Uitspraak
296989 / HA ZA 04-2673
12 juli 2006
RECHTBANK AMSTERDAM
SECTOR CIVIEL RECHT
VONNIS
i n d e z a a k v a n
1. [eiser 1], wonende te [adres],
2. [eiser 2], wonende te [adres],
3. [eiser 3], wonende te [adres],
4. [eiseres], wonende te [adres],
e i s e r s,
procureur eerst mr. A. Volders, thans mr. F.B. Falkena,
t e g e n
de naamloze vennootschap
DEXIA BANK NEDERLAND N.V.,
gevestigd te Amsterdam,
g e d a a g d e,
procureur mr. W.A.K. Rank.
Partijen worden hierna eisers en Dexia genoemd. Eisers worden hierna afzonderlijk [eiser 1], [eiser 2], [eiser 3] en [eiseres] genoemd.
VERLOOP VAN DE PROCEDURE
De rechtbank is uitgegaan van de volgende processtukken en/of proceshandelingen:
- dagvaarding van 4 augustus 2004, met bewijsstukken;
- extract uit de minuten berustende ter griffie van deze rechtbank, waaruit blijkt dat eisers ter terechtzitting van 18 augustus 2004 is bevolen bij akte de getuigen te vermelden die zij kunnen doen horen van de (betwiste) gronden van de eis;
- akte houdende nadere concretisering bewijsaanbod/getuigen;
- conclusie van antwoord, met bewijsstukken;
- conclusie van repliek, met bewijsstukken;
- conclusie van dupliek;
- verzoek vonnis wijzen.
GRONDEN VAN DE BESLISSING
1. Als enerzijds gesteld en anderzijds erkend dan wel niet of niet voldoende weersproken, alsmede op grond van de in zoverre niet betwiste inhoud van de overgelegde bewijsstukken, staat in deze zaak het volgende vast:
a. Ieder van eisers heeft in 2000, 2001 en/of 2002 met (een rechtsvoorgangster van) Dexia een of meer effectenlease-overeenkomsten gesloten.
b. De effectenlease-overeenkomsten hielden, voor zover hier van belang, het volgende in. Ieder van eisers least van Dexia voor bepaalde tijd een bepaald aantal effecten (aandelen in het kapitaal van beursvennootschappen). Ieder van eisers voldoet de leasesom, die bestaat uit de aankoopprijs van de effecten en de overeengekomen rente, in een aantal termijnen aan Dexia. De laatste termijn, die bestaat uit het grootste deel van de aankoopprijs van de effecten, wordt in principe verrekend met de verkoopprijs van de effecten aan het einde van de looptijd. De effectenlease-overeenkomsten van eisers liepen alle af na 1 april 2003.
c. Bij brief van 5 december 2002 heeft Dexia ieder van eisers geïnformeerd over het zogeheten Dexia Aanbod.
d. Op 18 februari 2003 heeft Dexia, voor zover hier van belang, aan ieder van eisers geschreven:
Met dit aanbod komt Dexia Bank Nederland N.V. cliënten tegemoet die aan het einde van hun effectenlease-overeenkomst een restschuld kunnen overhouden. Omdat u één of meer effectenlease-overeenkomsten heeft die, onder voorwaarden, voor dit aanbod in aanmerking komen, ontvangt u hierbij de bijbehorende documentatie.
Het gaat hier om een vrijwillig gebaar van Dexia: wij zijn ervan overtuigd dat geen enkele contractuele of wettelijke bepaling ons hiertoe verplicht. Wij doen dit louter omdat wij ons realiseren dat u met tegenvallende beurskoersen te maken heeft en wij onze relatie met u graag willen behouden. Mocht u ondanks dit gebaar toch niet aan uw financiële verplichtingen kunnen voldoen, dan proberen wij u tegemoet te komen zoals in punt 2 van deze brief wordt uitgelegd.
1. Het Dexia Aanbod
Dexia biedt met het Dexia Aanbod verruimde mogelijkheden bij de afloop van uw effectenlease-overeenkomst(en). Deze verruimde mogelijkheden gelden alleen wanneer u het aanmeldingsformulier voor het Dexia Aanbod volledig ingevuld en ondertekend vóór 31 maart 2003 aan ons retourneert.
Indien u ingaat op het Dexia Aanbod, en daarmee de Overeenkomst Dexia Aanbod aangaat, gelden bij afloop van uw effectenlease-overeenkomst, indien u een restschuld heeft, de volgende verruimde mogelijkheden:
1. Als u ervoor kiest de effecten te verkopen:
1a. kunt u uw restschuld gespreid terugbetalen door het aangaan van een renteloze lening; of
1b. kunt u uw restschuld in één keer terugbetalen; u ontvangt dan voor elke € 350 aan restschuld een calloptie op de AEX-index®.
2. Als u ervoor kiest de effecten over te nemen ontvangt u voor elke € 350 aan fictieve restschuld een calloptie op de AEX-index®.
3. Als u ervoor kiest uw effectenlease-overeenkomst te verlengen gelden gunstigere voorwaarden dan bij een standaardverlenging, waaronder een lagere rente.
Over elk van deze verruimde mogelijkheden en over het Dexia Aanbod treft u hierbij uitgebreide documentatie aan. Omdat wij menen dat wij juridisch niet verplicht zijn dit gebaar te maken, vinden wij het redelijk dat onze cliënten hier iets tegenover stellen.
Cliënten die willen deelnemen aan het Dexia Aanbod zullen moeten afzien van juridische actie met betrekking tot hun effectenlease-overeenkomst(en). Hierover treft u meer informatie aan in de Overeenkomst Dexia Aanbod die is opgenomen bij de Juridische Documenten Dexia Aanbod.
Omdat wet- en regelgeving voor elke mogelijkheid van het Dexia Aanbod het opstellen van een document voorschrijft, is omvangrijke documentatie onvermijdelijk. Niettemin hebben wij geprobeerd alle documenten zo overzichtelijk en beknopt mogelijk te houden. Ik verzoek u alle documentatie zorgvuldig door te lezen voordat u een beslissing neemt.
Alléén als u zich nu aanmeldt voor het Dexia Aanbod en er bij afloop sprake is van een (fictieve) restschuld komt u in aanmerking voor de verruimde mogelijkheden bij de afloop van uw effectenlease-overeenkomst. Pas enige weken voor de afloop van uw effectenlease-overeenkomst beslist u welk van de verruimde mogelijkheden u kiest. Indien u meerdere effectenlease-overeenkomsten heeft die in aanmerking komen voor het Dexia Aanbod, kunt u voor elke overeenkomst een andere mogelijkheid kiezen.
(…)
2. De hardheidsclausule
De persoonlijke situatie van sommige cliënten kan van dien aard zijn dat de verruimde mogelijkheden van het Dexia Aanbod onvoldoende uitkomst bieden. Deze cliënten komen mogelijk in aanmerking voor onze hardheidsclausule. Dit wil zeggen, dat als u niet aan uw financiële verplichtingen kunt voldoen, en dit kunt onderbouwen, wij zeer coulant zullen zijn. Of wij u een maatoplossing zullen kunnen aanbieden zal afhangen van onze beoordeling van uw persoonlijke financiële situatie. Wij kunnen u in dat verband om kopieën van bewijsstukken zoals salarisspecificaties, jaaropgaven en/of belastingaangiften verzoeken. De procedure zal beschikbaar worden gesteld via onze internetsite www.dexia-aanbod.nl of op telefonische aanvraag.
Dexia heeft een onafhankelijke commissie ingesteld die haar zal adviseren bij het vaststellen van de criteria van deze clausule en zal controleren of Dexia daarnaar handelt. (…).
Indien u verdere vragen heeft, kunt u www.dexia-aanbod.nl raadplegen. Bovendien kunt u ons telefonisch bereiken van maandag tot en met vrijdag tussen 9.00 en 21.00 uur en op zaterdag tussen 9.00 en 17.00 uur via ons gratis telefoonnummer 0800-2355344.
Doordat wij dit aanbod doen, nemen wij onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Ook wij hadden op betere resultaten voor onze cliënten gehoopt. Dat deze in veel gevallen niet zijn behaald, is niet alleen voor u, maar ook voor ons een flinke tegenvaller.
De bedoelde documentatie bestond uit: Juridische Documenten Dexia Aanbod (Overeenkomst Dexia Aanbod, Toelichting op de Renteloze Lening, Prospectus Dexia Aanbod Callopties, Financiële Bijsluiter bij de Verlenging en Algemene Voorwaarden Dexia Bank Nederland N.V.), Het Dexia Aanbod. Toelichting, een Aanmeldingsformulier Dexia Aanbod (Exemplaar Deelnemer) en een Aanmeldingsformulier Dexia Aanbod (Exemplaar Dexia).
e. De Overeenkomst Dexia Aanbod luidt, voor zover hier van belang, als volgt:
Artikel 1 Algemene bepalingen
(…)
Artikel 1.2 Dexia Aanbod
(…)
1.2.2 De DA-Effectenlease-overeenkomst die afloopt op of na 1 april 2003
Indien de DA-Effectenlease-overeenkomst is aangegaan vóór 1 januari 2003 en op of na 1 april 2003 na voltooiing van de reguliere looptijd afloopt met een (Fictieve) Restschuld, dan kan Deelnemer (...) voor één van de volgende mogelijkheden van het Dexia Aanbod kiezen:
Verkoopmogelijkheid
1a indien de Effecten worden verkocht en Deelnemer een Restschuld overhoudt, dan wordt aan Deelnemer de Renteloze Lening verstrekt die in de plaats komt van de Restschuld (...), een en ander overeenkomstig artikel 3; of
1b indien de Effecten worden verkocht en Deelnemer een Restschuld overhoudt van € 350 of meer, die Deelnemer (...) in één keer betaalt, dan verkrijgt Deelnemer één Calloptie voor elke volle € 350 aan Restschuld, een en ander overeenkomstig artikel 2; of
Overnamemogelijkheid
II indien de Effecten door Deelnemer worden overgenomen en Deelnemer de Hoofdsom (...) in één keer betaalt, dan verkrijgt Deelnemer één Calloptie voor elke volle € 350 aan Fictieve Restschuld, een en ander overeenkomstig artikel 2 (…); of
Verlengingsmogelijkheid
III verlenging van de DA-Effectenlease-overeenkomst tegen de gunstigere voorwaarden overeenkomstig artikel 4 (…).
(…)
Artikel 1.3 Keuze bij afloop
1.3.1 Ongeveer zes weken voor de Afloopdatum zendt Dexia aan Deelnemer het Keuzeformulier.
1.3.2 Op het Keuzeformulier dient Deelnemer aan te geven voor welke van de keuzemogelijkheden genoemd in artikel 1.2.2 (...) hij kiest.
(…)
Artikel 3 Renteloze Lening
Artikel 3.1 Toepasselijkheid Artikel 3
3.1.1 De bepalingen van dit artikel treden voor een DA-Effectenlease-overeenkomst in werking onder de opschortende voorwaarde dat (I) Deelnemer binnen de voorgeschreven termijn overeenkomstig artikel 1.2.2 (Ia) (...) heeft gekozen voor de Renteloze Lening op de in artikel 1.3 omschreven wijze en (II) op de Afloopdatum sprake is van een Restschuld.
3.1.2 Waar in dit artikel de term “DA-Effectenlease-overeenkomst” wordt gebruikt, ziet deze term op de DA-Effectenlease-overeenkomst(en) ten aanzien waarvan Deelnemer overeenkomstig artikel 1.2.2 (Ia) (...) heeft gekozen voor de Renteloze Lening.
Artikel 3.2 Kredietverstrekking
3.2.1 Met ingang van de Afloopdatum verstrekt Dexia aan Deelnemer een Renteloze Lening ter grootte van de Restschuld (…).
3.2.2 De Renteloze Lening wordt direct bij de verstrekking aangewend om de Restschuld (…) aan Dexia te voldoen.
Artikel 3.3 Kredietvergoeding
De effectieve rente op jaarbasis voor de Renteloze Lening bedraagt 0%. De totale kredietvergoeding bedraagt € 0.
Artikel 3.4 Aflossing en looptijd
3.4.1 Deelnemer lost de Renteloze Lening af door middel van maandelijkse betalingen, verder te noemen de “Maandelijkse Aflossingen”. De hoogte van een Maandelijkse Aflossing is gelijk aan de Maandtermijn van de DA-Effectenlease-overeenkomst.
3.4.2 De looptijd in maanden van de Renteloze Lening wordt bepaald door middel van deling van de omvang van de Restschuld (…) door de omvang van de Maandelijkse Aflossing, waarbij een eventueel restbedrag wordt voldaan door middel van een aparte slottermijn, hierna de “Slottermijn” te noemen. Indien er een Slottermijn is, is de looptijd van de Renteloze Lening in maanden gelijk aan het aantal Maandelijkse Aflossingen plus één.
3.4.3 Binnen vijf (5) Werkdagen na de Afloopdatum zal Dexia Deelnemer schriftelijk informeren omtrent de omvang van de Restschuld (…), de omvang en de looptijd in maanden van de Renteloze Lening, het aantal en de omvang van de Maandelijkse Aflossingen en de omvang van de eventuele Slottermijn. (…).
(…)
Artikel 5 Verklaringen van Deelnemer en afstand van recht
Artikel 5.1 Verklaringen van Deelnemer
5.1.1 Deelnemer verklaart dat hij een eventueel door of namens hem tegen Dexia en/of enige tussenpersoon die betrokken is geweest bij de totstandkoming van de DA-Effectenlease-overeenkomst(en) (…) gerichte klacht die betrekking heeft op, of verband houdt met, die effectenlease-overeenkomst(en) intrekt of doet intrekken.
5.1.2 Deelnemer verklaart dat hij terzake van de DA-Effectenlease-overeenkomst(en) (…) afstand doet van alle door of namens hem of te zijnen behoeve door derden jegens Dexia en/of enige (…) bij de totstandkoming van die effectenlease-overeenkomsten betrokken tussenpersoon, gepretendeerde rechten (met inbegrip van maar niet beperkt tot enig recht op schadevergoeding of vernietiging) uit hoofde van of verband houdende met die effectenlease-overeenkomst(en), met uitzondering van:
(a) bij afloop of beëindiging van die effectenlease-overeenkomst(en) het recht op:
(I) uitbetaling van het eventuele positieve verschil tussen de verkoopwaarde van de effecten en de aankoopwaarde van de effecten;
(II) het overnemen van de effecten;
(III) verlenging overeenkomstig de voorwaarden van de desbetreffende effectenlease-overeenkomst;
(IV) de eventuele Extra Uitkering, één en ander uitsluitend indien overeengekomen in en onder de voorwaarden van de desbetreffende effectenlease-overeenkomst(en);
(b) bij lopende effectenlease-overeenkomst(en) het recht op uitkering van dividenden, indien dit in die effectenlease-overeenkomst(en) is overeengekomen;
(c) rechten voortvloeiende uit deze overeenkomst.
5.1.3 Deelnemer verklaart dat hij op geen enkele wijze een beroep zal doen op een eventueel in het kader van of samenhangende met een groepsactie in de zin van artikel 3:305a van het Burgerlijk Wetboek tegen Dexia en/of enige tussenpersoon te wijzen rechterlijke uitspraak die betrekking heeft op of verband houdt met effectenlease. Voor zover van toepassing verzet Deelnemer zich op de voet van artikel 3:305a lid 5 van het Burgerlijk Wetboek reeds nu voor alsdan tegen de werking ten opzichte van hem van een eventuele uitspraak als bedoeld in de eerste volzin van dit artikel 5.1.3.
5.1.4 Deelnemer verklaart dat hij rechthebbende is ten aanzien van de in de artikelen 5.1.1, 5.1.2 en 5.1.3 bedoelde vorderingen en rechten en dat hij ook overigens alle bevoegdheden bezit die zijn vereist om bovengenoemde verklaringen effectief te kunnen afleggen.
5.1.5 Deelnemer verklaart dat (I) hem het Prospectus Dexia Aanbod Calloptie, een financiële bijsluiter terzake de Verlenging, de Toelichting op de Renteloze Lening en de Algemene Voorwaarden van Dexia ter beschikking zijn gesteld en (II) hij deze documenten heeft gelezen en begrepen.
(…)
Artikel 6 Slotbepalingen
(…)
Artikel 6.2 Totstandkoming; Volledige Overeenkomst; Wijziging
6.2.1 Deze overeenkomst komt tot stand doordat Deelnemer (…) het Aanmeldingsformulier Dexia Aanbod volledig ingevuld en ondertekend tijdig aan Dexia retourneert (…) voor de datum als vermeld op het Aanmeldingsformulier Dexia Aanbod.
(…)
Artikel 6.4 Geen ontbinding en vernietiging; partiële nietigheid; conversie
6.4.1 Deelnemer (…) doet (…) afstand van zijn (…) recht deze overeenkomst te ontbinden en/of te vernietigen op de grond dat, naar achteraf mocht blijken, één der partijen niet een juiste voorstelling van zaken had met betrekking tot feiten en/of omstandigheden (waaronder begrepen, maar niet beperkt tot, de uitkomst van eventuele juridische procedures met betrekking tot effectenlease waarbij Dexia al dan niet partij is) die voor één en/of beide partij(en) voor het aangaan van deze overeenkomst van belang zijn geweest.
6.4.2 Indien en voor zover enige in deze overeenkomst opgenomen bepaling ongeldig of nietig mocht zijn, tast deze ongeldigheid of nietigheid de overige bepalingen van de overeenkomst niet aan en blijft de overeenkomst voor het overige in stand, tenzij de overige bepalingen naar het redelijk oordeel van Dexia met deze ongeldige of nietige bepaling in onverbrekelijk verband staan.
6.4.3 Indien en voor zover op grond van haar onredelijk bezwarende karakter of op grond van redelijkheid en billijkheid op enige in deze overeenkomst opgenomen bepaling geen beroep kan worden gedaan, komt deze de werking toe van een als een geldig aan te merken bepaling, waarvan de strekking in zodanige mate aan de eerste bepaling beantwoordt, dat aangenomen moet worden dat deze bepaling zou zijn opgenomen, indien van de eerste wegens haar ongeldigheid was afgezien.
f. De (ruim twintig bladzijden tellende) Toelichting Dexia Aanbod luidt, voor zover hier van belang, als volgt:
Klachten
Wij hebben veel klachten ontvangen van cliënten die (…) een effectenlease-overeenkomst hebben gesloten. Veel mensen vinden dat zij bij het aangaan van de overeenkomst onvoldoende zijn voorgelicht over de risico’s die aan de effectenlease-overeenkomst zijn verbonden. Behalve door individuele cliënten zijn wij ook aangesproken door de Stichting Leaseverlies. Deze stichting behartigt naar eigen zeggen de belangen van ruim 53.000 cliënten van Dexia (stand 3 januari 2003). Ook de Stichting Leaseverlies vindt dat onze voorgangers (…) hun cliënten onvoldoende hebben voorgelicht. Dexia heeft enige maanden met de stichting gesproken over mogelijke oplossingen, maar heeft met de stichting geen overeenstemming kunnen bereiken. De Stichting Leaseverlies heeft inmiddels een juridische procedure tegen Dexia aangespannen.
Naar aanleiding van algemene klachten hebben wij onze juridische positie onderzocht. Wij vinden dat die sterk is. Vanaf pagina (…) is hierover meer te lezen. Wel is het zo dat in individuele gevallen fouten zijn gemaakt. De verantwoordelijkheid voor deze fouten gaan wij niet uit de weg. In de afgelopen maanden zijn wij al druk bezig geweest om in bijzondere gevallen met individuele cliënten regelingen te treffen en wij zullen dat blijven doen.
Voorwaarden
Omdat wij ons juridisch niet verplicht achten om onze cliënten een aanbod te doen, vinden wij het redelijk dat daar van de kant van onze cliënten iets tegenover staat. Cliënten die willen deelnemen aan het Dexia Aanbod zullen moeten afzien van juridische actie tegen Dexia en haar tussenpersonen over hun effectenlease-overeenkomst(en). In de Overeenkomst Dexia Aanbod staat hierover meer vermeld.
Correspondentie
Mocht u naar aanleiding van het Dexia Aanbod willen corresponderen, dan kunt u zich wenden tot Dexia Bank Nederland N.V., Afdeling Klantenservice Dexia Aanbod, Postbus 808, 1000 AV Amsterdam.
Mocht u een klacht hebben, dan kunt u zich wenden tot Dexia Bank Nederland N.V., Postbus 1065, 1000 BB Amsterdam.
Hardheidsclausule
De persoonlijke situatie van sommige cliënten kan van dien aard zijn, dat de verruimde mogelijkheden van het Dexia Aanbod onvoldoende uitkomst bieden. Deze cliënten komen mogelijk in aanmerking voor onze hardheidsclausule. De hardheidsclausule houdt in dat wij aan daarvoor in aanmerking komende cliënten een oplossing op maat bieden. Wij zullen daarvoor een aantal vaste criteria hanteren. Of wij u een maatoplossing zullen kunnen aanbieden, zal afhangen van onze beoordeling van uw persoonlijke financiële situatie. Wij kunnen u in dat verband om kopieën van bewijsstukken zoals salarisspecificaties, jaaropgaven en/of belastingaangiften verzoeken.
Dexia heeft een onafhankelijke commissie ingesteld die haar adviseert bij het vaststellen van de criteria van de hardheidsclausule. Deze commissie zal ook controleren of Dexia naar deze criteria handelt.
Op onze website www.dexia-aanbod.nl staat de meest actuele informatie over de hardheidsclausule. Ook kunt u voor meer informatie bellen met 0800-2355344.
De Toelichting Dexia Aanbod gaat vervolgens nader in op de “verruimde mogelijkheden”, waarbij ook rekenvoorbeelden worden gegeven. Daarna volgt een paragraaf getiteld “Juridische positie Dexia” die, voor zover hier van belang, luidt als volgt:
In de Inleiding schreven wij dat wij onze juridische positie sterk inschatten. Graag leggen wij uit waarom wij dat vinden. Wij doen dit aan de hand van de verwijten die aan het adres van ons en onze voorgangers door de Stichting Leaseverlies en een aantal cliënten zijn gemaakt. Onze hieronder weergegeven standpunten hebben wij ook in onze briefwisseling met sommige van onze cliënten ingenomen. Wij wijzen erop dat dit onze standpunten zijn. De Autoriteit Financiële Markten heeft zich in een algemeen rapport over aandelenlease kritisch over aanbieders van effectenlease-overeenkomsten uitgelaten (www.autoriteit-fm.nl). De Autoriteit Financiële Markten kan bovendien op basis van het lopende onderzoek naar de naleving van de zorgplicht door de voorgangers van Dexia tot een oordeel komen dat afwijkt van onze standpunten. Echter, de rechter heeft steeds het laatste woord. Wij zullen onze standpunten zonodig in rechte tot in hoogste instantie verdedigen, hoe lang dat ook zal duren. Dat Dexia nu het Dexia Aanbod doet, betekent dan ook niet dat Dexia enige aansprakelijkheid voor eventuele schade aanvaardt.
De Toelichting Dexia Aanbod sluit af met een paragraaf getiteld “Nu aanmelden, straks kiezen” die, voor zover hier van belang, luidt als volgt:
Aanmelden; de Overeenkomst Dexia Aanbod
Aanmelden
Cliënten die willen deelnemen aan het Dexia Aanbod moeten het persoonlijke aanmeldingsformulier volledig invullen en vóór de datum zoals vermeld op het aanmeldingsformulier ondertekend aan Dexia toezenden.
(…)
De Overeenkomst Dexia Aanbod
Door ondertekening en tijdige retourzending van het aanmeldingsformulier aan Dexia komt de Overeenkomst Dexia Aanbod tot stand tussen u en Dexia. De Overeenkomst Dexia Aanbod bevat de rechten en de verplichtingen van de deelnemer aan het Dexia Aanbod en van Dexia. De Overeenkomst Dexia Aanbod bestaat uit bepalingen die tussen u en Dexia gelden, ongeacht uw keuze voor één van de verruimde mogelijkheden van het Dexia Aanbod. Hiertoe behoren onder meer bepalingen waarmee afstand wordt gedaan van uw recht om juridische acties tegen Dexia en/of haar tussenpersonen te beginnen over uw effectenlease-overeenkomst(en) of om een beroep te doen op een eventuele rechterlijke uitspraak in een procedure die tegen Dexia is of wordt aangespannen door een belangenvereniging of –stichting. Daarnaast bevat de Overeenkomst Dexia Aanbod bijzondere bepalingen voor elk van de verruimde mogelijkheden van het Dexia Aanbod.
Een aantal weken voor afloop van een effectenlease overeenkomst zal Dexia een keuzeformulier zenden. Hierop kunt u uw keuze voor een van de verruimde mogelijkheden van het Dexia Aanbod aangeven. Door tijdige toezending van het ingevulde en ondertekende keuzeformulier aan Dexia worden de bijzondere bepalingen die uitsluitend gelden voor de gekozen mogelijkheid van kracht. Dexia zal u hiervan vervolgens een schriftelijke bevestiging zenden. De Overeenkomst Dexia Aanbod is opgenomen bij de Juridische Documenten Dexia Aanbod.
De beslissing is aan u
In de voorgaande hoofdstukken van deze brochure heeft u kunnen lezen waarom wij het Dexia Aanbod doen, wat de verruimde mogelijkheden van het Dexia Aanbod inhouden en hoe een en ander in zijn werk gaat. Bij uw beslissing of u zich voor het Dexia Aanbod aanmeldt, zult u de voor u relevante aspecten tegen elkaar moeten afwegen. Die afwegingen kunnen wij niet voor u maken. Daarbij zullen ook uw persoonlijke omstandigheden een rol spelen. Als u voor het Dexia Aanbod heeft gekozen, dan komt u bij afloop van uw effectenlease-overeenkomst voor de vraag te staan welke verruimde mogelijkheid van het Dexia Aanbod voor u het meest geschikt is. Het op pagina (…) opgenomen schema biedt u een overzicht van alle verschillende mogelijkheden en de consequenties daarvan. Wij adviseren u verder om niet alleen deze toelichting te lezen, maar ook de Juridische Documenten Dexia Aanbod. Met name de Overeenkomst Dexia Aanbod dient u goed door te nemen, want die overeenkomst bepaalt wat uw rechten en verplichtingen als deelnemer van het Dexia Aanbod zijn.
g. Ieder van eisers heeft het Aanmeldingsformulier Dexia Aanbod vóór 31 maart 2003, ingevuld en ondertekend, geretourneerd aan Dexia. Dat formulier luidt, voor zover hier van belang, als volgt:
Ja, ik ga in op het Dexia Aanbod. Door ondertekening van dit formulier (…) ga ik met Dexia (…) de Overeenkomst Dexia Aanbod aan. De volledige tekst van de Overeenkomst Dexia Aanbod als opgenomen bij de Juridische Documenten Dexia Aanbod moet, voor zoveel nodig, geacht worden volledig in dit aanmeldingsformulier te zijn ingelast en herhaald. Ik verklaar deze overeenkomst ontvangen, gelezen en begrepen te hebben, en met de bepalingen daarvan in te stemmen.
h. De effectenlease-overeenkomsten van [eiser 1], [eiser 3] en [eiseres] zijn geëindigd met restschulden van respectievelijk € 10.951,56, € 38.943,44 en € 21.903,12. Ook de effectenlease-overeenkomst van [eiser 2] is met een restschuld geëindigd.
i. [eiser 1], [eiser 2] en [eiseres] hebben vervolgens gekozen voor verkoop van de effecten, voor gespreid terugbetalen van de restschuld en, daarmee, voor de in artikel 3 van de Overeenkomst Dexia Aanbod bedoelde renteloze lening. De effecten van [eiser 3], die geen keuze uit de mogelijkheden heeft gemaakt, zijn door Dexia verkocht en ook aan hem heeft Dexia een renteloze lening ter grootte van de restantschulden verstrekt. De maandelijkse aflossing van [eiser 1] bedraagt € 114,04, die van [eiser 3] € 430,05 en die van [eiseres] € 228,08.
j. [eiser 1], [eiser 3] en [eiseres] hebben tevens een beroep gedaan op de hardheidsclausule. Dexia heeft daarop steeds afwijzend beslist.
2.1. Eisers vorderen bij vonnis, voor zover de wet zulks toelaat uitvoerbaar bij voorraad, primair de tussen ieder van hen en Dexia gesloten Overeenkomst Dexia Aanbod te vernietigen, subsidiair de bepalingen in de artikelen 5 en 6 van de tussen ieder van hen en Dexia gesloten Overeenkomst Dexia Aanbod te vernietigen, primair en subsidiair met veroordeling van Dexia in de kosten van het geding.
2.2. Eisers leggen hieraan ten grondslag dat zij geen Overeenkomst Dexia Aanbod met Dexia hebben gesloten, omdat het Aanmeldingsformulier Dexia Aanbod slechts een uitnodiging was om het Dexia Aanbod in overweging te nemen, althans dat zij het aanbod van Dexia tot het sluiten van de overeenkomst hebben aanvaard onder dwang dan wel bedreiging en/of door bedrog dan wel misleiding en/of ingevolge misbruik van omstandigheden, althans dat de van die overeenkomst deel uitmakende artikelen 5 en 6.4 onredelijk bezwarend zijn in de zin van afdeling 3 van titel 5 van boek 6 van het Burgerlijk Wetboek (BW).
2.3. Eisers beroepen zich op de voornoemde vernietigingsgronden omdat Dexia hen hun restschuld in het vooruitzicht heeft gesteld en hen, terwijl zij niet in staat waren om die restschuld binnen de geldende termijn in één keer te betalen, heeft bedreigd met de deurwaarder en met rechtsmaatregelen. Daarbij heeft Dexia hen een coulanceregeling voorgehouden als lokmiddel, welke regeling vervolgens inhoudsloos is gebleken, omdat die op geen van eisers is toegepast, zulks terwijl die coulanceregeling voor eisers dé aanleiding was om op het Dexia Aanbod in te gaan. Dexia heeft eisers bovendien onware mededelingen gedaan en aldus misleid door mede te delen dat Dexia sterk staat, hetgeen niet het geval is, en de informatie op een verwarrende manier gepresenteerd in meerdere documenten waardoor Dexia niet duidelijk heeft gemaakt dat het Dexia Aanbod onevenwichtig was en van eisers grote offers vroeg, terwijl Dexia daar tegenover aanzienlijke voordelen behaalde. Dit alles aldus eisers
3. Dexia voert gemotiveerd verweer.
4. De rechtbank verwerpt de stelling van eisers dat zij met de retourzending van de ingevulde en ondertekende Aanmeldingsformulieren Dexia Aanbod slechts positief hebben gereageerd op een uitnodiging van Dexia om haar aanbod in overweging te nemen. In de hiervoor onder 1.d, 1.e, 1.f en 1.g vermelde stukken kan redelijkerwijs niets anders worden gelezen dan dat retourzending van het ingevulde en ondertekende Aanmeldingsformulier Dexia Aanbod leidde tot aanvaarding en dus tot de totstandkoming, tussen ieder van eisers en Dexia, van de Overeenkomst Dexia Aanbod - zij het onder de opschortende voorwaarde van de aanwezigheid van een restschuld bij het einde van de looptijd van de effectenlease-overeenkomst(en). De omstandigheid dat ieder van eisers later, namelijk kort voor het einde van de looptijd van de effectenlease-overeenkomst(en), nog een keuze diende te maken uit de geboden mogelijkheden neemt niet weg dat de Overeenkomst Aanbod Dexia steeds onmiddellijk totstandkwam. De hiervoor onder 1.d, 1.e, 1.f en 1.g vermelde stukken zijn ook op dit punt duidelijk.
5.1. Daarmee komt de rechtbank toe aan de beoordeling van de door eisers opgeworpen gronden voor vernietiging van de Overeenkomst Dexia Aanbod, te weten achtereenvolgens: (het beroep op) (1) dwang dan wel bedreiging, (2) bedrog dan wel misleiding en (3) misbruik van omstandigheden. Daarbij dient, zoals Dexia terecht opmerkt, te worden uitgegaan van de feiten en omstandigheden ten tijde van de totstandkoming van de Overeenkomsten Dexia Aanbod in maart 2003.
5.2. Artikel 3:44 lid 2 BW bepaalt dat bedreiging aanwezig is wanneer iemand een ander tot het verrichten van een bepaalde rechtshandeling beweegt door onrechtmatig deze of een derde met enig nadeel in persoon of goed te bedreigen en dat de bedreiging zodanig moet zijn dat een redelijk oordelend mens daardoor kan worden beïnvloed.
Anders dan eisers stellen, kan de aankondiging van Dexia dat zij in geval van niet-aanvaarding van haar aanbod zal overgaan tot incassomaatregelen niet worden aangemerkt als onrechtmatig. Niet kan worden gezegd dat de aanspraken van Dexia uit hoofde van de effectenlease-overeenkomsten kennelijk elke grond misten. Het zou Dexia bij niet-aanvaarding van haar aanbod dan ook hebben vrijgestaan te trachten om haar aanspraken uit hoofde van de effectenlease-overeenkomsten jegens eisers geldend te maken. Daarbij is mede van belang dat niet blijkt dat Dexia andere incassomaatregelen voor ogen had dan de rechtens toegestane. Het beroep op dwang dan wel bedreiging dient dan ook te worden verworpen.
5.3.1. Ook het beroep van eisers op bedrog dan wel misleiding dient te worden verworpen. De rechtbank neemt aan dat eisers met het door hen gestelde bedrog en de door hen gestelde misleiding het oog hebben op artikel 3:44 lid 3 BW, dat bepaalt dat bedrog aanwezig is wanneer iemand een ander tot het verrichten van een bepaalde rechtshandeling beweegt door enige opzettelijk daartoe gedane onjuiste mededeling, door het opzettelijk daartoe verzwijgen van enig feit dat de verzwijger verplicht was mede te delen of door een andere kunstgreep.
5.3.2. Eisers stellen dat Dexia hen in strijd met de waarheid heeft medegedeeld dat Dexia in de effectenlease-zaken sterk staat en dat zij aldus door toedoen van Dexia een onjuiste voorstelling hadden van de juridische positie van Dexia in effectenlease-zaken. Deze stelling faalt. In de hiervoor 1.d vermelde brief en in de hiervoor onder 1.f vermelde Toelichting Dexia Aanbod stelt Dexia zich op het standpunt dat haar juridische positie sterk is en dat zij niet tot enig gebaar gehouden is. Dexia geeft daarbij echter duidelijk aan dat dit slechts haar standpunt is en dat de rechter het laatste woord heeft. Dexia vermeldt verder dat, en waarom, haar veel verwijten worden gemaakt en hoe zij bepaalde verwijten meent te kunnen weerleggen. Dexia vermeldt voorts dat in individuele gevallen fouten zijn gemaakt. Dexia vermeldt ten slotte dat zij door een aantal partijen in rechte is betrokken. Niet is gebleken dat Dexia met dit alles eisers opzettelijk onjuist of onvolledig heeft geïnformeerd over haar juridische positie in effectenlease-zaken. Daarbij is mede van belang dat Dexia zich uitdrukkelijk beschikbaar hield voor de beantwoording van schriftelijke en telefonische vragen.
5.3.3. De rechtbank kan eisers ook niet volgen in hun stelling dat Dexia de informatie op een verwarrende manier heeft gepresenteerd en aldus onvoldoende duidelijk heeft gemaakt dat het Dexia Aanbod onevenwichtig is. Als het juist is, zoals eisers stellen, dat hun verplichting om de restschuld binnen tien dagen in één keer te betalen hun financiële ondergang zou hebben betekend, dan was het Dexia Aanbod, waarmee die verplichting kon komen te vervallen, voor eisers wel degelijk van waarde, ook al behield Dexia haar recht op betaling van de restschuld in termijnen en verlangde Dexia afstand van zekere aanspraken van eisers jegens Dexia. Naar het oordeel van de rechtbank heeft Dexia die ingrediënten van het Dexia Aanbod - de aan eisers geboden alternatieven tegenover de verlangde afstand van aanspraken jegens Dexia - voldoende duidelijk gepresenteerd. Dat de informatie over het Dexia Aanbod in verschillende documenten is vervat maakt die informatie niet verwarrend.
5.3.4. Eisers hebben er de aandacht op gevestigd dat Dexia hen ter gelegenheid van het doen van het Dexia Aanbod een coulanceregeling in het vooruitzicht heeft gesteld, die, naar zij stellen, voor hen van doorslaggevende betekenis was om het Dexia Aanbod te aanvaarden, terwijl vervolgens Dexia zo een regeling op geen van hen heeft toegepast. Daaraan verbinden eisers de conclusie dat Dexia hen heeft misleid omdat de coulanceregeling slechts een inhoudsloos lokmiddel was. De rechtbank oordeelt hierover dat [eiser 2] in ieder geval dit verwijt aan Dexia niet kan maken omdat hij, onbetwist, op de coulanceregeling geen beroep heeft gedaan, waardoor zijn stelling dat deze regeling voor hem van doorslaggevende betekenis was en hij aldus op een wezenlijk punt is misleid, niet geloofwaardig is. In gelijke zin moet worden geoordeeld over dit verwijt door [eiser 1] en [eiser 3], nu zij weliswaar een beroep op de coulanceregeling hebben gedaan, maar vervolgens, onbetwist, op het verzoek van Dexia tot het verstrekken van nadere financiële informatie niet hebben gereageerd, zodat ook ten aanzien van hen niet kan worden aangenomen dat zij op een voor hen belangrijk punt zouden zijn misleid.
5.3.5. Met betrekking tot [eiseres] kan de rechtbank zich indenken dat zij Dexia verwijt tekort te zijn geschoten in de vervulling van bij haar gewekte verwachtingen over de coulanceregeling. Dexia had ook haar immers in de brief van 18 februari 2003 bericht dat als zij niet aan haar financiële verplichtingen zou kunnen voldoen, Dexia zeer coulant zou zijn en dat als de geboden mogelijkheden onvoldoende uitkomst zouden bieden zij mogelijk in aanmerking zou komen voor de hardheidsclausule. [eiseres] heeft vervolgens de benodigde informatie aan Dexia toegezonden, althans Dexia heeft haar niet om nadere gegevens gevraagd. Uit deze financiële gegevens lijkt te volgen, indien deze juist zijn, dat de geboden mogelijkheden inderdaad voor [eiseres] onvoldoende uitkomst zouden bieden. Vervolgens heeft Dexia haar beroep op de hardheidsclausule ongemotiveerd afgewezen. Uit de door Dexia als productie 6 bij conclusie van antwoord overgelegde website pagina’s lijkt te volgen dat [eiseres] volgens de door Dexia na het doen van het Dexia Aanbod opgestelde criteria niet voor de toepassing van de hardheidsclausule in aanmerking komt, omdat zij niet behoort tot een van de categorieën van cliënten waarvoor de hardheidsclausule is opengesteld. Of [eiseres] Dexia over deze ongemotiveerde afwijzing dan wel over het opstellen van criteria die niet sporen met de bij haar gewekte verwachtingen, kan aanspreken is in deze procedure echter niet aan de orde en daarover geeft de rechtbank hier dan ook geen oordeel. [eiseres] verwijt Dexia in deze procedure immers dat zij haar heeft misleid zodat zij op grond van bedrog vernietiging van de Overeenkomst Dexia Aanbod kan verlangen. Van misleiding of bedrog zou echter pas sprake kunnen zijn indien Dexia ten tijde van het doen van het Dexia Aanbod het oogmerk zou hebben gehad om de hardheidsclausule weliswaar voor te spiegelen, maar uiteindelijk hoe dan ook niet op haar toe te passen, zodat die inderdaad slechts als een inhoudsloos lokmiddel zou dienen. Een dergelijk oogmerk is evenwel niet gebleken, omdat Dexia, onbetwist, wel degelijk aan de toepassing van hardheidsclausule gestalte heeft gegeven, ondermeer door het opstellen van een reeks van criteria voor de toepassing, het in het leven roepen van een toezichthoudende commissie en het ook daadwerkelijk toepassen van de hardheidsclausule op daarvoor in aanmerking komende cliënten, terwijl niet is gesteld of gebleken dat Dexia, al ten tijde van het doen van het Dexia Aanbod aan [eiseres], de criteria, die haar van de hardheidsclausule zouden uitsluiten, voor ogen had. Om deze redenen gaat ook het beroep van [eiseres] op de hardheidsclausule, als grond voor vernietiging van de Overeenkomst Dexia Aanbod, niet op.
5.3.6. Ten slotte dient ook het beroep van eisers op misbruik van omstandigheden te worden verworpen. Artikel 3:44 lid 4 BW bepaalt dat misbruik van omstandigheden aanwezig is wanneer iemand, die weet of moet begrijpen dat een ander door bijzondere omstandigheden, zoals noodtoestand, afhankelijkheid, lichtzinnigheid, abnormale geestestoestand of onervarenheid, bewogen wordt tot het verrichten van een rechtshandeling, het tot stand komen van die rechtshandeling bevordert, ofschoon hetgeen hij weet of moet begrijpen hem daarvan zou behoren te weerhouden. Eisers menen dat Dexia misbruik heeft gemaakt van de omstandigheid dat ieder van eisers, naar zij stellen, financieel ten onder zou gaan indien zij hun restschulden zouden moeten betalen, zodat zij geen andere keuze hadden dan het aanvaarden van het Dexia Aanbod. Of ieder van eisers inderdaad in zo een financiële dwangpositie verkeerde kan hier in het midden blijven, omdat niet is gesteld en ook niet is gebleken dat Dexia van zo een financiële positie van ieder van eisers op de hoogte was ten tijde van het doen van het Dexia Aanbod. Reeds daarmee is gegeven dat niet kan worden gezegd dat Dexia zich, vanwege de financiële posities van eisers, van het doen van het Dexia Aanbod had moeten onthouden.
6.1. Ten aanzien van de subsidiaire vorderingen van eisers overweegt de rechtbank als volgt. Dexia bestrijdt niet dat de artikelen 5 en 6.4 van de Overeenkomst Dexia Aanbod schriftelijke bedingen zijn die zijn opgesteld teneinde in een aantal overeenkomsten te worden opgenomen, maar voert aan dat het gaat om bedingen die de kern van de prestaties aangeven, zoals bedoeld in artikel 6:231 onder a BW, zodat deze geen algemene voorwaarden zijn die vanwege hun bezwarende karakter voor vernietiging in aanmerking komen. De rechtbank is van oordeel dat artikel 5 van de Overeenkomst Dexia Aanbod - eisers hebben klaarblijkelijk het oog op de artikelen 5.1.1, 5.1.2 en 5.1.3 - waarmee eisers, kort gezegd, afstand doen van zekere rechten ingevolge de effectenlease-overeenkomsten, naar objectieve maatstaven dient te worden aangemerkt als de tegenover de door Dexia geboden alternatieve mogelijkheden door eisers te leveren tegenprestatie. Uit het Dexia Aanbod en de daarbij behorende informatie zoals aan eisers verstrekt, blijkt dat Dexia het Dexia Aanbod deed, niet alleen, zoals zij berichtte, vanuit zekere maatschappelijke verantwoordelijkheid, maar vooral teneinde lopende klachtenprocedures te beëindigen en mogelijke toekomstige procedures en onzekerheden te vermijden. Ook indien, zoals eisers hebben gesteld, deze prestaties niet in verhouding zouden staan met de door Dexia te leveren tegenprestaties en de balans volledig zou zijn “doorgeslagen” ten voordele van Dexia, dan nog mag de rechter deze kernverplichtingen van eisers niet vanwege vermeend bezwarend karakter vernietigen, omdat de uitsluiting van de beoordeling door de rechter van de (on)redelijkheid van dergelijke kernprestaties ingevolge artikel 6:231 onder a BW juist is bedoeld om de rechter niet te doen treden in een beoordeling van de redelijkheid van de waardeverhouding tussen de over en weer te leveren kernprestaties. De door eisers gestelde omstandigheid dat artikel 5 van de Overeenkomst Dexia Aanbod een beding bevat als bedoeld in de artikelen 6:236 BW (“zwarte lijst”) en 6:237 BW (“grijze lijst”) doet hieraan, zo al juist, niet af. Die artikelen bepalen immers niet dat de daarin opgenomen bedingen geen kernbedingen kunnen zijn.
6.2. Artikel 6.4 van de Overeenkomst Dexia Aanbod - klaarblijkelijk hebben eisers het oog op artikel 6.4.1 - acht de rechtbank niet een kernbeding in de zin van artikel 6:231 onder a BW. Deze bepaling ziet immers niet op een regeling omtrent mogelijke geschilpunten ten aanzien van de effectenlease-overeenkomsten, maar beoogt dat eisers zich niet aan hun verplichtingen kunnen onttrekken met een beroep op een verkeerde voorstelling van zaken ten aanzien van de Overeenkomst Dexia Aanbod. Het beroep op artikel 6:236 onder b BW van eisers gaat echter niet op omdat ingevolge dat artikel als onredelijk worden aangemerkt bedingen die de consument de bevoegdheid ontnemen of beperken tot ontbinding wegens een tekortkoming in de nakoming van de overeenkomst door de wederpartij, terwijl artikel 6.4.1 van de Overeenkomst Dexia Aanbod daar niet op ziet, doch alleen op een uitsluiting van de mogelijke bevoegdheid tot ontbinding of vernietiging wegens een onjuiste voorstelling van zaken. Ook het beroep op artikel 6:236 onder c BW gaat niet op, nu artikel 6.4.1 van de Overeenkomst Dexia Aanbod de eventuele rechten van eisers tot opschorting niet uitsluit of beperkt. In gelijke zin moet geoordeeld worden over het beroep van eisers op artikel 6:237 onder c BW, omdat artikel 6.4.1 van de Overeenkomst Dexia Aanbod de verplichtingen van Dexia geenszins wezenlijk beperkt. Tenslotte kan evenmin slagen de stelling van eisers dat artikel 6.4.1 van de Overeenkomst Dexia Aanbod onredelijk bezwarend is omdat daarmee eisers de mogelijkheid ontnomen zou worden een beroep te doen op een verstoring in de waardeverhouding tussen de wederzijdse prestaties. Klaarblijkelijk doelen eisers daarbij op de mogelijkheid dat als tezijnertijd in procedures over de effectenlease-overeenkomsten met Dexia in rechte definitief geoordeeld wordt, zij dan, afhankelijk van de uitkomst, achteraf beschouwd de Overeenkomst Dexia Aanbod mogelijk niet zouden hebben gewild als zij die uitkomst eertijds zouden hebben geweten. Dat is echter een te voorziene mogelijke consequentie van de Overeenkomst Dexia Aanbod en geenszins onredelijk. Voor het overige hebben eisers geen feiten of omstandigheden gesteld waaruit volgt dat artikel 6.4.1 van de Overeenkomst Dexia Aanbod als onredelijk bezwarend moet worden aangemerkt.
7. Uit hetgeen hiervoor is overwogen, vloeit voort dat het gevorderde dient te worden afgewezen. eisers zullen, als de in het ongelijk gestelde partijen, worden veroordeeld in de kosten van het geding.
BESLISSING
De rechtbank:
- wijst het gevorderde af;
- veroordeelt eisers in de kosten van het geding, tot deze uitspraak aan de zijde van Dexia begroot op € 904,00 aan salaris procureur en € 241,00 aan verschotten;
- verklaart deze kostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.
Gewezen door mr. A.A.E. Dorsman, voorzitter, en mrs. J.R. Branbergen en S.P. Pompe, rechters, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van 12 juli 2006, in tegenwoordigheid van de griffier.