Uitspraak
RECHTBANK ALKMAAR
Sector Kanton
Locatie Alkmaar
zaaknr/rolnr.: 195907\05-4369 (CP)
uitspraakdatum: 22 februari 2006
Vonnis in de zaak van:
I. [eiser 1]
II. [eiser 2]
III. [eiser 3]
allen te Heerhugowaard
eisende partijen in de hoofdzaak / gedaagde partijen in het incident
verder ook te noemen: [eiser]
gemachtigde: mr. M. Bonefaas, advocaat te Alkmaar
tegen
de besloten vennootschap m.b.a. Aegon Financiële Diensten B.V. te Leeuwarden
gedaagde partij in de hoofdzaak / eisende partij in het incident
verder ook te noemen: Aegon
gemachtigden: mr. B.W.G. van der Velden en mr. H.J van der Baan (Allen & Overy LLP) te Amsterdam
rolgemachtigde: F.J.M. van der Meer en J.G. Philipsen, gerechtsdeurwaarders te Alkmaar.
Het procesverloop
in de hoofdzaak en in het incident
- [eiser] heeft bij dagvaarding van 8 september 2005 een vordering ingesteld.
- Aegon heeft daarop een incidentele conclusie houdende de exceptie van (absolute) onbevoegdheid genomen.
- Daar heeft [eiser] bij incidentele antwoordconclusie op gereageerd.
- De inhoud van de processtukken geldt als hier ingelast.
- Ten slotte is heden uitspraak bepaald.
De vaststaande feiten
in de hoofdzaak en in het incident
1. De onderhavige zaak ziet op een vijftal tussen partijen gesloten overeenkomsten:
1.1. Op 6 april 2000 hebben [eiser 1] (genaamd: cliënt) en Aegon een leaseovereenkomst gesloten met betrekking tot het product "Rendements Vliegwiel" onder contractsnummer 44001532 met een looptijd van 120 maanden, te rekenen vanaf 20 maart 2000, zijnde de aankoopdatum van de aandelen.
1.2. Op 31 juli 2000 hebben [eiser 1] en/of J. Danso (genaamd: cliënt) en Aegon een leaseovereenkomst gesloten met betrekking tot het product "Koopsom Vliegwiel" onder contractsnummer 25002743 met een looptijd van 60 maanden, te rekenen vanaf 12 juli 2000, zijnde de aankoopdatum van de aandelen.
1.3. Op 18 mei 2000 hebben de (toen) minderjarige kinderen van [eiser 1] en [eiser 2] ([kind 1], [kind 2] en [kind 3] - telkens genaamd: cliënt -, herhaaldelijk vertegenwoordigd door een van hun ouders) en Aegon ieder afzonderlijk een lease-overeenkomst gesloten met betrekking tot het product "Junior Vliegwiel" onder de respectievelijke contractsnummers 39001047, 39001046 en 39001048 met telkens een looptijd van 120 maanden, te rekenen vanaf 1 mei 2000, zijnde steeds de aankoopdatum van de aandelen.
2. In elk van deze overeenkomsten heeft de cliënt van Aegon een pakket aandelen geleast bij een aantal aandelenfondsen (zoals: ABN Amro, Ahold, Getronics, ING etc) met een totaal aankoopbedrag van respectievelijk € 10.264,44 ("Rendements Vliegwiel"), € 20.207,60 ("Koopsom Vliegwiel") en driemaal € 1.379,60 ("Junior Vliegwiel") voor een leasesom van respectievelijk € 21.072,84, € 28.434,20 en driemaal € 2.778,--.
Naast de gemelde aankoopbedragen bestaat de leasesom telkens uit een bedrag van € 544,80 aan toekomstige administratiekosten (m.u.v. "Koopsom Vliegwiel"), alsmede aan totaal te betalen rente tijdens de looptijd van de onderscheidenlijke overeenkomsten van respectievelijk € 10.263,84, € 8.226,60 en driemaal € 853,84.
3. De cliënt was volgens de overeenkomst: "Rendements Vliegwiel" gehouden de leasesom als volgt te voldoen:
- naast de maandelijkse administratiekosten: 120 maandelijkse termijnen aan rente van € 90,07, door middel van automatische incasso te betalen op de 1e van iedere maand, te beginnen op de 1ste van de maand volgende op de aankoopdag van de aandelen;
- een bedrag van € 45,38 uiterlijk op de 15e dag van de 119e maand;
- het restant ten bedrage van € 10.219,06 aan het einde van de overeenkomst, welk restant kan worden verrekend met de verkoopopbrengst van de aandelen.
4. De cliënt was volgens de overeenkomst: "Koopsom Vliegwiel" gehouden de leasesom als volgt te voldoen:
- een bedrag van € 8.226,60 aan contante waarde van de renteverplichtingen, binnen twee weken na ondertekening van de overeenkomst;
- een bedrag van € 45,38 uiterlijk op de 15e dag van de 59ste maand;
- het restant ten bedrag van € 20.162,22 aan het einde van de overeenkomst, welk restant kan worden verrekend met de verkoopopbrengst van de aandelen.
5. De cliënt was volgens de overeenkomst: "Junior Vliegwiel" (telkens) gehouden de leasesom als volgt te voldoen:
- 120 gelijke maandelijkse termijnen van € 23,15, door middel van automatische incasso te betalen op de 1e van iedere volgende maand, te beginnen op de 1ste van de maand volgende op de aankoopdag van de aandelen.
6. Op de overeenkomsten zijn respectievelijk van toepassing de Bijzondere Voorwaarden Rendements Vliegwiel, Koopsom Vliegwiel en Junior Vliegwiel (hierna: de Bijzondere Voorwaarden).
7. In de onderscheidenlijke overeenkomsten wordt (onder artikel 6 van "Rendements Vliegwiel" en "Junior Vliegwiel" dan wel onder artikel 7 van "Koopsom Vliegwiel") vermeld dat zodra cliënt al datgene aan Aegon heeft betaald wat hij haar krachtens de overeenkomst en de daarbij behorende Bijzondere Voorwaarden verschuldigd is of zal worden, cliënt van rechtswege eigenaar wordt van de aandelen.
8. De Bijzondere Voorwaarden melden onder:
8.1. artikel 1 dat Aegon eigenaresse blijft van de aandelen totdat de cliënt haar al datgene heeft betaald wat hij haar krachtens de overeenkomst verschuldigd is;
8.2. t.a.v. "Koopsom Vliegwiel":
artikel 2 dat alle baten en waardeveranderingen van de aandelen cliënt toekomt. In geval van keuzedividend heeft de cliënt telkens de mogelijkheid het dividend te laten uitkeren in contanten dan wel in aandelen. Indien voor dividend in aandelen wordt gekozen, zal Aegon deze aandelen kosteloos op de Amsterdamse Effectenbeurs verkopen en de opbrengst aan de cliënt doen toekomen. Aegon zal de dividendbaten zo spoedig mogelijk na betaalbaarstelling daarvan aan cliënt doen toekomen, zulks eventueel onder aftrek van wettelijk verplichte inhoudingen. Aegon zal alle verdere aan de aandelen verbonden rechten uitoefenen op de wijze als haar nuttig en noodzakelijk voorkomt.
t.a.v. "Rendements Vliegwiel":
artikel 2 dat alle baten en waardeveranderingen van de aandelen cliënt toekomt. In geval van keuzedividend heeft de cliënt telkens de mogelijkheid het dividend te laten uitkeren in contanten dan wel in aandelen. Indien voor dividend in aandelen wordt gekozen, zal Aegon deze aandelen kosteloos op de Amsterdamse Effectenbeurs verkopen en de opbrengst aan de cliënt doen toekomen. Aegon zal de dividendbaten zo spoedig mogelijk na betaalbaarstelling daarvan aan cliënt doen toekomen, zulks (eventueel) onder aftrek van wettelijk verplichte inhoudingen. De uitbetaling geschiedt op een door cliënt aangehouden Aegon SpaarVrij rekening bij de Aegon Bank N.V. Aegon zal alle aan de aandelen verbonden rechten uitoefenen op de wijze als haar nuttig en noodzakelijk voorkomt.
t.a.v. "Junior Vliegwiel":
artikel 2 dat alle baten en waardeveranderingen van de aandelen cliënt toekomt. In geval van keuzedividend heeft de cliënt telkens de mogelijkheid het dividend te laten uitkeren in contanten dan wel in aandelen. Indien voor dividend in aandelen wordt gekozen, zal Aegon deze aandelen kosteloos op de Amsterdamse Effectenbeurs verkopen en de opbrengst aan de cliënt doen toekomen. Aegon zal de dividendbaten zo spoedig mogelijk na betaalbaarstelling daarvan aan cliënt doen toekomen, zulks (eventueel) onder aftrek van wettelijk verplichte inhoudingen. De uitbetaling geschiedt op een Aegon SpaarVrij rekening bij de Aegon Bank t.n.v. cliënt. Aegon zal alle aan de aandelen verbonden rechten uitoefenen op de wijze als haar nuttig en noodzakelijk voorkomt.
8.3. artikel 3 dat het beleggingsrisico, waaronder begrepen het risico van een waardedaling van de aangekochte aandelen alsmede het uitblijven van opbrengsten daarvan, is voor rekening van cliënt.
8.4. artikel 8 dat de cliënt niet om uitlevering van de aandelen zal vragen en er mee instemt dat de aandelen op naam van Aegon geadministreerd blijven totdat Aegon
conform artikel 9 verplicht is tot rechtstreekse levering van de aandelen aan cliënt;
8.5. t.a.v. "Koopsom Vliegwiel":
artikel 9 dat aan het eind van de overeenkomst, nadat cliënt aan al zijn verplichtingen uit de overeenkomst heeft voldaan, Aegon binnen een week na afloop van de overeenkomst de aandelen voor cliënt zal verkopen tenzij cliënt schriftelijk opteert voor uitlevering van de aandelen via Bank Labouchere N.V. De verkoopopbrengst zal in het eerste geval door Aegon aan cliënt worden uitbetaald. De verkoop vindt plaats op de eerste beursdag na opdracht daartoe;
t.a.v. "Rendements Vliegwiel":
artikel 9 dat aan het eind van de overeenkomst, nadat cliënt aan al zijn verplichtingen uit de overeenkomst heeft voldaan, Aegon de aandelen voor cliënt zal verkopen onder verrekening van de restant hoofdsom, tenzij cliënt ten minste één maand voor afloop van de overeenkomst schriftelijk aan Aegon heeft laten weten de voorkeur te geven aan levering van de aandelen. Verkoop vindt plaats op de eerste beursdag na afloop van de overeenkomst;
t.a.v. "Junior Vliegwiel":
artikel 9 dat aan het eind van de overeenkomst, nadat cliënt aan al zijn verplichtingen uit de overeenkomst heeft voldaan, Aegon via Bank Labouchere N.V. de aandelen zal leveren aan de cliënt, tenzij cliënt alsdan schriftelijk meedeelt de voorkeur te geven aan de verkoop van de aandelen. De verkoopopbrengst zal in dat geval door Aegon aan cliënt worden uitbetaald. De verkoop vindt plaats op de eerste beursdag na opdracht daartoe;
8.6. artikel 12 als eerste volzin t.a.v. "Koopsom Vliegwiel" en "Junior Vliegwiel" dan wel artikel 13 als eerste volzin t.a.v. "Rendements Vliegwiel" dat de aandelen door Aegon zullen worden gehouden bij Bank Labouchere N.V. te Amsterdam.
Het geschil
in het incident
9. Kort gezegd, vordert Aegon dat de kantonrechter de onderhavige zaak verwijst naar de bevoegde kamer van deze rechtbank, kosten rechtens.
10. Daartoe heeft Aegon voor alle weren - zakelijk samengevat - aangevoerd, dat de onderhavige tussen partijen gesloten effectenlease-overeenkomsten niet zijn aan te merken als overeenkomsten van koop op afbetaling, en daarmee noch zijn te beschouwen als (een vorm van) huurkoop, noch dezelfde strekking hebben.
11. Zij baseert haar stelling op een viertal gronden - kort gezegd - : 1) de overeenkomsten strekken niet tot verkrijging van zaken, 2) de koopprijs is in één keer bij het aangaan van de overeenkomsten betaald en wel gefinancierd door middel van een door Aegon verstrekte lening, 3) de door Aegon gekochte aandelen zijn nooit aan [eiser] geleverd, en ten slotte 4) hebben partijen bij de overeenkomsten ook nooit de bedoeling gehad om deze aandelen direct af te leveren of anderszins een overeenkomst van huurkoop te sluiten.
12. Volgens Aegon is daarom de sector kanton van deze rechtbank niet bevoegd om de zaak te behandelen, reden waarom zij vindt dat de zaak op de voet van art. 71 lid 1 Rv moet worden verwezen naar de bevoegde kamer van deze rechtbank, teneinde daar verder te worden behandeld en beslist.
13. [eiser] heeft bij incidentele antwoordconclusie gemotiveerd geconcludeerd tot afwijzing van de incidentele vordering, kosten rechtens, waarop - voor zover van belang - hierna nader zal worden ingegaan.
De beoordeling
in het incident
14. Voorop wordt geoordeeld dat Aegon tijdig een beroep heeft gedaan op de exceptie van onbevoegdheid.
15. Naar het oordeel van de kantonrechter faalt het beroep van Aegon op de exceptie van (absolute) onbevoegdheid nu de hier bedoelde, vijftal tussen partijen gesloten lease-overeenkomsten kunnen worden gekwalificeerd als, dan wel de strekking hebben van, overeenkomsten van huurkoop in de zin van artikel 7A:1576h. Ter zake dient het volgende.
Stelling Aegon: De overeenkomsten strekken niet tot verkrijging van zaken als bedoeld in artikel 7A:1576 h BW
16. De overeenkomsten tussen partijen betreffen de leasing van aandelen. Aandelen zijn vermogensrechten in de zin van art. 3:6 BW. Artikel 7:47 BW bepaalt dat koop ook betrekking kan hebben op vermogensrechten, terwijl ingevolge art. 7A:1576 lid 5 BW - kort gezegd - het bepaalde ter zake van koop en verkoop op afbetaling en huurkoop van overeenkomstige toepassing is op vermogensrechten, niet zijnde registergoederen, voor zover dat in overeenstemming is met de aard van het recht. Dit laatste is niet opgeworpen door Aegon en zal daarom buiten beschouwing blijven. Hoewel art. 7A:1576h BW handelt over de huurkoop van een zaak, dient daar op grond van het vorenstaande eveneens een vermogensrecht te worden begrepen. Aandelen zijn derhalve vatbaar voor huurkoop.
Stelling Aegon: De koopprijs is in één keer bij het aangaan van de overeenkomst voldaan door middel van een geldlening van Aegon aan de eisers.
17. Tussen partijen is overeengekomen, als hiervoor onder 3., 4. en 5. breder omschreven, dat de leasesom in termijnen zal worden betaald, waarmee naar het oordeel van de kantonrechter voldaan is aan het gestelde in art. 7A:1576 lid 1 BW (koop en verkoop op afbetaling). Daaraan doet niet af dat deze termijnbetaling de rente betreft (zonder directe aflossing van de lening) dan wel dat de contante waarde van de renteverplichting ineens moet worden voldaan. Dit alles maakt immers deel uit van de som van alle betalingen waartoe de cliënt gehouden is, vide art. 7A:1576c lid 2 BW, teneinde de eigendom van de aandelen (uiteindelijk) te verkrijgen.
Stelling Aegon: De aandelen zijn nimmer aan [eiser] geleverd, waarmee niet voldaan is aan (de definitie van) art. 7A:1576h lid 1 BW.
18. Aegon wijst op de omstandigheid dat levering eerst kan plaatsvinden door bijschrijving van de naam van [eiser] in de (aandelen)administratie. Aegon heeft echter in de Bijzondere Voorwaarden bepaald, dat de aandelen op haar naam geadministreerd blijven en dat de aandelen pas geleverd worden als de cliënt aan al zijn verplichtingen uit de overeenkomst heeft voldaan. In die visie is derhalve geen sprake van levering als bedoeld in art. 7A:1576h BW, en daarmee geen sprake van huurkoop. De kantonrechter passeert deze stelling. Uit art. 7A:1576h lid 2 BW volgt immers dat ook overeenkomsten die niet vallen onder de omschrijving van de overeenkomst in het eerste lid van dat wetsartikel, maar wel de strekking daarvan hebben, ook als huurkoop kunnen worden aangemerkt. Dat de onderhavige overeenkomsten die strekking hebben, daarvoor bestaan meerdere aanwijzingen. Zo heeft Aegon zich verbonden de cliënt het genot van de aandelen te verschaffen door hem alle baten en waardeveranderingen toe te laten komen, en betaalbaarstelling van dividenden. Dit komt overeen met het bepaalde in de artt. 7A:1576m en 1576n BW, dat respectievelijk handelt over de rechten (en plichten) van de huurkoper en de vruchten van de zaak waarvan de huurkoper het genot heeft. In de Bijzondere Voorwaarden is eveneens vastgelegd dat de cliënt het risico van de waardeveranderingen (waaronder begrepen de waardedaling en het uitblijven van opbrengsten) draagt. Dit komt overeen met het bepaalde in art. 7A:1576m lid 4 BW, waarin vastgelegd is dat de huurkoper het risico van de zaak draagt (wel eerst na aflevering, maar daarin ziet de kantonrechter geen aanleiding er anders over te denken).
De overeenkomsten bepalen ook dat zodra de cliënt de volledige betalingen heeft verricht, hij van rechtswege (automatisch) eigenaar wordt van de aandelen. Dit volgt ook uit de Bijzondere Voorwaarden (artt. 1 en 9). Dat de cliënt ook kan kiezen voor verkoop van de aandelen, doet daar niet aan af. Met het vorenstaande wordt feitelijk voldaan aan de inhoud van art. 1576h BW, erop neerkomende dat de aandelen niet door de enkele aflevering (bijschrijving in de administratie) in eigendom overgaan, maar eerst door algehele betaling door de cliënt (hoofdsom, rente, administratiekosten etc).
Stelling Aegon: partijen hebben bij de overeenkomsten ook nooit de bedoeling gehad om deze aandelen direct af te leveren of anderszins een overeenkomst van huurkoop te sluiten.
19. De stelling is niet voldoende feitelijk onderbouwd, zodat de kantonrechter hieraan voorbij gaat.
20. De slotsom moet zijn dat de overeenkomsten, die in deze procedure centraal staan, onder het bereik van art. 7A:1576h BW vallen op grond waarvan de kantonrechter bevoegd is over de zaak te oordelen. De vordering tot verwijzing is derhalve niet toewijsbaar, met veroordeling van Aegon in de kosten als de in het ongelijk te stellen partij.
De beslissing
De kantonrechter:
in het incident:
Verklaart de exceptie van absolute onbevoegdheid ongegrond.
Veroordeelt Aegon in de kosten van het incident aan de zijde van [eiser] gevallen en vastgesteld op € 400,-- aan salaris van de gemachtigde, waarover Aegon geen BTW verschuldigd is.
in de hoofdzaak:
Verwijst de zaak naar de openbare terechtzitting (rolzitting) van de rechtbank te Alkmaar, sector kanton, van woensdag 22 maart 2006 te 10.30 uur, voor conclusie van antwoord aan de zijde van Aegon. Verlenging van deze termijn wordt Aegon in beginsel niet verleend.
Dit vonnis is gewezen door mr. A.S. Friedberg, kantonrechter, bijgestaan door de griffier, en op 22 februari 2006 in het openbaar uitgesproken.
De griffier
De kantonrechter