Uitspraak
14 oktober 2011
Strafkamer
nr. 10/02644
Hoge Raad der Nederlanden
Arrest
op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch van 11 juni 2010, nummer 20/004609-09, in de strafzaak tegen:
[Verdachte], geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1972, ten tijde van de betekening van de aanzegging gedetineerd in het Penitentiair Psychiatrisch Centrum "Vught" te Vught.
1. Geding in cassatie
Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft mr. J. Boksem, advocaat te Leeuwarden, bij schriftuur een middel van cassatie voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.
De Advocaat-Generaal Silvis heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.
2. Beoordeling van het middel
2.1. Het middel klaagt over de verwerping door het Hof van het beroep op vrijwillige terugtred als bedoeld in art. 46b Sr.
2.2.1. Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:
"hij op 15 februari 2009 te [plaats 1] ter uitvoering van het door verdachte voorgenomen misdrijf om tezamen en in vereniging met anderen, met het oogmerk van wederrechtelijke toe-eigening weg te nemen hennep, toebehorende aan [slachtoffer 1], met voormeld oogmerk voornoemde [slachtoffer 1] heeft geduwd en geslagen en de woning van die [slachtoffer 1] is binnengedrongen, zijnde de uitvoering van dat voorgenomen misdrijf niet voltooid, welke poging tot diefstal werd vergezeld van geweld en bedreiging met geweld tegen [slachtoffer 1] en/of [slachtoffer 2], gepleegd met het oogmerk om die diefstal gemakkelijk te maken, welk geweld en/of bedreiging met geweld hierin bestond(en) dat hij, verdachte en/of zijn mededaders voornoemde [slachtoffer 1] heeft/hebben geduwd en geslagen en de woning van die [slachtoffer 1] is/zijn binnengedrongen en voornoemde [slachtoffer 1] een mes heeft/hebben getoond en voornoemde [slachtoffer 1] met een koevoet in de nek heeft/hebben geslagen en voornoemde [slachtoffer 2] op een bank heeft/hebben geduwd en bovenop voornoemde [slachtoffer 2] is/zijn gaan zitten en voornoemde [slachtoffer 2] een mes heeft/hebben getoond en voornoemde [slachtoffer 2] een elleboogstoot tegen haar oor heeft/hebben gegeven en daarbij heeft/hebben geroepen "Mond dicht" en met het mes in de rechterzij van voornoemde [slachtoffer 2] heeft/hebben geprikt en daarbij heeft/hebben gezegd "Genoeg, mond dicht".
2.2.2. Deze bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:
a. een proces-verbaal van politie, voor zover inhoudende als verklaring van [slachtoffer 1]:
"Ik ben de bewoner van [a-straat 1] te [plaats 1]. Op 15 februari (het hof begrijpt: 2009) zat ik samen met mijn vriendin [slachtoffer 2] in de woning. Ik hoorde dat rond 22.15 uur de deurbel ging. Ik ben naar de voordeur gelopen en zag daar toen een jongen staan. Opeens kwamen er van de linkerzijde twee personen aan en ook van de rechterzijde. Ik voelde dat twee van deze personen mij de woning induwden. Ik zag dat een van de personen een knipmes in zijn hand had en in mijn richting hield. Ik voelde een harde klap in mijn gezicht, en voelde pijn. Ik kreeg ook een klap met een koevoet in mijn nek. Ik ben op de grond gevallen en geduwd. Ik zag dat ze [slachtoffer 2] op de bank duwden en dat een van de personen op haar ging zitten, en een mes in zijn hand had."
b. een proces-verbaal van politie, voor zover inhoudende als verklaring van [slachtoffer 2]:
"Op 15 februari 2009 bevond ik mij bij mijn vriend [slachtoffer 1] in de woning. [Slachtoffer 1] is woonachtig op het adres [a-straat 1] te [plaats 1]. Omstreeks 22.15 uur hoorde ik dat de deurbel ging. [Slachtoffer 1] is toen opgestaan en naar de voordeur gelopen. Ik zag dat [slachtoffer 1] door de persoon die voor de deur stond met geweld naar achteren werd geduwd en geslagen. [Slachtoffer 1] kwam door deze duw of klap op de grond terecht. Ik zag dat er op dat moment iemand over [slachtoffer 1] heen sprong. Ik zag dat deze persoon naar mij kwam gelopen. Ik zag en voelde dat deze persoon mij bij mijn schouders pakte en mij met veel kracht op de bank in de woonkamer gooide. Ik zag en voelde dat de persoon op mij kwam zitten terwijl ik op de bank lag. Ik voelde dat de persoon mij stevig in zijn greep hield. Ik zag dat er nog een persoon de woonkamer in kwam gelopen. Op dat moment zag ik dat er nog een persoon de gang in kwam gelopen. Ik zag dat deze persoon direct de trap op naar boven liep. Ik zag dat de persoon die op nog steeds op mij zat een mes in zijn hand vasthad. Ik hoorde dat de persoon welke als laatste binnenkwam en welke ik nog niet had gezien zei: "Hier heb ik er een" of woorden van gelijke strekking. Op dat moment dacht ik dat ik deze stem herkende. Ik zag dat de persoon die mij vasthield zich ook half omdraaide om naar de persoon te kijken welke zei dat hij er eentje had. Ik zag dat deze persoon bij [slachtoffer 1] zat en mijn richting in keek. Op dat moment zag ik dat het [betrokkene 1] was. Ik heb toen heel hard geroepen: "[betrokkene 1]!". Wij noemen [betrokkene 1] namelijk altijd [betrokkene 1]. Op dat moment zag en voelde ik dat ik van de persoon die op mij zat een elleboogstoot kreeg tegen mijn rechteroor. Ik hoorde dat de persoon vervolgens riep: "Mond dicht!" Ik heb hierop nog een keer heel erg hard geroepen: "[betrokkene 1]!". Ik voelde dat de persoon welke op mij zat met het mes in mijn rechterzij prikte. Ik hoorde dat hij zei: "Genoeg! Mond dicht!". Ik hoorde dat [betrokkene 1] hierop riep: "[slachtoffer 2]? Nee! Dat kan niet!". Ik zag dat [betrokkene 1] hierop naar de persoon welke op mij zat liep en aan zijn arm of schouder trok. Ik hoorde dat [betrokkene 1] riep: "Maat, maat, dit kan niet. Dit is familie. Maat. Dit kan ik niet. Roep ze maar terug"."
c. een proces-verbaal van politie, voor zover inhoudende als verklaring van [betrokkene 2]:
"[Verdachte] heeft mij verteld over de overval met [betrokkene 1]. Ze waren met z'n vieren. Ze zijn met zijn vieren naar binnen gegaan. [Verdachte] zat boven op die vrouw. [Betrokkene 1] zei toen iets en die vrouw herkende die stem. De vrouw vroeg: '[betrokkene 1], ben jij dat?'. [Betrokkene 1] wilde toen zien wie die vrouw was. [Betrokkene 1] zei toen dat het zijn schoonzus was. Toen was het voorbij. Er stonden daar 400 hennepplanten in de woning en die wilden ze gaan halen."
d. een proces-verbaal van politie, voor zover inhoudende als verklaring van [betrokkene 2]:
"U vraagt mij wat ik kan zeggen over de gewapende overval in [plaats 1]. Ik ben met [betrokkene 1], [verdachte] en die Marokkaan in de auto gestapt. [Verdachte] was bestuurder.
U heeft mij net een foto laten zien van een persoon die ik herken als [verdachte]. Voorheen noemden wij hem [verdachte] maar hij noemde zichzelf [verdachte].
Noot verbalisanten: Door verbalisanten werd de foto van [verdachte] getoond.
Verdachte [betrokkene 2] herkende deze persoon als de door hem bedoelde [verdachte].
Ik hoorde dat we 400 à 500 hennepplanten weg gingen halen in een woning. Op een gegeven moment stopten we in een straat en daar werd de auto geparkeerd. [Verdachte] en die Marokkaan liepen naar de voordeur. Die Marokkaan belde aan. [Verdachte] stond net om het hoekje en [betrokkene 1] en ik stonden bij de buurman in de voortuin. Ik zag dat [verdachte] een mes vast had. Toen werd de deur geopend door een lange jongen. Die jongen zei niets en op dat moment kwam [verdachte] vanaf de hoek en die sloeg die jongen naar binnen. [Verdachte] had een bivakmuts op en [betrokkene 1] ook."
e. een proces-verbaal van de Rechter-Commissaris, voor zover inhoudende als verklaring van [betrokkene 1]:
"U houdt mij voor dat ik hier ben in de strafzaak van [verdachte] en dat het dan gaat om de poging tot overval in [plaats 1], waarbij ik herkend werd.
Toen [slachtoffer 2] mijn stem herkende, ben ik naar haar toegelopen. Op dat moment zat iemand op [slachtoffer 2]. U vraagt mij wie dat was. Dat was [verdachte]. [Verdachte] ging als eerste naar binnen en [verdachte] was degene die op [slachtoffer 2] ging zitten."
f. een proces-verbaal van de Rechter-Commissaris, voor zover inhoudende als verklaring van [betrokkene 3]:
"U houdt mij voor dat het vandaag gaat over een verhoor met betrekking tot de poging tot overval in [plaats 1] van 15 februari 2009.
De mensen die daar woonden zijn overmeesterd door [betrokkene 1] en [verdachte]. Eén van hen zat op de vrouw."
g. de verklaring van de verdachte ter terechtzitting in hoger beroep, voor zover inhoudende:
"Het klopt dat ik op 15 februari 2009 samen met [betrokkene 1], [betrokkene 2] en [betrokkene 3] betrokken ben geweest bij een overval in [plaats 1]. We hadden van tevoren besproken wat de bedoeling was. We zouden hennep gaan weghalen. [Betrokkene 1] had gezegd dat de bewoner van de [a-straat 1] te [plaats 1] genaaid moest worden. We zijn eerder op de avond al naar de woning gegaan, maar toen bleek dat er niemand thuis was. We besloten later die avond terug te gaan omdat het de bedoeling was dat de bewoner aanwezig zou zijn. [Betrokkene 3] heeft bij de woning aangebeld. Vervolgens heb ik de man die aan de deur verscheen naar binnen geduwd."
2.3. Het Hof heeft het in het middel bedoelde verweer als volgt samengevat en verworpen:
"Op de gronden als in de door hem overgelegde pleitnota vervat, heeft de raadsman bepleit dat verdachte ontslagen moet worden van alle rechtsvervolging, aangezien er sprake is van vrijwillige terugtred. De raadsman heeft daartoe aangevoerd dat verdachte -al dan niet na overleg- impliciet het wilsbesluit heeft genomen om de overval te staken, omdat het om familie van één van de mededaders zou gaan.
Het hof overweegt hieromtrent als volgt.
Bij de vraag of sprake is van vrijwillige terugtred als bedoeld in artikel 46b van het Wetboek van Strafrecht is - voor zover bij de beoordeling van het verweer van belang - doorslaggevend of het niet-voltooien van de overval afhankelijk is geweest van de wil van de verdachte dan wel door externe factoren is bepaald.
Het hof acht voor de beantwoording van deze vraag met name van belang de verklaringen van getuige [getuige 1] (pag. 347 ev.) en aangeefster [slachtoffer 2] (pag. 432 ev.).
Uit de verklaring van aangeefster [slachtoffer 2] blijkt dat zij op 15 februari 2009 bij haar vriend [slachtoffer 1] op het adres [a-straat 1] te [plaats 1] was. Omstreeks 22.15 uur worden zij in de woning overvallen door in totaal vier personen. [Slachtoffer 2] wordt vervolgens door één van deze personen bij de schouders gepakt en met kracht op de bank gegooid. Deze persoon met bivakmuts gaat op haar zitten terwijl zij op de bank ligt.
Ondertussen ziet zij een ander persoon bij haar vriend [slachtoffer 1] staan die zij herkent als [betrokkene 1]. Hierop heeft aangeefster hard geroepen: "[betrokkene 1]!" of woorden van gelijke strekking. Zij noemde [betrokkene 1] namelijk altijd [betrokkene 1]. Op dat zelfde moment ziet en voelt [slachtoffer 2] dat de persoon die op haar zat haar een elleboogstoot tegen haar rechteroor geeft. Deze persoon zou daarbij hebben geroepen: "Mond dicht!" of woorden van gelijke strekking. Hierop heeft [slachtoffer 2] nogmaals heel hard geroepen: "[betrokkene 1]!". De persoon die nog steeds op [slachtoffer 2] zat prikt vervolgens met een mes in haar rechterzij en roept daarbij "Genoeg! Mond dicht!". [Slachtoffer 2] heeft voorts verklaard dat [betrokkene 1] hierop reageert met de woorden: "[slachtoffer 2]? Nee! Dat kan niet!". [Slachtoffer 2] zag en hoorde dat [betrokkene 1] hierop naar de persoon liep die op haar zat en aan zijn arm of schouder trok. [Betrokkene 1] riep hierbij: "Maat, maat dit kan niet. Dit is familie. Maat. Dit kan ik niet. Roep ze maar terug" of woorden van gelijke strekking.
Getuige [getuige 1] heeft met betrekking tot de overval in [plaats 1] verklaard dat haar ex-vriend [verdachte] haar heeft verteld dat hij samen met [betrokkene 1] en twee anderen naar binnen is gegaan. Voorts heeft [getuige 1] verklaard dat verdachte haar heeft verteld dat hij bovenop de vrouw die op de grond lag heeft gezeten. Op enig moment zou deze vrouw de stem van [betrokkene 1] hebben herkend en hebben gevraagd: "[betrokkene 1] ben jij dat?". [Betrokkene 1] zag vervolgens dat de vrouw zijn schoonzus was en toen was de overval voorbij.
[Getuige 1] heeft daarbij over details verklaard die zij enkel van verdachte heeft kunnen vernemen.
Het hof acht - in samenhang met de voorgaande verklaringen - van belang de verklaring van [betrokkene 1] bij de rechter-commissaris d.d. 19 april 2010, inhoudende dat [verdachte] degene was die op [slachtoffer 2] ging zitten. [Betrokkene 3] heeft voorts op 19 april 2010 bij de rechter-commissaris verklaard dat [betrokkene 1] en [verdachte] de bewoners hebben overmeesterd en dat één van hen op de vrouw is gaan zitten.
Op grond van bovenstaande verklaringen is het hof van oordeel dat verdachte de persoon is geweest die tijdens de overval op aangeefster [slachtoffer 2] heeft gezeten. Gelet op de inhoud van de verklaring van [slachtoffer 2] heeft [betrokkene 1] de verdachte vervolgens bewogen om de overval te staken omdat [betrokkene 1] was herkend door haar. Verdachte heeft de poging om de overval te plegen derhalve naar het oordeel van het hof uitsluitend gestaakt onder invloed van uitwendige prikkels (te weten het aandringen van [betrokkene 1]) en niet als gevolg van een impliciet wilsbesluit van verdachte. De verklaring van verdachte, dat de overval niet is voltooid tengevolge van omstandigheden die van zijn wil afhankelijk waren, is naar het oordeel van het hof dan ook niet aannemelijk geworden. Gelet hierop is er geen sprake van een vrijwillige terugtred die leidt tot straffeloosheid zoals bedoeld in artikel 46b van het Wetboek van Strafrecht."
2.4. Bij de beoordeling van het middel moet het volgende worden vooropgesteld. Of gedragingen van de verdachte de gevolgtrekking wettigen dat het misdrijf niet is voltooid ten gevolge van omstandigheden die van zijn wil afhankelijk zijn, hangt - mede gelet op de aard van het misdrijf - af van de concrete omstandigheden van het geval. Van buiten komende factoren die mede ertoe hebben geleid dat het misdrijf niet is voltooid, behoeven niet aan vrijwillige terugtred in de weg te staan (vgl. HR 19 december 2006, LJN AZ2169, NJ 2007/29).
Ingeval sprake is van het medeplegen van een poging als bedoeld in art. 45 Sr, komen de 'omstandigheden van de wil van de dader afhankelijk' als bedoeld in art. 46 Sr - behoudens in bijzondere gevallen - alleen in aanmerking ten aanzien van hem van wiens wil die omstandigheden daadwerkelijk afhankelijk zijn en niet tevens ten aanzien van medeplegers van wie niet is komen vast te staan dat die omstandigheden (mede) van hun wil afhankelijk zijn (vgl. HR 12 april 2011, LJN BN4351, NJ 2011/358).
2.5. Het oordeel van het Hof dat het beroep op vrijwillige terugtred moet worden verworpen omdat de verdachte de poging om de overval te plegen "uitsluitend [heeft] gestaakt onder invloed van uitwendige prikkels (te weten het aandringen van [betrokkene 1]) en niet als gevolg van een impliciet wilsbesluit van de verdachte" geeft, in het licht van hetgeen hiervoor is vooropgesteld en de door het Hof vastgestelde omstandigheden, geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is niet onbegrijpelijk.
2.6. Het middel is derhalve tevergeefs voorgesteld.
3. Beslissing
De Hoge Raad verwerpt het beroep.
Dit arrest is gewezen door de vice-president A.J.A. van Dorst als voorzitter, en de raadsheren J. de Hullu en Y. Buruma, in bijzijn van de griffier S.P. Bakker, en uitgesproken op 14 oktober 2011.
Mr. De Hullu en mr. Buruma zijn buiten staat dit arrest te ondertekenen.