ECLI:NL:HR:2020:771

• Datum uitspraak: 21 april 2020
• Publicatiedatum: 20 april 2020
• Zaaknummer: 18/03962
• Instantie: Hoge Raad
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Strafrecht
• Procedures: Cassatie
• Rechters: J. de Hullu; E.S.G.N.A.I. van de Griend; A.L.J. van Strien; M.J. Borgers; A.E.M. Röttgering
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Cassatie over de vertaalplicht van dagvaardingen en overschrijding van de redelijke termijn in strafzaken

In deze zaak heeft de Hoge Raad op 21 april 2020 uitspraak gedaan in een cassatieprocedure tegen een arrest van het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch. De verdachte, geboren in 1984, had beroep ingesteld tegen een eerdere uitspraak van het hof, waarbij hij was veroordeeld. De zaak betreft de vraag of de verdachte een vertaling van de inleidende dagvaarding en de daarbij behorende mededelingen heeft ontvangen, en of de redelijke termijn voor de betekening van de verstekmededeling is overschreden. De Hoge Raad oordeelt dat de klacht over het ontbreken van een vertaling van de dagvaarding feitelijke grondslag mist, omdat de verdachte wel degelijk een vertaling heeft ontvangen. De Hoge Raad verduidelijkt dat op grond van artikel 588 lid 2 (oud) van het Wetboek van Strafvordering, thans artikel 36e lid 3 Sv, dagvaardingen gericht aan geadresseerden in het buitenland integraal moeten worden vertaald. Daarnaast herhaalt de Hoge Raad relevante overwegingen uit eerdere jurisprudentie over de redelijke termijn bij de betekening van verstekmededelingen. De Hoge Raad concludeert dat de redelijke termijn in deze zaak is overschreden, omdat niet is gebleken dat de verstekmededeling tijdig is betekend. Dit leidt tot een vermindering van de opgelegde gevangenisstraf met twee weken.

Uitspraak

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

STRAFKAMER

Nummer 18/03962

Datum 21 april 2020

ARREST

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch van 29 december 2009, nummer 20/003318-08, in de strafzaak

tegen

[verdachte] ,

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1984,

hierna: de verdachte.

1. Procesverloop in cassatie

Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft E.E.W.J. Maessen, advocaat te Maastricht, bij schriftuur cassatiemiddelen voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De advocaat-generaal T.N.B.M. Spronken heeft geconcludeerd tot vernietiging van de bestreden uitspraak maar uitsluitend wat betreft de opgelegde straf, tot vermindering van de straf wegens overschrijding van de redelijke termijn in de mate die de Hoge Raad passend acht en tot verwerping van het beroep voor het overige.

2. Beoordeling van het eerste cassatiemiddel

2.1

Het cassatiemiddel klaagt dat het hof het onderzoek ter terechtzitting van 16 december 2009 niet heeft geschorst “teneinde de bij de tenlastelegging in eerste aanleg behorende mededelingen, alsmede een vertaling van deze mededelingen” aan de verdachte te doen toekomen.
Ter toelichting op het middel is aangevoerd dat uit de omstandigheden dat de verdachte geen vertaling van de inleidende dagvaarding en de daarbij behorende mededelingen heeft ontvangen en de raadsman in hoger beroep te kennen heeft gegeven niet te zijn gemachtigd, “kan voortvloeien” dat de verdachte er niet mee bekend was dat hij een advocaat kon machtigen om namens hem het woord te voeren ter terechtzitting in hoger beroep.

2.2.1

Het proces-verbaal van het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep van 16 december 2009 houdt onder meer het volgende in:

“De verdachte (...) is, hoewel behoorlijk gedagvaard, niet verschenen.

(...) De raadsman van verdachte mr. L.S.T.H. Ruijters, advocaat te Eindhoven, is evenmin ter terechtzitting verschenen.

Het onderzoek ter terechtzitting wordt voor korte tijd onderbroken.

Na hervatting van het onderzoek ter terechtzitting deelt de voorzitter mede dat er telefonisch contact is geweest met de raadsman en dat deze heeft medegedeeld dat hij niet gemachtigd is om de verdediging te voeren en daarom niet aanwezig is.

Op vordering van de advocaat-generaal verleent het hof verstek tegen de niet verschenen verdachte en beveelt, dat met de behandeling van de zaak zal worden voortgegaan.”

2.2.2

Bij de aan de Hoge Raad gezonden stukken bevinden zich onder meer:
(i) een kopie van de inleidende dagvaarding ten name van de verdachte en de daarbij behorende mededelingen. De mededelingen houden onder meer het volgende in:

“Toelichting op de procedure
Vertegenwoordiging door een advocaat
1. Als u voor een overtreding of een misdrijf terecht moet staan, kunt u zich op de zitting laten vertegenwoordigen door een advocaat die u daartoe wel uitdrukkelijk moet machtigen. Voor de procedure bij de kantonrechter kunt u zich ook laten vertegenwoordigen door iemand die geen advocaat is. Deze persoon moet dan wel van u een schriftelijke volmacht krijgen om aan de rechter te laten zien.”

(ii) een bij het dubbel van voormelde dagvaarding gevoegde akte van uitreiking inhoudende dat de dagvaarding en de daarbij behorende mededeling aan de verdachte in persoon zijn uitgereikt op 6 juni 2008 door [betrokkene 3] ;
(iii) een op ambtseed opgemaakt proces-verbaal van [betrokkene 4] , wachtmeester 1e klasse der Koninklijke Marechaussee, van 24 juni 2008, inhoudende dat [betrokkene 3] op 6 juni 2008 de dagvaarding aan de verdachte heeft uitgereikt en verder dat “ [betrokkene 3] aan [verdachte] in de Marokkaanse taal een ‘toelichting op de procedure’ [heeft] uitgereikt.”

2.3

De klacht dat geen vertaling van de bij de inleidende dagvaarding behorende mededelingen is ontvangen, mist dus feitelijke grondslag zodat het middel faalt.

2.4

De Hoge Raad vindt in hetgeen in de conclusie van de advocaat-generaal naar voren is gebracht met betrekking tot de vraag wat de verplichting van artikel 588 lid 2 (oud) Sv tot vertaling van de dagvaarding omvat, aanleiding tot het maken van de volgende opmerkingen.

2.5.1

Artikel 588 lid 2 van het Wetboek van Strafvordering (hierna: Sv) is met de inwerkingtreding op 1 januari 2020 van enkele nader omschreven onderdelen van de Wet van 22 februari 2017, houdende wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en enige andere wetten in verband met een herziening van de wettelijke regeling van de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke beslissingen (Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen), Stb. 2017, 82, vervangen door het - in de kern gelijkluidende - artikel 36e lid 3 Sv. De tekst van deze bepalingen luidt als volgt.

- Artikel 588 lid 2 (oud) Sv:

“De uitreiking aan de geadresseerde van wie de woon- of verblijfplaats in het buitenland bekend is, geschiedt door toezending van de mededeling door het openbaar ministerie, hetzij rechtstreeks, hetzij door tussenkomst van de bevoegde buitenlandse autoriteit of instantie en, voor zover een verdrag van toepassing is, met inachtneming van dat verdrag. Dagvaardingen worden vertaald in de taal of een van de talen van het land waar de geadresseerde verblijft dan wel, voor zover aannemelijk is dat hij slechts een andere taal machtig is, in die taal. Met betrekking tot andere gerechtelijke mededelingen kan volstaan worden met een vertaling van de essentiële onderdelen daarvan. Indien de bevoegde buitenlandse autoriteit of instantie bericht dat de mededeling aan de geadresseerde is uitgereikt, geldt deze uitreiking als betekening in persoon, zonder dat hiervan nog uit een afzonderlijke akte behoeft te blijken.”

- Artikel 36e lid 3 Sv:

“De uitreiking aan de geadresseerde van wie de woon- of verblijfplaats in het buitenland bekend is, geschiedt door toezending van de mededeling, hetzij rechtstreeks, hetzij door tussenkomst van de bevoegde buitenlandse autoriteit of instantie en, voor zover een verdrag van toepassing is, met inachtneming van dat verdrag. Dagvaardingen worden vertaald in de taal of een van de talen van het land waar de geadresseerde verblijft dan wel, voor zover aannemelijk is dat hij slechts een andere taal machtig is, in die taal. Met betrekking tot andere gerechtelijke mededelingen kan worden volstaan met een vertaling van de essentiële onderdelen daarvan. Indien de bevoegde buitenlandse autoriteit of instantie bericht dat de mededeling aan de geadresseerde is uitgereikt, geldt deze uitreiking als betekening in persoon, zonder dat dit nog uit een afzonderlijke akte hoeft te blijken.”

2.5.2

Artikel 5 van de Overeenkomst betreffende de wederzijdse rechtshulp in strafzaken tussen de lidstaten van de Europese Unie, PbEG 2000, C 197/3 (hierna: EU-Rechtshulpovereenkomst), luidt:

“Toezending en uitreiking van gerechtelijke stukken
1. Elke lidstaat zendt aan de personen die zich op het grondgebied van een andere lidstaat bevinden, voor hen bestemde gerechtelijke stukken rechtstreeks over de post toe.

(...)
3. Wanneer aannemelijk is dat de geadresseerde de taal waarin het gerechtelijk stuk is gesteld niet beheerst, dient dit - althans de essentie ervan - te worden vertaald in de taal of één der talen van de lidstaat op het grondgebied waarvan de geadresseerde verblijft. Indien de autoriteit waarvan het gerechtelijk stuk uitgaat, weet dat de geadresseerde slechts een andere taal machtig is, dient het stuk - althans de essentie ervan - te worden vertaald in die andere taal.
4. Bij alle gerechtelijke stukken wordt de mededeling gevoegd dat de geadresseerde bij de autoriteit waarvan het stuk uitgaat of bij andere autoriteiten in die lidstaat inlichtingen kan inwinnen over zijn rechten en plichten met betrekking tot het stuk. Lid 3 is van toepassing op die mededeling.”

2.5.3

De memorie van toelichting bij het wetsvoorstel dat heeft geleid tot de Wet van 18 maart 2004 (Stb. 2004, 107), waarbij artikel 588 lid 2 Sv is gewijzigd met het oog op de uitvoering van de onder 2.5.2 vermelde Overeenkomst, houdt onder meer het volgende in:

“De wijziging van het tweede lid is het rechtstreeks gevolg van het sterk verplichtende karakter van artikel 5 van het EU-rechtshulpverdrag om gerechtelijke stukken per post toe te zenden.

(...)

(...) besloten [is] om bij deze gelegenheid ook de verplichting tot vertaling van gerechtelijke stukken die bestemd zijn voor een geadresseerde in het buitenland in zijn algemeenheid in de wet vast teleggen. Wat betreft de dagvaarding is, wegens het bijzondere belang van deze mededeling, voorgeschreven dat deze integraal worden vertaald, ten aanzien van de overige mededelingen kan worden volstaan met vertaling van de essentiële onderdelen.” (Kamerstukken II 2001/02, 28351, nr. 3, p. 14)

2.6.1

Op grond van artikel 588 lid 2 (oud) Sv, thans artikel 36e lid 3 Sv, worden dagvaardingen, gericht aan de geadresseerde van wie de woon- of verblijfplaats in het buitenland bekend is, vertaald.

2.6.2

Mede gelet op de onder 2.5.3 weergegeven wetsgeschiedenis gaat het daarbij om een “integrale” vertaling. Daaronder moet worden verstaan een vertaling van de door het openbaar ministerie opgestelde dagvaarding met inbegrip van de mededelingen die - al dan niet op grond van een wettelijke verplichting - daarin zijn opgenomen dan wel daarbij zijn gevoegd.

2.7

Voor de vordering en oproeping als bedoeld in artikel 511b Sv in een ontnemingszaak die op de voet van artikel 36e lid 3 Sv wordt betekend door toezending aan het van de geadresseerde bekende woon- of verblijfadres in het buitenland, geldt hetzelfde.

3. Beoordeling van het tweede cassatiemiddel

3.1

Het cassatiemiddel klaagt dat na de uitspraak van het arrest dat het hof bij verstek heeft gewezen, de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6 lid 1 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (hierna: EVRM) is overschreden.

3.2

Van overschrijding van de redelijke termijn kan sprake zijn als op grond van artikel 366 Sv een verstekmededeling moet worden betekend (uitgereikt) en het openbaar ministerie bij die betekening niet de nodige voortvarendheid heeft betracht.
Van zo’n vertraging is in elk geval geen sprake:
a. als de verstekmededeling binnen een jaar na de uitspraak geldig is betekend
1. hetzij aan de verdachte in persoon,
2. hetzij op de wijze als is voorzien in artikel 588 lid 2 of lid 3 Sv. Dan komt een vertraging die na de betekening is opgetreden, immers voor rekening van de verdachte omdat er redelijkerwijs van kan worden uitgegaan dat hij door die betekening op de hoogte is geraakt van de uitspraak.
b. als de verstekmededeling binnen een jaar na de uitspraak geldig is betekend op de wijze als is voorzien in artikel 588 lid 1 onder b sub 3º Sv (uitreiking aan de griffie om reden dat de verdachte niet als ingezetene is ingeschreven in de basisregistratie personen noch een feitelijke woon- of verblijfplaats van hem bekend is) en bovendien blijkt dat het openbaar ministerie vervolgens - naast de plaatsing van de verdachte in het opsporingsregister - minimaal eenmaal per jaar heeft geprobeerd de verstekmededeling alsnog te betekenen hetzij aan de verdachte in persoon hetzij overeenkomstig het bepaalde in artikel 588 lid 2 of lid 3 Sv (vgl. HR 17 juli 2008, ECLI:NL:HR:2008:BD2578, rechtsoverweging 3.19).

3.3

Het cassatiemiddel klaagt terecht dat niet blijkt dat binnen een jaar na de uitspraak van het arrest van het hof een verstekmededeling is betekend en/of dat de verdachte is opgenomen in het opsporingsregister en/of dat het openbaar ministerie minimaal eenmaal per jaar heeft geprobeerd alsnog een verstekmededeling te betekenen. Bovendien doet de Hoge Raad uitspraak nadat meer dan twee jaren zijn verstreken na het instellen van het cassatieberoep. Een en ander brengt mee dat de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6 lid 1 EVRM is overschreden. Dit moet leiden tot vermindering van de opgelegde gevangenisstraf van twee maanden.

4. Beslissing

De Hoge Raad:

- vernietigt de uitspraak van het hof, maar uitsluitend wat betreft de duur van de opgelegde gevangenisstraf;

- vermindert deze in die zin dat deze een maand en twee weken beloopt;

- verwerpt het beroep voor het overige.

Dit arrest is gewezen door de vice-president J. de Hullu als voorzitter, en de raadsheren E.S.G.N.A.I. van de Griend, A.L.J. van Strien, M.J. Borgers en A.E.M. Röttgering, in bijzijn van de waarnemend griffier S.P. Bakker, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van
21 april 2020 .