vonnis
RECHTBANK AMSTERDAM
zaaknummer / rolnummer: 337732 / HA ZA 06-748
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
SELECT B.V.,
gevestigd te Naarden,
eiseres in conventie,
verweerster in reconventie,
procureur mr. I.M.C.A. Reinders Folmer,
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
TISCALI B.V.,
gevestigd te Naarden,
gedaagde in conventie,
eiseres in reconventie,
procureur mr. J.J. Weening.
Partijen zullen hierna Select en Tiscali genoemd worden.
1. De procedure
1.1. Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding van 27 februari 2006 met bewijsstukken;
- de conclusie van antwoord in conventie en van eis in reconventie met bewijsstukken;
- de conclusie van antwoord in reconventie met bewijsstukken;
- de akte overlegging produktie van de zijde van Select;
- het ambtshalve gewezen tussenvonnis van 24 mei 2006 waarbij een comparitie van partijen is bepaald, die op 16 januari 2007 heeft plaatsgevonden, en het daarvan opgemaakte proces-verbaal.
1.2. Ten slotte is vonnis bepaald.
2. De feiten
In conventie en reconventie
Als enerzijds gesteld en anderzijds erkend dan wel niet (voldoende) betwist, alsmede op grond van de in zoverre niet bestreden inhoud van overgelegde bewijsstukken, staat het volgende vast.
2.1. Select B.V. (hierna: Select) heeft op 1 oktober 2000 met World Online International N.V. (hierna: World Online) een overeenkomst tot het verrichten van diensten gesloten (hierna: de dienstenovereenkomst). De dienstenovereenkomst is namens World Online getekend door haar zelfstandig bevoegde statutair bestuurder de heer A en namens Select door haar statutair bestuurder de heer B.
2.2. A was tot 29 april 2004 houder van 50% van de aandelen in Select.
2.3. Artikel 13.4 van de statuten van World Online luidt als volgt:
Indien een directeur in privé een overeenkomst met de vennootschap sluit of in privé enigerlei procedure tegen de vennootschap voert, kan de vennootschap ter zake worden vertegenwoordigd, hetzij door de directie, hetzij door een van de andere directeuren, alles tenzij de algemene vergadering daartoe een persoon aanwijst of de wet op andere wijze in de aanwijzing voorziet. Zodanige persoon kan ook zijn de directeur, te wiens aanzien het strijdig belang bestaat. Indien een directeur op een andere wijze dan in de eerste zin van dit lid omschreven belang heeft, dat strijdig is met dat van de vennootschap, is hij, evenals de directie en iedere andere directeur, bevoegd de vennootschap te vertegenwoordigen.
2.4. Tot december 2000 was World Online International N.V. 100% aandeelhouder van World Online International B.V. die op haar beurt 100% aandeelhouder was van World Online B.V. Na 2000 werden de aandelen van World Online International N.V. voor 99,6% gehouden door de Italiaanse vennootschap Tiscali SPA. De naam van World Online International B.V. werd gewijzigd in Tiscali International BV, de naam van World Online B.V. werd gewijzigd in Tiscali B.V. De structuur bleef verder onveranderd.
2.5. Op 20 december 2001 hebben Select en Tiscali B.V. (hierna: Tiscali) een raamovereenkomst (hierna: de raamovereenkomst) gesloten, uit hoofde waarvan Select voor Tiscali derden inschakelde om werkzaamheden voor Tiscali te verrichten. De raamovereenkomst is namens Tiscali ondertekend door mevrouw C en A, zelfstandig bevoegd statutair bestuurder van Tiscali.
Op basis van de raamovereenkomst zijn vervolgens tussen Tiscali en Select verschillende deelovereenkomsten gesloten. De deelovereenkomsten zijn namens Tiscali steeds getekend door C. De laatste deelovereenkomst is gesloten op 10 maart 2004.
2.6. Artikel 21.2 van de statuten van Tiscali luidt als volgt:
Indien een directeur in privé een overeenkomst met de vennootschap sluit of in privé enigerlei procedure tegen de vennootschap voert, kan de vennootschap ter zake worden vertegenwoordigd door een van de andere directeuren, tenzij de algemene vergadering daartoe een persoon aanwijst of de wet op andere wijze in de aanwijzing voorziet. Zodanige persoon kan ook zijn de directeur, te wiens aanzien het strijdig belang bestaat. Indien een directeur op een andere wijze dan in de eerste zin van dit lid omschreven een belang heeft, dat strijdig is met dat van de vennootschap, is hij, evenals iedere andere directeur, bevoegd de vennootschap te vertegenwoordigen.
2.7. C is per 16 augustus 2004 in functie getreden als zelfstandig bevoegd statutair bestuurder van Tiscali. A en C zijn in 2005 gehuwd. A is per 22 december 2005 teruggetreden als bestuurder van Tiscali en per 11 januari 2006 als bestuurder van World Online.
2.8. Voor de uit hoofde van de raamovereenkomst verrichte werkzaamheden zijn door Select steeds facturen verzonden aan Tiscali. De facturen zijn geaccordeerd door de statutair bestuurders van Tiscali D, dan wel C en tot 31 januari 2005 ook betaald. Vanaf 31 januari 2005 bleef Tiscali achter met de betaling van de facturen.
2.9. Bij e-mail van 14 november 2005 heeft B aan E van Tiscali verzocht zorg te dragen voor betaling van de nog openstaande facturen. Per aangetekende brief van diezelfde datum heeft B Tiscali gesommeerd het achterstallig bedrag voor 18 november 2005 te voldoen.
Een e-mail van E aan B van 14 november 2005 houdt - voor zover hier van belang - het volgende in:
Wat een snelheid opeens. Vanmorgen in de mail vragen om een reaktie en vanmiddag al een aangetekende brief. Ook erg onbegrijpelijk allemaal, zeker gezien het feit dat tot op heden Select BV altijd in overleg, vaak op verzoek van de board betaald werd [...]
Je e-mail van vanmorgen kan ik me echter goed voorstellen (zolang wachten op je debiteurenbetaling [...] valt niet binnen een normale bedrijfsvoering). Ik wil voorstellen dat wij de openstaande schuld in 3 termijnen voldoen. Te beginnen donderdag met een bedrag van 65.000 euro. Vervolgens de week daarop opnieuw 65.000 euro en vervolgens de overige vervallen posten.
1.1. Select heeft Tiscali op 24 november 2005 in gebreke gesteld omdat de betaling van de facturen uitbleef. Tiscali heeft de facturen van Select niet meer betaald. Het nog openstaande bedrag beloopt € 195.200,42.
3. De vordering in conventie
3.1. Select vordert bij vonnis voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:
- veroordeling van Tiscali tot betaling van een bedrag van € 195.200,42 te vermeerderen met de buitengerechtelijke incassokosten te vermeerderen met de wettelijke rente over beide bedragen vanaf 30 januari 2006 tot de dag der algehele voldoening;
- veroordeling van Tiscali in de kosten van deze procedure.
1.2. Select vordert betaling van haar facturen. Tiscali is ondanks diverse schriftelijke en telefonische aanmaningen daartoe niet bereid gebleken.
4. Het verweer in conventie
4.1. Tiscali bestrijdt de vordering van Select en beroept zich op de nietigheid van de dienstenovereenkomst, de raamovereenkomst en de daaruit volgende deelovereenkomsten. Zij stelt dat haar eind 2005 is gebleken dat A naast statutair bestuurder van World Online respectievelijk Tiscali, tevens aandeelhouder was in Select en derhalve ter zake van het sluiten van deze overeenkomsten een tegenstrijdig belang had. A hield tot 29 april 2004 50% van de aandelen in Select. Alle relevante overeenkomsten zijn gesloten voor 29 april 2004 en derhalve in de periode dat A medeaandeelhouder was van Select. Ook C, de echtgenote van A, heeft een tegenstrijdig belang nu zij sinds circa 2002 een relatie met A heeft en in 2005 met hem is getrouwd. C had uit dien hoofde een tegenstrijdig belang bij de totstandkoming van de deelovereenkomsten in de periode 2002-2004 en bij het accorderen van de declaraties van Select vanaf 2002.
4.2. Zowel A als later C hebben nagelaten hun tegenstrijdig belang te melden aan de algemene vergaderingen van aandeelhouders van World Online en Tiscali. Daarmee hebben A en C gehandeld in strijd met het bepaalde in artikel 2:256 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) en waren zij niet bevoegd World Online en Tiscali te vertegenwoordigen. Nu het tegenstrijdig belang van A en C - en daarmee hun onbevoegdheid - voor Select kenbaar was, acht Tiscali zich niet gebonden aan de dienstenovereenkomst, de raamovereenkomst en de daaruit volgende deelovereenkomsten.
4.3. Voor zover Tiscali wel gebonden zou zijn aan de gesloten overeenkomsten, stelt Tiscali zich op het standpunt dat Select haar facturen dient te specificeren, opdat Tiscali weet waarvoor zij betaalt.
5. De vordering in reconventie
5.1. Tiscali vordert bij vonnis, voor zover de wet het toelaat, uitvoerbaar bij voorraad
primair:
- Select te veroordelen tot terugbetaling van € 933.036,31 te vermeerderen met de wettelijke
rente vanaf de dag van betaling door Tiscali tot de dag van terugbetaling door Select;
subsidiair:
-Select te veroordelen tot deugdelijke onderbouwing van de door haar aan Tiscali verzonden
facturen;
en voorts Select te veroordelen in de kosten van dit geding.
1.2. Tiscali legt aan haar vordering in reconventie ten grondslag dat Tiscali op basis van de gesloten overeenkomsten aan Select in totaal een bedrag van € 1.866.072,61 heeft betaald. Deze betalingen zijn, nu de overeenkomsten nietig zijn, onverschuldigd geschied. Tiscali erkent dat Select werkzaamheden heeft verricht. Select weigert echter om haar werkzaamheden te specificeren, zodat Tiscali niet exact kan inschatten in hoeverre zij gebaat is door deze werkzaamheden. Tiscali schat dat zij voor een bedrag van € 933.036,31, zijnde 50% van de gedane betalingen, is gebaat. Tiscali vordert derhalve primair terugbetaling van de andere 50% van de gedane betalingen en subsidiair onderbouwing van de verrichte werkzaamheden.
6. Het verweer in reconventie
6.1. Select bestrijdt de vordering en voert daartegen aan dat geen sprake is van
een tegenstrijdig belang in de zin van artikel 2:256 BW. In de statuten van World Online is bovendien bepaald dat de bestuurder bevoegd is de vennootschap te vertegenwoordigen bij een tegenstrijdig belang. Eenzelfde bepaling is opgenomen in de statuten van Tiscali.
6.2. Daarnaast voert Select aan dat op de plicht van het bestuur om de algemene vergadering van aandeelhouders te informeren over het tegenstrijdige belang een uitzondering kan worden gemaakt, bijvoorbeeld indien voor het informeren van de algemene vergadering van aandeelhouders een ingewikkelde bijeenroepingsprocedure in gang moet worden gezet of indien bij een gespreid aandelenbezit het voor een betrekkelijk gering tegenstrijdig belang niet doenlijk is een aandeelhoudersvergadering bijeen te roepen.
Daarvan is hier sprake volgens Select nu de procedure voor het bijeen roepen van de aandeelhoudersvergadering van World Online niet eenvoudig was en er bovendien sprake was van een gespreid aandelenbezit en een betrekkelijk gering tegenstrijdig belang.
Bovendien heeft A in 2000 melding gemaakt van zijn aandeel in Select bij de heer F, op dat moment statutair directeur van World Online. Pas na zijn instemming werd de dienstenovereenkomst tussen World Online en Select gesloten.
6.3. Select betoogt verder dat de afspraken binnen Select zodanig waren dat A bij het sluiten van de overeenkomsten geen voordeel zou hebben van zijn aandeelhouderschap. A ontving geen dividenduitkeringen. Bovendien heeft Select alle gefactureerde werkzaamheden verricht en is Tiscali hierdoor voor een gelijk bedrag gebaat, zodat ingeval van terugbetaling sprake is van ongerechtvaardigde verrijking dan wel onverschuldigde betaling. De facturen van Select zijn op verzoek van Tiscali niet gespecificeerd, nu de werkzaamheden diverse zeer gevoelige onderwerpen betroffen, aldus steeds Select.
7. De beoordeling
in conventie
7.1. De rechtbank stelt allereerst vast dat Tiscali geen partij is bij de tussen Select en World Online gesloten dienstenovereenkomst van 1 oktober 2000. De nietigheid van die overeenkomst op grond van een beperking in de vertegenwoordigingsbevoegdheid wegens het bestaan van een tegenstrijdig belang kan echter slechts worden ingeroepen door World Online als de vertegenwoordigde vennootschap en niet, zoal hier het geval, door Tiscali.
7.2. Ten aanzien van de tussen Select en Tiscali gesloten raamovereenkomst en de deelovereenkomsten geldt dat artikel 2:256 van het Burgerlijk Wetboek (BW) bepaalt dat, tenzij bij de statuten anders is bepaald, de vennootschap in alle gevallen waarin zij een tegenstrijdig belang heeft met een of meer bestuurders, wordt vertegenwoordigd door commissarissen. De algemene vergadering van aandeelhouders is steeds bevoegd een of meer andere personen daartoe aan te wijzen.
De in de wet opgenomen tegenstrijdig belangregeling van artikel 2:256 BW betreft ook een indirect tegenstrijdig belang, zoals hier door Tiscali gesteld op de grond dat A ten tijde van de (mede) door hem gesloten overeenkomsten tussen Select en Tiscali, bestuurder van Tiscali was en tevens voor 50% aandeelhouder van Select.
7.3. In de statuten van Tiscali is bepaald dat in geval van een tegenstrijdig belang tussen de vennootschap en een bestuurder als het onderhavige, diezelfde bestuurder bevoegd blijft de vennootschap te vertegenwoordigen. Op het bestuur van een vennootschap rust echter ook in dat geval de plicht de algemene vergadering van aandeelhouders zo tijdig over de aanwezigheid van een tegenstrijdig belang te informeren dat zij in de gelegenheid is tot uitoefening van de haar in artikel 2:256 BW toegekende bevoegdheid om in gevallen van tegenstrijdig belang een bijzondere vertegenwoordiger aan te wijzen. Wordt nagelaten deze informatie te verschaffen, dan kan een door het bestuur in een dergelijk geval genomen besluit op vordering van iedere belanghebbende in rechte worden vernietigd. De nietigheid van de overeenkomst op grond van veronachtzaming van de beperking van de vertegenwoordigingsbevoegdheid, kan als gezegd slechts worden ingeroepen door de vertegenwoordigde vennootschap.
7.4. Als onbetwist staat vast dat A zijn tegenstrijdig belang voor het sluiten van de dienstenovereenkomst in 2000 tijdig heeft gemeld bij de ‘Vice President Finance & Reporting’ en bij F, destijds statutair directeur van World Online, de middellijk aandeelhouder van Tiscali. Het bestaan van het tegenstrijdig belang is daarmee echter niet aan de algemene vergadering van aandeelhouders van Tiscali gemeld, en is daarin derhalve ook geen onderwerp van besluitvorming geweest. Dit betekent dat A niet aan zijn meldingsplicht heeft voldaan. Daarmee komt de vraag aan de orde of de omstandigheid, dat A het tegenstrijdig belang niet tijdig heeft gemeld, ook aan Select - als derde - kan worden tegengeworpen.
7.5. Een evenwichtige afweging tussen het door artikel 2:256 BW beschermde belang van de vennootschap en dat van de zekerheid in het handelsverkeer, leidt ertoe te aanvaarden dat de vennootschap de uit deze wetsbepaling voortvloeiende onbevoegdheid van haar bestuurder aan derden kan tegenwerpen indien de tegenstrijdigheid tussen het belang van de vennootschap en dat van de betrokken bestuurder ten tijde van het verrichten van de rechtshandeling aan de derde bekend was, dan wel bekend had behoren te zijn. Uit dit laatste vloeit voort dat redelijkerwijs kan worden gevergd van de derde, die een transactie aangaat met de vennootschap en ten tijde daarvan aanleiding heeft te veronderstellen dat sprake kan zijn van een zodanig tegenstrijdig belang, dat deze onderzoek verricht naar de mogelijke onbevoegdheid van de bestuurder van de vennootschap. Hoe dat onderzoek dient plaats te vinden en hoever het moet strekken, hangt af van de omstandigheden van het concrete geval, maar het zal in ieder geval erop gericht dienen te zijn dat redelijke twijfel ten aanzien van het bestaan van een tegenstrijdig belang, alsmede ten aanzien van de vraag of de voor dat geval eventueel aangewezen voorzieningen zijn getroffen, wordt weggenomen. (Hoge Raad, 14 juli 2006, NJ 2006, 570)
7.6. De rechtbank dient derhalve te beoordelen of in de concrete omstandigheden van het onderhavige geval, waarbij moet worden aangenomen dat Select wist dat er sprake was van een (indirect) tegenstrijdig belang, het door Select te verrichten onderzoek naar de vraag of de voor dat geval eventueel aangewezen voorzieningen waren getroffen, zich ook had moeten uitstrekken tot de vraag of A het tegenstrijdig belang tijdig heeft gemeld aan de algemene vergadering van aandeelhouders van Tiscali.
7.7. De rechtbank beantwoordt die vraag ontkennend. Van een derde kan worden gevraagd dat hij, wetende van het bestaan van een tegenstrijdig belang, zich op de hoogte stelt van de eventuele daaruit voortvloeiende beperkingen in de vertegenwoordigings-bevoegdheid van de desbetreffende bestuurder. Daartoe is allereerst aangewezen dat die derde kennis neemt van hetgeen daaromtrent in de statuten is opgenomen. In het onderhavige geval had zulks ertoe geleid dat Select was gebleken dat A ook bij een tegenstrijdig belang bevoegd was Tiscali te vertegenwoordigen en dat in de statuten voor dit concrete geval geen bijzondere voorzieningen zijn opgenomen. Vervolgens had Select zich ervan moeten vergewissen of de vennootschap bij een tegenstrijdig belang vertegenwoordigd diende te worden door een der commissarissen of dat door de algemene vergadering van aandeelhouders daartoe een andere vertegenwoordiger was aangewezen. Een dergelijk onderzoek zou Select hebben geleerd dat Tiscali geen commissarissen kent en dat geen vertegenwoordiger was aangewezen. Onder die omstandigheden mag Select er in beginsel van uitgaan dat A bevoegd is Tiscali, ondanks het bestaan van het tegenstrijdig belang, te vertegenwoordigen, en hoeft zij vervolgens niet ook nog te onderzoeken of A het bestaan van het tegenstrijdig belang wel tijdig aan de algemene vergadering van aandeelhouders heeft gemeld. Dit laatste zou wellicht anders kunnen zijn indien Select concrete aanleiding zou hebben gehad te veronderstellen dat sprake was van misbruik of misleiding door A, doch dat zulks het geval was is gesteld noch gebleken.
7.8. Het voorgaande leidt tot de slotsom dat in het onderhavige geval de eventuele onbevoegdheid van A wegens het bestaan van een tegenstrijdig belang, niet aan Select kan worden tegengeworpen, nu het door Select daarnaar te verrichten onderzoek in redelijkheid niet ook hoefde te omvatten de vraag of A de algemene vergadering van aandeelhouders van Tiscali tijdig over het bestaan van het tegenstrijdig belang had ingelicht. De omstandigheid dat, zoals B ter gelegenheid van de comparitie heeft bevestigd, Select de statuten van Tiscali niet heeft ingezien alvorens de overeenkomsten met Tiscali te sluiten, doet hier niet aan af. Had Select dit wel gedaan dan had zij immers slechts gezien dat A ook bij een tegenstrijdig belang bevoegd was de overeenkomsten te sluiten.
7.9. Hetgeen hiervoor is overwogen brengt mee dat op gelijke gronden ook de eventuele onbevoegdheid van C wegens haar door Tiscali gestelde tegenstrijdig belang, zo al juist, niet aan Select kan worden tegengeworpen. Het beroep van Tiscali op de nietigheid van de met Select gesloten overeenkomsten moet dan ook worden verworpen. Het door Select dienaangaande overigens nog gestelde behoeft geen bespreking meer.
7.10. Tiscali heeft vervolgens betoogd dat indien de rechtbank van oordeel is dat Tiscali wel gebonden is aan de gesloten overeenkomsten, Select haar facturen dient te specificeren. De rechtbank volgt Tiscali ook hierin niet.
Als onbetwist staat vast dat de facturen van Select telkens door een van de statutair bestuurders van Tiscali zijn geaccordeerd, waarbij zoals hiervoor overwogen, de eventuele onbevoegdheid van C niet aan Select kan worden tegengeworpen. Voorts is gesteld noch gebleken dat Tiscali voorafgaand aan deze procedure op enig moment aan Select heeft verzocht haar facturen te specificeren of dat zij de aard, omvang, of kwaliteit van de in rekening gebrachte werkzaamheden in twijfel heeft getrokken. Nu Tiscali bovendien bij monde van G op 14 november 2005 aan Select heeft toegezegd de nog openstaande bedragen binnen drie weken te zullen betalen en ook daarbij niet is verzocht om specificatie van de verrichte werkzaamheden of te dien aanzien enige klacht is geuit, kan Tiscali zich thans in redelijkheid niet erop beroepen dat zij niet tot betaling gehouden is omdat zij bij gebrek aan specificatie niet kan overzien of, en zo ja in hoeverre zij door de door Select verrichte werkzaamheden is gebaat.
7.11. Nu geen van de door Tiscali opgeworpen verweren slaagt zal de rechtbank de vordering tot een bedrag van € 195.200,42 toewijzen. De wettelijke rente vanaf 30 januari 2006 is als onweersproken eveneens toewijsbaar.
7.12. Select heeft voorts een bedrag aan buitengerechtelijke incassokosten gevorderd.
De rechtbank hanteert als uitgangspunt dat dergelijke kosten alleen voor vergoeding in aanmerking komen, indien zij betrekking hebben op verrichtingen die meer omvatten dan een enkele herhaalde aanmaning, het inwinnen van eenvoudige inlichtingen of het op gebruikelijke wijze samenstellen van het dossier. Nu Select dit laatste niet heeft gesteld, zal de vordering tot vergoeding van buitengerechtelijke incassokosten worden afgewezen.
7.13. Tiscali zal als de in conventie in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van Select worden begroot op:
- dagvaarding € 71,32
- vast recht 4.200,00
- salaris procureur 4.000,00 (2,0 punten × tarief € 2.000,00)
Totaal € 8.271,32
7.14. Tiscali vordert in reconventie terugbetaling door Select van het, naar zij stelt, onverschuldigd betaalde bedrag van € 933.036,31 te vermeerderen met de wettelijke rente. Nu evenwel op gronden als hiervoor in conventie overwogen moet worden aangenomen dat Tiscali zich niet op de nietigheid van de met Select gesloten overeenkomsten zal kunnen beroepen, kan evenmin worden aangenomen dat Tiscali de facturen van Select zonder rechtsgrond heeft betaald. De subsidiaire vordering tot specificatie van de verrichte werkzaamheden is op gronden als hiervoor in conventie onder rechtsoverweging 7.11 genoemd evenmin toewijsbaar. De vordering in reconventie zal worden afgewezen.
Tiscali zal, als de in reconventie in het ongelijk gestelde partij, worden veroordeeld in de proceskosten, aan de zijde van Select begroot op € 2.580,00 voor salaris procureur.
8. De beslissing
De rechtbank
in conventie
8.1. veroordeelt Tiscali om aan Select te betalen een bedrag van € 195.200,42 (honderdvijfennegentigduizend tweehonderd euro en tweeënveertig eurocent), vermeerderd met de wettelijke rente als bedoeld in artikel 6:119 BW over het nog niet betaalde deel van het toegewezen bedrag vanaf 30 januari 2006 tot de dag van volledige betaling,
8.2. veroordeelt Tiscali in de proceskosten, aan de zijde van Select tot op heden begroot op € 8.271,32,
8.3. verklaart dit vonnis in conventie tot zover uitvoerbaar bij voorraad,
8.4. wijst het meer of anders gevorderde af,
in reconventie
8.5. wijst de vorderingen af,
8.6. veroordeelt Tiscali in de proceskosten, aan de zijde van Select tot op heden begroot op € 2.580,00,
8.7. verklaart dit vonnis in reconventie wat betreft de kostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.
Dit vonnis is gewezen door mr. A.W.H. Vink en in het openbaar uitgesproken op
4 april 2007.