] en [verdachte] hebben die "kamikazen" volgens getuige begeleid (zie hiervoor Perugia).

Over [persoon 160] heeft [medeverdachte 7] ter zitting verklaard dat hij, zo hoorde [medeverdachte 7] van [verdachte], op de lijst stond die [medeverdachte 4] en [verdachte] drie jaar eerder hadden aangenomen. [persoon 160] liep zo lang vrij rond omdat [medeverdachte 4] en [verdachte] waren gedetineerd in verband met de wapenvondst in Vinkeveen. Het was voorverkennen. Puur informatie verzamelen. De allereerste keer dat ze gingen kijken was bij [club]. Daar zagen ze niet [persoon 160], maar wel zijn auto. Ook is gekeken naar de wegen, hoe je daar weg kon komen. Er was een fietspad, maar daar kon je eventueel met de auto ook overheen rijden. Aan het einde daarvan kon je ergens overheen, een paar drempels of zo, zodat je snel op een ander deel van het wegennet zou kunnen komen en de politie dan niet zo gemakkelijk kon volgen. Ze hebben dus een mogelijke vluchtweg bekeken. Ze zijn ook naar een internetcafé in Osdorp gegaan om de foto van [persoon 160] op te zoeken. Hij was immers voorzitter van [club]. Er is één keer aanvullende informatie gekomen, namelijk dat hij regelmatig at bij Bir Bey, de plek waar hij uiteindelijk ook geliquideerd is.

[medeverdachte 4] heeft gezegd dat hij ook zelfstandig bezig was geweest in verband met [persoon 160]. [medeverdachte 4] vertelde dat hij in de bosjes had gelegen bij Mijdrecht om [persoon 160] te liquideren, bij een voetbalclub of zo.dlviii [medeverdachte 7] is een keer naar de Bir Bey gereden en zag dat er camera's hingen. Dat was met [verdachte], met de auto van [persoon 37]. Later is hij daar met [medeverdachte 4] geweest. Toen had hij dat verteld van die camera's en toen zei [medeverdachte 4]: "Ja, sommige zijn moeilijk." dlix

Toen [medeverdachte 7] in Spanje zat vroeg [verdachte] de sleutel van zijn woning in [plaats] om daar het zilverkleurige pistool dat eerder door [medeverdachte 3] was geleverd op te halen, omdat [medeverdachte 4] die nodig had.dlx

Het woord liquidatie werd niet gebruikt. Er werd door [medeverdachte 7] en [verdachte] een handbeweging gebruikt. Getuige heeft later [medeverdachte 4] diezelfde beweging zien maken. Het is gewoon een handbeweging waarvan zij onder elkaar begrijpen: die moet geliquideerd worden.dlxi

Over de onderlinge communicatie heeft [medeverdachte 7] nog het volgende verklaard.

Het contact liep soms via een semafoon, om veiligheidsredenen. Er werden in de groep zogenaamde 1-op-1 telefoons gebruikt. Ze maakten gebruik van codering met cijfers. [verdachte] en hij maakten ook gebruik van codes om nummers door te geven, bijvoorbeeld Volkswagen, Quizmaster of Superwoman. Het sms-bericht met de tekst 'snwasnww' een nieuw nummer betrof dat doorgegeven werd via Superwomancode.dlxii In sms-en werd de code als volgt gebruikt: een cijfer voor een plaatsaanduiding, en een tijdstip waar dan bijvoorbeeld 2 uur bijgeteld af afgehaald moest worden.dlxiii

Via de pieper zocht men ook contact. Dan belde [verdachte], liet hij de telefoon overgaan en even later kreeg hij een cijfercodering. Die stond dan voor een locatie.dlxiv

Getuige heeft ter zitting verklaard dat de term 'schoon' spreektaal is onder "ons". Het betekent zoveel als 'niet besmet'. Je gaat elkaar bijvoorbeeld niet met vuile telefoons bellen, dus buiten het netwerk. Je moet je telefoon schoon houden. Schoon betekent: zorgen dat je niet belt met een getapte telefoon en zorgen dat de kans dat je telefoon wordt getapt zo klein mogelijk blijft.

Getuige heeft wel eens telefoons met stickers erop gezien. Die stickers staan voor een bepaald netwerk. Het kan ook voor personen staan, maar het staat meer voor een bepaald netwerk. Allemaal dezelfde kleur. Zolang niemand van dat netwerk breekt door naar een andere telefoon buiten dat netwerk te bellen, is het netwerk veilig. De telefoon mag na contact ook niet aan voordat je twee palen bent gepasseerd. Dat hebben alle verdachten, inclusief getuige zelf, in alle zaken waar iedereen al dan niet bij betrokken was, onder alle omstandigheden gedaan. Door de sticker op de telefoon weet je zodra de telefoon gaat ook gelijk om welke zaak het gaat, en wie het zou kunnen zijn. Het gaat als volgt: meestal word je eerst gepiept. Dan zet je je spreektelefoon uit. Je rijdt twee signaalpalen verder, en dan zet je de telefoon die bij de pieper hoort aan. Daarop wordt dan gebeld vanuit hetzelfde netwerk. Je spreekt of sms't, dan is de boodschap overgebracht. Dan zet je de netwerktelefoon weer uit, je rijdt twee palen verder, en dan kan je andere telefoon weer aan.

Hoeveel telefoons getuige bij zich had, lag aan het moment en de omstandigheden. Hij heeft wel eens meer dan één telefoon gehad. [verdachte] had aanzienlijk meer telefoons. [verdachte] communiceerde op de manier zoals zojuist beschreven. Getuige kan zich in de zaak [persoon 1] een nieuwe telefoon voor het netwerk tussen [verdachte] en [medeverdachte 4] herinneren.

Als er nieuwigheden waren, of dingen die de veiligheid konden vergroten over de omgang met computers en palmtops, dan meldden ze dat aan elkaar. Er was afgesproken om niet met elkaar in de auto over liquidaties te praten. Dat soort afspraken hebben ze wel gemaakt, maar er staat getuige ook wel bij dat ze dat in beperkte mate toch deden, in versluierd taalgebruik, dus dat die afspraken ook wel eens zijn geschonden.dlxv

[verdachte] was redelijk gedisciplineerd in netwerken. Getuige heeft bij [verdachte] tegelijkertijd een stuk of 4, 5, 6, 7 gezien. Dat ligt een beetje aan de verschillende periodes. Meestal had hij één babbeltelefoon en de rest waren netwerk telefoons. [verdachte] verwisselde ook wel de kaartjes, maar hiermee houd je het netwerk niet schoon, omdat de imeinummers uitstralen op de palen. Ook zorgde hij er wel eens voor dat het imeinummer kapot werd gemaakt, zodat het niet bij de palen uitstraalde. [verdachte] had de telefoons met nummers of tekens gemerkt, zodat voor hem duidelijk was wat waar bij hoorde. Hij deed dit trouwens niet altijd. [verdachte] maakte ook vaak gebruik van verschillende soorten telefoons, hetgeen voor hem al een indicatie was.dlxvi

Volgens getuige is het zo dat als je met z'n vijven omgaat onder elkaar weet, zonder een naam uit te spreken, over wie je het hebt, omdat je de relaties en de personen kent, en de gesprekken die je met elkaar hebt gehad. Dus je weet over wie iemand het heeft. "Zij" waren afgestemd op die manier van communiceren. Dat komt ook omdat het strafbaar is waar je mee bezig bent. Ze weten precies waar ze het over hebben. Getuige hoeft geen enkele naam te noemen.dlxvii

Verdachte [medeverdachte 4] heeft ter zitting verklaard dat hij tijdens zijn detentie voor de Vinkeveen-zaak op verzoek van [persoon 162] en [persoon 151] (rechtbank begrijpt: [persoon 151]) als bezoek heeft ontvangen een kennis van [verdachte], dat bleek [medeverdachte 7]. [medeverdachte 4] heeft met instemming van [persoon 161] , die hij al kende sinds 1998, [medeverdachte 7] contact laten opnemen met [persoon 161] (zie zaak Oma).dlxviii

Getuige [persoon 155] heeft verklaard dat [persoon 1] op de dodenlijst stond.dlxix [medeverdachte 4] heeft gezegd dat als [medeverdachte 2] het zou doen, er dan heel veel werk voor hem zou zijn, maar dat hij eerst zoiets gedaan moest hebben, voordat [medeverdachte 4] hem in vertrouwen zou nemen. Met "werk" bedoelde [medeverdachte 4] liquidaties en met "zoveel werk" dat de dodenlijst heel, heel lang was. [medeverdachte 4] zei namelijk ook: "Er zijn er nog zoveel, dan zou je er elke week eentje neer kunnen schieten".dlxx

[medeverdachte 4] heeft getuige ook een woning in [plaats] laten zien (zie zaak Nicht). [medeverdachte 4] zei toen: deze moet ook, maar die is belangrijker. De Hallen was belangrijker, want die andere in [plaats] was al maanden niet thuis geweest. Toen zei [medeverdachte 4] ook dat hij daar nu al ik weet niet hoe vaak was geweest. Hij zei: "Die man is hier al maanden niet meer geweest en we weten niet waar die is, maar die moet er ook aan."dlxxi

[verdachte] is een vriend van [medeverdachte 4], compagnon. [medeverdachte 4] zei altijd dat [verdachte] zijn compagnon was. Zo noemde hij hem.dlxxii

[medeverdachte 2] heeft een keer een X5 neer moeten zetten bij het huis van [verdachte]. Getuige zag toen een vrouw. [medeverdachte 4] zei dat het huis van [verdachte] was en die vrouw de vriendin van [verdachte]. De auto was van de vrouw van [verdachte], zei [medeverdachte 4]. Als [medeverdachte 4] het over [verdachte] had, had hij het over zijn maatje, zijn compagnon. [medeverdachte 4] is heel close met [verdachte]. Hij heeft wel eens gezegd, dat is mijn stiefbroertje, iets in die trant. [verdachte] betekent een hoop voor hem. [medeverdachte 2] is bang, omdat hij het maatje van [medeverdachte 4] is en hij dan die automatisch ook tegen zich heeft. Als de één vast komt te zitten, neemt de ander dingen over'.dlxxiii

[medeverdachte 2] en [medeverdachte 4] spraken telefonisch af op afgesproken plekken. Met "plek 1" was bedoeld een parkeerplaats in Diemen en "plek 2" was een afgesproken plaats bij het station. Wanneer getuige langs café De Hallen reed moest de telefoon uit en de batterij eruit. "[persoon 163] klaarzetten" of iets dergelijks betekende dat getuige het pistool moest pakken en in de kofferbak van de auto klaarzetten. Dat hadden ze afgesproken. [medeverdachte 4] heeft [medeverdachte 2] gezegd dat, als getuige opgepakt zou worden, hij niets moest zeggen. Dan wordt alles verzorgd in de gevangenis, krijgt getuige alles wat hij wil. Het kan wel 15 jaar duren.dlxxiv

[medeverdachte 2] zegt tegen verbalisanten dat hij met zijn verklaring zelfmoord aan het plegen is en zijn leven kwijt is, omdat hij zeker weet dat [medeverdachte 4] nu achter hem aan zal (laten) komen. Hij weet zeker dat [medeverdachte 4] daar miljoenen voor zal uittrekken. Ook als hij binnen zit is het niet veilig. Iemand van die groepering kan bij hem op de afdeling zitten. Die weet meteen dat hij gesproken heeft.dlxxv

Getuige heeft met [medeverdachte 4] zitten eten bij een snackbar bij De Meer. Getuige zat daar en [medeverdachte 4] zei van:"niet naar die auto kijken". Toen zei hij dus: dat is mijn compagnon. [medeverdachte 2] is ervan geschrokken hoe makkelijk [medeverdachte 4] aan een wapen kan komen. Bij de snackbar lag er binnen 10 minuten een Scorpion in zijn kofferbak. Het was 10 minuten wegwezen. Hij komt terug en dat ding ligt in zijn kofferbak. Ze zaten te eten en [medeverdachte 4] kreeg een telefoontje en toen kwam die Mercedes aanrijden. Hij was met tien minuten terug en toen zei hij: nou het ding ligt in de auto. [medeverdachte 4] vertelde later aan getuige dat van die Mercedes, dat is mijn compagnon.dlxxvi

[persoon 2] heeft als verdachte verklaard dat hij en [persoon 3] van [medeverdachte 4] ten behoeve van de liquidatie van [persoon 1] een telefoon hadden gekregen, waarop zij een seintje zouden ontvangen als [persoon 1] naar huis zou vertrekken.dlxxvii

De getuige [persoon 16] heeft zaken met [verdachte] gedaan. Dat was in 2001 in Spanje. [medeverdachte 7] was er toen ook bij. Getuige had in die tijd bijna dagelijks contact met [verdachte]. [verdachte] heeft kennis van vuurwapens.

Volgens getuige behoort [verdachte] tot een moordcommando samen met onder meer die kroongetuige (de rechtbank begrijpt: [medeverdachte 7]). [medeverdachte 4] is een middelman. [verdachte] is de uitvoerder.dlxxviii

Getuige [persoon 151] had van 2000 tot oktober 2006 met tussenpozen een relatie met [verdachte]. [verdachte] zat altijd in het buitenland (Spanje en Marokko), en woonde in Marokko. [persoon 151] wist dat [verdachte] niet op een normale manier zijn geld verdiende.

Zij kent [medeverdachte 7] als compagnon van [verdachte], vriend. Ze heeft hem in 1999 voor het eerst gezien. Hij kwam bij haar een paar maanden met onderbreking in huis eind 2004. Volgens [persoon 151] waren [verdachte] en [medeverdachte 7] vanaf november 2004, toen [verdachte] ontsnapt was, regelmatig samen. [medeverdachte 7] heeft haar opgehaald en toen zijn ze naar een hotel gereden en heeft ze daar [verdachte] ontmoet. Nadat [verdachte] zich gemeld had kwam hij in juli of augustus 2005 vrij. [verdachte] en [medeverdachte 7] waren in die tijd daarna regelmatig samen.

[verdachte] reed in verschillende auto's. Sinds zijn vrijlating augustus 2005 heeft ze hem gezien in een X5, Audi en een Mercedes. Hij wisselde regelmatig. Het was steeds weer een verrassing met welke auto hij kwam. Van wie die auto's waren? [medeverdachte 4] zat in de auto's. [medeverdachte 4] kent zij sinds 2003, via [verdachte]. Toen [medeverdachte 4] in 2003 vrij kwam, heeft die nog tijdelijk in haar huis gewoond. Omdat [persoon 55] bij getuige woonde, die nam [medeverdachte 4] mee naar huis. [medeverdachte 4] zat bij haar op zolder maar ook wel eens niet. Hij was bezig toen hij dat huis kreeg in Vinkeveen die villa. Ze is bij [medeverdachte 4] en [verdachte] op bezoek geweest toen ze vastzaten. Ze was geen boodschapper tussen beiden, maar er waren wel wat problemen natuurlijk. Er was een probleem over het geld dat aan de advocaat betaald zou worden voor [medeverdachte 4]. Daar had [verdachte] een rol in. [verdachte] heeft een keer de advocaat van [medeverdachte 4] betaald. [medeverdachte 4] voelde zich in de steek gelaten door de familie [verdachte]. [verdachte] vond dat eigenlijk van niet. Hij kon er niets aan doen want die zat op een gegeven moment ook weer. Getuige was dan kennelijk wel een goede bemiddelaarster om die vriendschap weer te herstellen. Dat was de reden van het bezoek.

De mensen die zijn besproken, waaronder [medeverdachte 7] en [medeverdachte 4], zijn de mensen met wie [verdachte] bijna dagelijks omging.

Als getuige aan de telefoon was met [verdachte] moest zij altijd voorzichtig zijn. Er mochten bijvoorbeeld geen tijdstippen genoemd worden. [verdachte] was van plan [persoon 151] een schone telefoon te geven, dus een telefoon die alleen bestemd was voor onderling contact, en waarmee zij niet naar andere nummers mocht bellen. [verdachte] zei tegen getuige dat ze bekend stond bij de politie als zijn vriendin. Ze zou onmiddellijk getapt worden. Dat zei hij altijd. [verdachte] had zelf verschillende telefoons. De ene keer drie, de andere keer vijf, dan weer één. Hij belde ook wel eens vanuit een telefooncel. Bij haar thuis had hij zijn telefoons soms bij zich, en deed hij wel eens de batterijen eruit. Als de batterij eraf is kan je alsnog afluisteren heeft getuige begrepen. [verdachte] had haar ook gezegd hem niet te e-mailen vanaf haar huis. Dat zou gecheckt worden. Dat deed zij vanuit een internetcafé. Zij was een beetje overspannen geworden van het idee dat ze eventueel afgeluisterd werd.dlxxix

[medeverdachte 4] heeft getuige een paar maanden voor zijn aanhouding, augustus 2006, nog gezien. Ze kreeg toen geld van hem voor de huur. Het briefje met onder andere kenteken [kenteken 5], aangetroffen in de woning van [persoon 151], kent ze niet. Het is niet van haar. Ze denkt dat het wel van [verdachte] is, 100%. Het is volgens haar niet door [verdachte] geschreven.

Getuige dacht dat [verdachte] en [medeverdachte 7] ook wel bang waren dat er iets met hen zou gebeuren. Ze hielden er rekening mee, bijvoorbeeld door afstand te houden met autorijden zodat ze altijd konden vluchten, en dicht bij de deur uitstappen. [persoon 151] heeft lang geleden wel eens een kogelvrij vest bij [verdachte] gezien. In de maand dat [verdachte] op vrije voeten was heeft [medeverdachte 7] haar ook eens naar een ander hotel gebracht. Zij moest van [medeverdachte 7] plat op de achterbank blijven liggen, ze dacht de Corsa. Toen ze arriveerden ging [medeverdachte 7] eerst bellen. Toen moest ze meekomen naar een soort achteringang.

In telefoongesprekken over "naar kantoor komen" betekent internetcafé. Dat betekende dus eigenlijk dat iemand zijn mail moest checken.

De geluiddemper die in haar woning is gevonden, lag in het nachtkastje van [verdachte]. Hij heeft de sleutel van haar huis.dlxxx

Het klopt volgens getuige dat zij wel eens op verzoek van [verdachte] geld naar [medeverdachte 7] heeft overgemaakt. [medeverdachte 4] was een huisvriend. Hij was een vriend van [verdachte]. Getuige had [medeverdachte 4] opgezocht in de PI. De relatie tussen [medeverdachte 4] en [verdachte] was toen gespannen in verband met de [persoon 164]-zaak. [medeverdachte 4] zat vast en baalde dat [verdachte] geen geld had gestort. Hij voelde zich door de familie [verdachte] in de steek gelaten. Het is normaal dat als iemand binnen zit, deze persoon wordt gesteund door anderen. Dat doe je voor vrienden. Getuige kan bij [medeverdachte 3] terecht voor geld als [verdachte] in buitenland zit.dlxxxi

Getuige [persoon 37] heeft verklaard dat [medeverdachte 7] in haar woning zat aan de [adres 8] te [plaats] in 2005, tot februari 2006. [medeverdachte 7] kwam wel eens op [adres 2], de woning van haar ouders. [verdachte] was af en toe een paar dagen bij haar in die tijd. Ze bracht hem vaak naar Schiphol, waar hij ter plekke tickets kocht. [persoon 37] kon [verdachte] niet bereiken, hij belde haar altijd. [verdachte] belde op een speciale telefoon. Daar belde alleen hij op. Hij belde met een onderdrukt nummer. Volgens getuige heeft ze die telefoon van [medeverdachte 3] gehad. dlxxxii

De uitdrukking "dat de rapen gaar zijn", zoals naar voren is gekomen in een getapt gesprek, betekent volgens [persoon 37] dat [verdachte] dan snel naar Nederland komt. Die code is in 2006 gekomen. Toen wilde [verdachte] niet meer over de telefoon zeggen wanneer hij kwam.

De uitdrukking "kantoor" betekent volgens [persoon 37] "internetcafé.dlxxxiii

Getuige [persoon 165] heeft verklaard dat de tas in haar woning met het vuurwapen van [medeverdachte 4] was. Ze denkt dat het pistool van [medeverdachte 4] is, omdat ze niemand anders kan bedenken.dlxxxiv

Getuige [persoon 166] heeft in 2006 verklaard al vijftien jaar samen te wonen met [medeverdachte 4]. Ze zijn getrouwd. Vanaf februari 2006 woonde ze op [adres 31] te [plaats]. [medeverdachte 4] heeft deze woning gehuurd.dlxxxv

1.2 Onderzoeksbevindingen

Beslag

Op 13 november 2007 is in een slaapkamer in een nachtkastje in de woning van [persoon 151] een geluiddemper aangetroffen.dlxxxvi

Op 13 november 2007 is in een dressoir in de woonkamer van de woning van [persoon 151] een briefje aangetroffen, met daarop onder meer - zakelijk weergegeven - de volgende tekst: "Bus wit, Vito 110, [kenteken 7]" en "A4 Zilver 1.9 tdi", verbonden met streepje naar [kenteken 5] en dat streepje weer verbonden met streepje naar st [kenteken 6].dlxxxvii

Het kenteken [kenteken 5] zat op de gestolen zilverkleurige Audi A4 die door de schutters is gebruikt bij de moord op [persoon 1] (zie hiervoor de zaak Perugia).

Op 17 februari 2007 is [persoon 160] , nabij restaurant Bir Bey, door pistoolschoten van het leven beroofd. Uit onderzoek is gebleken dat de uitvoerders daarvan ter plaatse gebruik hebben gemaakt van een Mercedes Vito bus, 108 D met het kenteken [kenteken 8]. Deze bus werd op enkele honderden meters van de liquidatieplek van [persoon 160] aangetroffen. Het was van binnen met benzine besproeid. De bus bleek gestolen en voorts voorzien van valse kentekenplaten. De verbalisant constateert dat het kenteken [kenteken 8] zeer veel gelijkenis vertoont met het kenteken vermeld op het briefje uit de woning van [persoon 151], de [kenteken 7]. Alleen de "[cijfer]" en de "[cijfer]" zijn omgedraaid en een Vito 110 en 108 verschillen nauwelijks van elkaar. Het verschil in type aanduiding wordt bepaald door de motor van de auto,dlxxxviii

In een computer in de woning van [persoon 37], mede in gebruik bij [verdachte], is in april 2007 een bestand aangetroffen met daarin een bepaalde cijfer/letterreeks. Tevens is in deze computer aangetroffen een bestand genaamd 'codes' met daarin een aantal woorden van tien letters, waaronder super movil, mucho saber, white cloud en ook 'powerflush'. Op basis van powerflush is genoemde cijfer/letterreeks tot een semafoonnummer eindigend op *[eindcijfers telefoonnummer 36] ontcijferd.dlxxxix

Dat nummer *[eindcijfers telefoonnummer 36] was actief was van 2 augustus 2005 tot maart 2006 en is in die periode slechts aangezocht door 3 telefooncellen in Amsterdam en door één mobiele nummer.dxc De *[eindcijfers telefoonnummer 36] heeft voorts samenhang met een semafoon eindigend op nummer *[eindcijfers telefoonnummer 37] dat vrijwel gelijkertijd is geactiveerd via eenzelfde telefooncel. De dagen waarop de *[eindcijfers telefoonnummer 37] werd aangezocht, alsmede de meegezonden codes, vertonen zeer sterke overeenkomst met het telecomverkeer van de semafoon *[eindcijfers telefoonnummer 36]. De conclusie is volgens de verbalisant dat tijdstippen en bijbehorende locaties gecodeerd lijken te worden weergegeven en dat het zeer aannemelijk is dat beide semafoons gebruikt werden binnen een gesloten communicatiesysteem.dxci

Op 3 augustus 2006 zijn doorzoekingen geweest in de woningen De [adres 31] te [plaats] (woning [persoon 166]) en [adres 33] [plaats] (woning [persoon 165]).dxcii

In perceel [adres 31] te Leidschendam is het volgende aangetroffen:

- 9 mobiele telefoons,

- 1 callmaxer

- 2 Marokkaanse prepaid pakketten

- Hi prepaid pakket

- 2 prepaid pakketten T-mobile

- Insteekmap met processen-verbaal [persoon 55]

- een kogelvrij vest

In perceel [adres 33] [plaats] is het volgende aangetroffen:

- 1 vuurwapen inclusief munitie (67 stuks)

- 3 mobiele telefoons.dxciii

Tapgesprekken

Er zijn diverse telefoongesprekken opgenomen in de periode van januari tot maart 2006, waaraan onder meer wordt deelgenomen door [verdachte] en/of [medeverdachte 4] en/of [medeverdachte 7], waarbij met en over elkaar wordt gesproken.dxciv

De gesprekken uit deze periode tussen [medeverdachte 4] en [verdachte] zijn geanalyseerd. Daarbij is gebleken dat de sprekers zich in bedekte termen uitlaten, bedienen van verhullend taalgebruik, onderling afgesproken begrippen, bijnamen voor personen, coderingen voor afspreekplaatsen, verkapte verwijzingen naar eerdere gebeurtenissen en cryptische bewoordingen, waarbij ook intonatie en beklemtoning een belangrijke rol spelen.dxcv

Concreet zijn onder meer de volgende gesprekken/sms-berichten geregistreerd ([K]=[medeverdachte 4], [L]=[verdachte] en [M]=[medeverdachte 7]):

[verdachte] en [medeverdachte 4] op 22 februari 2006, gesprek 00219: dxcvi

[K]: nee, ik moest die papieren voor je ophalen toch?

[L]: ja

[K]: nou dat heb ik geregeld

[L]: oke. Maar in ieder geval. Morgen moeten we in ieder geval een ruimte vrij houden. Want ik heb die jongens gesproken. Dus nou ja. Ik hoop dat ik in ieder geval kan zeggen dat die 6 er staat, want die X5 is dus niet beschikbaar.

[K]: ja misschien staat er een andere, maar dan moet ik er morgen wel even naar toe rijden (...)

[K]: (...) als jij weg gaat met de auto, wie gaan er dan allemaal met je mee?

(...)

[L]: die plaaggeest. Die in ieder geval.

(...)

[K]: oke. Dat moet ik weten, want jij hebt 2 auto's staan. Ik heb geen diesel op dit moment en dan neem ik even die X5.

[L]: o natuurlijk, dat zou wel kunnen ja.

[medeverdachte 4] en [verdachte] op 25 februari 2006, 13.18 uur, gesprek 00408: dxcvii

[L]: nou is [medeverdachte 4] doorgereden naar Spanje... naar de persoon... en die kwam daar gisteravond aan en toen was [persoon 167] al dicht. Toen zei [medeverdachte 7] al: geef mij het geld even. Want die gozer was even weg. (...) dus nu zit [medeverdachte 7] in een huis.. en die gozer is er nog niet. (...) dus ik hoop ze snel mogelijk want hij moest even wat geld sturen en dan kan ik door naar Spanje.

[K]: ja

[verdachte]: anders was ik vandaag of gisteren al gegaan. Maar nu moet ik even wachten tot dat gebeurt.

[K]: ja (...)

[K]: ik dacht dat jij in eerste instantie daar naartoe zou gaan...

(...)

[L]: Ja dat klopt maar die gozer die ehhhh. Ja die heeft zijn verantwoordelijkheid weer eventjes niet genomen. Want ik zou er uiterlijk vandaag of gisteren al zijn.

[K]: ja.

(...)

[medeverdachte 4] en [verdachte] op 25 februari 2006, 19.54 uur, gesprek 443: dxcviii

[L]: Ik ben benieuwd (...) hoe de dingen in elkaar over gaan lopen. Ik kan het je moeilijk uitleggen zo (...) dat leg ik later wel aan je uit.

(...)

[K]: Wat bedoelde je vanmiddag toen ehhh dat [medeverdachte 7] daar zat... jij bedoelde dat hij zonder geld zat?

[L]: Nee nee nee. Het is al geregeld. Maar ehhh... ik had eerder door kunnen gaan, maar er was iemand die kwam niet op tijd zijn afspraken na.

[K]: ja maar goed. Daar hebben we vaker last van.

[L]: daarom zit ik hier nog. Anders had ik daar gezeten.

[medeverdachte 4] en [persoon 165] op 3 maart 2006, gesprek 916: dxcix

[persoon 165] zegt dat [persoon 168] en zij hebben gepraat.

L: (...) al die opdrachten die we door.. eeh moesten krijgen. (...)

[K]: wat voor opdrachten heb je allemaal gehad dan?

L: nee, geen opdrachten, maar gewoon, over de telefoon enzo. Dat had zij ook doorgekregen.

[K]: wat?

L: dat wat jij tegen mij zei. Dat had zij ook doorgekregen.

[K]: jajajaja

(...)

L: (...) dat ze maar niets meer aan mij moet vragen. Gewoon over de telefoon.

[K]: maar het is toch wat ik al een beetje tegen jou zei, toch. Weet je.

L: ja dat zei zij precies hetzelfde. Meer eehm. (...) ik vind het zo moeilijk ... ik weet niet wat ik tegen je mag zeggen.. moet zeggen (...)

[medeverdachte 4] en [persoon 37] (P) op 5 maart 2006, gesprek 01054: dc

[K]: Goeie verjaardag gehad?

[M]: ja was gezellig

[K]: (...) weet je wanneer hij terugkwam?

[M]: geen idee (...)

[K]: vraag of hij me wil bellen, want hij heeft hem weer uitstaan en ik zit te wachten op hoe en wat.

(...)

[K]: red jij het nog met een (1) auto?

[M]: jajaja

[medeverdachte 4] en Pedro (P) op 6 maart 2006, gesprek 01194: dci

[M]: (...) de man die reed die meldt zichzelf niet

(...)

[K]: die in de Mercedes zat?

[M]: ja

[K]: ja, dat is toch gewoon.. www... dat is mijn compagnon!

[M]: ja

[K]: ja hoezo, die meldt zich niet? Die zit in het buitenland.

[medeverdachte 4] en [persoon 37] op 14 maart 2006, gesprek 1809: dcii

[medeverdachte 4] vraagt of [persoon 37] een auto nodig heeft, erbij. (...) [medeverdachte 4] heeft voor [persoon 37] die Colt turbo staan. [persoon 37] heeft alleen vrijdag een extra auto nodig. [medeverdachte 4] zal dat regelen.

(...)

[medeverdachte 4] vraagt of [verdachte] wat geld heeft achtergelaten bij [persoon 37].

[persoon 37] zegt van niet.

[medeverdachte 4] zegt dat als [persoon 37] geld nodig heeft hij even iemand zal langsrijden.

[medeverdachte 4] en [verdachte] op 17 maart 2006, gesprek 02162: dciii

[L]: we hebben toen een keer iemand gezien. En daarna kwam hij met: ja maar [verdachte] had gezegd ...1700.

[K]: jajaja

(...)

[K]: luister. Ik pak zo even bij iemand wat papier.. waar zit je?

[L]: In Tanger.

[K]: oke. Dat lukt voor 5 uur nog wel. Even iets...

[L]: nou pik. Al is het 200, dan vind ik het ook best! Want ik zit al drie dagen zonder geld en ik moet vanavond een afspraak maken met iemand.

[K]: nee dat is goed. Ik doe wel even 500 of zo.

Overigens

Tussen een telefoon van [verdachte] (*3165) en een telefoon van [medeverdachte 7] (*1372) is in de periode van 16 tot 23 februari 2006 (een week) 90 keer contact geregistreerd.dciv

In een opgenomen gesprek tussen [medeverdachte 4] en zijn moeder en [persoon 169] op 24 september 2008 wordt het volgende gezegd: dcv

[medeverdachte 4] denkt dat het goed gaat komen. Die ene gaat zijn mond houden. (...) [persoon 3] gaat blijven volhouden dat hij het niet wist.

(16.12.05)

[medeverdachte 4]: Alleen [persoon 2] zegt dat ie het wist. Maar ja, aan de andere kant, als ik daar op af ga dan krijg ik waarschijnlijk een "meer douw". Kijk als ik alleen mijn verhaal vertel en hun erin betrek, dan laat ik in ieder geval mijn goede wil tonen. Kijk, ik ga niks over anderen zeggen. Dat doe ik niet. Dat heb ik al gezegd. Maar goed, luister, je moet niet vergeten: ik kom vrij, [verdachte] komt altijd bij mij op bezoek. Ik bedoel: een vriend laat je niet zakken. Nou ja, [verdachte]. [verdachte] is een vriend van me. Dus ja.

(...)

[persoon 169]: (...) Maar, dat moet ik wel eerlijk zeggen: Ik heb wel een paar keer van [verdachte] 500 gehad.

[medeverdachte 4]: Van [verdachte]?

[persoon 169]: Een keer of 3 of 4 geloof ik. Die gaf hij (onv)

[medeverdachte 4]: Ja, van [verdachte]. Maar [verdachte] is ook een goeie jongen. Dat is de enige goeie van die hele familie. Je kunt over hem denken hoe je over hem denkt. Maar om met hem om te gaan, het is echt een fijne jongen. Echt waar, dat meen ik echt. Echt.

Moeder [medeverdachte 4]: Maar hij schiet alleen iedereen dood.

[medeverdachte 4]: Nee, maar ik bedoel. Hij is iemand (onv) hoe erg het ook wordt, je laat elkaar niet vallen als je daarvoor gekozen hebt.

kijk ik heb toen ook altijd bij zijn vriendin geslapen, toen ik vrijkwam. Die waren er altijd voor mij. (...) Kijk, die [persoon 1], die liep te roepen door de hele stad van: Luister: [verdachte] en [medeverdachte 3] en ja, ik hoorde daarbij, dus ik loop op dat moment ook risico. In die context gaat het komen, begrijp je? (...)

Op 7 maart 2006 is geobserveerd dat [verdachte] te Amstelveen om 10.36 uur een ontmoeting heeft met [medeverdachte 4].dcvi

Op 3 augustus 2006 is [medeverdachte 4] in Spanje aangehouden, op 14 februari 2007 [verdachte] in Marokko.dcvii

2. Beschouwing rechtbank

In het algemeen geldt naar vaste jurisprudentie dat aan de strafbaarstelling van deelneming aan een criminele organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven, de gedachte ten grondslag ligt dat de openbare orde beschermd dient te worden tegen organisaties die beogen misdrijven te plegen. Het doet er op zich niet toe of de misdrijven, waarop de organisatie het oog heeft, zijn gepleegd dan wel pogingen zijn ondernomen of zelfs maar strafbare voorbereidingen zijn getroffen. Evenmin is van belang of een deelnemer aan de organisatie heeft meegedaan aan misdrijven die door andere deelnemers daaraan zijn gepleegd (of gepoogd te plegen of voorbereid). Niet is vereist dat een deelnemer aan de organisatie van enig concreet misdrijf waarop de organisatie ziet wetenschap heeft gehad. Het is wel nodig dat in zijn algemeenheid de deelnemer weet van de misdrijven die de organisatie op het oog heeft. Oogmerk betekent naaste doel, datgene wat men zich als direct gewild voorstelt. Een persoon is louter strafbaar vanwege zijn deelneming aan die organisatie. Van deelnemen is sprake indien in feitelijke zin een bijdrage wordt geleverd aan gedragingen die strekken tot of rechtstreeks verband houden met de verwezenlijking van het oogmerk van de organisatie. Voor strafbare deelneming moet de deelnemer deze bijdrage opzettelijk, willens en wetens, leveren. Voorwaardelijk opzet is in dit verband onvoldoende.

Gelet op dit juridisch kader en de door de rechtbank toe te passen behoedzaamheid bij het gebruik van de verklaringen van [medeverdachte 7] kan, naar het oordeel van de rechtbank, op grond van de hiervoor vastgestelde feiten en omstandigheden, worden geconcludeerd dat de verdachten [medeverdachte 4] en [verdachte] samen met [medeverdachte 7] in de periode van juli 2005 tot en met 3 augustus 2006 in Nederland een criminele organisatie hebben gevormd die tot oogmerk had het plegen van moorden. Er zijn diverse aanwijzingen dat [medeverdachte 4] en [verdachte] mogelijk al vanaf 2002 een criminele organisatie vormden, maar eerst vanaf juli 2005 kan worden vastgesteld - op grond van de verklaringen van [medeverdachte 7], alsmede ander, zelfstandig bewijs - dat deze organisatie moorden op het oog had. De rechtbank acht daarom 1 juli 2005 als begindatum bewezen. Dat andere, zelfstandige bewijs kan in het bijzonder niet worden gevonden in de Bilbao-zaak uit 2003. Het voorhanden hebben door [verdachte] en [medeverdachte 3] van vuurwapens en munitie wijst weliswaar in de richting van zware criminaliteit, levensdelicten daaronder niet uitgesloten, maar rechtens is niet vast te stellen, los van de verklaringen van [medeverdachte 7], dat door verdachten toen al werd beoogd met deze (of andere) wapens moorden te begaan.

De rechtbank overweegt dan nog voorts over de bewezenverklaarde samenwerking als volgt.

Uit de verschillende bewijsmiddelen volgt dat [medeverdachte 4] en [verdachte] een samenwerkingsverband vormden met een zekere duurzaamheid en structuur dat zich liet inhuren om tegen betaling diverse moorden te plegen. Daarbij hebben ze met elkaar én met [medeverdachte 7] samengewerkt bij het plegen van de misdrijven waarop de organisatie het oog had. De beoogde moorden zijn ook daadwerkelijk gepleegd, gepoogd te plegen en/of (al dan niet in strafrechtelijke zin) voorbereid.

Dat [medeverdachte 4] en [verdachte] heeft deelgenomen aan de criminele organisatie kan op grond van de verklaringen van [medeverdachte 7], [medeverdachte 2] en [persoon 2], alsmede diverse beslag- en telecomgegevens worden vastgesteld.

Uit deze verklaringen en onderzoeksbevindingen blijkt dat [verdachte], [medeverdachte 4] en [medeverdachte 7] medio 2005 begonnen zijn uitvoering te geven aan een eerder in 2002 door [medeverdachte 4] en [verdachte] gemaakte afspraak om tegen betaling moorden (door hen aangeduid als "klussen") te gaan plegen. [medeverdachte 7] en [verdachte] hebben in dat verband samen in november 2005 [persoon 4] vermoord, waarna ze ook uitbetaald hebben gekregen. Zij hebben voorts in datzelfde jaar, ook samen met [medeverdachte 4] na diens vrijlating, diverse voorverkenningen gedaan in verband met beoogde liquidaties van [persoon 17] en [persoon 160] , alsmede diverse pogingen ondernomen om [persoon 1] te vermoorden. [medeverdachte 4] is ten behoeve van de moordopdracht op [persoon 1] en [persoon 17] op een gegeven moment anderen gaan recruteren als schutters. Nadat [medeverdachte 2] afhaakte zijn [persoon 2] en [persoon 3] benaderd. [medeverdachte 4] heeft hen, ook samen met [verdachte], uitgelokt de moord op [persoon 1] uit te voeren, hen van vuurwapens en een voertuig voorzien en geïnstrueerd.

De samenstelling van het samenwerkingsverband was bij dit alles wisselend. De periode dat [medeverdachte 4] vanwege detentie niet actief meedeed aan de criminele activiteiten van zijn mededaders doet overigens niet af aan de hem verweten deelneming binnen de organisatie, gelet op de bepalende rol die [medeverdachte 4] vóór zijn detentie heeft gespeeld bij het aangaan van de lijst, alsmede, eenmaal op vrije voeten, bij de uiteindelijke uitvoering van de moord op [persoon 1].

Voorts lijkt [verdachte] de spil te zijn geweest binnen dit samenwerkingsverband, nu in de onderlinge verhoudingen [verdachte] het meest contact onderhield met enerzijds [medeverdachte 7] en anderzijds met [medeverdachte 4]. Laatstgenoemden hebben wel ook samengewerkt en waren op de hoogte van ieders bijdrage aan de organisatie.

Verdachten troffen voorts in hun onderlinge communicatie diverse maatregelen, kennelijk om voor politie en justitie te verhullen dat men met criminele activiteiten bezig was. Er werd over de telefoon versluierd gesproken en er werd gewerkt met codering van telefoonnummers en zogenaamde 1-op-1-netwerken. Ook lijkt sprake van een zekere mate van onderlinge verzorging. Er werd voor elkaar en de partners onderdak en/of voertuigen geregeld en men ondersteunde elkaar ook financieel, bijvoorbeeld bij verblijf in buitenland of bij detentie.

Tot slot lijkt ook door verdachten zelf het werkverband te worden onderkend. [medeverdachte 7] heeft uitgebreid verklaard over de samenwerking, de onderlinge rolverdeling en afspraken. [medeverdachte 4] zegt in een OVC-gesprek dat [verdachte] zijn vriend is, je elkaar niet laat vallen als je daarvoor gekozen hebt en over [medeverdachte 3] en [verdachte] "ik hoorde daarbij". [medeverdachte 2] en [persoon 2] praten tot slot over een hechte samenwerking tussen [medeverdachte 4] en diens compagnon, [verdachte].

Naar het oordeel van de rechtbank leidt al het voorgaande, op zichzelf en/of in onderlinge samenhang beschouwd, tot de slotsom dat [medeverdachte 4] en [verdachte] zich schuldig hebben gemaakt aan de bewezenverklaarde deelname aan een criminele organisatie die tot oogmerk had het plegen van moorden.

3.9 INDIANA

1. Vaststelling feiten

1.1 Plaats delict

Op 26 oktober 2000 omstreeks 22.00 uur kwam bij de politie een melding binnen van een schietpartij bij een rotonde in het IJsbaanpad, te Amsterdam. Ter plaatse aangekomen ontvingen verbalisanten de melding dat ter hoogte van de Schinkelbrug een man met een schotwond in zijn buik in het water zou zijn gesprongen. De man met de schotwond bleek inmiddels te zijn getransporteerd naar het VU-ziekenhuis en had zich aldaar bekend gemaakt onder de naam [persoon 11A].dcviii Later bleek dat de werkelijke naam van deze man was: [persoon 11].dcix

[persoon 11] heeft verklaard dat hij die avond een taxi heeft genomen naar het Olympisch stadion. Hij is uitgestapt en liep naar een gebouw om te plassen. Het gebouw was vlakbij een rotonde. Toen [persoon 11] klaar was, zag hij dat er vanaf de rotonde een motor kwam aanrijden met twee mensen erop. De motor stopte ter hoogte van [persoon 11]. De passagier, die een integraalhelm droeg, stapte af en kwam recht op [persoon 11] aflopen. [persoon 11] hoorde een doffe knal en voelde een schok in zijn maagstreek. Hij begreep meteen dat de passagier op hem schoot. [persoon 11] viel op de grond, stond meteen weer op en begon te rennen in de richting van de rotonde. De schutter kwam hem achterna en schoot weer op [persoon 11]. [persoon 11] weet niet hoe vaak de man nog op hem heeft geschoten. De man op de motor bleef in eerste instantie staan. Later hoorde [persoon 11] dat de motor aan kwam rijden. Uiteindelijk is [persoon 11] in het water terecht gekomen. Hij merkte dat de schutter hem nog zocht. Toen [persoon 11] dacht dat het veilig was, is hij naar boven gekropen. Hij is aangetroffen langs de snelweg en is in het ziekenhuis terecht gekomen.dcx Volgens [persoon 11] leek de schutter qua postuur op ene "[medeverdachte 5]".dcxi Wanneer aan [persoon 11] de politiefoto PL0911:94.574 van verdachte [medeverdachte 5] wordt getoond, verklaart [persoon 11] dat dit de man is die hij kent als '[medeverdachte 5]'.dcxii

Een getuige ter plaatse heeft drie knallen gehoord. Hierna zag zij twee mannen rennen op de rotonde van het IJsbaanpad. De achterste man droeg een bordeauxrode integraalhelm en had een vuurwapen in zijn hand, dat hij richtte op de man die voor hem rende. Vlak nadat beide mannen uit haar gezichtsveld waren verdwenen, zag de getuige een motorfiets met alleen een bestuurder rijden in de richting waar heen de mannen gerend waren. Heel kort hierna zag de getuige de motor weer komen aanrijden. Zij zag dat er nu twee personen op de motor zaten. De man met het vuurwapen zat achterop.dcxiii

Het slachtoffer [persoon 11] heeft bij de aanslag op meerdere plaatsen in de romp zichtbaar letsel opgelopen.dcxiv

1.2 Verklaringen getuigen

[persoon 11] heeft verklaard dat hij in opdracht van Engelsen naar Amsterdam is gekomen om een groot geldbedrag in ontvangst te nemen van ene "[medeverdachte 5]'.dcxv Hij is op 25 oktober 2000 in Nederland aangekomen en heeft toen een simcard gekocht om te kunnen bellen met een Nederlands nummer. Het Spaanse nummer van de man die hij in Nederland zou ontmoeten, had hij eerder in Spanje al gekregen en stond volgens [persoon 11] in zijn toestel.dcxvi Het betrof het nummer [telefoonnummer 38].dcxvii

[persoon 11] zegt, [medeverdachte 5] te hebben ontmoet op de dag vóór de schietpartij en op de dag van de schietpartij. [medeverdachte 5] reed volgens [persoon 11] in een beige Ford Mondeo. [medeverdachte 5] zou ook tegen [persoon 11] hebben gezegd dat [persoon 11] naar de plek moest komen waar hij is neergeschoten.dcxviii

Meer gedetailleerd verklaart [persoon 11] dat hij in het Inntel hotel (aan de Nieuwezijds Kolk 19 te Amsterdam) verbleef.dcxix Hij heeft op 25 oktober 2000 rond 19.00 uur [medeverdachte 5] gebeld met de GSM die in het ziekenhuis in beslag is genomen. In die GSM zat de nieuwe simcard die [persoon 11] in Nederland had gekocht. [medeverdachte 5] heeft toen gezegd dat [persoon 11] hem in het Lido Casino in Amsterdam moest ontmoeten. [persoon 11] denkt dat hij daar die avond rond 21.00 uur was. Hij zag toen een vriend van [medeverdachte 5], die leek op een Chinees van ongeveer 25 jaar. [persoon 11] had de indruk dat hij een zeer goede vriend was van [medeverdachte 5]. [medeverdachte 5] zei dat [persoon 11] pas de volgende dag het geld kon krijgen. De volgende dag is [persoon 11] naar de afgesproken ontmoetingsplaats gegaan. Rond 15.10 uur heeft hij [medeverdachte 5] met zijn GSM gebeld op het nummer [telefoonnummer 38]. [medeverdachte 5] zei dat hij om 19.00 uur zou komen. Rond die tijd heeft getuige hem weer gebeld. Ongeveer 10 tot 15 minuten later kwam [medeverdachte 5] aanrijden in een beige Ford Mondeo. Getuige is bij [medeverdachte 5] in de auto gaan zitten. [medeverdachte 5] zei toen dat hij [persoon 11] rond 21.30 uur zou bellen en zou zeggen waar [persoon 11] heen moest om het geld in ontvangst te nemen.

Omstreeks 21.05 uur werd [persoon 11] gebeld door [medeverdachte 5]. [medeverdachte 5] zei dat [persoon 11] een taxi moest nemen naar het Olympisch stadion, en daar bij de verkeerslichten na het tankstation moest uitstappen. Omstreeks 21.25 uur is [persoon 11] weggegaan en heeft hij een taxi naar de opgegeven locatie genomen. [persoon 11] is afgezet in de straat waar hij later is neergeschoten.dcxx [persoon 11] meende in eerste instantie dat [medeverdachte 5] de schutter was.dcxxi Bij de rechter-commissaris heeft [persoon 11] aangegeven dat hij de schutter niet in het gezicht heeft gezien, maar dat hij zijn conclusie heeft getrokken omdat hij [medeverdachte 5] op de plaats delict verwachtte en omdat de schutter qua postuur op [medeverdachte 5] leek.dcxxii

Getuige [medeverdachte 7] heeft in november 2006 verklaard dat hij een jaar of vier, vijf geleden rond 01.00 uur op de Afsluitdijk [persoon 38] en [verdachte] (de rechtbank begrijpt: verdachte [verdachte]) heeft ontmoet. [verdachte] vertelde toen aan [medeverdachte 7] dat er iets fout was gegaan. [verdachte] was samen met [persoon 38] op de motor weggegaan om een liquidatie te plegen. In de buurt van het VU-ziekenhuis heeft [verdachte] toen getracht een neger neer te schieten. [medeverdachte 7] meent dat [verdachte] hem vertelde dat hij de neger wel geraakt had, maar dat die de sloot in rende. [persoon 38] wilde al wegrijden met de motor maar [verdachte] wilde dit niet. [persoon 38] is toch weggereden terwijl de man nog in leven was.dcxxiii Later vertelde [verdachte] aan [medeverdachte 7] dat hij had begrepen dat het slachtoffer [medeverdachte 5] als schutter had aangewezen, en dat [verdachte] daar niet rouwig om was.dcxxiv [medeverdachte 7] verklaart verder, van [verdachte] te hebben gehoord dat er een opdracht tot liquidatie was vanuit Ibiza, waar [medeverdachte 5] als makelaar tussen zou hebben gezeten. [medeverdachte 5] zou de afspraak met het slachtoffer hebben gemaakt en [persoon 38] en [verdachte] zouden erheen zijn gegaan.dcxxv

Getuige [persoon 170] verklaart, op 6 oktober 2000 een Ford Mondeo met sleutels aan [medeverdachte 5] te hebben meegegeven. Toen [persoon 170] gevangen zat, hoorde hij dat er een liquidatie zou zijn gedaan met die auto. [persoon 170] hoorde eerst van ene [persoon 171] dat [medeverdachte 5] en [verdachte] na een liquidatie waren weggereden met die auto. Toen [persoon 170] [verdachte] hiernaar vroeg, zei die dat het wel klopte, maar dat niemand wist dat die auto gebruikt was. Volgens [persoon 170] heeft [verdachte] hem volmondig gezegd dat hijzelf erbij geweest is. Toen [persoon 170] [medeverdachte 5] naar het gebeurde vroeg, heeft die gezegd dat er alleen maar wat geschoten was. Volgens [persoon 170] heeft [medeverdachte 5] uiteindelijk gezegd dat [verdachte] degene was geweest die geschoten had.dcxxvi

1.3 Overige onderzoeksbevindingen

Op 23 oktober 2000 te 21.36 uur is een toestel vanuit Malaga met aan boord de verdachten [medeverdachte 5] en [verdachte] geland op de luchthaven van Rotterdam.dcxxvii

Vastgesteld is dat verdachte [medeverdachte 5] 1.66 m. lang is, en verdachte [verdachte] 1.72 m. lang. [medeverdachte 5] heeft een klein/tenger postuur. Van [verdachte] is bekend dat hij in de loop van de tijd afwisselend een tenger postuur en een breed/krachtig postuur heeft gehad.dcxxviii

Tijdens een huiszoeking in een garagebox ten laste van P.C. [persoon 170] is een machtigingskaart aangetroffen voor betaling van een Ajax-seizoenkaart 2000/2001 op naam van verdachte [medeverdachte 5], waarop als adres staat vermeld [adres 34], [postcode plaats].dcxxix

1.4 Telecom

1.4.1 Gegevens met betrekking tot bepaalde mobiele telefoontoestellen en telefoonnummers

Het mobiele nummer [telefoonnummer 39]

Bij het slachtoffer [persoon 11] is in beslag genomen een mobiele telefoon met nummer [telefoonnummer 39] (*[eindcijfers telefoonnummer 39]). [persoon 11] heeft verklaard dat hij deze telefoon bij aankomst op Schiphol op 25 oktober 2000 heeft gekocht.dcxxx

Nokia 8210 met IMEI-nummer [IMEI-nummer 1]

Op 25 en 26 oktober 2000 is de simcard *[eindcijfers telefoonnummer 39] gebruikt in een toestel met IMEI-nummer [IMEI-nummer 1] (#[eindcijfers IMEI-nummer 1]).dcxxxi Dit toestel is op 25 oktober 2000 op Schiphol in gebruik genomen met simcard *[eindcijfers telefoonnummer 39].dcxxxii

Het mobiele nummer [telefoonnummer 40]

Bij uitlezen van de simcard *[eindcijfers telefoonnummer 39] is gebleken dat het nummer [telefoonnummer 40] (*[eindcijfers telefoonnummer 40]) in het telefoonboek stond ingeprogrammeerd en dat vanuit het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 39] meerdere malen contact is gezocht met het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 40]. Het slachtoffer [persoon 11] heeft verklaard dat hij verdachte [medeverdachte 5] een aantal malen op het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 40] heeft gebeld.dcxxxiii

Ericsson T-10 met IMEI-nummer [IMEI-nummer 2]

Het mobiele nummer *[eindcijfers telefoonnummer 40] werd op 23, 25 en 26 oktober 2000 gebruikt door een mobiele telefoon van het type Ericsson T-10 met IMEI-nummer [IMEI-nummer 2] (#[eindcijfers IMEI-nummer 2]). Blijkens een in het dossier aanwezige foto van een Ericsson T-10 heeft een dergelijk toestel een klepje.dcxxxiv Volgens [persoon 11] bechikte [medeverdachte 5] over een roze/rode telefoon merk Ericsson met een klepje.dcxxxv

Het mobiele nummer [telefoonnummer 41]

Bij uitlezen van de simcard *[eindcijfers telefoonnummer 39] is verder gebleken dat vanuit het telefoonnummer [telefoonnummer 41] (*[eindcijfers telefoonnummer 41]) op de dag van de schietpartij, 26 oktober 2000, omstreeks 20.57 uur twee maal is gebeld naar het mobiele nummer *[eindcijfers telefoonnummer 39].dcxxxvi

Siemens C25 met IMEI-nummer [IMEI-nummer 3]

De simcard met nummer *[eindcijfers telefoonnummer 41] bevond zich op de avond van 26 oktober 2000 in een Siemens C 25 telefoon IMEI-nummer [IMEI-nummer 3] (#[eindcijfers IMEI-nummer 3]).dcxxxvii

Het mobiele nummer [telefoonnummer 42]

De simcard *[eindcijfers telefoonnummer 42] heeft in de periode 24 t/m 26 oktober 2000 gezeten in het toestel met IMEI-nummer #[eindcijfers IMEI-nummer 3].dcxxxviii In deze periode heeft het nummer alleen contact onderhouden met het mobiele nummer *[eindcijfers telefoonnummer 43].dcxxxix

Het mobiele nummer [telefoonnummer 43]

In de PC's van [verdachte], [persoon 37] en [persoon 151] is het mobiele nummer [telefoonnummer 43] (*[eindcijfers telefoonnummer 43]) aangetroffen met de toevoeging: "Ik, [verdachte]".dcxl Het nummer is op 23 oktober 2000 te 21.52 uur in gebruik genomen binnen zendbereik van een basisstation op het vliegveld Rotterdam.dcxli

Siemens C25 met IMEI-nummer [IMEI-nummer 4]

In de periode 23 oktober 2000 t/m 26 oktober 2000 is van het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 43] alleen gebruik gemaakt vanuit een toestel met IMEI-nummer [IMEI-nummer 4] (#[eindcijfers IMEI-nummer 4]).dcxlii

1.4.2 Verkeersbewegingen

Van een aantal van de in dit vonnis genoemde telefoonnummers en IMEI-nummers zijn historische gegevens opgevraagd over de periode rondom de beschieting van [persoon 11]. De integrale verkeersgegevens zijn weergegeven op zogenoemde printlijsten.dcxliii Het openbaar ministerie heeft ter terechtzitting een (beperkte) visuele presentatie verzorgd van de zijns inziens relevante verkeersgegevens over 26 oktober 2000 waarbij een hand-out aan de rechtbank en de verdediging is overgelegd. Deze hand-out wordt als bijlage aan dit vonnis gehecht. De rechtbank stelt vast dat de in de printlijsten genoemde en gedeeltelijk ook in de hand-out verwoorde verkeersbewegingen op 23 tot en met 26 oktober 2000 hebben plaatsgevonden. De door de rechtbank meest relevant geachte verkeersbewegingen zullen in de beschouwingen worden benoemd.

1.4.3 Beschouwingen: toerekening telefoonnummers en toestellen aan personen

Uit de onder 1.4 vastgestelde feiten leidt de rechtbank af dat [persoon 11] ten tijde van het delict beschikte over een Nokia 8210 met IMEI-nummer #[eindcijfers IMEI-nummer 1] en over een simcard met nummer *[eindcijfers telefoonnummer 39].

[persoon 11] heeft verklaard dat hij [medeverdachte 5] kon bereiken onder nummer *[eindcijfers telefoonnummer 40]. Dit nummer straalde op 26 oktober 2000 om 17.46 uur en 17.48 uur aan op een zendmast aan de Bloemgartensingel. Deze zendmast ligt in de nabijheid van het woonadres van [medeverdachte 5] aan de [straatnaam adres 5].dcxliv Het nummer werd gebruikt vanuit de GSM Ericsson T-10 #[eindcijfers IMEI-nummer 2]. Volgens [persoon 11] had [medeverdachte 5] een roze/rode telefoon Ericsson met een klepje. Gelet op deze feiten gaat de rechtbank ervan uit dat [medeverdachte 5] in de dagen rond de aanslag beschikte over de Ericsson T-10 *2340 met een simcard *[eindcijfers telefoonnummer 40].

[persoon 11] zegt op de dag van de aanslag rond 21.00 uur te zijn gebeld door [medeverdachte 5]. Nu dit contact heeft plaatsgevonden vanuit simcard *[eindcijfers telefoonnummer 41], gaat de rechtbank ervan uit dat zowel deze simcard als het toestel waarin deze simcard zich bevond (een Siemens C25 met IMEI-nummer #[eindcijfers IMEI-nummer 3]) in gebruik waren bij [medeverdachte 5]. De Siemens C25 #[eindcijfers IMEI-nummer 3] is in de periode 23 tot en met 26 oktober 2000 herhaaldelijk gebruikt met simcard *[eindcijfers telefoonnummer 42]. De rechtbank gaat er daarom van uit dat ook de simcard *[eindcijfers telefoonnummer 42] bij [medeverdachte 5] in gebruik was.

De rechtbank stelt voorts op basis van de gevonden computerbestanden vast dat [verdachte] een simcard *[eindcijfers telefoonnummer 43] in gebruik had. De rechtbank verwerpt het verweer dat de vermelding van dit nummer met de toevoeging "Ik, [verdachte]"niet aan het bewijs zou kunnen bijdragen omdat deze mogelijk door technische manipulaties in de computer van [verdachte] terecht is gekomen. Dit verweer is volstrekt niet onderbouwd, nog los van de vraag wie bij een dergelijke manipulatie enig belang zou kunnen hebben. Het verzoek tot nader technisch onderzoek wordt als tardief afgewezen.

Nu het nummer *[eindcijfers telefoonnummer 43] in de periode rondom het delict alleen is gebruikt vanuit een Siemens C25 met IMEI-nummer #[eindcijfers IMEI-nummer 4], stelt de rechtbank vast dat ook dit toestel in gebruik was bij [verdachte].

2. Beschouwing rechtbank

Op grond van de onder 1.2 genoemde verklaringen en de hierna aan te halen telecomgegevens staat voor de rechtbank vast dat [verdachte] en [medeverdachte 5] tezamen en in vereniging met een ander hebben geprobeerd [persoon 11] om het leven te brengen, met dien verstande dat [medeverdachte 5] het contact met [persoon 11] heeft onderhouden en hem naar de plaats delict heeft gelokt, en [verdachte] daadwerkelijk heeft geschoten. In reactie op het verweer van [medeverdachte 5] merkt de rechtbank op dat de verklaringen van de getuige [persoon 170] met behoedzaamheid moeten worden benaderd, maar in die mate worden ondersteund door andere bewijsmiddelen dat zij voor het bewijs kunnen worden gebruikt.

[medeverdachte 5] en [verdachte] zijn op 23 oktober 2000 samen vanaf Ibiza in Nederland aangekomen.

[persoon 11], die [medeverdachte 5] van Ibiza kende, is op 25 oktober 2000 vanuit Ibiza in Nederland aangekomen om met [medeverdachte 5] een geldkwestie te regelen. Van zijn opdrachtgevers heeft hij te horen gekregen dat hij [medeverdachte 5] zou kunnen bereiken op nummer *[eindcijfers telefoonnummer 40]. Op 25 oktober 2000 heeft [persoon 11] om 18.28 met zijn GSM *[eindcijfers telefoonnummer 39] een telefonische afspraak gemaakt met [medeverdachte 5] op diens GSM *[eindcijfers telefoonnummer 40]. Om 19.27 en om 19.47 uur hebben [verdachte] en [medeverdachte 5] telefonisch contact met elkaar gehad. Rond 21.00 uur heeft [persoon 11] [medeverdachte 5] ontmoet bij het Lido Casino in Amsterdam. Zij spraken af dat zij elkaar de volgende dag om 15.00 uur weer zouden ontmoeten vlakbij het hotel van [persoon 11]. De rechtbank gaat ervan uit dat [persoon 11] op de avond van 25 oktober 2000 ook [verdachte] heeft ontmoet. [persoon 11] verklaart, bij [medeverdachte 5] in de auto een Chinees uitziend persoon te hebben ontmoet die een zeer goede vriend leek te zijn van [medeverdachte 5]. Dit kan zeer goed op [verdachte] wijzen. [verdachte] is zoals in hoofdstuk 3.1, onder paragraaf 1.1 werd beschreven, langdurig zeer goed bevriend geweest met [medeverdachte 5]. Het ligt voor de hand dat [verdachte], die volgens [medeverdachte 7] feitelijk op [persoon 11] heeft geschoten, kennis moest maken met het beoogde slachtoffer. Van enig belang is nog dat de Siemens C25 #[eindcijfers IMEI-nummer 4] van [verdachte] op deze avond om 21.53 aanstraalde op een zendmast aan de Amsteldijk in Amsterdam, hetgeen ondersteunt dat [verdachte] die avond in Amsterdam was.

Op 26 oktober 2000 nam [persoon 11] rond 15.00 contact op met [medeverdachte 5] op diens nummer *[eindcijfers telefoonnummer 40]. [medeverdachte 5] gaf aan dat zij elkaar om 19.00 uur zouden ontmoeten. Rond 17.45 straalde de GSM *[eindcijfers telefoonnummer 40] van [medeverdachte 5] aan op de zendmast aan de Bloemgartensingel, nabij de woning van [medeverdachte 5]. Om 18.29 en om 18.49 uur peilde de Siemens C 25 #[eindcijfers IMEI-nummer 4] van [verdachte] eveneens uit nabij de woning van [medeverdachte 5]. Om 18.38 zocht de GSM *[eindcijfers telefoonnummer 42] van [medeverdachte 5] vanuit deze zelfde omgeving contact met de GSM *[eindcijfers telefoonnummer 43] van [verdachte]. De rechtbank leidt uit deze gegevens af dat [medeverdachte 5] en [verdachte] in de vooravond van 26 oktober 2000, kort voor de afspraak van [medeverdachte 5] met [persoon 11], contact met elkaar hebben gehad en zich bevonden in de buurt van de woning van [medeverdachte 5].

Om 19.01 uur werd met de Siemens #[eindcijfers IMEI-nummer 4] van [verdachte] gebeld naar de GSM *[eindcijfers telefoonnummer 42] van [medeverdachte 5]. Enkele minuten later belde [persoon 11] volgens zijn verklaring met [medeverdachte 5]. Hiermee stemt overeen een contact van de GSM *[eindcijfers telefoonnummer 39] met de GSM *[eindcijfers telefoonnummer 40]. Volgens [persoon 11] arriveerde [medeverdachte 5] 10 tot 15 minuten later in de buurt van zijn hotel. Ook dit wordt bevestigd door de verkeersbewegingen: om 19.19 en 19.25 uur straalt de Siemens #[eindcijfers IMEI-nummer 1] van [medeverdachte 5] aan op zendstations aan het Damrak resp. de de Ruyterkade-Nassauplein. Het toestel van [persoon 11] straalt om 19.24 en 19.25 uur eveneens aan op een zendmast aan de De Ruyterkade.

[persoon 11] en [medeverdachte 5] spraken elkaar in de auto van [medeverdachte 5], volgens [persoon 11] een beige Ford Mondeo. Dat [medeverdachte 5] rond de tijd van de aanslag in een beige Ford Mondeo reed, wordt bevestigd door [persoon 170]. [medeverdachte 5] heeft bij deze ontmoeting tegen [persoon 11] gezegd dat hij hem omstreeks 21.30 uur zou bellen voor een nadere afspraak.

Direct na de afspraak van [medeverdachte 5] en [persoon 11] is er tussen de Siemens van [medeverdachte 5] en de Siemens van [verdachte] frequent contact geweest, te weten om 19.27, 19.56, 19.59, 20.03, 20.07, 20.16 en 20.21 uur. Om 20.21 uur straalde de Siemens van [medeverdachte 5] aan op een zendstation aan de Fred Roeskestraat, nabij de plaats delict. Kennelijk hadden [medeverdachte 5] en [verdachte] ook vlak na de afspraak van [medeverdachte 5] met [persoon 11] intensief contact met elkaar.

Om 20.57 werd vanuit de Siemens IMEI #[eindcijfers IMEI-nummer 3] met een simcard *[eindcijfers telefoonnummer 41] gebeld naar [persoon 11] op diens GSM *[eindcijfers telefoonnummer 39]. Zowel de Siemens #[eindcijfers IMEI-nummer 3] als de GSM *[eindcijfers telefoonnummer 40] straalden rond die tijd aan nabij Rijsenhout. De rechtbank leidt hieruit af dat [medeverdachte 5] zich inmiddels vanaf de omgeving van de plaats delict richting Rijsenhout had begeven, en vanuit de omgeving van Rijsenhout een definitieve afspraak maakte met [persoon 11] over de plaats waar het geld zou worden overhandigd. Volgens [persoon 11] heeft [medeverdachte 5] hem tijdens dit gesprek opdracht gegeven om een taxi te nemen naar het Olympisch Stadion en daar uit te stappen.

[persoon 11] heeft vervolgens een taxi genomen en is afgezet op de afgesproken plaats. Daar kwam een motor aanrijden. De persoon op de passagiersplaats stapte af, schoot op [persoon 11], [persoon 11] stond op en rende weg, de schutter achtervolgde hem en schoot nog enkele malen, maar [persoon 11] heeft via het water kunnen ontkomen.

De gang van zaken op de plaats delict is geschetst door [persoon 11], die in eerste instantie meende dat [medeverdachte 5] de schutter was. Bij de rechter-commissaris heeft [persoon 11] aangegeven dat hij de schutter niet in het gezicht heeft gezien, maar dat hij zijn conclusie heeft getrokken omdat hij [medeverdachte 5] op de plaats delict verwachtte en omdat de schutter qua postuur op [medeverdachte 5] leek.dcxlv

[verdachte] heeft [medeverdachte 7] in de nacht na de aanslag verteld over de gang van zaken. De weergave van [verdachte] komt in grote lijnen overeen met de verklaring van [persoon 11], met dien verstande dat [verdachte] vertelde dat hij zelf degene was die geschoten had. [verdachte] zei later tegen [medeverdachte 7] dat hij er niet rouwig om was dat het slachtoffer [medeverdachte 5] voor de schutter had aangezien. [persoon 170] heeft van [verdachte] gehoord dat [verdachte] bij de aanslag is geweest, en van [medeverdachte 5] dat [verdachte] degene is geweest die heeft geschoten.

Gelet op de verklaringen van [medeverdachte 7] en [persoon 170], op het feit dat [verdachte] [persoon 11] heeft ontmoet op de dag vóór de aanslag, op het intensieve telefoonverkeer tussen [medeverdachte 5] en [verdachte] rond het tijdstip van de aanslag, op het feit dat de telefoons van [medeverdachte 5] zich, naar kan worden afgeleid uit de verkeersbewegingen, kort voor de aanslag van de plaats delict verwijderde, op het beperkte lengteverschil tussen [medeverdachte 5] en [verdachte] waardoor een vergissing van [persoon 11] goed mogelijk is, alsmede op enkele andere omstandigheden die wijzen op een nauwe samenwerking tussen [medeverdachte 5] en [verdachte], te weten de gezamenlijke aankomst van [medeverdachte 5] en [verdachte] op Schiphol enkele dagen voor de aanslag en het feit dat zij met de simcards *[eindcijfers telefoonnummer 42] en *[eindcijfers telefoonnummer 43] vrijwel één-op-één telefoonverkeer hebben onderhouden, en ten slotte gelet op het feit dat [verdachte] en [medeverdachte 5] ook in 1993 al samenwerkten in het kader van liquidaties, gaat de rechtbank ervan uit dat [verdachte] degene is die op [persoon 11] heeft geschoten.

Tussen de simcard *[eindcijfers telefoonnummer 42] en de simcard *[eindcijfers telefoonnummer 43] heeft geen contact plaatsgevonden tussen 20.57 uur en 21.48 uur. Tussen 21.48 uur en 22.32 uur zocht de Siemens van [medeverdachte 5] #[eindcijfers IMEI-nummer 3] met simcard *[eindcijfers telefoonnummer 42] nog 10 maal contact met de *[eindcijfers telefoonnummer 43]. De rechtbank houdt het ervoor dat [medeverdachte 5] vanaf 21.48 uur heeft geprobeerd, bij [verdachte] te informeren naar het verloop en de afloop van de aanslag.

De rechtbank verwerpt ten slotte het verweer van [medeverdachte 5] dat niet kan worden vastgesteld dat zijn opzet gericht is geweest op de liquidatie. Volgens de verklaring van [persoon 11] zou hij van [medeverdachte 5] een groot geldbedrag ontvangen. Dit verweer wordt weerlegd door de bewijsmiddelen, waaruit blijkt dat [medeverdachte 5] [persoon 11] naar het IJsbaanpad heeft gelokt maar daar zelf op het afgesproken tijdstip niet aanwezig was, dat [medeverdachte 5] rond het tijdstip van de liquidatie intensief contact met de schutter [verdachte] heeft onderhouden en dat [verdachte] en [medeverdachte 5] beiden met één of meer derden over de betrokkenheid van [medeverdachte 5] hebben gesproken.

G. De strafbaarheid van de feiten

De bewezen geachte feiten zijn volgens de wet strafbaar. Het bestaan van een rechtvaardigingsgrond is niet aannemelijk geworden.

H. De strafbaarheid van verdachte

Er is geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van verdachte uitsluit. Verdachte is dan ook strafbaar.

I. Motivering van de straf en maatregelen

1. De eis van de officier van justitie

De officier van justitie heeft gevorderd dat verdachte voor de door hem in zaak A onder 1 primair, 2, 3, 4 primair en in zaak B onder 1, 2, 3 en 4 primair bewezen geachte feiten zal worden veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf.

2. De op te leggen straf

De keuze voor een vrijheidsbenemende straf van na te melden duur is door de volgende overwegingen ingegeven.

Verdachte streefde van jongs af aan naar een carrière in de zware georganiseerde criminaliteit.

Hij koos daarbij voor een maatschappij ondermijnend bestaan ter wille van geld en aanzien in de criminele wereld. Verdachtes rol in die wereld lijkt zich op grond van het Passagedossier te concentreren op het medeplegen in welke vorm dan ook van liquidaties, meestal in opdracht en tegen betaling, waarbij verdachte in de meeste gevallen zelf het moordwapen hanteerde.

Liquidaties zijn moorden in min of meer georganiseerd verband op - veelal - andere criminelen. Hoewel in de maatschappij daarop over het algemeen weinig geschokt wordt gereageerd - anders dan bij moorden op onschuldige burgers - is de rechtbank van oordeel dat dat ten onrechte is. Het beroepsmatig zonder aanzien des persoons vermoorden van mensen, ook als het criminelen zijn, behoort tot de ernstigste categorie strafbare feiten en behoort dan ook zwaar gestraft te worden.

Verdachte heeft over een lange reeks van jaren in ieder geval de vier bewezen verklaarde moorden gepleegd, waarvan in twee gevallen zelfs van een dubbele moord sprake was. Daarnaast heeft hij pogingen tot liquidaties ondernomen en een liquidatie uitgelokt. Dat hij hiermee groot leed heeft toegebracht aan de nabestaanden en de gevoelens van onveiligheid in de maatschappij krachtig heeft bevorderd behoeft geen toelichting.

Ten opzichte van de door hem gekozen carrière van hitman is zijn documentatie weliswaar gering, maar de rechtbank schrijft dat toe aan het feit dat strafbare feiten begaan in georganiseerd crimineel verband doorgaans moeilijk te bewijzen zijn.

Het valt de rechtbank natuurlijk wel op dat verdachte uit een crimineel milieu afkomstig is, waardoor een criminele carrière wellicht meer voor de hand ligt, maar de rechtbank acht dat geen verontschuldiging die strafrechtelijk van belang is.

Tenslotte weegt in zijn nadeel mee, dat verdachte - die de feiten ontkent - op geen enkele wijze heeft laten blijken terug te willen keren op zijn schreden op het pad van de zware criminaliteit.

Een en ander leidt tot de onontkoombare conclusie dat in beginsel passend is dat aan verdachte, mede ter bescherming van de maatschappij, een levenslange gevangenisstraf wordt opgelegd.

Verenigbaarheid levenslange gevangenisstraf met artikel 3 EVRM

De verdediging heeft gesteld dat de oplegging van een levenslange gevangenisstraf in strijd is met artikel 3 EVRM. Hiertoe is aangevoerd dat volgens het EHRM een levenslange gevangenisstraf slechts mogelijk is als de iure en de facto uitzicht bestaat op vrijlating. Volgens de verdediging is dit in Nederland niet het geval. De enige daadwerkelijke mogelijkheid de iure is het indienen van een gratieverzoek. In de praktijk worden deze zo goed als nooit gehonoreerd. De Staat heeft in een civiele procedure in 2010 nog laten weten dat voor levenslang gestraften in principe geen gratie wordt overwogen. Volgens de verdediging bestaat dus geen de facto perspectief op vrijlating.

De rechtbank overweegt als volgt.

Bij arrest van 17 januari 2012, Vinter, Appl. Nr. 66069/09 heeft het EHRM onderscheid gemaakt tussen drie soorten levenslange gevangenisstraffen die in de Lidstaten van de Raad van Europa voorkomen. Nederland kent de tweede variant: een door de rechter discretionair op te leggen levenslange gevangenisstraf zonder mogelijkheid van vervroegde vrijlating. Als onder een dergelijke wetgeving een levenslange gevangenisstraf wordt opgelegd, gaat het volgens het EHRM meestal om straffen die zijn opgelegd voor zeer ernstige misdrijven. Als een rechter bij het opleggen van een dergelijke straf zorgvuldig rekening heeft gehouden met alle relevante verzachtende en verzwarende omstandigheden, zal naar het oordeel van het EHRM geen sprake kunnen zijn van strijd met art. 3 EVRM op het moment dat de straf wordt opgelegd. Schending van artikel 3 EVRM kan zich wel voordoen als: (1) kan worden aangetoond dat het laten voortduren van de levenslange gevangenschap niet langer kan worden gerechtvaardigd op legitieme penologische gronden (bijvoorbeeld straf, afschrikking, bescherming van de samenleving of rehabilitatie) en (2) de gevangenisstraf de facto of de iure niet kan worden bekort.

De rechtbank constateert dat het EVRM zich bij de huidige stand van het recht in ieder geval niet verzet tegen de oplegging van een levenslange gevangenisstraf, mits de rechter zorgvuldig rekening houdt met alle strafverlichtende en strafverzwarende omstandigheden. In de fase van de strafoplegging is niet van belang of de straf de iure en de facto kan worden bekort. Die vraag komt pas aan de orde op het moment dat verdere tenuitvoerlegging niet gerechtvaardigd is op legitieme penologische gronden.

Slotsom

De slotsom is dat de door de rechtbank passend geachte straf oplegbaar is. De rechtbank acht oplegging van deze straf ook geboden en zal daartoe overgaan.

3. Beslag

3.1 Onttrekking aan het verkeer

De in beslag genomen en niet teruggegeven voorwerpen als genoemd onder de nummers 6 en 15-33 van de als bijlage 3 aan dit vonnis gehechte lijst van in beslag genomen voorwerpen, dienen onttrokken te worden aan het verkeer en zijn daarvoor vatbaar, aangezien deze voorwerpen zijn bestemd tot het begaan van hiervoor bewezen geachte en die voorwerpen van zodanige aard zijn dat het ongecontroleerde bezit daarvan in strijd is met de wet en het algemeen belang.

3.2 Teruggave aan verdachte

De rechtbank gelast de teruggave aan verdachte [verdachte] van de voorwerpen als genoemd onder de nummers 2 en 3 op de als bijlage 3 aan dit vonnis gehechte lijst van in beslag genomen voorwerpen.

J. Benadeelde partijen

Ten aanzien van de benadeelde partij [persoon 121] en [persoon 173]

De vordering

Benadeelde partijen [persoon 121] en [persoon 173] hebben een bedrag van € 680,67 gevorderd aan materiële schade. Het betreft een gemaximeerde vordering in verband met destijds de nog niet in werking getreden Wet Terwee.

Het standpunt van het openbaar ministerie

Het openbaar ministerie heeft gerequireerd tot toewijzing van de vordering, met oplegging van de schadevergoedingsmaatregel.

Het oordeel van de rechtbank

Uit het onderzoek ter terechtzitting is gebleken dat de behandeling van de vordering van de benadeelde partij [persoon 121] en [persoon 173] zich leent voor behandeling in het strafgeding. Tevens is komen vast te staan dat de benadeelde partij als gevolg van het hiervoor in zaak A onder 4 primair bewezen geachte feit rechtstreeks (materiële) schade heeft geleden. De rechtbank waardeert deze op een bedrag van € 680, 67 (zeshonderdtachtig euro en zevenenzestig cent). De vordering kan dan ook tot dat bedrag worden toegewezen.

Voorts dient de verdachte te worden veroordeeld in de kosten die de benadeelde partij heeft gemaakt en ten behoeve van de tenuitvoerlegging van deze uitspraak nog zal maken.

In het belang van [persoon 121] en [persoon 173] voornoemd wordt, als extra waarborg voor betaling aan laatstgenoemden, de maatregel van artikel 36f van het Wetboek van Strafrecht aan verdachte opgelegd.

Ten aanzien van de benadeelde partij [persoon 174]

De vordering

Benadeelde partij [persoon 174] heeft een bedrag van € 10.000,- gevorderd (shockschade).

Standpunten van partijen

Het openbaar ministerie heeft gerequireerd tot toewijzing van de vordering, met oplegging van de schadevergoedingsmaatregel.

De verdediging van [verdachte] heeft niet-ontvankelijkheid bepleit wegens het ontbreken van een psychiatrische diagnose.

Het oordeel van de rechtbank

Uit het onderzoek ter terechtzitting is gebleken dat de benadeelde partij [persoon 174] als gevolg van het hiervoor in zaak A onder 1 subsidiair bewezen geachte feit rechtstreeks schade heeft geleden. Naar het oordeel van de rechtbank is deze schade als shockschade aan te merken. Benadeelde arriveerde kort na de liquidatie van [persoon 1] bij De Hallen en werd daar geconfronteerd met het op dat moment in volle gang zijnde politieonderzoek naar de dood van haar vader. Zij had een innige band met haar vader, zo blijkt uit haar slachtofferverklaring van 31 maart 2009. Uit een brief van dr. Z. Issever, arts/systeemtherapeut bij GGZ Ingeest, afdeling Jeugd- en Jongerenpsychiatrie, van 26 oktober 2009 blijkt dat benadeelde als gevolg van de gewelddadige dood van haar vader geestelijke schade heeft opgelopen. Het betreft een in de psychiatrie erkend ziektebeeld. Benadeelde partij heeft hiervoor gedurende langere tijd medicatie voorgeschreven gekregen.

De rechtbank waardeert de door benadeelde partij geleden schade op een bedrag van

€ 10.000,- (tienduizend euro). De vordering kan dan ook tot dat bedrag worden toegewezen.

Voorts dient de verdachte te worden veroordeeld in de kosten die de benadeelde partij heeft gemaakt en ten behoeve van de tenuitvoerlegging van deze uitspraak nog zal maken.

In het belang van [persoon 174] voornoemd wordt, als extra waarborg voor betaling aan laatstgenoemden, de maatregel van artikel 36f van het Wetboek van Strafrecht aan verdachte opgelegd.

Ten aanzien van de benadeelde partij [persoon 175]

De vordering

Benadeelde partij [persoon 175] heeft een bedrag van € 1.576,32 gevorderd (materiële schade).

Het oordeel van de rechtbank

Uit het onderzoek ter terechtzitting is gebleken dat de behandeling van een deel van de vordering van de benadeelde partij [persoon 175] zich leent voor behandeling in het strafgeding. Tevens is komen vast te staan dat de benadeelde partij als gevolg van het hiervoor in zaak A onder 1 subsidiair bewezen geachte feit rechtstreeks (materiële) schade heeft geleden. De rechtbank waardeert deze op een bedrag van € 1.576,32 (duizend vijfhonderd zesenzeventig euro en tweeëndertig cent). De vordering kan dan ook tot dat bedrag worden toegewezen.

Voorts dient de verdachte te worden veroordeeld in de kosten die de benadeelde partij heeft gemaakt en ten behoeve van de tenuitvoerlegging van deze uitspraak nog zal maken.

In het belang van [persoon 175] voornoemd wordt, als extra waarborg voor betaling aan laatstgenoemden, de maatregel van artikel 36f van het Wetboek van Strafrecht aan verdachte opgelegd.

Ten aanzien van de benadeelde partij [persoon 176]

De vordering

Benadeelde partij [persoon 176] heeft een bedrag van € 9.143,59 gevorderd (materiële schade).

Standpunten partijen

Het openbaar ministerie heeft gerequireerd tot gedeeltelijke toewijzing van de vordering, na matiging van de afkoop van het grafonderhoud tot € 2.750,-, zijnde ruim één derde van het gevorderde bedrag. Daarnaast acht het openbaar ministerie de retributie in verband met het graf voor het jaar 2006 niet toewijsbaar.

De verdediging van [verdachte] heeft afwijzing van de vordering bepleit voor zover die ziet op de afkoop van het grafonderhoud. Er bestaat een onvoldoende rechtstreeks verband tussen het ten laste gelegde feit en dat afkopen van het onderhoud, en overigens is niet vast te stellen wanneer en voor hoe lang dit nodig zou zijn geweest als het slachtoffer niet om het leven was gebracht.

Het oordeel van de rechtbank

Uit het onderzoek ter terechtzitting is gebleken dat de behandeling van een deel van de vordering van de benadeelde partij [persoon 176] zich leent voor behandeling in het strafgeding. Tevens is komen vast te staan dat de benadeelde partij als gevolg van het hiervoor bewezen geachte feit rechtstreeks (materiële) schade heeft geleden. De rechtbank is van oordeel dat alle door benadeelde partij [persoon 176] gevorderde kosten naar hun aard vallen binnen de reikwijdte van de kosten van de lijkbezorging, en dat deze - mits in redelijkheid gemaakt - voor toewijzing in aanmerking komen. Gelet op dat laatste zal de rechtbank de kostenpost in verband met de afkoop van het grafonderhoud matigen tot 2.750,-. De rechtbank waardeert de totaal geleden schade op een bedrag van € 4.013,59 (vierduizend dertien euro en negenenvijftig cent). De vordering kan dan ook tot dat bedrag worden toegewezen.

Voorts dient de verdachte te worden veroordeeld in de kosten die de benadeelde partij heeft gemaakt en ten behoeve van de tenuitvoerlegging van deze uitspraak nog zal maken.

In het belang van [persoon 176] voornoemd wordt, als extra waarborg voor betaling aan laatstgenoemden, de maatregel van artikel 36f van het Wetboek van Strafrecht aan verdachte opgelegd.

De behandeling van het overige deel van de vordering van de benadeelde partij levert naar het oordeel van de rechtbank wel een onevenredige belasting van het strafgeding op. Gelet hierop zal de rechtbank bepalen dat de benadeelde partij in dat deel van de vordering niet-ontvankelijk is. De benadeelde partij kan dat deel van de vordering bij de burgerlijke rechter aanbrengen.

Ten aanzien van de benadeelde partij [persoon 177]

De vordering

Benadeelde partij [persoon 177] heeft op 5 februari 2009 een bedrag van € 31.863,51 gevorderd. Het betrof toen materiële schade, shockschade (€ 15.000,-) en kosten rechtsbijstand. Op 30 september 2011 heeft de advocaat van benadeelde partij de vordering in verband met shockschade verhoogd naar € 25.000,- . Op 15 maart 2012 heeft hij het materiële deel van de vordering ingetrokken, daar dit bij de (inmiddels onherroepelijke) veroordeling van de uitvoerders van de moord reeds is toegewezen. De vordering betreft derhalve alleen nog het bedrag van € 25.000,- aan shockschade.

Standpunten van partijen

Het openbaar ministerie heeft gerequireerd tot niet-ontvankelijkverklaring van de vordering voor zover die ziet op shockschade, en tot toewijzing van de vordering tot een bedrag van

€ 10.000,-, daar het volgens het openbaar ministerie in feite om het ruimere begrip van immateriële schade gaat.

De verdediging van [verdachte] heeft niet-ontvankelijkheid bepleit daar de vordering feitelijk shockschade betreft en een psychiatrisch rapport ter onderbouwing ontbreekt.

Het oordeel van de rechtbank

De behandeling van de onderhavige vordering van de benadeelde partij levert naar het oordeel van de rechtbank een onevenredige belasting van het strafgeding op. Het betreft feitelijk een beroep op shockschade, terwijl de onderbouwing van een psychiatrisch rapport ontbreekt. Gelet hierop zal de rechtbank bepalen dat de benadeelde partij in dat deel van de vordering niet-ontvankelijk is. De benadeelde partij kan dat deel van de vordering bij de burgerlijke rechter aanbrengen.

Ten aanzien van de benadeelde partijen [persoon 24], [persoon 146] en [persoon 145]

De vordering

Mr. [persoon 178], advocaat van benadeelde partijen [persoon 24], [persoon 146] en [persoon 145] heeft een bedrag van € 262.090,- aan materiële schade gevorderd (gederfd levensonderhoud [persoon 24]), alsmede drie keer € 10.000,- aan immateriële schade ([persoon 24], [persoon 146] en [persoon 145]), met verwijzing naar artikel 6:106 lid 1 onder a BW. Die verwijzing heeft hij op zitting verder toegelicht, in zoverre dat hij meent dat er met het plegen van het strafbare feit (moord) sprake is van onvoorwaardelijk opzet op een onvermijdelijk gevolg (leed bij de nabestaanden), hetgeen gelijkstaat aan het oogmerk genoemd in artikel 6:106 lid 1 onder a BW.

Standpunten van partijen

Het openbaar ministerie heeft gerequireerd tot partiële toewijzing van het materiële deel van de vordering (tot een bedrag van € 190.590,-), en tot integrale toewijzing van 3 x € 10.000,- aan immateriële schade.

De raadslieden van [verdachte] en [medeverdachte 7] hebben beiden, kort gezegd, betoogd dat het materiële deel van de vordering van [persoon 24] onvoldoende is onderbouwd en derhalve onvoldoende is voldaan aan de stel- en bewijsplicht.

Daarnaast heeft de verdediging van [verdachte] niet-ontvankelijkheid bepleit van het immateriële deel van de vordering voor zover dit shockschade betreft, aangezien de onderbouwing in de vorm van een psychiatrisch rapport ontbreekt. Tot slot heeft de raadsman betoogd dat het toewijzen van de vordering zinloos zou zijn bij oplegging van een levenslange gevangenisstraf.

De verdediging van [medeverdachte 7] heeft ten aanzien van de gevorderde immateriële schade gesteld dat het oogmerk als bedoeld in art. 6:106 lid 1 onder a BW niet op de nabestaanden gericht is geweest (kort gezegd: het doden van iemand als middel om een ander - de benadeelde - te treffen). Subsidiair heeft de raadsman gesteld dat het in strijd met de redelijkheid en billijkheid zou zijn als de vordering hoofdelijk wordt toegewezen, nu [medeverdachte 7] geen verhaalsmogelijkheid heeft.

Het oordeel van de rechtbank

Uit het onderzoek ter terechtzitting is gebleken dat de behandeling van het materiële deel van de vordering van de benadeelde partij [persoon 24] een onevenredige belasting van het strafgeding oplevert, aangezien de vordering onvoldoende is onderbouwd. Gelet hierop zal de rechtbank bepalen dat de benadeelde partij in dat deel van de vordering niet-ontvankelijk is. De benadeelde partij kan dat deel van de vordering nog wel bij de burgerlijke rechter aanbrengen.

Ten aanzien van het deel van de vordering dat ziet op immateriële schade overweegt de rechtbank als volgt. De driemaal gevorderde € 10.000,- ten behoeve van [persoon 24], [persoon 146] en [persoon 145] zou alleen op grond van artikel 6:106 lid 1 onder a BW toewijsbaar zijn als het (enkele) doel van het doden van [persoon 4] erin was gelegen de nabestaanden te benadelen. Met de raadsman van [medeverdachte 7] is de rechtbank van oordeel dat dat niet aannemelijk is geworden. Ook voor de stelling van mr. [persoon 178] dat het oogmerk in artikel 6:106 lid 1 onder a BW besloten ligt in de onvermijdelijkheid van het gevolg ziet de rechtbank in wettekst noch jurisprudentie aanknopingspunten. Voor zover de drievoudige vordering shockschade zou betreffen, oordeelt de rechtbank dat - bij ontbreken van onderbouwing in de vorm van psychiatrische rapportage - deze vordering een onevenredige belasting van het strafgeding oplevert.

Gelet op het voorgaande zal de rechtbank bepalen dat de benadeelde partijen ook in het immateriële deel van de vordering niet-ontvankelijk zijn. De benadeelde partijen kunnen dat deel van de vordering nog wel bij de burgerlijke rechter aanbrengen.

K. Toepasselijke wettelijke voorschriften

De op te leggen straf en maatregel zijn gegrond op de artikelen 36b, 36c, 36f, 45, 46a, 47, 57, 140 en 289 van het Wetboek van Strafrecht.

Deze wettelijke voorschriften zijn toepasselijk zoals geldend ten tijde van het bewezen geachte.

De rechtbank komt op grond van het voorgaande tot de volgende beslissing.

L. Beslissing

Verklaart de dagvaarding ten aanzien van het in zaak B onder 3 wat betreft de zinsnede "de overtreding van de artt. 9, 22, 26, 31 juncto 55 Wet wapens en munitie" nietig.

Verklaart het in zaak A onder 1 primair ten laste gelegde niet bewezen en spreekt verdachte daarvan vrij.

Verklaart bewezen dat verdachte het in zaak A onder 1 subsidiair, 2, 3, 4 primair en in zaak B onder 1, 2, 3 en 4 primair ten laste gelegde heeft begaan zoals hiervoor onder F is vermeld.

Verklaart niet bewezen wat aan verdachte meer of anders is ten laste gelegd dan hiervoor is bewezen verklaard en spreekt verdachte daarvan vrij.

Het bewezen verklaarde levert op:

ten aanzien van het in zaak A onder 1 subsidiair bewezen verklaarde (Perugia):

medeplegen van het door beloften, het verschaffen van middelen en inlichtingen, en bedreiging opzettelijk uitlokken van moord

ten aanzien van het in zaak A onder 2, 3 en 4 primair en in zaak B onder 1 bewezen verklaarde (Agenda, Tanta, Cobra, Opa):

medeplegen van moord, meermalen gepleegd

ten aanzien van het in zaak B onder 2 en 4 primair bewezen verklaarde (Indiana, Perugia):

medeplegen van poging tot moord, meermalen gepleegd

ten aanzien van het in zaak B onder 3 bewezen verklaarde (140 Sr):

het deelnemen aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen misdrijven

Verklaart het bewezene strafbaar.

Verklaart verdachte daarvoor strafbaar.

Veroordeelt verdachte tot een levenslange gevangenisstraf.

Verklaart onttrokken aan het verkeer de in beslag genomen voorwerpen, genummerd 6 en 15 t/m 33 op de beslaglijst.

Gelast de teruggave aan [verdachte] van de in beslag genomen voorwerpen, genummerd 2 en 3 op de beslaglijst.

Wijst toe de vordering van [persoon 121] en [persoon 173] tot € 680, 67 (zeshonderdtachtig euro en zevenenzestig cent).

Veroordeelt verdachte tot betaling van het toegewezen bedrag aan [persoon 121] en [persoon 173] voornoemd, behalve voor zover deze vordering al door of namens een ander of anderen is betaald.

Veroordeelt verdachte voorts in de kosten door de benadeelde partij gemaakt en ten behoeve van de tenuitvoerlegging van deze uitspraak nog te maken, tot op heden begroot op nihil.

Legt verdachte de verplichting op ten behoeve van [persoon 121] en [persoon 173], € 680, 67 (zeshonderdtachtig euro en zevenenzestig cent) aan de Staat te betalen.

Bepaalt dat, indien en voor zover verdachte aan een van de genoemde betalingsverplichtingen heeft voldaan, daarmee de andere is vervallen.

Wijst toe de vordering van [persoon 174] tot € 10.000,- (tienduizend euro).

Veroordeelt verdachte tot betaling van het toegewezen bedrag aan [persoon 174] voornoemd, behalve voor zover deze vordering al door of namens een ander of anderen is betaald.

Veroordeelt verdachte voorts in de kosten door de benadeelde partij gemaakt en ten behoeve van de tenuitvoerlegging van deze uitspraak nog te maken, tot op heden begroot op nihil.

Legt verdachte de verplichting op ten behoeve van [persoon 174], € 10.000,- (tienduizend euro) aan de Staat te betalen.

Bepaalt dat, indien en voor zover verdachte aan een van de genoemde betalingsverplichtingen heeft voldaan, daarmee de andere is vervallen.

Wijst toe de vordering van [persoon 175] tot € 1.576,32 (duizend vijfhonderd zesenzeventig euro en tweeëndertig cent).

Veroordeelt verdachte tot betaling van het toegewezen bedrag aan [persoon 175] voornoemd, behalve voor zover deze vordering al door of namens een ander of anderen is betaald.

Veroordeelt verdachte voorts in de kosten door de benadeelde partij gemaakt en ten behoeve van de tenuitvoerlegging van deze uitspraak nog te maken, tot op heden begroot op nihil.

Legt verdachte de verplichting op ten behoeve van [persoon 175], € 1.576,32 (duizend vijfhonderd zesenzeventig euro en tweeëndertig cent) aan de Staat te betalen.

Bepaalt dat, indien en voor zover verdachte aan een van de genoemde betalingsverplichtingen heeft voldaan, daarmee de andere is vervallen.

Wijst toe de vordering van [persoon 176] tot € 4.013,59 (vierduizend dertien euro en negenenvijftig cent).

Veroordeelt verdachte tot betaling van het toegewezen bedrag aan [persoon 176] voornoemd, behalve voor zover deze vordering al door of namens een ander of anderen is betaald.

Veroordeelt verdachte voorts in de kosten door de benadeelde partij gemaakt en ten behoeve van de tenuitvoerlegging van deze uitspraak nog te maken, tot op heden begroot op nihil.

Legt verdachte de verplichting op ten behoeve van [persoon 176], € 4.013,59 (vierduizend dertien euro en negenenvijftig cent) aan de Staat te betalen.

Bepaalt dat, indien en voor zover verdachte aan een van de genoemde betalingsverplichtingen heeft voldaan, daarmee de andere is vervallen.

Bepaalt dat de benadeelde partij voor het overige niet-ontvankelijk in zijn vordering is.

Verklaart de benadeelde partij [persoon 177] niet-ontvankelijk in haar vordering.

Verklaart de benadeelde partijen [persoon 24], [persoon 146] en [persoon 145] niet-ontvankelijk in hun vordering.

Dit vonnis is gewezen door:

mr. F.C. Lauwaars, voorzitter,

mrs. M.G. Tarlavski-Reurslag en M.A.H. van Dalen-van Bekkum, rechters,

in tegenwoordigheid van mr. C.O. Markenstein en L. Creuwels, griffiers,

en mr. R.H. Mulderije, rechter als bedoeld in artikel 6, derde lid, van de Wet RO,

en uitgesproken op de openbare terechtzitting van deze rechtbank van 29 januari 2013.

i HR 4-1-2011, LJN BM 6673, ro. 3.2.2

ii TK 1998-1999, 26269, nrs. 4-5, pag. 59

iii TK 1998-1999, 26269, nr. 5

iv EK 2000/2001, 26294, 379

v Stcrt. 20 juli 2001, nr. 138, pag. 8

vi Brief van 1 juli 2004, TK 2003/2004, 28017 en 26294, nr. 6

vii Handelingen 8-9-2004 pag. 96-6191 tot 96-6214

viii TK 2004-2005, 28017 en 26 294, nr. 8

ix EK 2004-2005, 26294 en 28017, E

x Handelingen EK 10 mei 2005, pag. 25-1089"en 1090 : De CDA-fractie gaf te kennen dat haar oorspronkelijke twijfel op dit punt was vervallen door een advies van prof. [persoon 180], destijds hoogleraar strafrecht in Nijmegen, die de CDA-fractie "in zeer stellige bewoordingen heeft voorgehouden dat zij een vrees heeft die niet terecht is, omdat artikel 167 Sr nu eenmaal een zeer ruime bevoegdheid impliceert en alle andere beslissingen en bevoegdheden van het OM daar afgeleide van zijn." Sommige andere fracties behielden twijfels op dit punt en de VVD-fractie pleitte voor spoedige aanvullende wetgeving omdat men er niet voor voelde "onzekerheid te laten bestaan in de zone tussen de wetgevende en de rechtsprekende machten".

xi Zie de processen-verbaal van CIE-officier van justitie mr. De Haas van 26 februari 2007, doc.nr. 000243, van 14 augustus 2008, doc.nr. 006206 en van 1 september 2008, doc.nr. 007285.

xii Processen-verbaal van CIE-officier van justitie mr. De Haas van 14 augustus 2008 doc.nr. 006206 en van 1 september 2008, doc.nr. 007285.

xiii Proces-verbaal van CIE-officier van justitie mr. De Haas van 11 juni 2010, doc.nr.011613.

xiv Verklaring CIE-officier van justitie mr. De Haas als getuige op zitting van 1 november 2011, zie proces-verbaal van die terechtzitting, pagina 9.

xv Proces-verbaal van CIE-officier van justitie mr. De Haas van 10 oktober 2011.

xvi Proces-verbaal van 10 oktober 2011, de verklaring van mr. De Haas als getuige ter zitting van 1 november 2011, pagina 3 van het zittingsproces-verbaal en ter zitting van 8 november 2011, pagina 26 zittingsproces-verbaal.

xvii Verklaring van mr. De Haas op de terechtzitting van 8 november 2011, zie pagina 33 van het daarvan opgemaakte proces-verbaal en een brief van mr. [persoon 179] van 12 december 2011, doc.nr. 012179.

xviii Proces-verbaal van CIE-officier van justitie mr. De Haas van 10 oktober 2011.

xix Verklaring mr. De Haas als getuige op zitting van 1 november 2011, pagina 6 zittingsproces-verbaal en op zitting van 8 november 2011, pagina 4 en 26 zittingsproces-verbaal.

xx HR 8 juni 1999, NJ 1999, 773.

xxi Zie Wetsvoorstel Wijziging van het Wetboek van Strafvordering in verband met de herziening van de regels inzake de processtukken, de verslaglegging door de opsporingsambtenaar en enkele andere onderwerpen (hierna: Wetsvoorstel Herziening regels betreffende de processtukken in strafzaken), kamerstuk II, 2009/10, 32 468, nr. 3, pagina 29-30.

xxii Zie Wetsvoorstel Herziening regels betreffende de processtukken in strafzaken (32 468), MvT pag. 2.

xxiii Vgl. HR 19 december 1996, 249, HR 5 oktober 2010, LJN BL 5529 en HR 5 december 1995, NJ 1996, 422, alsmede voorts Wetsvoorstel Herziening regels betreffende de processtukken in strafzaken (32 468), MvT pag. 15.

xxiv Zie kamerstukken 30 164, MvT pag. 17 en voor de Aanwijzing: Stcrt. 2011, 3240.

xxv Dev Sol: HR 7 mei 1996, NJ 1996, 687 (met betrekking tot fotoboeken); zie ook voor een overzicht de noot van AG mr.Aben bij HR 25 mei 2010 (HR art. 81 RO) en bij HR 28 september 2010 (HR art. 81 RO)

xxvi Voor de volledigheid: naast de officier van justitie heeft ook de rechter-commissaris een taak bij de samenstelling van het procesdossier wat betreft de resultaten van het gerechtelijk vooronderzoek en ook de zittingsrechter kan alsnog - ambtshalve, op verzoek verdediging of op vordering van het openbaar ministerie - de toevoeging aan het dossier van bepaalde stukken gelasten. De verdediging tot slot kan ook zelfstandig stukken produceren die, mits relevant, aan het dossier moeten worden toegevoegd.

xxvii Zie: HR 21 januari 1997, LJN ZD0618 (strafdossiers medeverdachten); HR 21 oktober 1997, LJN ZD0832 (video-opnamen); HR 20 juni 2000, LJN AA6245 (CTC-stukken); HR 22 januari 2008, LJN BA7648 (anonieme brief in ontnemingszaak); HR 16 juni 2009, LJN BI1430 (ATV-stukken) en HR 28 september 2010 (HR 81 RO).

xxviii Vgl. Hof Leeuwarden 4 februari 2003, LJN AF3811 en Hof 's-Gravenhage 5 juli 2007, LJN BA9082.

xxix Artikel 149a Sv luidt: "Tot de processtukken behoren alle stukken die voor de ter terechtzitting door de rechter te nemen beslissingen redelijkerwijs van belang kunnen zijn, behoudens het bepaalde in artikel 149b." Nieuw artikel 149b, eerste lid, luidt dan: "de officier van justitie is bevoegd, indien hij dit met het oog op de in artikel 187d, eerste lid, vermelde belangen noodzakelijk acht, de voeging van bepaalde stukken of gedeelten daarvan bij de processtukken achterwege te laten. Hij behoeft daartoe een schriftelijke machtiging, op diens vordering te verlenen door de rechter-commissaris. De vordering en de beschikking worden bij de processtukken gevoegd."

xxx Zie de zaak Edwards, EHRM 16 december 1992, NJCM-bull. 1993, blz. 449.

xxxi Zie de zaak Fitt, EHRM 16 februari 2000, LJN AP0623 (geen schending) en zaak P.G. en J.H. tegen Verenigd Koninkrijk, EHRM 25 september 2001, LJN AN9273 (geen schending), maar ook zaak Edwards en Lewis EHRM 27 oktober 2004, LJN AR7303 (wel schending).

xxxii Zie de zaak Rowe en Davis, EHRM 16 februari 2000, LJN AD0949, paragraaf 63.

xxxiii Zie kamerstukken 26 294: amendement nr. 21 van 29 maart 2001, bestandsnummer KST52327, verslag wetgevingsoverleg op 2 april 2001, pagina's 4, 27, 29, 40 en 43, bestandsnummer KST52441, brief van Minister van Justitie inhoudende reactie op het bewuste amendement nr. 21, bestandsnummer KST52462, alsmede gewijzigd voorstel van wet van 5 juli 2001, bestandsnummer KST54876.

xxxiv Vgl.Hof Amsterdam 13 april 2010, LJN BP2459 en HR 13 januari 2009, LJN BG1656.

xxxv Proces-verbaal van CIE-officieren van justitie mrs De Haas en Zwinkels van 30 september 2011, doc.nr. 012176, alsmede de processen-verbaal van CIE-officier van justitie mr. De Haas van 26 februari 2007, doc.nr. 000243, 14 augustus 2008, doc.nr. 006206, 1 september 2008, doc.nr. 007285 en 10 oktober 2011.

xxxvi Proces-verbaal van 26 februari 2007 van CIE-officier van justitie mr. De haas, doc.nr. 000243.

xxxvii Proces-verbaal van 9 januari 2012 van CIE-officier van justitie mr. De Haas, doc.nr. 012216, alsmede het proces-verbaal van dezelfde officier van 26 februari 2007, doc.nr.000243.

xxxviii Proces-verbaal van 14 augustus 2008 van CIE-officier van justitie mr. De Haas, doc.nr. 006206.

xxxix Kamerstuk II, 2009/10, 32 468, nr. 3, pagina 29-30.

xl Zie het stuk "Schriftelijke reactie van het openbaar ministerie op onderzoekswensen [medeverdachte 8] (2e regiezitting)", dd 29 maart 2011, pagina 2.

xli Vergelijk deelrequisitoir "Criminele organisatie" van 25 mei 2012, pagina 19.

xlii Zie tussenbeslissing van deze rechtbank van 18 april 2011.

xliii Zie pleitnotities mr. Meijering van 10 maart 2011, pagina's 31 en 32 en van 5 april 2011, pagina's 46 en 47.

xliv Zie de tussenbeslissing van deze rechtbank van 12 april 2012.

xlv Proces-verbaal van CIE-officieren van justitie mrs De Haas en Zwinkels van 30 september 2011, doc.nr. 012176, processen-verbaal van verhoor door de rechter-commissaris van RE-04 op 14 december 2011 (doc.nr. 012205), van T-055 op 9 december 2011 (doc.nr. 012183) en van de officier van justitie mr. Zwinkels op 17 januari 2012 (doc.nr 012212) en van mr. De Haas op 16 januari 2012 (doc.nr.012213 ), alsmede twee processen-verbaal van verhoor getuige [persoon 21] van 10 mei 2011 (doc.nrs. 012166, 012167), en een proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 21] van 12 mei 2012 (doc.nr. 012168).

xlvi HR 8 juli 2008, LJN BC5973

xlvii M.n. EHRM 27-10-2011, Stojkovic tegen België en Frankrijk, appl. Nr. 25303/08

xlviii Proces-verbaal van bevindingen van 9 april 2002, doc.nr. 011924, proces-verbaal van bevindingen van 12 april 2002, doc.nr. 011925 en een geschrift, zijnde een sectierapport van het Nederlands Forensisch Instituut van de sectie verricht op 10 april 2002, opgemaakt door arts en patholoog H. Tromp op 18 februari 2003, doc.nr. 12096

xlix Proces-verbaal van de verklaring van getuige [medeverdachte 7] van 31 oktober 2006, kluisverklaring 9, opgemaakt op 6 november 2006, doc.nr. 000415, proces-verbaal van getuige [medeverdachte 7] van 19 maart 2007, afgelegd bij de rechter-commissaris, doc.nr. 000432

l Proces-verbaal van verhoor van verdachte [verdachte] van 26 november 2010 (ochtend), opgemaakt op 30 november 2010, doc.nr. 011834, p. 11 e.v., proces-verbaal van verhoor van verdachte [verdachte] van 26 november 2010 (middag), opgemaakt op 6 december 2010, doc.nr. 011837 en proces-verbaal van terechtzitting van 2 en 9 december 2010, inhoudende de verklaring van verdachte [verdachte] van 9 december 2010, dig. p. 34 e.v., doc.nr. 012017

li Getuigen [persoon 150], gehoord ter terechtzitting van 15 en 29 maart 2011, getuige [persoon 25], gehoord ter terechtzitting van 23 mei en 7 juni 2011, de anonieme getuige NN1, gehoord door de rechter commissaris op 1 september 2011 en ter terechtzitting van 19 en 24 januari 2012, de anonieme bedreigde getuige F1, meerdere malen gehoord bij de rechter-commissaris en de beperkt anonieme getuige F3, meerdere malen gehoord bij de rechter-commissaris en ter terechtzitting van 2 en 12 december 2011 en 23 en 24 januari 2012.

lii Proces-verbaal van bevindingen van CIE-officier M. Zwinkels van 10 januari 2012, met bijlage, doc.nr. 012199, dig. p. 9.

liii Proces-verbaal van bevindingen onderzoek stoffelijk overschot van 12 april 2002, doc.nr. 011925

liv Proces-verbaal van de terechtzitting van 24 januari 2012, p. 28

lv Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 37] d.d. 26 april 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 4, document 02/G065/01, p. 2 830 e.v.

lvi Proces-verbaal van verhoor getuige [medeverdachte 10], d.d. 20 april 1993, doc. nr. 008393, p. 1, alsmede proces-verbaal van verhoor van 28 juli 1993, doc. nr. 008509, p. 2.

lvii Proces-verbaal ter terechtzitting van 10 en 11 september 2009, doc. nr. 011820, p. 12.

lviii Proces-verbaal van getuige [persoon 40] bij de rechter-commissaris d.d. 9 februari 2010, doc. nr. 011553, p. 2.

lix Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 41] d.d. 10 mei 1994, doc.nr.001357, p. 1.

lx Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 42], d.d. 19 juli 1993, opgemaakt op 20 juli 1993, doc. nr. 009288, p. 440 e.v. (dig. p. 489 e.v.).

lxi Proces-verbaal van bevindingen van 28 maart 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 3 pag. 02 432.

lxii Proces-verbaal ter terechtzitting van 10 en 11 september 2009, doc. nr. 011820, p. 8.

lxiii Proces verbaal van verhoor getuige [persoon 45] d.d. 10 april 2008, opgemaakt op 15 april 2008, doc. nr 008753, p. 1.

lxiv Proces-verbaal van verhoor verdachte [medeverdachte 2] d.d. 26 mei 2008, opgemaakt op 27 juni 2008, doc. nr. 008760, p. 2 e.v.

lxv Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 181] d.d. 27 april 1994, doc. nr. 008214, p. 1 e.v.

lxvi Proces verbaal van verhoor verdachte [medeverdachte 6] d.d. 19 februari 2009, doc. nr. 009474, dig. p. 29.

lxvii Proces-verbaal d.d. 18 september 2006 (kluisverklaring 1), doc. nr. 000407, p. 1.

lxviii Proces-verbaal van verhoor van getuige [medeverdachte 7] d.d. 23 maart 2007, doc. nr. 000434, p. 2.

lxix Proces-verbaal ter terechtzitting van 10 en 11 september 2009, doc. nr. 011820, p. 16.

lxx Proces-verbaal van verhoor getuige [medeverdachte 9] d.d. 20 december 2007, opgemaakt op 18 januari 2008, doc. nr. 007484, pag. 3.

lxxi Proces-verbaal van verhoor getuige [medeverdachte 7] d.d. 23 augustus 2007, opgemaakt op 3 oktober 2007, doc. nr. 001181, p. 3 e.v.; proces-verbaal van verhoor getuige [medeverdachte 7] d.d. 4 oktober 2007, opgemaakt op 6 november 2007, doc.nr. 001295, p. 36 e.v.

lxxii Proces-verbaal van verhoor verdachte [medeverdachte 9] bij de rechter-commissaris d.d. 30 januari 2009, doc. nr. 010653, p. 2.

lxxiii Proces-verbaal van de terechtzitting van 10 en 11 september 2009, doc. nr. 011280, p. 31 e.v.

lxxiv Proces-verbaal van verhoor verdachte [medeverdachte 9] d.d. 24 januari 2008, doc.nr. 002706. p. 8.

lxxv Proces verbaal van verhoor getuige [persoon 45] d.d. 10 april 2008, opgemaakt op 15 april 2008, doc. nr 008753, p. 3.

lxxvi Proces-verbaal van verhoor verdachte [medeverdachte 2] d.d. 17 december 2007, opgemaakt op 20 december 2007, doc.nr. 001705, p. 1, 3, 6

lxxvii Proces-verbaal van verhoor verdachte [medeverdachte 2] d.d. 26 mei 2008, opgemaakt op 27 juni 2008, doc. nr. 008760, p. 2 e.v.

lxxviii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 181] d.d. 27 april 1994, doc. nr 008214, p. 2.

lxxix Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 129] d.d. 27 mei 2008, opgemaakt op 30 mei 1008, doc. nr 008799, p. 2.

lxxx Proces-verbaal ter terechtzitting van 10 en 11 september 2009, doc.nr. 011820, p. 3.

lxxxi Proces-verbaal van verhoor [persoon 41] d.d. 10 mei 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 4, document 02/G106/01, p. 02 999 e.v.

lxxxii Proces-verbaal van aanhouding, d.d. 26 juli 1993, doc.nr. 008492.

lxxxiii Proces-verbaal van verhoor getuige [medeverdachte 5] d.d. 28 juli 1993, opgemaakt op 29 juli 1993, doc. nr. 000660.

lxxxiv Proces-verbaal ter terechtzitting van 24 september 2009, doc. nr. 011419, p. 2 t/m 5.

lxxxv Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 42], d.d. 19 juli 1993, opgemaakt op 20 juli 1993, doc. nr. 009288, pag. 442.

lxxxvi Proces-verbaal ter terechtzitting van 11 maart 2010, doc. nr. 011597, p. 3.

lxxxvii Proces-verbaal ter terechtzitting van 11 maart 2010, doc. nr. 011597, p. 3.

lxxxviii Proces-verbaal ter terechtzitting van 11 maart 2010, doc. nr. 011597, p. 4.

lxxxix Proces-verbaal ter terechtzitting van 10 en 11 september 2009, doc. nr. 011280, p. 3.

xc Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 52] van 24 juni 2008, doc.nr 008957.

xci Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 53] d.d. 2 augustus 1993, doc. nr. 008450.

xcii Proces-verbaal van verhoor verdachte [medeverdachte 5] d.d. 30 augustus 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 5, document 02/V03/06. p. 2 1300.

xciii Proces-verbaal van verhoor [persoon 39] d.d. 9 juni 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 5, document 02/001/06, p. 2 1071 e.v.

xciv Proces-verbaal van verhoor getuige [medeverdachte 7] d.d. 24 mei 2007, opgemaakt op 15 juni 2007, doc. nr. 000499, p. 15.

xcv Proces-verbaal van verhoor [persoon 41] d.d. 10 mei 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 4, document 02/G106/01, p. 02-999 e.v.

xcvi Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 55] d.d. 26 april 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 4, document 02/G97/01, p. 02 977 en 02 978.

xcvii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 56] d.d. 8 augustus 2007, doc. nr. 007435, p. 3.

xcviii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 56] d.d. 8 augustus 2007, opgmaakt op 9 augustus 2007, doc. nr. 007436, p. 2.

xcix Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 57] d.d. 19 juli 2007, opgemaakt op 20 juli 2007, doc. nr. 007419.

c Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 58] d.d. 20 november 2008, doc. nr. 010461, p. 3.

ci Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 59] d.d. 1 december 2008, opgemaakt op 6 december 2008, doc. nr. 010462, p. 4.

cii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 60] d.d. 3 april 1996, doc. nr. 7407, p. 4.

ciii Proces-verbaal van verhoor ter terechtzitting d.d. 11 oktober 2011, doc. nr. 0122196, dig. p. 279 e.v.

civ Proces-verbaal ter terechtzitting 11 oktober 2011, doc. nr. 0122196, dig. p. 283 en 284.

cv Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 62] d.d. 14 november 2007, opgemaakt op 15 november 2007, doc. nr. 007459.

cvi Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 60] d.d. 20 mei 1996, doc. nr. 007412.

cvii Proces-verbaal van bevindingen d.d. 21 juni 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 3 p. 02 414.

cviii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 66] d.d. 14 augustus 2007, doc. nr. 007428.

cix Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 62] d.d. 16 november 2007, doc. nr. 007460.

cx Proces-verbaal van 17 oktober 2007, doc. nr. 007665.

cxi Proces-verbaal van bevindingen d.d. 10 maart 2010, doc. nr. 011534, p. 5.

cxii Proces-verbaal van bevindingen d.d. 10 maart 2010, doc. nr. 011534, p. 6.

cxiii Proces-verbaal van bevindingen d.d. 10 maart 2010, doc. nr. 011534, p. 6.

cxiv Proces-verbaal van bevindingen en onderzoek betreffende een ingesteld onderzoek in telefoonprinterlijsten, Utrechtse dossier Cobra ordner 3 p. 02 486.

cxv Proces-verbaal van bevindingen d.d. 10 maart 2010, doc. nr. 011534, p. 3.

cxvi Proces-verbaal van bevindingen d.d. 10 maart 2010, doc. nr. 011534, p. 8.

cxvii Proces-verbaal van bevindingen d.d. 10 maart 2010, doc. nr. 011534.

cxviii Proces-verbaal van doorzoeking met bijlagen, doc. nr. 009288, p. 409 e.v. (dig. p. 458 e.v.).

cxix Geschrift, zijnde een rapport van het gerechtelijk laboratorium van het Ministerie van justitie, doc. nr. 009288, p. 413 e.v. (dig. p. 462 e.v.).

cxx Proces-verbaal d.d. 8 april 1994 met bijlage, Utrechtse dossier Cobra ordner 3, p. 02 362.

cxxi Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 37] d.d. 26 april 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 4, document 02/G65/01, p. 2 830.

cxxii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 68] d.d. 24 mei 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 5, document 02/V04/02, p. 2 1221.

cxxiii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 41] d.d. 10 mei 1994, doc. nr. 001357, p. 2.

cxxiv Proces-verbaal van bevindingen d.d. 14 april 1994, doc. nr. 009288, p. 258 e.v. (dig. p. 307) e.v.).

cxxv Proces-verbaal van bevindingen d.d. 1 december 2007, doc. nr. 009288, p. 267 en 268 (dig. p. 316 en 317).

cxxvi Proces-verbaal van verhoor verdachte [medeverdachte 6] d.d. 21 februari 2008, doc. nr. 007906, p. 3.

cxxvii Proces-verbaal 30 maart 1994, doc. nr. 009288, p. 368 en 369 (dig. p. 417 en 418).

cxxviii Proces-verbaal van bevindingen d.d. 19 mei 2008, doc. nr 009288, p. 381 (dig. p. 430).

cxxix Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 37] d.d. 26 april 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 4, document 02/G65/01, p. 2 830.

cxxx Proces-verbaal van 26 januari 1994, doc. nr. 009288, p. 409 e.v. (p. 458 e.v.).

cxxxi Geschrift, zijnde een rapport van het gerechtelijk laboratorium van het Ministerie van justitie, document nr. 009288, pag. 413 e.v. (dig. p. 462 e.v.).

cxxxii Proces-verbaal van verhoor van [persoon 39] d.d. 15 juni 1994, doc. nr. 008085.

cxxxiii Proces-verbaal van bevindingen 7 januari 2009, bijlage 34, doc. nr. 009288, p. 268 (dig. p. 317).

cxxxiv Proces-verbaal van bevindingen 7 januari 2009, bijlage 34, doc. nr. 009288, p. 269 e.v. (dig p. 318).

cxxxv Proces-verbaal verhoor getuige [persoon 68] d.d. 26 mei 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 5, document 02/V04/06, p. 02 1246.

cxxxvi Proces-verbaal van 10 maart 1994 met bijlage, doc. nr. 009288, p. 308 (dig. p. 359).

cxxxvii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 80] d.d. 7 januari 1994, opgemaakt d.d. 18 januari 1994, doc. nr. 009288, p. 312 (dig. p. 361).

cxxxviii Proces-verbaal van bevindingen inzake verhoor getuige [persoon 80] d.d. 25 maart 2008, doc. nr. 009288, p. 320 (dig. p. 369).

cxxxix Proces-verbaal van verhoor verdachte [medeverdachte 9] d.d. 25 april 1994, doc. nr. 009288, p. 324 (dig. p. 373).

cxl Proces-verbaal van verhoor verdachte [medeverdachte 9] d.d. 24 januari 2008, doc. nr. 002706, p. 4.

cxli Proces-verbaal van bevindingen inzake verhoor getuige [persoon 45] d.d. 10 april 2008, doc.nr. 009288, p. 339 en 340 (dig. p. 388 en 389).

cxlii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 81] d.d. 15 mei 2008, doc. nr. 009288, p. 352 (dig. p. 401).

cxliii Proces-verbaal van bevindingen inzake verhoor getuige [persoon 82] d.d. 7 mei 2008, doc. nr. 009288, p. 355 (dig. p. 404).

cxliv Proces-verbaal van bevindingen inzake verhoor getuige [persoon 83] d.d. 12 juni 2008, doc.nr. 009288, p. 362 (dig. p. 411).

cxlv Proces-verbaal d.d. 10 maart 1994, doc. nr. 009288, p. 308 en 309 (dig. p. 357 en 358).

cxlvi Geschrift, te weten contract inzake telefoonaansluitingdocument d.d. 2 juli 1991, doc. nr. 009288, p. 434 (dig. p. 483).

cxlvii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 68] d.d. 24 mei 1994 Utrechtse dossier Cobra ordner 5, document 02/V04/02, p. 2 1220.

cxlviii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 68] d.d. 24 mei 1994 Utrechtse dossier Cobra ordner 5, document 02/V04/02, p. 2 1217.

cxlix Proces-verbaal van 10 april 1995, Utrechtse dossier Cobra ordner 3, pag. 02 548 e.v.

cl Proces-verbaal van bevindingen van 21 juni 1995, doc.nr. 008015, pag. 148.

cli Proces-verbaal van bevindingen van 29 maart 1994, doc. nr. 009288, p. 389 (dig. p. 438).

clii Proces-verbaal van 24 juli 1993, doc. nr. 009288, p. 402 (dig. p. 451) met bijlagen; proces-verbaal van 25 juli 1993, doc. nr. 009288, p. 406 (dig. p. 455) met bijlagen.

cliii Proces-verbaal van 1 december 2007, doc. nr. 009288, p. 268-270 (dig. p. 318-320).

cliv Een geschrift, zijnde een papieren weergave van een diapresentatie, bevattende een systematische en deels gevisualiseerde weergave van telecombewegingen, door het openbaar ministerie overgelegd ter terechtzitting in de zaak Cobra, gehecht aan het proces-verbaal van de zitting van 8 december 2009.

clv Proces-verbaal van 26 januari 1994, doc. nr. 009288, p. 409 - 412 (dig. nr 458 - 460).

clvi Een geschrift, zijnde een rapport van het gerechtelijk laboratorium van het Ministerie van justitie, doc. nr. 009288, p. 414 (dig. p. 462).

clvii Proces-verbaal van bevindingen 7 januari 2009 (met bijlage 80), doc. nr. 009288, p. 16 (dig. p. 17).

clviii Proces-verbaal van bevindingen van 10 februari 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 3, p. 02 448.

clix Proces-verbaal van 11 maart 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 3, p. 02 460 e.v.

clx Proces-verbaal van verhoor getuige Jongkind d.d. 15 april 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 4, document 02/G55/01, p. 02 696.

clxi Proces-verbaal van bevindingen d.d. 10 april 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 3, p. 02 412.

clxii Proces-verbaal van 5 juli 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 3, p. 02 583.

clxiii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 75] d.d. 13 april 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 4, document 02/G90/01, p. 02 938.

clxiv Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 75] d.d. 13 april 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 4, document 02/G90/02, p. 02 940.

clxv Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 75] d.d. 24 juni 1994, opgemaakt op 27 juni 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 4, document 02/G90/03, p. 02 942.

clxvi Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 74] d.d. 29 juni 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 4, document 02/G91/01, p. 02 944.

clxvii Proces-verbaal d.d. 26 september 2008, inhoudende een letterlijke utwerking van de verklaring van verdachte [medeverdachte 6] d.d. 21 februari 2008, doc. nr. 009476, p. 12.

clxviii Proces-verbaal van 21 juni 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 3, pag. 02 414.

clxix Proces-verbaal van bevindingen van inzake verhoor getuige [persoon 82] d.d. 7 mei 2008, opgemaakt op 15 mei 2008, doc.nr. 008793.

clxx Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 81] d.d. 15 mei 2008, doc. nr. 009288, p. 352 (dig. p. 401).

clxxi Een geschrift, zijnde een brief van de notaris, doc. nr. 009288, p. 366 (dig. p. 415).

clxxii Proces-verbaal van bevindingen van 28 maart 1994, Utrechts dossier Cobra, ordner 3, p. 02 398.

clxxiii Proces-verbaal van bevindingen inzake verkeersgegevens d.d. 7 januari 2009, doc. nr. 009288, p. 18.

clxxiv Proces-verbaal van bevindingen van 28 maart 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 3, p. 02 432.

clxxv Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 41] d.d. 10 mei 1994, doc. nr. 001357, p. 2.

clxxvi Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 86] d.d. 22 april 1994, doc. nr. 009288, p. 283 - 285 (dig. p. 332 - 334).

clxxvii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 87] d.d. 22 april 1994, doc. nr. 009288, p. 285 (dig. p. 334).

clxxviii Proces-verbaal van bevindingen d.d. 28 maart 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 3, p. 02 383.

clxxix Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 88] d.d. 14 april 1994, doc. nr. 009288, p. 287 en 288 (dig. p. 336 en 337).

clxxx Proces-verbaal van bevindingen 28 maart 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 3, p. 02 385.

clxxxi Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 89] d.d. 14 april 1994, doc. nr. 009288, p 271 en 272 (dig. p. 320 en 321).

clxxxii Proces-verbaal van 28 april 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 3, p. 02 459.

clxxxiii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 90], d.d. 3 mei 1994, doc. nr. 009288, p. 478 (dig. p. 527).

clxxxiv Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 67] d.d. 25 april 1994, doc. nr. 009288, p. 298 e.v. (dig. p. 347 e.v.).

clxxxv Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 68] d.d. 24 mei 1994, doc. nr. 009288, p. 256 e.v. (dig. p. 305 e.v.).

clxxxvi Proces-verbaal van bevindingen d.d. 29 maart 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 3, p. 02 400.

clxxxvii Proces-verbaal van 7 oktober 1994, Utrechtse dossier Cobra, ordner 3, p. 02 437.

clxxxviii Proces-verbaal van bevindingen van 21 juni 1995, doc. nr. 008015, dig. p. 74.

clxxxix Proces-verbaal van bevindingen van 10 maart 2010, doc. nr. 011534, p. 9.

cxc Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 96] d.d. 19 augustus 2008, doc.nr. 008984.

cxci Proces-verbaal van bevindingen van 7 januari 2009, doc.nr. 009288, p. 30.

cxcii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 97] d.d. 11 september 2008, opgemaakt op 17 september 2008, doc. nr. 009308, p. 2 e.v.

cxciii Proces-verbaal van bevindingen inzake verhoor getuige [persoon 98] d.d. 11 juni 2008, opgemaakt op 16 juni 2008, doc.nr. 008805.

cxciv Proces-verbaal van bevindingen inzake verhoor getuige [persoon 83] d.d. 12 juni 2008, opgemaakt op 24 juni 2008, doc.nr. 008806.

cxcv Hand-out verkeersgegevens, ter terechtzitting overgelegd, tevens aangehecht aan dit vonnis.

cxcvi Proces-verbaal van bevindingen inzake verhoor getuige [persoon 82] d.d. 7 mei 2008, opgemaakt op 15 mei 2008, doc.nr. 008793.

cxcvii Proces-verbaal van 19 april 2011, doc.nr. 012067.

cxcviii Proces-verbaal van bevindingen inzake verklaring getuige [persoon 21] d.d. 26 januari 2012, doc.nr. 012209.

cxcix Processen-verbaal van verhoor doc.nrs. 000661 (getuige [persoon 182]) en doc.nr. 000652 (getuige [persoon 183]) en een geschrift, te weten een document met als opschrift "Journaal Ouderkerkerplas 1993", doc.nr. 0007348 (getuigen [persoon 184], [persoon 185] en [persoon 186])

cc Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 182], dd 1 april 1993, doc.nr. 000661

cci Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 187], dd 1 april 1993, doc.nr. 000666

ccii Proces-verbaal van bevindingen van 1 april 1993, doc.nr.000586

cciii Proces-verbaal van bevindingen van 1 april 1993, doc.nr.000586

cciv Een proces-verbaal van bevindingen van 18 april 1993, doc.nr. 000604

ccv Proces-verbaal van 1 april 1993 van inspreken PD Middenweg, pagina 6, doc.nr. 000587

ccvi Deskundigenverslag, te weten een rapport van het Gerechtelijk Laboratorium van 28 april 1993, zaaknummer 93.04.05.016, doc.nr.000594

ccvii Geschrift, zijnde een niet ondertekend deskundigenverslag, te weten een rapport van het Gerechtelijk Laboratorium te Rijswijk dd. 3 november 1993, nr. 93129/1036, opgemaakt door Drs. A.D.Kloosterman, doc.nr 000000746

ccviii Geschrift, zijnde een niet ondertekend deskundigenverslag, te weten een rapport van het Laboratorium voor Gerechtelijke Pathologie te Rijswijk dd. 3 mei 1993, nr. 93129/1036, opgemaakt door arts en patholoog G. van Ingen, doc.nr 0002742

ccix Proces-verbaal van 8 april 1993, doc.nr. 000596

ccx Geschrift, zijnde een niet ondertekend deskundigenverslag, te weten een rapport van het Laboratorium voor Gerechtelijke Pathologie te Rijswijk dd. 4 mei 1993, nr. 93128/1035, opgemaakt door arts en patholoog G. van Ingen, doc.nr. 0002741.

ccxi Geschrift, te weten brief van [persoon 188], Chef Vreemdelingendienst van 3 februari 1993, doc.nr. 000619

ccxii Proces-verbaal van 14 april 1993, doc.nr.000632

ccxiii Proces-verbaal van 1 april 1993 van inspreken PD Middenweg, pagina 7, doc.nr. 000587

ccxiv Geschrift, zijnde een onderzoeksrapport opgemaakt door technisch rechercheurs [persoon 189] en [persoon 190] op 28 april 1993 , doc.nr. 000604

ccxv Deskundigenverslag, te weten een rapport van het Gerechtelijk Laboratorium te Rijswijk, dd. 28 april 1993, nr. 93.04.05.016, opgemaakt door deskundige T.Dijkman, doc.nr. 000594

ccxvi Geschrift, zijnde een niet ondertekend deskundigenverslag, te weten een rapport van het Gerechtelijk Laboratorium te Rijswijk, dd. 13 mei 1993, nr. 93.04.05.016,, opgemaakt door deskundige doc.nr. 000595

ccxvii Een proces-verbaal van bevindingen van 31 maart 1993, bevattende een telefoongesprek met getuige [persoon 191], doc.nr.000588, een proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 192] van 31 maart 1993, doc.nr. 000653 en een proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 193] van 1 april 1993, doc.nr. 000650

ccxviii Een proces-verbaal van bevindingen van 31 maart 1993, met daarin opgenomen een telefoongesprek met getuige [persoon 191], doc.nr.000588

ccxix Een proces-verbaal van bevindingen van 31 maart 1993, bevattende een telefoongesprek met getuige [persoon 191], doc.nr.000588 en een proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 193] van 1 april 1993, doc.nr. 000650

ccxx Proces-verbaal van bevindingen van 31 maart 1993, doc.nr. 000588

ccxxi Proces-verbaal van verhoor getuige van 7 april 1993, doc.nr.000653

ccxxii Proces-verbaal van 31 maart 1993, doc.nr. 000588

ccxxiii Deskundigenverslag, te weten NFI-rapport van 15 februari 2007, doc.nr 002712

ccxxiv Deskundigenverslag, te weten een rapport van het Gerechtelijk Laboratorium te Rijswijk, dd. 28 april 1993, nr. 93.04.05.016, opgemaakt door deskundige T.Dijkman, doc.nr. 000594

ccxxv Geschrift, zijnde een concept-stuk aangifte, ongetekend, met pvb-nummer 1551-0001303/93, doc.nr.000585

ccxxvi Proces-verbaal d.d. 29 juli 1993 van de verklaring van de getuige [medeverdachte 5], afgelegd op 28 juli 1993, documentnr. 000660, alsmede een proces-verbaal ter terechtzitting van 22 september 2009, pagina 2 t/m 5

ccxxvii Proces-verbaal d.d. 11 maart 2008 van de verklaring van getuige [persoon 105] van 16 januari 2008, doc.nr. 002854 en een proces-verbaal van "samenstellen fotoselectie onderzoek Tanta" van 10 oktober 2007, opgemaakt op 15 september 2008, met daarin opgenomen de foto's van [persoon 5] (nr. 12) en [persoon 6] (nr. 13), doc.nr. 007793

ccxxviii Proces-verbaal van de terechtzitting van 11 en 13 oktober 2011, inhoudende de verklaring van getuige [roepnaam persoon 107], p. 9 e.v. van zitting 11 oktober 2011 en p. 26 e.v. van zitting 13 oktober 2011

ccxxix Proces-verbaal d.d. 23 maart 2007 van de verklaring van getuige [medeverdachte 7], afgelegd bij de rechter-commissaris op 23 maart 2007, documentnr. 000436

ccxxx Proces-verbaal d.d. 6 november 2006 van de verklaring van getuige [medeverdachte 7], afgelegd op 16 oktober 2006, kluisverklaring 5, documentnr. 000411

ccxxxi Proces-verbaal d.d. 23 maart 2007 van de verklaring van getuige [medeverdachte 7], afgelegd bij de rechter-commissaris op 23 maart 2007, documentnr. 000436

ccxxxii Proces-verbaal d.d. 6 november 2006 van de verklaring van getuige [medeverdachte 7], afgelegd op 16 oktober 2006, kluisverklaring 5, documentnr. 000411

ccxxxiii Proces-verbaal dd 18 september 2006, kluisverklaring 1, pagina 4, doc.nr.000407

ccxxxiv Proces-verbaal d.d. 23 maart 2007 van de verklaring van getuige [medeverdachte 7], afgelegd bij de rechter-commissaris op 23 maart 2007, documentnr. 000436

ccxxxv Proces-verbaal d.d. 15 juli 1993 van de verklaring van de getuige [persoon 42], afgelegd op 15 juli 1993, documentnr. 000663

ccxxxvi Proces-verbaal d.d. 21 januari 2008 van de verklaring van verdachte [persoon 42], afgelegd op 12 november 2007, documentnr. 002033, pag. 20, 38 en 39

ccxxxvii Proces-verbaal d.d. 20 juli 1993 van de verklaring van de getuige [persoon 42], afgelegd op 19 juli 1993, documentnr. 000664

ccxxxviii Proces-verbaal d.d. 22 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 13 november 2007, documentnr. 002038, pag. 11 en 16

ccxxxix Proces-verbaal d.d. 22 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 13 november 2007, documentnr. 002039, pag. 25

ccxl Processen-verbaal d.d. 22 en 23 januari 2008 van de verklaringen van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 16 en 19 november 2007, documentnrs. 002044, pag. 2 en 002047, pag. 8

ccxli Proces-verbaal d.d. 22 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 16 november 2007, documentnr. 002043, pag. 42

ccxlii Proces-verbaal d.d. 23 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 16 november 2007, documentnr. 002044, pag. 2

ccxliii Proces-verbaal d.d. 22 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 13 november 2007, documentnr. 002038, pag. 17

ccxliv Proces-verbaal d.d. 22 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 16 november 2007, documentnr. 002043, pag. 10 en 11

ccxlv Proces-verbaal d.d. 22 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 13 november 2007, documentnr. 002038, pag. 18 en 28

ccxlvi Proces-verbaal d.d. 25 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 19 november 2007, documentnr. 002046, pag. 3 t/m 5

ccxlvii Proces-verbaal d.d. 22 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 13 november 2007, documentnr. 002038, pag. 18 t/m 20

ccxlviii Proces-verbaal d.d. 22 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 13 november 2007, documentnr. 002039, pag. 39 en 40

ccxlix Proces-verbaal d.d. 22 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 13 november 2007, documentnr. 002038, pag. 21

ccl Proces-verbaal d.d. 22 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 13 november 2007, documentnr. 002038, pag. 20

ccli Proces-verbaal d.d. 25 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 19 november 2007, documentnr. 002045, pag. 2

cclii Proces-verbaal d.d. 22 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 13 november 2007, documentnr. 002038, pag. 21

ccliii Processen-verbaal d.d. 22 januari 2008 van de verklaringen van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 13 en 19 november 2007, documentnrs. 002039, pag. 22 t/m 24 en 002047, pag. 4

ccliv Proces-verbaal d.d. 23 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 16 november 2007, documentnr. 002045, pag. 14

cclv Proces-verbaal d.d. 22 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 13 november 2007, documentnr. 002038, pag. 23 t/m 25, 39, 44

cclvi Proces-verbaal d.d. 23 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 20 november 2007, documentnr. 002051, pag. 11 t/m 13

cclvii Proces-verbaal d.d. 23 januari 2008 van de verklaring van de verdachte [persoon 42], afgelegd op 20 november 2007, documentnr. 002051, pag. 26 en 27

cclviii Proces-verbaal d.d. 7 januari 2008 van een samenvatting van een OVC gesprek van [persoon 42] van 13 december 2007, documentnr. 001750

cclix Proces-verbaal van terechtzitting d.d. 22, 24 en 29 september 2009 van de getuigenverklaring van [persoon 50], afgelegd op 24 en 29 september, pag. 19 e.v.

cclx Proces-verbaal van verbalisant [persoon 194] van 13 oktober 2009 met daarin opgenomen informatie verstrekt aan de C.I.E. door getuige [persoon 50] in 1996, documentnr. 011283

cclxi Proces-verbaal van bevindingen d.d. 16 mei 1994, documentnr. 003097

cclxii Proces-verbaal d.d. 16 juli 1993 van de verklaring van de getuige [persoon 41], afgelegd op 14 juli 1993, documentnr. 000662

cclxiii Proces-verbaal d.d. 10 mei 1994 van de verklaring van getuige [persoon 41], afgelegd op 10 mei 1994 in de zaak Cobra, documentnr. 001357

cclxiv Proces-verbaal d.d. 3 april 2008 van de verklaring van getuige [persoon 109], afgelegd bij de rechter-commissaris op 3 april 2008, documentnr. 003087

cclxv Proces-verbaal d.d. 10 oktober 2007 van de verklaring van getuige [persoon 109], afgelegd op 27 september 2007, documentnr. 001370, pag. 7

cclxvi Proces-verbaal d.d. 3 april 2008 van de verklaring van getuige [persoon 109], afgelegd bij de rechter-commissaris op 3 april 2008, documentnr. 003087

cclxvii Proces-verbaal d.d. 10 oktober 2007 van de verklaring van getuige [persoon 109], afgelegd op 27 september 2007, documentnr. 001370, pag. 10 en 11

cclxviii Proces-verbaal d.d. 10 oktober 2007 van de verklaring van getuige [persoon 109], afgelegd op 27 september 2007, documentnr. 001370

cclxix Proces-verbaal d.d. 3 april 2008 van de verklaring van getuige [persoon 109], afgelegd bij de rechter-commissaris op 3 april 2008, documentnr. 003087

cclxx Proces-verbaal d.d. 6 mei 2008 van de verklaring van getuige [persoon 109], afgelegd op 25 oktober 2007, documentnr. 003536, pag. 16

cclxxi Proces-verbaal d.d. 16 juni 1997 van de verklaring van getuige [persoon 111], afgelegd op 16 juni 1997, documentnr. 002716

cclxxii Proces-verbaal d.d. 8 juli 1997 van de verklaring van getuige [persoon 111], afgelegd op 8 juli 1997, documentnr. 002717

cclxxiii Proces-verbaal d.d. 3 april 2008 van de verklaring van getuige [persoon 111], afgelegd bij de rechter-commissaris op 3 april 2008, documentnr. 003087

cclxxiv Proces-verbaal van bevindingen van 15 januari 2008, documentnr. 002112

cclxxv Proces-verbaal van 26 november 2008, inhoudende een uitwerking van OVC-gesprek van [medeverdachte 5] en [persoon 114] [medeverdachte 5] van 12 december 2007, documentnr. 010150, p. 4, 5 en 23

cclxxvi Proces-verbaal van 28 november 2008, inhoudende een uitwerking van OVC-gesprek van [medeverdachte 5] en [persoon 114] [medeverdachte 5] van 24 december 2007, documentnr. 010151, p. 30 en 31

cclxxvii Proces-verbaal van bevindingen d.d. 19 april 1993, doc.nr. 008313.

cclxxviii Geschrift, zijnde een 'rapport van technisch onderzoek n.a.v. schietpartij te Amsterdam met foto's d.d. 190493', opgemaakt op 29 april 1993, doc.nr. 008319.

cclxxix Proces-verbaal van bevindingen d.d. 20 april 1993, doc.nr. 008314.

cclxxx Geschrift, zijnde een rapport van het Laboratorium voor Gerechtelijke Pathologie te Rijswijk d.d. 16 juni 1993, nr. 93159-H039, opgemaakt door arts en patholoog C.J.J. Hens, doc.nr. 008325.

cclxxxi Geschrift, zijnde een rapport betreffende een wapen- en munitie-, schotresten- en speekselonderzoek d.d. 30 september 1993, doc.nr. 008326, p. 5.

cclxxxii Geschrift, zijnde een 'rapport van technisch onderzoek n.a.v. schietpartij te Amsterdam met foto's d.d. 190493', opgemaakt op 29 april 1993, doc.nr. 008319.

cclxxxiii Geschrift, zijnde een 'rapport van technisch onderzoek .n.a.v. schietpartij te Amsterdam met foto´s d.d. 190493', opgemaakt op 29 april 1993, in het bijzonder de foto's 13 t/m 18, doc.nr. 008319.

cclxxxiv Geschrift, zijnde een 'rapport van technisch onderzoek n.a.v. schietpartij te Amsterdam met foto's d.d. 190493', opgemaakt op 29 april 1993, doc.nr. 008319.

cclxxxv Geschrift, zijnde een rapport betreffende een wapen- en munitie-, schotresten- en speekselonderzoek d.d. 30 september 1993, doc.nr. 008326, p. 3 en 4.

cclxxxvi Geschrift, zijnde een 'rapport van technisch onderzoek .n.a.v. schietpartij te Amsterdam met foto´s d.d. 190493', opgemaakt op 29 april 1993, in het bijzonder de foto's 13 t/m 18, doc.nr. 008319.

cclxxxvii Proces-verbaal van aanvullende bevindingen van 18 juli 2008. doc.nr. 009017.

cclxxxviii Geschrift, zijnde een NFI rapport d.d. 15 april 2008, opgemaakt door ing. A.L.W. Janssen-Peeters, doc.nr. 009006/003445.

cclxxxix Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 118] d.d. 24 juni 1993, doc.nr. 008438.

ccxc Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 119] d.d. 19 april 1993, opgemaakt op 20 april 1993, doc.nr. 008375.

ccxci Proces-verbaal van hypnoseverhoor van getuige [persoon 119] d.d. 24 april 1993, opgemaakt op 29 april 1993, met als bijlage de twee tekeningen, doc.nr. 008359.

ccxcii Proces-verbaal van verhoor van verdachte [medeverdachte 2] d.d. 26 mei 2008, opgemaakt op 27 juni 2008, doc.nr. 008760.

ccxciii Proces-verbaal van verhoor van getuige [medeverdachte 2] d.d. 27 mei 2008, opgemaakt op 30 mei 2008, doc.nr. 008799.

ccxciv Proces-verbaal van de terechtzitting van 11 maart 2010, doc.nr. 011597, p. 4, 5, 6, 8, 9 en 10.

ccxcv Proces-verbaal van verhoor van getuige [medeverdachte 10] d.d. 20 april 1993, doc.nr. 008393, p. 4.

ccxcvi Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 131] d.d. 5 mei 1993, doc.nr. 008413.

ccxcvii Proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 132] d.d. 14 april 2008, opgemaakt op 22 april 2008, doc.nr. 008808.

ccxcviii Proces-verbaal van bevindingen betreffende verhoor getuige [persoon 133] d.d. 17 april 2008, opgemaakt op 23 april 2008, doc.nr. 008777.

ccxcix Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 137] d.d. 20 april 1993, doc.nr. 008388.

ccc Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 130] d.d. 2 augustus 1993, doc.nr 008519. p. 2 en 3.

ccci Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 130] bij de rechter-commissaris d.d. 4 augustus 1993, doc.nr. 008455, dig. p. 5.

cccii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 130] d.d. 3 augustus 1993, doc.nr. 008521, p. 3.

ccciii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 130] bij de rechter-commissaris d.d. 4 augustus 1993, doc.nr. 008455, dig. p. 5.

ccciv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 130] d.d. 2 augustus 1993, doc.nr 008519, p. 3.

cccv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 130] bij de rechter-commissaris d.d. 4 augustus 1993, doc.nr. 008455, dig. p. 6.

cccvi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 130] d.d. 3 augustus 1993, doc.nr. 008521.

cccvii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 130] bij de rechter-commissaris d.d. 4 augustus 1993, doc.nr. 008455, dig. p. 8.

cccviii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 134] d.d. 10 augustus 1993, doc.nr 008464.

cccix Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 134] d.d. 11 september 2008, opgemaakt op 15 september 2008, doc.nr. 009304.

cccx Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 135] d.d. 10 augustus 1993, doc.nr. 008461.

cccxi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 136] d.d. 10 juli 2008, doc.nr.008783.

cccxii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 137] bij de rechter-commissaris d.d. 20 augustus 2009, doc.nr. 011124, p. 5.

cccxiii Proces-verbaal van bevindingen betreffende verhoor getuige [persoon 16]. d.d. 29 juli 2008, opgemaakt op 5 augustus 2008, doc.nr 009302.

cccxiv Proces-verbaal van de terechtzitting van 11 oktober 2011, doc.nr. 012196, p. 16 e.v. (dig. p. 280 e.v.), proces-verbaal van de terechtzitting van 13 oktober 2011, doc.nr. 012196, p. 31 e.v. (dig. p. 339 e.v.) en proces-verbaal van de terechtzitting van 24 oktober 2011, doc.nr. 012196, p. 7 e.v.. (dig. p. 8 e.v.).

cccxv Proces-verbaal van verhoor van getuige [medeverdachte 7] bij de rechter-commissaris d.d. 23 maart 2007, doc.nr. 000435.

cccxvi Proces-verbaal van verhoor van getuige [medeverdachte 7] d.d. 1 april 2008, doc.nr. 009028, p. 2 e.v.

cccxvii Proces-verbaal van de terechtzitting van 11 september 2009, doc.nr. 011820, p. 16-18 (dig. p. 18 e.v.).

cccxviii Proces-verbaal van verhoor van verdachte [medeverdachte 9] d.d. 24 januari 2008, doc.nr. 002706, p. 4.

cccxix Proces-verbaal van bevindingen telecomgegevens d.d. 7 januari 2009, doc.nr. 009288, p. 31 en 32.

cccxx Proces-verbaal van bevindingen betreffende telefonisch verhoor getuige [persoon 137] d.d. 11 augustus 1993, opgemaakt op 12 augustus 1993, doc.nr. 008405.

cccxxi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 40] d.d. 5 augustus 1993, doc.nr. 008458.

cccxxii Proces-verbaal van de verklaring van getuige [persoon 138] d.d. 8 december 2008, opgemaakt op 18 december 2008, doc.nr. 010481.

cccxxiii Proces-verbaal van doorzoeking [adres 26] te [plaats] d.d. 26 mei 2008, opgemaakt op 27 mei 2008, doc.nr. 009021; proces-verbaal van bevindingen mbt inbeslaggenomen brief met persoonlijke aantekeningen [medeverdachte 2] d.d. 10 juni 2008, doc.nr. 009021, dig. p. 51; proces-verbaal van bevindingen mbt inbeslaggenomen brief d.d. 10 juni 2008 , doc.nr. 009891.

cccxxiv Geschrift, zijnde een brief van [persoon 141] van 3 juni 2008, doc.nr. 009903.

cccxxv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 142] d.d. 25 juni 2008, opgemaakt op 26 juni 2008, doc.nr. 008963, p. 6.

cccxxvi Proces-verbaal van bevindingen tapgesprekken d.d. 20 april 2009, gesprek met volgnummer 00577, doc.nr. 010870, dig. p. 180.

cccxxvii Proces-verbaal van de terechtzitting 22 augustus 2008, doc.nr. 009555, dig. p. 7.

cccxxviii Proces-verbaal van bevindingen tapgesprekken d.d. 20 april 2009, gesprek met volgnummer 00530, doc.nr. 010870, dig. p. 221.

cccxxix Een geschrift, zijnde een ongedateerd en niet ondertekend proces-verbaal van relaas, doc, nr. 008007, p. 17.

cccxxx Een geschrift, zijnde een verslag van dr. [persoon 195] betreffende de gerechtelijke lijkschouwing van [persoon 8] d.d. 14 mei 1993, doc.nr. 008414, dig. p. 8.

cccxxxi Een geschrift, zijnde een verslag van prof. dr. [persoon 196]. betreffende de gerechtelijke lijkschouwing van [persoon 7] d.d. 18 mei 1993, doc.nr. 008417, dig. p. 7.

cccxxxii Proces-verbaal van 9 mei 1993, doc.nr. 007941, dig. p. 4.

cccxxxiii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 197] d.d. 9 mei 1993, doc.nr. 007933, dig. p. 6; proces-verbaal van verhoor van [persoon 197] d.d. 12 mei 1993, doc.nr. 007934.

cccxxxiv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 198] d.d. 8 (kennelijk is bedoeld: 9) mei 1993, doc.nr. 007933, dig. p. 8.

cccxxxv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 56] d.d. 8 augustus 2007, opgemaakt op 13 augustus 2007 doc.nr. 007435.

cccxxxvi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 120] d.d. 2 mei 1994, doc.nr. 007976.

cccxxxvii Proces-verbaal van relaas d.d. 21 juni 1995, doc.nr. 008015, p. 89.

cccxxxviii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 121] d.d. 15 juli 1993, Utrechtse dossier Cobra ordner 1, 01/D02/13, p. 01 124.

cccxxxix Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 122] d.d. 7 september 1993, opgemaakt op 24 september 1993, doc.nr. 007952.

cccxl Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 122] d.d. 13 mei 1993, doc.nr. 007949.

cccxli Proces-verbaal van huiszoeking d.d. 1 juni 1993, Utrechtse dossier Cobra ordner 1, 01/D04/03, p. 01 197.

cccxlii Een geschrift, zijnde overtuigingsstukken 05575, p. 01 194, 01 205 en 01 215.

cccxliii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 123] d.d. 6 juli 1994, doc.nr. 007951, dig. p. 10.

cccxliv Proces-verbaal ter terechtzitting van 7 december 2009, doc.nr. 011814, p. 3.

cccxlv Proces-verbaal van verhoor van verdachte [persoon 39] d.d. 7 juni 1994, doc.nr. 008016, dig. p. 4.

cccxlvi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 123] d.d. 6 juli 1994, doc.nr. 007951, dig. p. 10 e.v.

cccxlvii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 125] d.d. 21 april 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 2, 01/G47/01; een geschrift, zijnde een ongedateerd en niet ondertekend proces-verbaal van relaas, doc, nr. 008007, p. 29.

cccxlviii Proces-verbaal ter terechtzitting van 11 oktober 2011, doc.nr. 012196, p. 12 e.v. (dig. p. 276 e.v.).

cccxlix Proces-verbaal ter terechtzitting 13 oktober 2011, doc.nr. 012196, p. 31 (dig. p. 339).

cccl Proces-verbaal van verhoor van getuige [medeverdachte 7] bij de rechter-commissaris d.d. 23 maart 2007, doc.nr. 000434.

cccli Proces-verbaal van de terechtzitting van 8 december 2009, doc.nr. 011814, p. 19 en 22 (dig. p 24).

ccclii Proces-verbaal van de terechtzitting van 8 december 2009, doc.nr. 011814, p. 20.

cccliii Proces-verbaal van bevindingen inzake verhoor van getuige [persoon 16]. d.d. 29 januari 2008, doc.nr. 007481, p. 3.

cccliv Proces-verbaal van bevindingen inzake verhoor getuige [persoon 16]. d.d. 19 december 2007, opgemaakt op 10 januari 2008, doc.nr. 007478.

ccclv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 16], bij de rechter-commissaris d.d. 2 juli 2009, doc.nr. 011030, p. 2.

ccclvi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 68] d.d. 25 mei 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 5 02/V04/03, p. 2 1229.

ccclvii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 68] d.d. afgelegd op 24 mei 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 5 02/V04/02, p. 2 1217.

ccclviii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 68] d.d. 15 juni 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 5 02/V04/15, p. 2 1271.

ccclix Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 68] d.d. 25 mei 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 5 02/V04/05, p. 2 1237.

ccclx Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 68] d.d. 25 mei 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 5 02/V04/05, p. 2 1238-2 1243.

ccclxi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 68] d.d. 24 mei 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 5 02/V04/05, p. 2 1226.

ccclxii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 68] d.d. 25 mei 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 5 02/V04/05, p. 2 1232.

ccclxiii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 60] d.d. afgelegd op 11 april 1996, doc.nr. 007408.

ccclxiv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 60] d.d. afgelegd op 2 april 1996, doc.nr. 007406.

ccclxv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 60] d.d. afgelegd op 20 mei 1996, doc.nr. 007412.

ccclxvi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 60] bij de rechter-commissaris d.d. 7 oktober 2009, doc.nr. 011248, p. 2.

ccclxvii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 60] d.d. afgelegd op 2 april 1996, doc.nr. 007406, p. 2.

ccclxviii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 60] d.d. afgelegd op 11 april 1996, doc.nr. 007408, p. 2.

ccclxix Proces-verbaal van bevindingen inzake verhoor van getuige [persoon 41] d.d. 19 november 2007, opgemaakt op 20 november 2007, doc.nr. 007503. p. 3; proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 41] d.d. 20 september 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 4 02/G106/03, p. 2 1011 e.v..

ccclxx Proces-verbaal van de terechtzitting van 7 december 2009, doc.nr. 011814, p. 4 (dig. p. 6).

ccclxxi Proces-verbaal van bevindingen inzake verhoor van getuige [persoon 56] d.d. 8 augustus 2007, opgemaakt op 13 augustus 2007, doc.nr. 007435.

ccclxxii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 57] d.d. 12 juni 1996, opgemaakt op 13 juni 1996, doc.nr. 007422.

ccclxxiii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 124] d.d. 14 augustus 1996, doc.nr. 007432.

ccclxxiv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 66] d.d. 2 augustus 2007, doc.nr. 007428.

ccclxxv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 93] d.d. 19 juli 2007, doc.nr. 009288, p. 295 (dig. p. 344).

ccclxxvi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 128] d.d. 14 december 2007, doc.nr. 007473, p. 3.

ccclxxvii Proces-verbaal van verhoor van [persoon 9] d.d. 11 juli 1994, doc.nr. 00818 en proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 199] d.d. 10 januari 1995, doc.nr. 008191.

ccclxxviii Proces-verbaal van verhoor van verdachte [medeverdachte 6] d.d. 6 mei 2008, doc.nr. 009007.

ccclxxix Proces-verbaal van bevindingen en onderzoek betreffende een ingesteld onderzoek in telefoonprintlijsten, Utrechtse dossier Cobra ordner 3, p. 02 533 e.v.

ccclxxx Proces-verbaal van bevindingen telecomgegevens d.d. 7 januari 2009, doc.nr. 009288, p. 37.

ccclxxxi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 41] d.d. 20 september 1994, Utrechtse dossier Cobra ordner 4 02/G106/03, p. 2 1005, vraag 25/26.

ccclxxxii Om 18.08, 18.09 en 18.19 uur.

ccclxxxiii Proces-verbaal van bevindingen van 3 november 2005, doc.nr. 000210

ccclxxxiv Geschrift, zijnde een deskundigenrapport van 17 januari 2006, opgemaakt door G. van Ingen, patholoog, doc.nr. 001431

ccclxxxv Geschriften, zijnde een deskundigenrapport van 4 augustus 2006 en een verbeterd deskundigenrapport van 19 maart 2010, opgemaakt door ing. R.C. Roepnarain, doc.nrs. 000171 en 011571. Proces-verbaal van bevindingen van 22 december 2005, p.2, doc.nr. 000173. Proces-verbaal overzicht gemaakte foto's onderzoek Agenda van 17 december 2007, doc.nr. 001748

ccclxxxvi Proces-verbaal van bevindingen bij technisch onderzoek van 27 juni 2006, doc.nr. 000170, inspreek proces-verbaal van 12 december 2005, doc.nr. 000172 en proces-verbaal van bevindingen van 22 december 2005, doc.nr. 000173

ccclxxxvii Inspreek proces-verbaal van 12 december 2005, doc.nr. 000172 en proces-verbaal overzicht gemaakte foto's onderzoek Agenda van 17 december 2007, doc.nr. 001748

ccclxxxviii Proces-verbaal van bevindingen bij technisch onderzoek van 27 juni 2006, doc.nr. 000170, inspreek proces-verbaal van 12 december 2005, doc.nr. 000172 en proces-verbaal overzicht gemaakte foto's onderzoek Agenda van 17 december 2007, doc.nr. 001748

ccclxxxix Proces-verbaal van bevindingen bij technisch onderzoek van 27 juni 2006, doc.nr. 000170 en proces-verbaal overzicht gemaakte foto's onderzoek Agenda van 17 december 2007, doc.nr. 001748

cccxc inspreek proces-verbaal van 12 december 2005, doc.nr. 000172

cccxci Geschrift, zijnde een deskundigenrapport wapen- en munitieonderzoek van 24 februari 2006, opgemaakt door B. Jacobs, doc.nr. 000178

cccxcii Geschrift, zijnde een deskundigenbericht van 6 april 2009, opgemaakt door B. Jacobs, p. 3, doc.nr. 010830

cccxciii Geschrift, zijnde een deskundigenrapport wapen- en munitieonderzoek van 24 februari 2006, opgemaakt door B. Jacobs, doc.nr. 000178 en een geschrift, zijnde een deskundigenbericht van 6 april 2009, opgemaakt door B. Jacobs, doc.nr. 010830

cccxciv Proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7] van 15 augustus 2007, opgemaakt op 3 september 2007, p. 15 en 16, doc.nr. 001031

cccxcv Proces-verbaal van verhoor door de rechter-commissaris van 8 februari 2008, p. 7 e.v. doc.nr. 002580 en proces-verbaal van terechtzitting van 15 juni t/m 2 juli 2009, pag. 5

cccxcvi Proces-verbaal van terechtzitting van 15 juni t/m 2 juli 2009, pag. 3

cccxcvii Proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7] van 15 augustus 2007, opgemaakt op 3 september 2007, p. 15 en 16, doc.nr. 001031

cccxcviii Proces-verbaal van de terechtzitting van 16 april t/m 11 mei 2009, p. 23

cccxcix Proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7], kluisverklaring 15, letterlijke uitwerking, van 2 november 2006, p. 58, 59 en 63 e.v., doc.nr. 009079 en proces-verbaal van verhoor door de rechter-commissaris van 15 maart 2007, p.2, doc.nr. 000428

cd Proces-verbaal van terechtzitting van 15 juni t/m 2 juli 2009, pag. 10

cdi Proces-verbaal van verhoor door de rechter-commissaris van 16 mei 2007, p. 6, doc.nr. 000485

cdii Proces-verbaal van terechtzitting van 15 juni t/m 2 juli 2009, pag. 54 en proces-verbaal van verhoor door de rechter-commissaris van 15 maart 2007, doc.nr. 000428

cdiii Proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7], kluisverklaring 15, letterlijke uitwerking, van 2 november 2006, p.66 en 68, doc.nr. 009079

cdiv Proces-verbaal van terechtzitting van 15 juni t/m 2 juli 2009, pag. 10 en proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7], kluisverklaring 15, letterlijke uitwerking, van 2 november 2006, doc.nr. 009079

cdv Proces-verbaal van verhoor door de rechter-commissaris van 15 maart 2007, doc.nr. 000428

cdvi Proces-verbaal van terechtzitting van 15 juni t/m 2 juli 2009, pag. 11

cdvii Proces-verbaal van terechtzitting van 15 juni t/m 2 juli 2009, pag. 12 en proces-verbaal van verhoor door de rechter-commissaris van 15 maart 2007, doc.nr. 000428

cdviii Proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7], kluisverklaring 15, letterlijke uitwerking, van 2 november 2006, p. 71 e.v., doc.nr. 009079

cdix Proces-verbaal van terechtzitting van 15 juni t/m 2 juli 2009, pag. 12

cdx Proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7] van 24 mei 2007, p.41, doc.nr. 000499

cdxi Proces-verbaal van terechtzitting van 15 juni t/m 2 juli 2009, pag. 14 e.v. en proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7], kluisverklaring 15, letterlijke uitwerking, van 2 november 2006, p. 72, doc.nr. 009079

cdxii Proces-verbaal van terechtzitting van 15 juni t/m 2 juli 2009, pag. 19, 22 en 23 en proces-verbaal van verhoor door de rechter-commissaris van 15 maart 2007, doc.nr. 000428

cdxiii Proces-verbaal van terechtzitting van 15 juni t/m 2 juli 2009, pag. 7

cdxiv Proces-verbaal van bevindingen inhoudende een verklaring van getuige [persoon 144] van 2 november 2005, opgemaakt op 26 juli 2007, doc.nr. 000063 en een proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 144] van 7 februari 2006, doc.nr. 000064

cdxv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 24] van 3 november 2005, opgemaakt op 16 november 2005, p. 6, 8, 12 en 13, doc.nr. 000793

cdxvi Proces-verbaal van bevindingen van een gesprek met getuigen [persoon 24] en [persoon 146] van 2 november 2005, doc.nr. 000786 en proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 146] van 3 november 2005, opgemaakt op 22 november 2005, doc.nr. 000058

cdxvii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 147] van 2 november 2005, doc.nr. 000061

cdxviii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 148] van 2 november 2005, doc.nr. 000060

cdxix Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 148] van 4 juni 2007, opgemaakt op 12 juni 2007, doc.nr. 010264

cdxx Proces-verbaal van bevindingen van 15 september 2009, doc.nr. 011146 en proces-verbaal van verhoor door de rechter-commissaris van getuige [persoon 149] van 11 januari 2010, doc.nr. 011371

cdxxi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 16]. van 2 augustus 2007, opgemaakt op 6 augustus 2007, doc.nr. 000852

cdxxii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 16]. bij de rechter-commissaris op 26 januari 2009, p.5, doc.nr. 010847

cdxxiii Proces-verbaal van verhoor van verdachte [medeverdachte 3] van 24 april 2008, opgemaakt op 6 mei 2008, p. 4 e.v., doc.nr. 003566 en proces-verbaal van terechtzitting van 15 juni t/m 2 juli 2009, p. 26 e.v.

cdxxiv Proces-verbaal van bevindingen van verhoor van getuige [persoon 26] van 31 januari 2008, opgemaakt op 1 februari 2008, doc.nr. 007495

cdxxv Proces-verbaal van 19 maart 2007, doc.nr. 000245

cdxxvi Proces-verbaal van bevindingen van 21 maart 2007, doc.nr. 000247, proces-verbaal van bevindingen van 22 juni 2007, doc.nr. 000483 en een geschrift, zijnde een deskundigenrapport wapen- en munitieonderzoek, opgemaakt door B. Jacobs op 6 juli 2007, doc.nr. 000808

cdxxvii Geschift, zijnde een deskundigenrapport onderzoek aan "big shopper" tas, aangetroffen op 20 maart 2007, opgemaakt door dr. I. Kuiper op 26 juni 2007, doc.nr. 000377

cdxxviii Proces-verbaal van bevindingen schietproef 't Harde van 25 september 2007, doc.nr. 001036

cdxxix Proces-verbaal aantreffen hulzen van 11 oktober 2007, doc.nr. 001340 en proces-verbaal van terechtzitting van 15 juni t/m 2 juli 2009, inhoudende de eigen waarneming van de rechtbank tijdens de schouw op 22 juni 2009, pag. 60 e.v.

cdxxx Geschrift, zijnde een deskundigenrapport wapen- en munitieonderzoek, opgemaakt door B. Jacobs op 6 november 2007, doc.nr. 001404

cdxxxi Geschrift, zijnde een deskundigenrapport vergelijkend samenstellingsonderzoek munitiedelen, opgemaakt door ing. W. Wiarda op 17 december 2007, doc.nr. 001734

cdxxxii Proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 3] van 31 mei 2007, p. 3 e.v., doc.nr. 000282

cdxxxiii Proces-verbaal van doorzoeking van 13 februari 2007, opgemaakt op 3 mei 2008, p. 6, doc.nr. 003577

cdxxxiv Proces-verbaal van bevindingen van 26 mei 2008, pag. 2, doc.nr. 003635

cdxxxv Proces-verbaal van bevindingen van 8 oktober 2007, met bijlage, doc.nr. 001540

cdxxxvi Proces-verbaal van tonen foto van 19 april 2007, doc.nr. 000255

cdxxxvii Proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7], kluisverklaring 15, van 2 november 2005, doc.nr. 000421

cdxxxviii Een ambtsedig proces-verbaal met nummer 2006101363-1 van 20 april 2006, opgemaakt door de daartoe

bevoegde opsporingsambtenaar [persoon 200], inhoudende de verklaring van voornoemde

verbalisanten (ZDALG 004004, pagina 1).

cdxxxix Een verslag, nummer 2006.04.20.262 van het Nederlands Forensisch Instituut, d.d. 1 mei 2006, opgemaakt door de beëdigde deskundige F.R.W. v.d. Groot, arts en patholoog-anatoom, inhoudende de verklaring van voornoemde deskundige (ZD DSK BIJLA56 NFI 005137, pagina 2, 8).

cdxl Een ambtsedig proces-verbaal met nummer 2006101363 van 14 juni 2006, opgemaakt door de daartoe

bevoegde opsporingsambtenaren [persoon 201], [persoon 202], [persoon 203] en [persoon 204], inhoudende de

verklaring van voornoemde verbalisanten (ZD DSK FTO 005053, pagina 2, 31, 32, 34).

cdxli Proces-verbaal van samenvatting d.d. 10 oktober 2006, doc. nr. 004259.

cdxlii Een ambtsedig proces-verbaal met nummer 2006101363 van 1 mei 2006, opgemaakt door de daartoe

bevoegde opsporingsambtenaar [persoon 205], inhoudende de verklaring van voornoemde verbalisant

(ZD ALG 004027, map 86, pagina 1, 2).

cdxliii Een ambtsedig proces-verbaal met nummer 2006101363 van 5 juli 2006, opgemaakt door de daartoe

bevoegde opsporingsambtenaar [persoon 205], inhoudende de verklaring van voornoemde verbalisant

(ZD ALG 005016, map 105, pagina 2, 3, 4).

cdxliv Een verslag, nummer 2006.04.20.262 van het Nederlands Forensisch Instituut, d.d. 15 juni 2006, opgemaakt

door de beëdigde deskundige H.G.M. Michels, inhoudende de verklaring van voornoemde deskundige

(ZD DSK NFI 005129, pagina 7).

cdxlv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 153] op 20 april 2006, doc.nr. 004476, p. 1 en 2; proces-verbaal van verhoor getuige [persoon 153] op 31 augustus 2006, doc.nrs. 004479, 004480 en 004252

cdxlvi Proces-verbaal ter terechtzitting d.d. 16 april 2009 t/m 11 mei 2009, p. 38, 39 en 43 e.v.

cdxlvii Proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7] door de rechter-commissaris d.d. 15 maart 2007, p. 3, doc. nr. 000437, proces-verbaal ter terechtzitting d.d. 16 april t/m 11 mei 2009, p. 44 en 46.

cdxlviii Proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7] van 23 augustus 2007, opgemaakt op 3 oktober 2007, p. 15-17, doc.nr. 001181, proces-verbaal ter terechtzitting d.d. 16 april 2009 t/m 11 mei 2009, p. 43 en 44.

cdxlix Proces-verbaal ter terechtzitting d.d. 16 april 2009 t/m 11 mei 2009, p. 44 en 46.

cdl proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7], kluisverklaring 03, p. 11, doc.nr. 000409.

cdli Proces-verbaal ter terechtzitting d.d. 16 april t/m 11 mei 2009, p. 45, proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7], kluisverklaring 03, p. 11 en 12, doc.nr. 000409.

cdlii Proces-verbaal van 2 februari 2007 van het verhoor van de getuige [medeverdachte 7] d.d. 10 oktober 2006, doc.nr. 000409, pag. 10; proces-verbaal ter terechtzitting d.d. 16 april t/m 11 mei 2009 p. 45

cdliii Proces-verbaal ter terechtzitting d.d. 16 april t/m 11 mei 2009, p. 39, 46 en 52.

cdliv Proces-verbaal ter terechtzitting d.d. 16 april t/m 11 mei 2009, p. 46 en 47.

cdlv Proces-verbaal ter terechtzitting d.d. 16 april t/m 11 mei 2009, p. 46.

cdlvi Proces-verbaal van verhoor [medeverdachte 7] op 19 juni 2007, doc. nr. 000489 pag. 4

cdlvii Proces-verbaal van verhoor [medeverdachte 7] op 12 september 2006, doc.nr. 000408, p. 2.

cdlviii Proces-verbaal van verhoor [medeverdachte 7] op 10 oktober 2006, doc.nr. 000409, p. 6.

cdlix Proces-verbaal van verhoor [medeverdachte 7] op 10 oktober 2006, doc.nr. 000409, p. 15 en 16.

cdlx Proces-verbaal van verhoor [medeverdachte 7] op 23 augustus 2007, doc.nr. 001181, p. 16.

cdlxi Proces-verbaal van verhoor [medeverdachte 7] op 12 september 2006, doc.nr. 000408, p. 2.

cdlxii Proces-verbaal van verhoor [medeverdachte 7] op 6 september 2007, doc.nr. 001321, p. 21.

cdlxiii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 154] van 21 juni 2007, opgemaakt op 21 juni 2007, p. 1, doc.nr. 003487, proces-verbaal van verhoor van getuige door de rechter-commissaris d.d. 23 maart 2009, p. 2 en 3, doc. nr. 010781.

cdlxiv Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] van 13 juli 2006, doc.nr. 004964, p. 9, 11, 12 en 13.

cdlxv Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] van 27 juli 2006, doc.nr. 004900, p. 14, 33 en 34.

cdlxvi Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 13 juli 2006, doc.nr. 004964, p. 13.

cdlxvii Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] van 8 juli 2006, doc.nr. 4960, p. 11.

cdlxviii Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 13 juli 2006, doc.nr. 004964, p. 14 en 15.

cdlxix Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 13 juli 2006, doc.nr. 004964, p. 18, 21, 38 en 71; proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 10 oktober 2006, doc.nr. 4903, p. 4.

cdlxx Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 13 juli 2006, doc.nr. 004964, p. 80.

cdlxxi Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 10 oktober 2006, doc.nr. 004903, p. 1 en 2.

cdlxxii Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 13 juli 2006, doc.nr. 004964, p. 75

cdlxxiii Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 9 juli 2006, doc.nr. 004962, p. 16.

cdlxxiv Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 13 juli 2006, doc.nr. 004964, p. 80.

cdlxxv Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 9 juli 2006, doc.nr. 004962, p. 44 en 45.

cdlxxvi Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 8 juli 2006, doc.nr. 004960, p. 116.

cdlxxvii Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 13 juli 2006, doc.nr. 004964, p. 16 en 17.

cdlxxviii Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 13 juli 2006, doc.nr. 004964, p. 22.

cdlxxix Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 11 januari 2007, doc.nr. 004905, p. 14.

cdlxxx Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 8 juli 2006, doc.nr. 004960, p. 92.

cdlxxxi Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] van 13 juli 2006, doc.nr. 004964, p.20 en 21.

cdlxxxii Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 8 juli 2006, doc.nr. 004960, p. 97, 107; proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 9 juli 2006, doc.nr. 004962, p. 16, 26 en 27; proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 11 januari 2007, doc.nr. 004905, p. 31 en 32

cdlxxxiii Proces-verbaal van verhoor [persoon 155] op 13 juli 2006, doc.nr. 004964, p. 83.

cdlxxxiv Proces-verbaal van 2 augustus 2006 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 13 juli 2006, doc.nr. 004964, pagina 53 en 56.

cdlxxxv Proces-verbaal van verhoor [persoon 157] bij de rechter-commissaris op 23 februari 2007, doc.nr. 003831, p. 2.

cdlxxxvi Proces-verbaal va verhoor [persoon 157] 9 augustus 2006, doc.nr. 004914, pag. 6

cdlxxxvii Proces-verbaal van verhoor [persoon 157] op 18 september 2006, doc.nr. 004916, p. 18.

cdlxxxviii Proces-verbaal van verhoor [persoon 158] op 7 juli 2006, doc.nr. 004528, p.2.

cdlxxxix Proces-verbaal van verhoor [persoon 158] op 9 juli 2006, doc.nr. 004529, p. 2 en 3.

cdxc Proces-verbaal van verhoor [persoon 158] op 7 juli 2006, doc.nr. 004528, p. 1.

cdxci Proces-verbaal van verhoor [persoon 158] op 9 juli 2006, doc.nr. 004529, p. 10.

cdxcii Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.nr. 004982, p. 5, 6.

cdxciii Proces-verbaal van verhoor [persoon 3] op 30 november 2006, doc.nr. 004943, p. 6.

cdxciv Proces-verbaal van bevindingen betreffende uitschrijven bekeuring van 30 augustus 2006, doc.nr. 004203.

cdxcv Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.nr. 004982, p. 6;

cdxcvi Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.nr. 004982, p. 13 en 14; proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 26 januari 2007, doc.nr. 004986, p. 32 en 33.

cdxcvii Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, p. 20.

cdxcviii Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.nr. 004982, p. 6, 7, 8 en 13

cdxcix Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 26 januari 2007, doc.nr. 004986, pag. 14

d Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.nr. 004982, p. 6, 7, 8 en 13; proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 26 januari 2007, doc.nr. 004986, pag. 30

di Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.n.r. 004982, p. 9.

dii Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.n.r. 004982, p. 10

diii Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.nr. 004982, p. 8 - 11.

div Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 26 januari 2007, doc.nr. 004986, p. 2.

dv Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.nr. 004982, p. 20.

dvi Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 26 januari 2007, doc.nr. 004986, p. 3.

dvii Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.nr. 004982, p. 12.

dviii Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 26 januari 2007, doc.nr. 004986, p. 22.

dix Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] van 22 oktober 2006, doc.nr. 004970, p. 9 en 10; proces-verbaal van verhoor [persoon 2] van 22 januari 2007, doc.nr. 004982, p. 16.

dx Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.nr. 004982, p. 12 en 13.

dxi Proces/verbaal van verhoor [persoon 2] op 26 januari 2007, doc.nr. 004986, p. 25.

dxii Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.nr. 004982, p. 13, 17 en 18.

dxiii Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.nr. 004982, p. 13, 15.

dxiv Proces-verhaal van verhoor [persoon 2] bij de rechter-commissaris op 23 februari 2007, doc.nr. 003832, p. 5.

dxv Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 26 januari 2007, doc.nr. 4986, p. 2.

dxvi Proces-verbaal van verhoor [persoon 3] op 21 december 2006, doc.nr. 004948, p. 26, 27, 28.

dxvii proces-verbaal van verhoor [persoon 3] op 24 januari 2007, doc.nr. 004950, p. 12.

dxviii Proces-verbaal van verhoor [persoon 2] op 22 januari 2007, doc.n.r. 004982, p. 9.

dxix Proces-verbaal van verhoor [persoon 3] op 13 december 2006, doc.nr. 004948, p. 23.

dxx Proces-verbaal van bevindingen van 21 december 2006 ivm tonen foto [verdachte] aan [persoon 3] op 13 december 2006, doc.nr. 004457.

dxxi Proces-verbaal van verhoor [persoon 3] op 13 december 2006, doc.nr. 004948, p. 44.

dxxii Proces-verbaal van verhoor [persoon 3] op 31 oktober 2006, doc.nr. 004943, p. 17.

dxxiii Proces-verbaal van verhoor [persoon 3] op 13 december 2006, doc.nr. 004948, p. 29.

dxxiv Proces-verbaal van verhoor [persoon 3] op 13 december 2006, doc.nr. 004948, p. 12 - 15, 19.

dxxv Proces-verbaal van bevindingen Torero tapgesprekken van 28 juli 2006, doc.nr. 004128.

dxxvi Proces-verbaal van bevindingen van 3 april 2008, doc.nr. 002674.

dxxvii Proces-verbaal van bevindingen van 11 september 2006, doc.nr. 005414, p. 3 - 5.

dxxviii Proces-verbaal van bevindingen van 10 oktober 2006, doc.nr. 005417, p. 5.

dxxix Proces-verbaal van bevindingen van 16 augustus 2006, doc.nr. 004148, p. 1; proces-verbaal van bevindingen van 11 september 2006, doc.nr. 005413, p. 2 en 3.

dxxx Proces-verbaal van bevindingen van 11 september 2006, doc.nr. 005413, p. 4 en 5.

dxxxi Proces-verbaal van bevindingen van 11 september 2006, doc.nr. 005414, p. 2 en 3.

dxxxii Proces-verbaal van doorzoeking ter inbeslagneming van 13 februari 2007, doc.nr. en proces-verbaal bevindingen "kentekenbriefje met daarop kentekens van Audi's en Mercedesbusje gebruikt bij liq" van 25 juni 2007, doc.nr. 000336.

dxxxiii Rechtbank Amsterdam 27 oktober 2008, doc.nr. 010824

dxxxiv Rechtbank Amsterdam 27 oktober 2008, doc.nr. 010834

dxxxv Gerechtshof Amsterdam 16 november 2009, doc.nr. 011432 en doc.nr. 011433

dxxxvi doc.nr. 004982, pag. 11

dxxxvii Proces-verbaal van 2 augustus 2006 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 13 juli 2006, doc.nr. 004964, pag. 11 en 12

dxxxviii Proces-verbaal van 25 juli 2006 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 8 juli 2006, doc.nr. 004960, pag. 111, 112, 113, 123

dxxxix Proces-verbaal van 25 juli 2006 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 8 juli 2006, doc.nr. 004960, pag. 111, 112, 113, 123

dxl Proces-verbaal van 18 januari 2007 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 11 januari 2007, doc.nr. 004905, pag. 16

dxli Proces-verbaal van 25 juli 2006 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 8 juli 2006, doc.nr. 004960, pag. 111, 112, 113, 123

dxlii Proces-verbaal van 25 juli 2006 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 9 juli 2006, doc.nr. 004962, pag. 50 e.v.

dxliii Proces-verbaal van bevindingen van 10 juli 2006, doc. nr. 004068, pag. 2

dxliv Proces-verbaal van 2 augustus 2006 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 13 juli 2006, doc.nr. 004964, pag. 13

dxlv Proces-verbaal van de terechtzitting van 16 april t/m 11 mei 2009, pag. 14 en 19

dxlvi Proces-verbaal van de terechtzitting van 16 april t/m 11 mei 2009, pag. 30

dxlvii Proces-verbaal van de terechtzitting van 17 en 18 augustus 2009, pag.4 en 5

dxlviii Proces-verbaal van 3 oktober 2007 van het verhoor van de getuige [medeverdachte 7] d.d. 23 augustus 2007, doc.nr. 001394, pag. 5, 8, 11, 14

dxlix Proces-verbaal van 9 augustus 2006 van het verhoor van de getuige [persoon 17] d.d. 9 augustus 2006, doc. nr. 003575, pag. 5

dl Proces-verbaal van de terechtzitting van 10, 12, 30 en 31 maart 2009 pag. 9ev en proces-verbaal van de terechtzitting van 8 oktober 2009, pag. 3ev.

dli Proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7] van 15 augustus 2007, opgemaakt op 3 september 2007, doc.nr.001031, pagina 10,11.

dlii Proces-verbaal van het verhoor van de getuige [medeverdachte 7] van 16 en 19 maart 2007, doc.nr. 000429.

dliii Proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7] van 15 augustus 2007, opgemaakt op 3 september 2007, doc.nr. 001031, pagina 2 t/m 7 en 10, alsmede proces verbaal van verhoor van [medeverdachte 7] bij de rechter-commissaris van 15 maart 2007, doc.nr. 000428.

dliv Proces-verbaal van verhoor van [medeverdachte 7] van 15 augustus 2007, opgemaakt op 4 op 3 september 2007, doc.nr. 001030, pagina 63.

dlv Proces-verbaal van het verhoor van de getuige [medeverdachte 7] van 19 juni 2007, doc.nr. 000489.

dlvi Proces-verbaal van de terechtzitting van 16 april 2009 t/m 11 mei 2009, pag. 18.

dlvii Proces-verbaal van de terechtzitting van 16 april 2009 t/m 11 mei 2009, pag. 8, 18, 19 en 20

dlviii Proces-verbaal van de terechtzitting van 28 januari 2010, pagina 4, 5.

dlix Proces-verbaal van de terechtzitting van 30 september 2011, pagina 33.

dlx Verklaring van verhoor van [medeverdachte 7] bij de rechter-commissaris van 17 maart 2008, doc. nr. 5563.

dlxi Proces-verbaal van de terechtzitting van 16 april t/m 11 mei 2009, pagina 23 en proces-verbaal van de terechtzitting van 30 september 2011, pagina 13, 14.

dlxii Proces-verbaal van verhoor van 20 juni 2007 van [medeverdachte 7], opgemaakt 17 juli 2007, doc.nr. 000755, p. 11 en 76.

dlxiii Proces-verbaal van verhoor van 12 september 2006 van [medeverdachte 7], opgemaakt 18 september 2006, doc.nr. 000408, KV 02, p. 2

dlxiv Proces-verbaal van verhoor van 20 juni 2007 van [medeverdachte 7], doc.nr. 000755, p. 26.

dlxv Proces-verbaal van de terechtzitting van 28 januari 2010, pag. 21, 22 en 23.

dlxvi Proces-verbaal van de terechtzitting van 16 april t/m 11 mei 2009, pag. 28.

dlxvii Proces-verbaal van de terechtzitting van 30 september 2011, pag. 13.

dlxviii Proces-verbaal van de terechtzitting van 8 oktober 2009, pag. 15ev.

dlxix Proces-verbaal van 18 januari 2007 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 11 januari 2007, doc.nr. 004905, pag. 11

dlxx Proces-verbaal van 18 januari 2007 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 11 januari 2007, doc.nr. 004905, pag. 26.

dlxxi Proces-verbaal van 2 augustus 2006 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 13 juli 2006, doc.nr. 004964, pag. 11 en 12

dlxxii Proces-verbaal van 2 augustus 2006 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 13 juli 2006, doc.nr. 004964, pagina 53 en 56.

dlxxiii Proces-verbaal van 18 januari 2007 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 11 januari 2007, doc.nr. 004905, pag. 26ev.

dlxxiv Proces-verbaal van 25 juli 2006 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 9 juli 2006, doc.nr. 004962, pag.14 , 19, 25 en 56.

dlxxv Proces-verbaal van 25 juli 2006 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 9 juli 2006, doc.nr. 004962, pag. 48 en 49.

dlxxvi Proces-verbaal van 2 augustus 2006 van het verhoor van de getuige [persoon 155] d.d. 13 juli 2006, doc.nr. 004964, pagina 51, 52, 53 en 56 en 81 en 82.

dlxxvii Proces-verbaal van verhoor van [persoon 2] op 22 januari 2007, opgemaakt op genoemde datum, doc.nr. 004982, pag. 9, 10.

dlxxviii Proces-verbaal van verhoor van [persoon 16]. van 2 augustus 2007, opgemaakt op 6 augustus 2007, doc.nr.000852.

dlxxix Proces-verbaal van eerste verhoor verhoor van [persoon 151] van 24 april 2007, opgemaakt op 1 mei 2007, doc.nr. 000289.

dlxxx Proces-verbaal van tweede verhoor van [persoon 151] van 24 april 2007, opgemaakt op 2 mei 2007, doc.nr. 000290.

dlxxxi Proces-verbaal van verhoor bij de rechter-commissaris van de getuige [persoon 151] van 15 augustus 2008, doc.nr. 007179.

dlxxxii Proces-verbaal van verhoor van [persoon 37] van 11 juni 2007, opgemaakt op genoemde datum, doc.nr. 0004899.

dlxxxiii Proces-verbaal van verhoor van [persoon 37] van 26 juni 2007, opgemaakt op genoemde datum, doc.nr. 0000721.

dlxxxiv Proces-verbaal van verhoor van [persoon 165] van 3 augustus 2006 avond, opgemaakt op 3 augustus 2006, doc.nr. 004924.

dlxxxv Proces-verbaal van verhoor van [persoon 166] van 7 september 2007, opgemaakt op genoemde datum, doc.nr. 004608.

dlxxxvi Proces-verbaal van doorzoeking ter inbeslagneming van 13 februari 2007, doc.nr. 004093.

dlxxxvii Proces-verbaal van doorzoeking ter inbeslagneming van 13 februari 2007, doc.nr. 004093, proces-verbaal aantreffen briefje met kentekens met fotobijlage, doc.nr 004336 en proces-verbaal bevindingen "kentekenbriefje met daarop kentekens van Audi's en Mercedesbusje gebruikt bij liq" van 25 juni 2007, doc.nr. 000336.

dlxxxviii Proces-verbaal bevindingen "kentekenbriefje met daarop kentekens van Audi's en Mercedesbusje gebruikt bij liq", van 25 juni 2007, doc.nr. 000336.

dlxxxix Proces-verbaal van bevindingen van 27 juni 2007, doc.nr. 000378.

dxc Proces-verbaal van bevindingen van 5 september 2007, doc.nr. 000825.

dxci Proces-verbaal bevindingen met betrekking tot semafoonverkeer van 14 januari 2010, doc.nr. 011372.

dxcii Proces-verbaal van doorzoeking van 3 augustus 2006, doc.nr. 004080 en proces-verbaal van doorzoeking van 3 augustus 2006, doc.nr. 004081.

dxciii Proces-verbaal overzicht inbeslaggenomen goederen locaties [straatnaam adres 31] en [straatnaam adres 33] van 14 augustus 2006, doc.nr. 004145 en een proces-verbaal en kennisgeving van inbeslagneming van 6 september 2006, doc.nr. 005452.

dxciv Proces-verbaal van bevindingen tapgesprekken [medeverdachte 7] van 25 mei 2007, doc.nr. 000338 en proces-verbaal van bevindingen van 3 april 2008, doc.nr. 002674.

dxcv Proces-verbaal van bevindingen van 3 april 2008, doc.nr. 002674.

dxcvi Proces-verbaal van bevindingen van 3 april 2008, doc.nr. 002674, pag. 0000014.

dxcvii Proces-verbaal van bevindingen tapgesprekken [medeverdachte 7] van 25 mei 2007, doc.nr. 000338.

dxcviii Proces-verbaal van bevindingen tapgesprekken [medeverdachte 7] van 25 mei 2007, doc.nr. 000338.

dxcix Proces-verbaal van bevindingen van 3 april 2008, doc.nr. 002674, pagina 000055.

dc Proces-verbaal van bevindingen van 3 april 2008, doc.nr. 002674, pagina 000064.

dci Proces-verbaal van bevindingen van 3 april 2008, doc.nr. 002674, pagina 000081.

dcii Proces-verbaal van bevindingen van 3 april 2008, doc.nr. 002674, pag. 000120.

dciii Proces-verbaal van bevindingen van 3 april 2008, doc.nr. 002674, pag. 000152.

dciv Proces-verbaal van bevindingen tapgesprekken [medeverdachte 7] van 25 mei 2007, doc.nr. 000338.

dcv Proces-verbaal uitwerking OVC-gesprek, opgemaakt op 6 oktober 2008, doc.nr. 009606, pag. 6.

dcvi Proces-verbaal van observeren van 9 maart 2006, als bijlage gevoegd bij het proces-verbaal van bevindingen van 19 oktober 2007, doc.nr. 001277.

dcvii Proces-verbaal van relaas persoonsdossier [medeverdachte 4] van 19 september 2008, doc.nr. 008075 en proces-verbaal van relaas persoonsdossier [verdachte] van 23 september 2008, doc.nr. 008954.

dcviii Proces-verbaal van bevindingen van 26 oktober 2000, opgemaakt d.d. 27 oktober 2000, doc.nr. 007438.

dcix Een geschrift, te weten een niet ondertekend proces-verbaal, van 2 november 2000, doc.nr. 11347, dig. p. 5.

dcx Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 11] d.d. 28 oktober 2000, doc.nr. 002818.

dcxi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 11] bij de rechter-commissaris d.d. 3 juli 2009, doc. nr. 011032, p. 15.

dcxii Proces-verbaal van enkelvoudige fotoconfrontatie d.d. 28 oktober 2000, opgemaakt op 29 oktober 2000, doc.nr. 002821.

dcxiii Proces-verbaal van verhoor van getuige A. Swart d.d. 26 oktober 2000, doc.nr. 002809.

dcxiv Foto's, gehecht aan het proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 11] van 31 oktober 2000, doc.nr. 002820, dig. p. 6.

dcxv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 11] van 28 oktober 2000, opgemaakt op 30 oktober 2000, doc.nr. 002817.

dcxvi Proces-verbaal van verhoor bij inverzekeringstelling d.d. 27 oktober 2000, doc.nr. 002824.

dcxvii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 11] d.d. 27 oktober 2000, doc.nr. 002816.

dcxviii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 11] van 28 oktober 2000, opgemaakt op 30 oktober 2000, doc.nr. 002817, p. 2.

dcxix Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 11] d.d. 27 oktober 2000, doc.nr. 002815.

dcxx Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 11] d.d. 28 oktober 2000, doc. nr. 002818, dig. p. 3-5.

dcxxi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 11] van 28 oktober 2000, opgemaakt op 30 oktober 2000, doc.nr. 002817, dig. p. 3.

dcxxii Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 11] bij de rechter-commissaris d.d. 3 juli 2009, doc. nr. 011032, p. 15.

dcxxiii Proces-verbaal van verhoor van verhoor van getuige [medeverdachte 7] d.d. 31 oktober 2006, opgemaakt op 6 november 2006, doc.nr. 000418.

dcxxiv Proces-verbaal van verhoor van getuige [medeverdachte 7] bij de rechter-commissaris d.d. 23 maart 2007, doc.nr. 000433, p. 3.

dcxxv Proces-verbaal ter terechtzitting van 11 februari 2010, doc.nr. 011815, dig. p. 110.

dcxxvi Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 170] d.d. 31 augustus 2009, doc.nr. 011126, p. 3 e.v.

dcxxvii Proces-verbaal van bevindingen van 20 februari 2001, doc.nr. 009318.

dcxxviii Proces-verbaal van bevindingen d.d. 14 september 2009, doc.nr. 011141.

dcxxix Proces-verbaal van bevindingen d.d. 23 februari 2001, doc. nr. 010728.

dcxxx Proces-verbaal van bevindingen d.d. 8 maart 2001, doc.nr. 009365.

dcxxxi Proces-verbaal van bevindingen d.d. 14 januari 2010, doc.nr. 011366, p. 6.

dcxxxii Een geschrift, zijnde een ongedateerd proces-verbaal van relaas, doc. nr. 009344, p. 2.

dcxxxiii Proces-verbaal van bevindingen d.d. 16 maart 2001, doc.nr. 009346.

dcxxxiv Proces-verbaal van bevindingen d.d. 14 januari 2010, doc.nr. 011366.

dcxxxv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 11] d.d. 28 oktober 2000, doc.nr. 002818, dig. p. 6.

dcxxxvi Proces-verbaal van bevindingen 9 maart 2001, doc.nr. 009358.

dcxxxvii Proces-verbaal van bevindingen d.d. 22 maart 2001, doc.nr. 009345.

dcxxxviii Proces-verbaal van bevindingen d.d. 22 maart 2001, doc.nr. 009345.

dcxxxix Proces-verbaal van bevindingen van 22 maart 2001, doc.nr. 009361.

dcxl Proces-verbaal van bevindingen d.d. 14 januari 2010, doc.nr. 011366.

dcxli Proces-verbaal van bevindingen d.d. 14 januari 2010, doc.nr. 011366.

dcxlii Proces-verbaal van bevindingen d.d. 22 maart 2001, doc.nr. 009345.

dcxliii Proces-verbaal van bevindingen d.d. 16 maart 2001, doc.nr. 009347, bevattende het historisch bestand van het mobiele nummer *[eindcijfers telefoonnummer 40]; proces-verbaal van bevindingen d.d. 9 maart 2001, doc..nr. 009358, bevattende het historisch bestand van het mobiele nummer *[eindcijfers telefoonnummer 41]; proces-verbaal van bevindingen van 8 maart 2001, doc.nr. 009365, bevattende een gecorrigeerde printlijst van het mobiele nummer *[eindcijfers telefoonnummer 39]; proces-verbaal van bevindingen d.d. 22 maart 2001, doc.nr. 009345, bevattende printlijsten van het mobiele nummer *[eindcijfers telefoonnummer 43] en het mobiele nummer *[eindcijfers telefoonnummer 42]; proces-verbaal van bevindingen d.d. 22 maart 2001, doc.nr. 009353, bevattende printlijsten van het mobiele nummer *[eindcijfers telefoonnummer 44]; proces-verbaal van bevindingen d.d. 14 januari 2010, o.a. bevattende printlijsten van IMEInr #[eindcijfers IMEI-nummer 3] en IMEI-nr. #[eindcijfers IMEI-nummer 4].

dcxliv Proces-verbaal van bevindingen van 14 januari 2010, doc.nr. 011366, p. 3.

dcxlv Proces-verbaal van verhoor van getuige [persoon 11] bij de rechter-commissaris d.d. 3 juli 2009, doc. nr. 011032, p. 15.