Uitspraak
H.04.1888 / 291299
(AV)
9 februari 2005
RECHTBANK IN HET ARRONDISSEMENT AMSTERDAM
EERSTE ENKELVOUDIGE CIVIELE KAMER
VONNIS
i n d e z a a k v a n :
[eiser]
wonende te [woonplaats],
e i s e r bij dagvaarding van 12 mei 2004,
procureur mr. J.F. van Baarsen,
t e g e n :
de rechtspersoonlijkheid bezittende vereniging VERENIGING TROS,
gevestigd te Hilversum,
g e d a a g d e,
procureur mr. R.S. Le Poole.
Partijen worden hierna [eiser] en de Tros genoemd.
VERLOOP VAN DE PROCEDURE
De rechtbank is uitgegaan van de volgende processtukken en/of proceshandelingen:
- dagvaarding,
- akte overlegging producties van 2 juni 2004 van [eiser],
- akte van depot van 23 augustus 2004 van de Tros, waarbij twee videobanden van de uit-zending van Radar van maandag 8 maart 2004 zijn gedeponeerd,
- conclusie van antwoord, met bewijsstukken,
- ambtshalve gewezen tussenvonnis van 8 september 2004, waarbij een comparitie van par-tijen is gelast,
- proces-verbaal van comparitie van partijen van 7 december 2004 met de daarin vermelde stukken,
- het vragen van vonnis.
GRONDEN VAN DE BESLISSING
1. Als enerzijds gesteld en anderzijds erkend dan wel niet of niet voldoende weersproken, alsmede op grond van de in zoverre niet betwiste inhoud van de overgelegde bewijs-stukken, staat in deze zaak het volgende vast:
a. [eiser] is de bedenker en producent van de BioStabil 2000 (hierna: BioStabil). De BioStabil is een ketting met hanger. Volgens [eiser] heeft de BioStabil genezende werking. De BioStabil wordt -onder andere- te koop aangeboden door middel van re-clamespotjes uitgezonden in het televisieprogramma Tel Sell, waarin [eiser] ook optreedt.
b. Radar is een televisieprogramma dat sinds 1995 wekelijks wordt uitgezonden onder verantwoordelijkheid van de Tros en dat zich richt op het informeren, voorlichten en beschermen van consumenten omtrent op de markt zijnde producten.
c. In de uitzending van maandag 8 maart 2004 heeft Radar, welk programma werd ge-presenteerd door Antoinette Hertsenberg (hierna: Hertsenberg), in een 17 minuten du-rend programmaonderdeel aandacht besteed aan de BioStabil. In de uitzending is de mening van de volgende deskundigen over verschillende aspecten van de BioStabil weergegeven: neuroloog dr. B.M.J. Uitdehaag verbonden aan het VU-ziekenhuis te Amsterdam, prof. F.J. van Steenwijk van de Rijksuniversiteit Groningen, juwelier B. ten Brink, prof. dr. J. Schoonman van de Technische Universiteit Delft en dr. ir. M.T.C. de Loos van de Technische Universiteit Delft.
d. Voorafgaand aan voornoemde uitzending heeft een filmploeg van Radar op 3 maart 2004 een bezoek gebracht aan het kantoor van [eiser] te Godlinze, alwaar [eiser] is geïnterviewd en filmopnamen zijn gemaakt.
2. [eiser] vordert bij vonnis, uitvoerbaar bij voorraad, te verklaren voor recht dat de Tros aansprakelijk is voor de schade, welke [eiser] zowel materieel als immaterieel heeft geleden door de onzorgvuldige en daardoor onrechtmatige wijze waarop de Tros het programma Radar van 8 maart 2004 heeft gepresenteerd dan wel heeft doen pre-senteren, welke schade dient te worden opgemaakt bij staat en te vereffenen volgens de wet. Voorts vordert [eiser] de Tros te veroordelen tot openbaarmaking van een rectificatie op een door de rechtbank aan te geven wijze, met veroordeling van de Tros in de kosten van het geding.
3. [eiser] stelt daartoe dat in de uitzending van Radar van 8 maart 2004 met de gestel-de vragen en gegeven antwoorden alsmede met de gemaakte filmopnamen zodanig is gemanipuleerd, dat de kijkers een volstrekt onjuist beeld gekregen hebben van zowel de persoon van [eiser] als van de BioStabil. De uitzending had de strekking om [eiser] te beschadigen en om kijkers te bewegen geen aankopen te doen bij Santa-nera door hem voor te stellen als een louche en gewetenloze zakenman. Met de uitla-tingen over [eiser] en de BioStabil heeft de Tros zowel door de inhoud van die uit-latingen als door de wijze van presentatie onrechtmatig gehandeld, aldus [eiser]. De verschillende door [eiser] aangevoerde fragmenten van de uitzending, waarmee hij zijn vordering onderbouwt, zullen hierna aan de orde komen. [eiser] stelt schade te hebben geleden door de onrechtmatige uitzending van de Tros, welke schade eruit bestaat dat sinds de uitzending van 8 maart 2004 praktisch geen BioStabil meer is ver-kocht.
4. De Tros heeft een en ander gemotiveerd betwist. Aanleiding voor het item over de BioStabil in de uitzending van Radar vormde onder andere de hoge frequentie van de reclamespotjes voor de BioStabil. De Tros voert aan dat de uitzending op een zorgvul-dige wijze tot stand is gekomen. Er is uitgebreid onderzoek gedaan, er zijn onafhanke-lijke deskundigen geraadpleegd en er is uitgebreid wederhoor toegepast. De Tros stelt dat de uitzending over de BioStabil niet onjuist was of door onvolledigheid mislei-dend. De Tros heeft zich evenmin onnodig grievend over [eiser] of over de BioSta-bil uitgelaten. Het verweer van de Tros ten aanzien van de verschillende door [eiser] aangevoerde fragmenten zal, voorzover van belang, hierna aan de orde komen. Ten-slotte beroept de Tros zich op vrijheid van meningsuiting en betwist zij dat [eiser] schade heeft geleden als gevolg van de uitzending.
5. De rechtbank stelt voorop dat bij het beantwoorden van de vraag of de uitzending van Radar al dan niet onrechtmatig is jegens [eiser] het belang van de uitingsvrijheid van de Tros dient te worden afgewogen tegen het belang van [eiser] bij bescher-ming van een ongestoorde bedrijfsvoering en het belang gevrijwaard te blijven van aantasting van zijn eer en goede naam. De omstandigheid dat de Tros de onderhavige uitingen deed in een informatief en kritische consumentenprogramma speelt bij deze belangenafweging in zoverre een rol dat de Tros in dat kader de ruimte toekomt op een kritische wijze naar het door [eiser] op de markt gebrachte product te kijken. Van de samenstellers van een dergelijk kritisch consumentenprogramma mag echter wel worden verwacht dat zij een grote mate van zorgvuldigheid betrachten, waarbij dient te worden gewaakt tegen nodeloos grievende uitlatingen, verdraaiing van de feiten, ongefundeerde verdachtmakingen of een schending van het recht op wederhoor. Aan-gezien [eiser] verschillende fragmenten heeft aangevoerd ter ondersteuning van zijn vordering, zal in het licht van voorgaand toetsingskader per fragment worden be-oordeeld of van onrechtmatigheid sprake is.
6. [eiser] heeft aangevoerd dat de presentatrice van Radar, mevrouw Hertsenberg, in de gewraakte uitzending van haar vooringenomenheid blijk heeft gegeven met de vol-gende aankondiging:
“De BioStabil 2000, de ontbrekende schakel in de geneeskunde. Zo prijst Bruno San-tanera op zijn site en de televisie spot, die soms op verschillende zenders gelijktijdig wordt uitgezonden.”
Volgens [eiser] was het Radar ten tijde van de uitzending bekend dat het niet San-tanera, maar Tel Sell is, die de TV-spotjes uitzendt en dat het Tel Sell is die de Bio-Stabil in eigen beheer verkoopt en levert na deze tegen inkoopprijs bij [eiser] te hebben gekocht.
7. De Tros betwist dat uit het hiervoor geciteerde fragment van de uitzending enige ne-gatieve vooringenomenheid blijkt.
8. Met de Tros is de rechtbank van oordeel dat van negatieve vooringenomenheid uit de hiervoor onder rechtsoverweging 6 geciteerde opmerking niet blijkt. Bovendien is niet betwist dat voormeld citaat juist is; [eiser] heeft in het reclamespotje de BioStabil aangeprijsd als de ontbrekende schakel in de geneeskunde en de televisiespot wordt soms op verschillende zenders tegelijk uitgezonden, terwijl gesteld noch gebleken is dat sprake is van een onjuiste weergave van de site van [eiser]. De omstandigheid dat Tel Sell de reclamespot uitzendt en in eigen beheer de BioStabil verkoopt maakt het voorgaande niet anders. Het is [eiser] die in de reclamespot optreedt en de Bio-Stabil aanprijst. Op zichzelf beschouwd is voornoemd citaat niet onrechtmatig, zodat de uitzending daarvan door de Tros evenmin onrechtmatig geacht kan worden.
9. [eiser] heeft voorts betoogd dat hij in de uitzending ten onrechte in een kwaad dag-licht wordt gesteld door de volgende uitlating:
“Er worden duizenden hangertjes per maand gekocht voor € 120,- per stuk. Reken maar uit.”
De zin “reken maar uit” heeft volgens [eiser] slechts de bedoeling gehad om San-tanera aan het kijkende publiek voor te stellen als een louche en gewetenloze zaken-man, die misbruik maakt van de zieke medemens en die zich via hen verrijkt.
10. De Tros stelt zich op het standpunt dat zij met de opmerking omtrent het aantal ver-kochte exemplaren en de verkoopprijs van de BioStabil heeft willen aangeven dat er een ruime marge wordt behaald met de verkoop van de BioStabil. De juwelier B. Brink heeft de BioStabil onderzocht en de kostprijs bedraagt volgens Brink € 40,=. De Tros betwist dat zij met die opmerking heeft gesuggereerd of beweerd dat [eiser] een “louche en gewetenloze zakenman” is, die “misbruik maakt van de zieke mede-mens en zich via hen verrijkt”. Dergelijke kwalificaties zijn in de uitzending niet ge-bruikt, aldus steeds de Tros.
11. De rechtbank is van oordeel dat de zin “reken maar uit” niet dusdanig grievend is te noemen dat hierin een onrechtmatige daad jegens [eiser] besloten ligt. Evenmin kan de uit het onder rechtsoverweging 9 vermelde citaat de conclusie worden getrok-ken dat [eiser] wordt afgeschilderd als een louche en gewetenloze zakenman. Van een onrechtmatige uitlating is dan ook geen sprake.
12. [eiser] heeft aangevoerd dat het beeld van de zichzelf verrijkende zakenman wordt versterkt door de volgende opmerking in het bewuste programma:
“Radar ging op zoek naar de uitvinder en maker van de BioStabil, Bruno [eiser], een Italiaan, die, anders dan het spotje doet vermoeden, gewoon in Nederland woont en wel in het aller noordelijkste puntje van Groningen. In het dorpje Godlinze vinden wij naast een kerk en een paar huizen een imperium van de zelfverklaarde mineraal-therapeut. Een imposante beeldentuin, Italiaans restaurant en een groot kantoorpand van waaruit [eiser] zijn geneeskrachtige producten verkoopt.”
[eiser] voert aan dat hij sinds 1970 in Godlinze woont, alwaar ook zijn meerderja-rige dochter en meerderjarige zoons woonachtig zijn. Niet [eiser], maar zijn zoon Roberto is eigenaar van de beeldentuin en het restaurant. In het door Hertsenberg ge-noemde “groot kantoorpand” is een keuken- en marmercentrum gevestigd van de zoons van [eiser], Oreste en Renato. Santanero heeft het pand in Godlinze voor slechts een beperkt deel in gebruik als praktijkruimte en in de ondernemingen van zijn zoons heeft hij geen belang. Desalniettemin wordt [eiser] afgeschilderd als een multimiljonair, eigenaar van genoemd “imperium”.
13. De Tros betwist dat zij een beeld van verrijking heeft geschetst. De Tros heeft slechts haar verbazing geuit over de aangetroffen woonomgeving van [eiser], in het bij-zonder over het feit dat het hier het noordelijkste puntje van Groningen betreft. Voorts wijst de Tros op een artikel in de Volkskrant van 2 juni 2004 waarin de leefomgeving van [eiser] ook wordt beschreven.
14. De rechtbank is van oordeel dat de opmerkingen die zijn gemaakt in het programma Radar ten aanzien van de woon-/werkomgeving van [eiser] niet als onrechtmatig te bestempelen zijn. De omschrijving van de woon-/werkomgeving van [eiser] is cor-rect. Dat [eiser] niet het gehele pand met toebehoren in gebruik dan wel eigendom heeft, maar een en ander door zijn kinderen wordt gebruikt, maakt niet dat sprake is van een onjuiste en onrechtmatige opmerking zijdens Radar. Het beeld dat is geschetst van het “imperium” van [eiser] heeft niet de negatieve teneur die [eiser] daarin ziet. Dat [eiser] werkt vanuit een imposante kantoorruimte wordt door hem niet betwist. Bovendien valt niet in te zien welke schade [eiser] door voornoemde op-merking lijdt, zodat het in rechtsoverweging 12 vermelde citaat op zichzelf beschouwd niet tot onrechtmatigheid van de uitzending kan leiden.
15. [eiser] heeft voorts betoogd dat de presentatrice van Radar bij het kijkende publiek de indruk heeft willen wekken dat [eiser] is te beschouwen als een oplichter door de opmerking:
“zijn werkruimte is imposant. Overal liggen enveloppen, waarvan overigens de meeste leeg blijken te zijn”.
Het was de Tros echter bekend, aldus [eiser], dat de betreffende bedankbrieven wa-ren opgeborgen in opbergmappen.
16. De Tros betwist de indruk te hebben willen wekken dat [eiser] te beschouwen is als een oplichter. De opmerking over de lege enveloppen is volgens de Tros een uiting van feitelijk aard, waarvan de juistheid door [eiser] ook niet wordt betwist. Het be-staan van de brieven is in de uitzending bovendien niet ontkend. Er zijn handgeschre-ven brieven in beeld gebracht.
17. De rechtbank is van oordeel dat de opmerking met betrekking tot de lege enveloppen niet tot onrechtmatigheid van de uitzending van Radar kan leiden. Zoals de Tros te-recht heeft betoogd is de hiervoor onder rechtsoverweging 15 geciteerde uitlating er één van feitelijke aard, waarvan de juistheid door [eiser] in de uitzending met zo-veel woorden is erkend en in de onderhavige procedure niet is betwist. Bovendien dient de opmerking te worden gezien in de context van het daaraan voorafgaande fragment waarin [eiser] zelf heeft gezegd dat de aangetroffen enveloppen niet al-lemaal leeg zijn. Blijkens het transcript van de uitzending is het volgende gezegd:
“presentatrice: We betreden het mekka van [eiser] en staan plotseling in een tot kathedraal omgetoverd bedrijfspand. Het eerste wat opvalt zijn de bergen brieven.
[eiser]: Welkom in mijn praktijk!
verslaggever: Wat zien we hier allemaal liggen?
[eiser]: Dit is de post die in de loop van de jaren...
verslaggever: Brieven.
[eiser]: Natuurlijk, het zijn niet alleen lege enveloppen.
verslaggever: Bedankbrieven...
[eiser]: Nee niet allemaal. Dit zijn de aanvragen geweest.
verslaggever: Aanvragen voor wat?
[eiser]: Voor de BioStabil, voor mijn praktijk. Dat zijn bedankbrieven (...)”
Aldus kan [eiser] zich er thans niet met vrucht op beroepen dat in de uitzending wordt geconstateerd dat de meeste enveloppen leeg zijn.
18. Vervolgens, aldus [eiser], is het beeld van [eiser] als oplichter verder geaccen-tueerd door de volgende opmerking van de presentatrice van Radar:
“Geen medicus dus, maar toch de slimme zakenman, die dankzij de spotjes op tv maandelijks vele duizenden mensen een oplossing voor hun medische problemen voor-spiegelt. Kwalijke volksverlakkerij of zou de BioStabil echt brengen, wat er wordt be-loofd? Volgens de reclame zou de ketting dankzij de magnetische kracht het lichaam kunnen ontladen van een teveel aan positieve of negatieve spanning. We laten de spot zien aan neuroloog dr. B.J.M. Uitdehaag van het VU Ziekenhuis in Amsterdam?”.
Waarna volgens [eiser] een suggestieve vraag is voorgelegd aan neuroloog Uitde-haag nu die vraag en zijn antwoord in de uitzending als volgt worden weergegeven:
vraag:
“als u dat nu hoort, positieve spanning veroorzaakt dit, negatieve spanning veroor-zaakt dat, is dat klinkklare onzin voor u als neuroloog?”
antwoord:
“Ik geloof het niet, ik geloof het niet. Ik heb tot nu toe, zeg maar in de literatuur nooit bewijzen gevonden voor het feit, dat er een heel direct verband is tussen die positieve spanning en een bepaalde aandoening en een negatieve spanning iets heel anders zou geven. Nee direct verband tussen deze neurologische ziekten en dat biomagnetisme zie ik niet.”
Aldus geeft de neuroloog, volgens [eiser], geen bevestigend antwoord op de sug-gestieve vraag van Radar of sprake is van klinkklare onzin. Volgens [eiser] is het door de neuroloog gegeven antwoord dat hij in de literatuur nooit bewijzen heeft ge-vonden voor het feit dat er een direct verband bestaat, het gebruikelijke antwoord van een reguliere “zenuwarts”.
19. De Tros betwist dat zij door middel van het hiervoor geciteerde fragment van [eiser] een beeld van oplichter heeft geschetst, laat staan een dergelijk beeld heeft versterkt. De mededelingen van de Tros zijn van omschrijvende en niet grievende aard en deels in de vragende vorm. Het is een niet onbelangrijk feit dat [eiser] geen medicus is. Daarnaast gebruikt de presentatrice een positieve uiting dat het hier een slimme za-kenman betreft. De vraag is vanzelfsprekend, aldus de Tros of [eiser]’s product ook werkt. De presentatrice heeft gekozen voor de twee uitersten bij het stellen van de vraag of sprake is van kwalijke volksverlakkerij. [eiser] claimt dat de BioStabil een wondermiddel is, hetgeen de presentatrice heeft afgezet tegen een vergelijkbaar sterke uiting aan de andere kant van het spectrum. Een dergelijke uiting past in de lijn en toonzetting van een kritisch consumentenprogramma, aldus nog steeds de Tros. In de aan neuroloog Uitdehaag gestelde vraag stelt de Tros bewust de tevens door [eiser] aanwezig geachte scepsis in de vraag te hebben weergegeven om een zo helder moge-lijk antwoord te krijgen.
20. De rechtbank is van oordeel dat gelet op de doelstelling van het programma Radar, een kritisch consumentenprogramma dat beoogt consumenten te informeren en voor te lichten omtrent op de markt zijnde producten, het niet zonder meer onrechtmatig is in-dien in sterke bewoordingen wordt aangekondigd dat nader naar het product zal wor-den gekeken. Aldus is op zichzelf beschouwd het fragment van de uitzending van Ra-dar zoals hiervoor onder rechtsoverweging 18 geciteerd niet onrechtmatig. Om dezelf-de reden acht de rechtbank evenmin de vraagstelling aan neuroloog Uitdehaag on-rechtmatig.
21. [eiser] stelt dat de presentatrice van Radar vervolgens de mededeling van [eiser] dat het een kwestie van natuurkunde is, in het belachelijke heeft getrokken door te doen alsof [eiser] zijn kennis ontleend heeft aan de Spectrum Atlas van het mense-lijk lichaam en een vergeeld oud boekje over magnetisme en de spelletjes die men met magneten kan doen. Er zijn bewust en opzettelijk geen beelden vertoond van de andere zeven boeken die [eiser] ten tijde van de opnamen in Godlinze heeft laten zien, al-dus steeds [eiser].
22. De Tros stelt dat [eiser] is gevraagd wat zijn standaardwerk was, waarop [eiser] de Spectrum Atlas heeft laten zien, zodat de Tros slechts het eigen antwoord van San-tanera heeft weergegeven. De Tros betwist dat bewust en opzettelijk de andere zeven boeken niet zijn getoond. De Tros voert aan dat in de uitzending aandacht is besteed aan door [eiser] getoonde boeken. Van de Tros kan niet verlangd worden om in de uitzending aandacht te besteden aan zeven boeken, aldus steeds de Tros.
23. De rechtbank overweegt als volgt. Blijkens het transcript van de uitzending van Radar is over voorgaande kwestie het volgende gezegd in de uitzending:
“presentatrice: We vragen [eiser] naar zijn bewijzen die hij claimt te hebben. Want wat natuurkundig is, is dus ook aantoonbaar. Hij komt op de proppen met een aantal boeken. Zijn standaardwerk blijkt de “Spectrum Atlas van het menselijk li-chaam” en ook een vergeeld oud boekje over magnetisme en de spelletjes die men met magneten kan doen.
[eiser]: Die heb ik toen van mijn kinderen gestolen. Magnetisme en electrostati-ca.”
[eiser] heeft niet betwist dat hij de Spectrum Atlas van het menselijk lichaam als standaardwerk heeft getoond aan de redactie van Radar. Van een onjuiste mededeling is in zoverre dus geen sprake. De omstandigheid dat niet alle zeven door [eiser] getoonde boeken in de uitzending zijn behandeld, maakt niet dat van onrechtmatigheid aan de zijde van de Tros sprake is. Blijkens voormeld citaat is in de uitzending gezegd dat [eiser] zijn stellingen onderbouwd met “een aantal” boeken, hetgeen gelet op het betoog van [eiser] dat hij zeven boeken heeft laten zien een correcte medede-ling is. [eiser] heeft voorts onvoldoende aannemelijk gemaakt dat de Tros bewust de andere door [eiser] getoonde boeken heeft verzwegen. Overigens staat het de Tros vrij om ten behoeve van een uitzending van 17 minuten uit de door haar ge-maakte opnamen die delen te laten zien die haar geraden voorkomen. Een dergelijke handelwijze is slechts onrechtmatig te achten indien daarin een verdraaiing van de feiten besloten zou liggen. Daarvan is de rechtbank in het onderhavige geval niet ge-bleken, zodat de rechtbank van oordeel is dat van onrechtmatigheid met betrekking tot hetgeen [eiser] heeft aangevoerd onder rechtsoverweging 21 geen sprake is.
24. [eiser] voert verder aan dat Radar een oordeel heeft gevraagd aan de hoogleraar dr. F.J. van Steenwijk van de Rijksuniversiteit Groningen, die in de uitzending onder meer zegt:
“We zien bijvoorbeeld dat er sprake is van een positieve of negatieve lading, die men zou krijgen, wanneer men bijvoorbeeld gestresst of neerslachtig is en ik denk, dat je een positieve of negatieve lading, als die er zou zijn, dat je die zeker niet weg krijgt door het omhangen van een hangertje. Je kunt dan waarschijnlijk beter gaan wande-len of gaan zwemmen of op een andere manier met contact op de aarde zijn en zo’n magnetische hanger zal daar weinig effect op hebben”.
Volgens [eiser] verwart voornoemde hoogleraar oorzaak en gevolg door te zeggen:
“Wij zien bijvoorbeeld dat er sprake is van een positieve of negatieve lading, die men zou krijgen, wanneer men bijvoorbeeld gestresst is of neerslachtig.”
[eiser] stelt in zijn brochure juist het tegenovergestelde te beweren namelijk:
“statische electriciteit is een electro-magnetisch veld dat door onze moderne bescha-ving wordt geproduceerd en door ons lichaam wordt geabsorbeerd, maar zonder hulp niet weg kan. (...) dit electro-magnetisch veld veroorzaakt spanning, die zich verschil-lend per individu op zwakkere of kwetsbare plekken in het lichaam lokaliseert en daar pijnen veroorzaakt.”
De door Radar geïnterviewde hoogleraar erkent volgens [eiser] impliciet dat er sprake is van een zekere elektrische lading door te stellen:
“Je kunt dan waarschijnlijk beter gaan wandelen of gaan zwemmen of op een andere manier met contact op aarde zijn”.
Volgens [eiser] heeft voornoemde hoogleraar daarin alleen gelijk indien bij het wandelen gedoeld wordt op blootsvoets wandelen. Volgens [eiser] vindt afvoer via geleiding bij de meeste mensen niet of onvoldoende plaats omdat zij niet dagelijks de gelegenheid hebben om te baden of ongeschoeid te wandelen. Volgens [eiser] denkt voornoemde hoogleraar derhalve ten onrechte dat [eiser] zich vergist, het-geen volgens [eiser] ook niet meer is dan een vermoeden en volstrekt niet overeen-stemt met de daarop volgende conclusie van de presentatrice, die in de bewuste uit-zending zegt:
“de reguliere wetenschap is er heel duidelijk over. De beloftes van Bruno [eiser] en zijn BioStabil zijn onzinnig en kloppen niet. Volgens neuroloog Uitdehaag profi-teert de Italiaan zelfs van andermans ellende.”
Voornoemde conclusie is volgens [eiser] slechts gebaseerd op het feit dat in de literatuur nooit bewijs is gevonden van een verband tussen spanning en een aandoe-ning, hetgeen niet wil zeggen, dat zo’n verband er niet is. Voorts heeft neuroloog Uit-dehaag voornoemde conclusie volgens [eiser] getrokken zonder zich verdiept te hebben in de bestaande literatuur omtrent de invloed van magnetische velden op het menselijk lichaam en zonder kennis te hebben genomen van de talrijke dankbetuigin-gen van degenen die de BioStabil hebben aangeschaft en daarbij baat hebben gevon-den.
25. De Tros wijst er ten eerste op dat de uitlatingen van prof. dr. van Steenwijk beschouwd dienen te worden als de mening van een bron, die de Tros zich niet eigen heeft ge-maakt. Voorts betwist de Tros dat de mening van prof. dr. Van Steenwijk onjuist zou zijn. Het staat Van Steenwijk, aldus de Tros, vrij als deskundige op het gebied van magnetisme zijn mening te uiten zoals hij in de uitzending heeft gedaan. Vervolgens verbindt de presentatrice een conclusie aan hetgeen Van Steenwijk heeft gezegd. San-tanera heeft in de uitzending de gelegenheid gekregen zich te verweren tegen deze ui-ting, hetgeen hij heeft gedaan. Volgens [eiser] impliceert het feit, dat er nog nooit bewijs voor zijn stelling is gevonden, niet dat er geen verband is. De Tros wijst erop dat op grond van artikel 6:195 van het Burgerlijk Wetboek de bewijslast terzake van de in de reclame gedane uitingen over de BioStabil bij [eiser] ligt, welk bewijs hij volgens de Tros niet heeft geleverd. Voorts staat het een neuroloog vrij vanuit zijn ex-pertise het oneens te zijn met de uitingen van [eiser], aldus steeds de Tros.
26. De rechtbank ziet in de hiervoor onder rechtsoverweging 24 geciteerde fragmenten geen onrechtmatige uitlatingen zijdens de Tros. De Tros heeft Van Steenwijk, gespeci-aliseerd in magnetisme en als hoogleraar verbonden aan de Rijksuniversiteit Gronin-gen, als deskundige gevraagd zijn mening te geven over de BioStabil, hetgeen Van Steenwijk vervolgens vanuit zijn expertise heeft gedaan. Dat [eiser] het niet eens is met de bevindingen van Van Steenwijk en de daaraan door hem verbonden conclusies maakt nog niet dat van een onrechtmatige uiting aan de zijde van de Tros sprake is. Evenmin is de vervolgens door de presentatrice aan de bevindingen van Van Steen-wijk verbonden conclusie dat de beloftes van [eiser] onzinnig zijn en niet kloppen, onrechtmatig te noemen. Die conclusie is gebaseerd op de bevindingen van Van Steenwijk, welke bevindingen inhoudelijk niet worden weersproken door [eiser]. Evenmin is de daarop volgende opmerking van de presentatrice die zegt: “Volgens neuroloog Uitdehaag profiteert de Italiaan zelfs van andermans ellende” onrechtmatig te oordelen. Immers Uitdehaag zegt letterlijk naar aanleiding van de vraag van de pre-sentatrice of hier veel wordt beloofd aan wanhopige mensen:
“Ja, er wordt zelfs geschreven dat er een veel belovende wereld open gaat voor de gehele wanhopende mensheid. Dat geeft al aan dat mensen, dat zij zich richten op die wanhoop en dat zij ze veel beloven en dat is echt een probleem.” Aldus heeft de pre-sentatrice in de uitzending slechts hetgeen Uitdehaag heeft gezegd in andere woorden herhaald. Daarin ligt naar het oordeel van de rechtbank geen onrechtmatige daad be-sloten.
27. [eiser] wijst erop dat hij vervolgens door de presentatrice van Radar geconfronteerd is met de volgende opmerking:
“Er wordt u verweten, dat u sociaal zwakke mensen, wanhopige mensen een soort worst voor de neus houdt, die wetenschappelijk niet werkt.”
[eiser] stelt dat hij op dat moment voor het eerst van zijn leven werd geconfron-teerd met de beschuldiging dat hij sociaal zwakke en wanhopige mensen een worst voor de neus houdt welk verwijt gemaakt zou zijn door wetenschappers, die [eiser] nooit ontmoet of gesproken heeft. Echter uit niets blijkt dat dr. Uitdehaag of dr. Van Steenwijk gesproken hebben over sociaal zwakke mensen. Bovendien zou dit beteke-nen dat indien zij dat wel zouden hebben gedaan zij al degenen die tot 8 maart 2000 de BioStabil hebben aangeschaft, betiteld zouden hebben als sociaal zwak.
Alleen dr. Uitdehaag heeft in de uitzending gezegd:
“mijn gevoel is een beetje onprettig, omdat als je je gaat richten op mensen, die wan-hopig zijn, je kwetsbare mensen treft, waarvoor geen goede oplossingen zijn en als je die mensen veel gaat beloven, ja dan ga je over de schreef.”
[eiser] stelt zich niet te richten op mensen die opgegeven zijn, maar op mensen die geen baat vinden of gevonden hebben bij een reguliere medische behandeling en om die reden een alternatief zoeken, hetgeen niet hoeft te impliceren dat die mensen wan-hopig en kwetsbaar zijn. [eiser] stelt evenmin als een reguliere medicus dat doet, genezing te beloven, maar slechts een mogelijke oplossing voor de genezing van een kwaal aan de hand te doen, zodat de opmerking van de presentatrice van Radar dat [eiser] veel belooft aan wanhopige mensen als smadelijk en onnodig grievend is te beschouwen. [eiser] wijst er nog op dat het niet kunnen bewijzen van een verband niet betekent dat zo’n verband er ook niet is of dat bewijs niet alsnog in de toekomst geleverd zou kunnen worden. Het vermoeden van dr. Van Steenwijk dat de magneti-sche hanger niet werkt om het lichaam in balans te brengen is evenmin wetenschappe-lijk gefundeerd, aldus steeds [eiser].
28. De Tros voert aan zich bij de mededeling dat [eiser] sociaal zwakke mensen een worst voorhoudt te hebben gebaseerd op de folder van [eiser] waarin is te lezen:
“Er gaat een veelbelovende wereld open voor de gehele wanhopende en pijnlijdende mensheid door de eenvoudige toepassing van magnetische velden.”.
29. De rechtbank ziet in het fragment zoals geciteerd in rechtsoverweging 27 -wat er ver-der ook zij van eventueel wetenschappelijk bewijs- geen onrechtmatige daad. De pre-sentatrice heeft [eiser] een stelling voorgelegd waarop hij mocht reageren. In te-genstelling tot hetgeen [eiser] betoogt acht de rechtbank zulks niet smadelijk en onnodig grievend.
30. [eiser] wijst op de volgende, volgens hem suggestieve opmerking, die is gemaakt ten aanzien van de waarde van de BioStabil:
“een zilveren hanger met een waarde van € 40,-. Toch wordt de BioStabil verkocht voor het drievoudige € 119,-. We worden dan ook steeds nieuwsgieriger naar de mag-netische inhoud van het hangertje.”
De presentatrice heeft, aldus [eiser], bij voornoemde opmerking opzettelijk ver-zuimd te vermelden dat de kosten van de inhoud van het medaillon, zijnde de magneet niet zijn begrepen in het bedrag van € 40,=, en evenmin de kosten van Tel Sell, waar-onder de uitzendkosten van de TV-spots en salariskosten van personeel, die wel in de verkoopprijs van € 119,= zijn inbegrepen.
31. De Tros voert aan dat [eiser] niet duidelijk maakt welke suggestie gewekt zou wor-den door de opmerking omtrent de kost- en verkoopprijs van de BioStabil. Voorts is de Tros van mening dat zij zich hardop mag afvragen hoe het grote verschil tussen de re-ële waarde en verkoopprijs wordt verklaard. Voorts betwist de Tros dat zij opzettelijk heeft verzuimd de kosten van de magneet en de kosten van Tel Sell te noemen, bij het afzetten van de kostprijs tegen de verkoopprijs. In de uitzending zijn de kosten voor het vervaardigen van de ketting genoemd (ad € 40,=) alsmede de waarde van de mag-neet (een paar euro’s). Eventuele kosten voor Tel Sell zijn volgens de Tros niet rele-vant voor de consument die de kostprijs van de hanger bij benadering wil weten.
32. De rechtbank acht het fragment in de uitzending omtrent de kost- en verkoopprijs van de BioStabil rechtmatig. Een consumentenprogramma als het onderhavige dat zich richt op het informeren en voorlichten van consumenten is bij uitstek het medium dat verschil tussen kost- en verkoopprijs onderzoekt en ter discussie stelt. Bovendien is in de uitzending blijkens het transcript daarvan ook aan de orde geweest dat de magneet volgens dr. Ir. M.T.C. de Loos een paar euro waard is. Dat de Tros eventuele kosten van Tel Sell daarbij buiten beschouwing heeft gelaten, acht de rechtbank vallen onder haar redactionele vrijheid, met name ook nu gesteld noch gebleken is dat de kosten zodanig zijn dat de strekking van deze opmerking daarmee verloren zou gaan.
33. Ten aanzien van de magnetische kracht van de hanger merkt [eiser] allereerst op dat de 24.000 Gauss die in de brochure van de BioStabil staat vermeld, een drukfout betreft, die in de brochure direct wordt gevolgd door de juiste toevoeging:
“Aan de ene kant van de BioStabil bevindt zich een positieve lading (aangeduid met een + en Yang) van 12.000 Gauss, aan de andere kant een negatieve lading (aange-duid met een - en Yin) van dezelfde sterkte”. Volgens [eiser] kan een ieder uit de hiervoor vermelde toevoeging zelf afleiden dat de vermelding van 24.000 Gauss een drukfout moet zijn, omdat het een feit van algemene bekendheid is dat positieve en negatieve krachten niet bij elkaar opgeteld kunnen worden.
In de uitzending van Radar merkt de presentatrice vervolgens op dat de meter van de TU Delft een waarde van 1.200 Gauss zou hebben aangegeven. Volgens [eiser] is die waardemeting te verklaren door het feit dat de magneet in de BioStabil een BR (Residual induction) waarde heeft en een BS (Central surface) waarde. De BR-waarde van de magneet is 12.000 Gauss en de BS-waarde 1.200 Gauss. De Delftse weten-schapper heeft derhalve verzuimd de BR-waarde te meten, waardoor de onterechte in-druk is gewekt dat de in de brochure aangegeven waarde van 12.000 Gauss positief en negatief vals is, aldus steeds [eiser].
34. De Tros stelt dat het betoog van [eiser] niet opgaat, nu hij tot aan de uitzending van Radar heeft volgehouden dat de in de folder vermelde waarde van 24.000 Gauss cor-rect was. Voorts wijst de Tros erop dat [eiser] handelt in strijd met de IJkwet 1997 op grond waarvan de dwingend voorgeschreven meeteenheid voor magnetische induc-tie Tesla is en niet Gauss.
35. De rechtbank overweegt als volgt. Wat er ook zij van de correcte omschrijving dan wel waarde van de magnetische kracht van de BioStabil, hetgeen daaromtrent in de uitzending van Radar aan de orde is gesteld, is niet onrechtmatig te noemen. De Tros heeft een aantal deskundigen de inhoud van de BioStabil en diens magnetische kracht laten onderzoeken. Dat behoort bij uitstek bij een voorlichtend en informerend consu-mentenprogramma. Van een onjuiste mededeling zijdens Radar, dan wel een onrecht-matige verdraaiing van de feiten is geen sprake.
36. Ten aanzien van de samenstelling van de BioStabil voert [eiser] aan dat in de uit-zending van Radar het volgende is opgemerkt:
“Daarna komt het echte openen aan de beurt. We zijn razend nieuwsgierig naar de in-houd. In het Dagblad van het Noorden vertelt [eiser] dat er geen magneet in de hanger zit, maar dat de inhoud bestaat uit samengeperste aarde uit Zaïre. Met een mal wordt de rand van het hangertje weggedrukt met uiterste precisie om de bijzondere in-houd niet te beschadigen. Als de rand verdwenen is blijkt er een zwart voorwerp in te zitten. Na wat wikken kunnen de boven- en onderkant losgemaakt worden. Vervolgens werd het zwarte voorwerp uit de hanger gehaald en geanalyseerd met speciale rönt-genapparatuur. De uitkomst is ontluisterend. Waar Zaïreesche aarde werd beloofd is de inhoud van een heel andere samenstelling.”
[eiser] betwist ooit tegen het Dagblad van het Noorden te hebben gezegd dat er geen magneet in de hanger zit. Wel kan [eiser] hebben gezegd dat de magnetische kracht afkomstig is uit samengeperste aarde afkomstig uit Zaïre. Bovendien blijkt uit het onderzoek van de Delftse wetenschappers dat uitsluitend de verpakking is onder-zocht, maar niet de inhoud van de verpakking. De bevindingen van de TU Delft zijn gebaseerd op röntgenonderzoek zonder de inhoud van de BioStabil daadwerkelijk te onderzoeken, aldus steeds [eiser].
37. De Tros voert aan dat zij slechts een deel van het interview uit het Dagblad van het Noorden heeft herhaald, hetgeen volgens haar niet onrechtmatig is. In dat interview heeft [eiser] op de vraag “Zitten er echte magneten in de hanger?” geantwoord: “Nee, maar dat is geheim”. Voorts heeft de Tros de inhoud van de BioStabil wel de-gelijk onderzocht door middel van röntgen spectonometrie.
38. De rechtbank is van oordeel dat ook het in rechtsoverweging 36 geciteerde fragment niet tot onrechtmatigheid van de uitzending van Radar kan leiden. [eiser] erkent dat hij in het interview met het Dagblad van het Noorden gezegd kan hebben dat de mag-netische kracht afkomstig is uit samengeperste aarde uit Zaïre. Aldus is de mededeling van de Tros dat [eiser] gezegd zou hebben dat er Zaïrese aarde in de BioStabil zit, feitelijk juist. Voorts staat als onbetwist vast dat de Tros de inhoud van de BioStabil door middel van röntgenapparatuur heeft onderzocht, zodat de opmerking van Santa-nera dat de inhoud niet daadwerkelijk is onderzocht faalt. Het behoort tot de vrijheid van de Tros de methode van onderzoek te bepalen.
39. Voorts trekt [eiser] de verschillende door de deskundigen getrokken conclusies ten aanzien van de inhoud van de BioStabil in twijfel. De volgende opmerking die dr. ir. De Loos in de uitzending maakte is volgens [eiser] volstrekt onwetenschappelijk:
“in het materiaal komt ongeveer 25% neodymium voor. We zien heel veel ijzer en het lijkt of het een neodymium-ijzer-borium magneetje is.”.
De magneet is volgens de specificatie van de Chinese leverancier opgebouwd uit vijf elementen te weten: neodymium, dysprosium, boron, aluminium en iron. Neodymium, ook wel genaamd Rare Earth is een zeldzaam materiaal wat onder andere gevonden wordt in Zaïre (Afrika), en in China. Anders dan door de presentatrice in Radar wordt gesuggereerd wordt neodymium met de waarde zoals gebruikt in de magneet, niet ge-bruikt in luidsprekers, tv’s en magnetrons. Een gewone magneet heeft een kracht tus-sen de 100 en 1.500 Gauss. Hetgeen prof. Schoonman in de uitzending beweerde na-melijk:
“Wij hebben bij het openen van het doosje alleen deze zwart geverfde magneet gevon-den. Er is geen aarde aangetoond en er is een kleine hoeveelheid lijm gebruikt om dit vast te zetten in het doosje.” toont volgens [eiser] aan dat de inhoud van de mag-neet niet door hem is onderzocht en dat deze verklaring bewust door de Tros is mis-bruikt om aan te tonen dat [eiser] liegt, wanneer hij stelt dat neodymium bestaat uit aarde, welke afkomstig is uit Zaïre.
40. De Tros betwist dat de bevindingen van dr. ir. De Loos als volstrekt onwetenschappe-lijk te kwalificeren zijn. Dr. ir. De Loos heeft immers de drie hoofdelementen van de magneet aangegeven. De niet genoemde elementen zijn slechts in ondergeschikte mate aanwezig. De uitingen van dr. ir. De Loos zijn niet foutief, noch onwetenschappelijk. Voorts betwist de Tros dat zij een onjuiste conclusie heeft getrokken, door te stellen dat er geen aarde in de hanger zit. In de hanger bleek na het openmaken een magneet te zitten, aldus steeds de Tros.
41. De rechtbank is van oordeel dat hetgeen in de uitzending van Radar is gezegd over de inhoud van de BioStabil en de samenstelling van de magneet niet tot onrechtmatigheid van de uitzending van Radar kan leiden. De Tros heeft een aantal deskundigen de in-houd en samenstelling van de BioStabil laten onderzoeken en de meningen van de di-verse deskundigen uitgezonden. De wetenschappelijke conclusies zijn door [eiser] niet inhoudelijk door middel van wetenschappelijk onderbouwd tegenbewijs weerlegd, zodat van onjuiste mededeling dan wel verdraaiing van de feiten niet is gebleken.
42. Ten slotte heeft [eiser] bezwaar tegen de wijze waarop het programma is beëin-digd, namelijk met de volgende opmerking:
“Nee, nee, u bent overtuigd geraakt? Want dit was nog niet eens alles. Want de per-soon, die u ziet in de televisiespot, die zo enthousiast is over het gebruik van de Bio-Stabil blijkt bij ons bezoek in Godlinze rond te lopen. Het is de zoon van Bruno Santa-nera.” Het ontgaat [eiser] waarom zijn zoon niet in Godlinze zou mogen rondlopen en waarom zijn zoon niet enthousiast zou mogen zijn over het gebruik van de BioSta-bil.
43. De Tros voert aan niet verbaasd te zijn over de aanwezigheid van de zoon van Santa-nera in Godlinze, maar over het feit dat een van de personen uit de BioStabil reclame, de zoon van [eiser] blijkt te zijn. In de reclamespot wordt de indruk gewekt dat het om willekeurig gekozen enthousiaste gebruikers gaat.
44. Ook dit betoog van [eiser] treft geen doel. De mededeling van de Tros dat de zoon van [eiser] voorkomt in de televisiespot is inhoudelijk niet betwist en derhalve juist. Van een onrechtmatige uitlating is geen sprake.
45. Nu de rechtbank van oordeel is dat de afzonderlijke door [eiser] aangevoerde fragmenten niet tot onrechtmatigheid van de uitzending van Radar kunnen leiden, dient te worden onderzocht of de uitzending in zijn geheel beschouwd de rechtmatig-heidtoets kan weerstaan. De rechtbank is van oordeel dat zulks het geval is. Van no-deloos grievende uitlatingen, verdraaiing van de feiten of van ongefundeerde ver-dachtmakingen is de rechtbank noch bij de afzonderlijke fragmenten noch in onderlin-ge samenhang bezien, gebleken. Voorzover [eiser] heeft aangevoerd dat het begin-sel van hoor en wederhoor is geschonden omdat hij niet in de gelegenheid is gesteld te reageren op de afzonderlijke uitlatingen van dr. B.M.J. Uitdehaag, dr. F.J. van Steen-wijk,dr. ir. M.T.C. de Loos en prof. dr. J. Schoonman, anders dan door middel van de algemene stelling die hem in het in Godlinze opgenomen interview is voorgelegd zijn-de “Nou wordt er vanuit de wetenschap erg sceptisch gedaan over...”, kan ook dat hem niet baten. [eiser] is afdoende in de gelegenheid gesteld te reageren op de al-gemene stelling dat de medische wetenschap geen bewijzen aanwezig acht voor de door [eiser] gestelde werking van de BioStabil. Een en ander geldt te meer gelet op de houding van [eiser] tegenover wetenschappers in het algemeen; in de uitzending zegt [eiser] onder meer:
“Weet u wie wetenschappers zijn? Ik zal het u laten begrijpen... Hier hebben we een spin met acht poten. We moeten een onderzoek doen over de spin. De spin moet van hier naar daar komen, met acht poten: 3 seconden. Wetenschappers haalt een pootje er af. Spin komt... 3 ½ seconden.... Pootje er af.... 6 seconden. pootje er af.... 12 se-conden. pootje er af.... pootje er af... pootje er af.... de laatste poot. De spin komt, de spin komt... heeft hij geen pootjes meer...., spin komt, komt íe niet.... De spin is doof geworden. Ze hebben overal een antwoord op. Die mensen, die critici, en dat onder-streep ik, zijn flapdrollen. Met bla, bla, bla bereiken ze niks.”
In het licht van deze opmerkingen van [eiser] is de omstandigheid dat de Tros [eiser] niet op de specifieke reacties van de deskundigen heeft laten reageren niet onrechtmatig.
46. Het voorgaande leidt de rechtbank tot de slotsom dat de door [eiser] ingediende vordering dient te worden afgewezen, waarbij [eiser] als de in het ongelijk gestelde partij, zal worden veroordeeld in de proceskosten.
BESLISSING
De rechtbank:
- wijst het gevorderde af;
- veroordeelt [eiser] in de kosten van het geding, tot aan deze uitspraak aan de zijde van de de Tros begroot op € 241,= aan verschotten en € 904,= voor salaris procureur.
Gewezen door mr. E. Pennink, lid van genoemde kamer, en uitgesproken ter openbare te-rechtzitting van 9 februari 2005, in tegenwoordigheid van de griffier.