Uitspraak
Nº 573
Aan den Hoogen Raad der Nederlanden.
Edele Hoog Achtbare Heeren!
Op 8 Januari 1915 is Mr. Anna Maria Elzabee Post , advocaat en procureur te Winschoten, door de Arrondissements Rechtbank aldaar benoemd tot beëedigd klerk ter Griffie van die Rechtbank, gelijk blijkt uit het hierbij overgelegd extract uit de notulen, aangehouden door den Griffier bij gemelde Rechtbank, en op denzelfden datum is zij, op requisitoir van ondergeteekende toegelaten tot de eedsaflegging als zoodanig en beëedigd, gelijk, wat de 1 handeling betreft, volgt en, wat de 2handeling betreft, blijkt uit het hierbij overgelegd extract uit de minuten berustende ter Griffie dier Rechtbank;
In voldoening aan eene desbetreffende mij door den Heer Minister van Justitie gegeven opdracht, heb ik de eer een verzoek in te dienen tot cassatie, zoowel van deze benoeming, als van deze toelating tot eedsaflegging als van den beëediging, en wel in den vorm als volgt uit het arrest van dezen Raad d.d. 25 Juni 1915, W. 9807;
Als middel van cassatie heb ik de eer aan Uw College voor te dragen: Verkeerde toepassing of schending van art 47ª en 48 van de Wet op de Rechterlijke Organisatie, gelijk deze het laatst is gewijzigd bij de wet van 5 Juli 1910 (Stbl. 180) en van art. 71. jº 69 van het Reglement I der Reglementen van Openbaar Bestuur, vastgesteld bij K.B. van 14 September 1838 (Stbl. 36), laatstelijk gewijzigd bij K.B. van 12 mei 1911 (Stbl 127), zulks alles op grond, dat de benoemde, toegelatene, en beëedigde eene vrouw is, gelijk blijkt uit het hierbij overgelegd extract uit de geboorteregisters der Gemeente Winschoten;
Ter ondersteuning van het voorgedragen cassatiemiddel, vermeen ik te mogen verwijzen naar de daarmede overeenkomende argumenten, vervat in het requisitoir van den Heer Procureur-Generaal bij het Gerechtshof te Leeuwarden (W. 9770, 2 bladzijde), in het arrest van genoemd Gerechtshof d.d. 21 April 1915 (W. 9766) en in de toelichting der cassatie door dezen Procureur-Generaal tegen dit arrest ingesteld (W 9807 1 bladzijde);
Hieraan zou nog het navolgende kunnen worden toegevoegd:
Men kan betwisten of ondergeteekende de bevoegdheid bezit, om ook tegen de benoeming cassatie aanhangig te maken, omdat hij bij deze handeling geen partij is geweest; zijne bevoegdheid wordt daarentegen verdedigd door er op te wijzen, dat volgens art 4 der wet op de Rechterlijke Organisatie het recht tot het instellen van beroep in cassatie tegen handelingen, die niet betrekking hebben op geschillen van burgerlijk recht, aan het Openbaar Ministerie zal moeten toegekend worden;
Doch hetzij men deze bevoegdheid erkent of ontzegt, toch wordt verwacht, dat, wanneer Uw hoogste Rechtscollege de vraag zal beoordeelen, of Mr. A.M.E. Post terecht is toegelaten en beëedigd, Uw college tevens zich de vraag zal moeten stellen, of Mr. A.M.E. Post terecht als beëedigd klerk ter Griffie werd benoemd, of zij wel de vereischten daarvoor bezat;
Dienaangaande kan verwezen worden naar het arrest van den H.R. van 31 Maart 1854. H.R.-deel 47, Par 40, waar is betoogd "dat de Rechter alvorens, u (i) een eed te doen afleggen, bevoegd en verplicht was, de wettigheid van de aanstelling te onderzoeken", en naar het vonnis van de Rechtbank te s'Hertogenbosch van 24 November 1858 (W. 2030) inzake een verzet tegen de beëediging van Mr van Rijckevorsel tot beëedigd klerk ter Griffie, waar is overwogen, "dat Mr v Rijckevorsel, door de Rechtbank is benoemd enz, overwegende, dat mitsdien de benoeming van Mr v. Rijckevorsel is regelmatig"; ook kan aangevoerd worden, dat een Rechtbank in den regel (niet noodzakelijkerwijze, men denke aan veranderd inzicht ten gevolge van gewijzigde samenstelling of nadere overweging) door toelating tot de beëediging hare eigen benoeming zal bekrachtigen, alsdan stilzwijgend aannemende, dat de door haar zelf gedane benoeming wettig is. Doch, dat daarmede nog niet gezegd is, dat de hoogere rechter niet zou mogen vernietigen de beëediging, , dat de benoeming was , al kan het slechts luiden vernietiging der en niet tevens vernietiging der (vgl. conclusie van den Proc.Gen. van Maanen voorafgaand aan het arrest van den H.R. van 25 februari 1859, N.R. 61. Par. 41. bladz. 217, 218, 219 en 221); vervolgens kan nog de aandacht gevestigd worden, op het destijds door Mr. Kappeijne van de Cappello gebruikte beeld (Handel. 2 Kamer. 1876-1877 pag 84) "dat evenmin als het merk van den waarborg iets tot zilver maakt, wat het niet is, evenmin de Koninklijke goedkeuring, krachtens de wet van 1855 eene vereeniging, die is eene vennootschap maakt tot een zedelijk lichaam", en zoo ook iemand niet door het uiterlijk kenmerk der benoeming beëedigd klerk ter Griffie wordt, wanneer hij de materiele qualificatie mist;
Mijnerzijds zou ik voorts aangaande dit onderdeel der quaestie nog de volgende vraag kunnen stellen: Gesteld eens, dat door een administratief abuis aan het Departement van Justitie (vergissing blijft steeds menschelijk, daarom kan mij de veronderstelling – die trouwens maar een voorbeeld is – niet ter kwade geduid worden) iemand tot een ambt voor het leven in de magistratuur werd benoemd, die een der noodzakelijke vereischten om benoemd te worden miste, doordat hij b.v. te jong, of niet gegradueerd was, en gesteld eens deze persoon meldde zich, gewapend met het besluit zijner benoeming aan bij het College, dat aangewezen was voor de beëediging tot het Rechterlijk Ambt, waartoe hij benoemd was, zou dan dit College den benoemde formeelweg beëedigen en hem niet weigeren omdat hij niet had voldaan aan den vereischten om benoemd te worden? Eveneens wordt te gemoet gezien, dat Uw Rechtscollege bij de beoordeeling der vraag, of een vrouw kan benoemd worden tot beëedigd klerk ter Griffie, tevens een oordeel zal willen uitspreken over de vraag, waarom het hier feitelijk gaat, of het niet in strijd met de wet zou zijn, wanneer vrouwen in de Rechterlijke Macht benoemd zouden worden;
Aangaande dit vraagpunt is door den Heer Procureur-Generaal bij Uw College in de conclusie voor het arrest van 25 Juni 1915 uitdrukkelijk als zijne visie te kennen gegeven:
Dat de beëedigde klerk ter Griffie is, want een kenmerk draagt , n.l. dat hij benoemd wordt door den Koning (art 166 Grwet) en dat hij alvorens in bediening te treden moet afleggen den eed voorgeschreven in art 29. R.O.
Het zij mij, met alle bescheidenheid, veroorloofd in verband met deze vooropgestelde stelling hiertegen mijnerzijds op het navolgende te wijzen:
Het door den Procureur-Generaal aangehaald art 166 Grwet, zegt: " worden door den Koning aangesteld", maar in den 2 alinea van ditzelfde artikel lees ik: "De leden van de Rechterlijke Macht met rechtspraak belast, worden voor hun leven aangesteld",
Doch volgens art 87 RO. worden de Kantonrechter plaatsvervangers door den Koning voor vijf jaren aangesteld,
Zijn de Kantonrechter plaatsvervangers, die wel met rechtspraak belast zijn, wel door den Koning worden aangesteld, maar slechts voor 5 jaar, nu leden der Rechterlijke Macht, of zijn zij dit niet?
In art 8 R.O. staat: " (met uitzondering van de raadsheren en rechters-plaatsvervangers) kunnen niet zijn tevens advocaat enz",
Zijn de kantonrechterplaatsvervangers (die in art. 1. Reglement I. bv. aangeduid worden als "Plaatsvervangers van de Kantonrechters" en niet als "Rechterplaatsvervangers") geen leden van de Rechterlijke Macht of mogen zij geen advocaat enz zijn?
Art. 16 R.O. bepaalt de noodzakelijkheid van het vragen van verlof voor de , art 6. Reglement I werkt dat uit in dien zin, dat daaruit zou blijken, dat de kantonrechters-plaatsvervangers geen leden van de Rechterlijke Macht zijn, want over hen wordt niet gesproken;
Dit bovenstaande over de kantonrechterplaatsvervangers, die het kenmerk vertoonen van door den Koning aangesteld te zijn; aangaande de beëedigde klerken ter Griffie, die dit kenmerk missen, het volgende:
Art 19 RO. bepaalt: "alles wat het costuum der enz en aangaat, zal bepaald worden bij Reglement van Openbaar Bestuur",
Dit Reglement I van Openbaar Bestuur betreft (blijkens het geschrift) de wijze van eedsaflegging der onderscheiden Rechterlijke Ambtenaren, de eerste afdeling Hoofdstuk I van dit Reglement I draagt ook weer het opschrift: "van de wijze van eedsaflegging der onderscheiden Rechterlijke Ambtenaren", en art 5 van die Afdeling bericht: "op de beëediging van de vindt art 2 overeenkomstige toepassing", terwijl in art 71 van Reglement I, hetgeen het hiervoor vermelde opschrift draagt, de eed der beëedigde klerken ter Griffie is voorgeschreven;
Neem ik ten slotte niet aan, dat de beëedigde klerken ter Griffie zijn, hetgeen nog niet hetzelfde behoeft te omschrijven als "", dan kom ik tot de conclusie, dat ze evenmin of zijn, daar ze niet in Reglement II genoemd worden, zoodat ik ze volgens de Reglementen van Openbaar Bestuur niet kan indeelen;
Uit dit alles volgt, dat er niet altijd juist belijnde begrippen hebben bestaan, omtrent de vraag, wie leden der Rechterlijke Macht, wie Rechterlijke Ambtenaren zullen zijn, dat er dus wellicht niet voldoende grondslagen aanwezig zijn voor de hiervoor genoemde stelling van den Heer Procureur Generaal, zelfs niet wanneer deze stelling steun verkrijgt uit het arrest van den Hoogen Raad d d 12 februari 1894 W. 6463;
Als gevolg daarvan zou meer gewicht kunnen krijgen, de omstandigheid, dat de beëedigde klerken ter Griffie ter terechtzitting den Griffier kunnen vervangen; Mochten zij dan misschien niet zijn leden der Rechterlijke Macht in engeren zin, zoo zijn ze toch te beschouwen als daarmede onder zekere omstandigheden gelijkgesteld, hetgeen blijkt door hun optreden ter terechtzitting, waardoor zij door hun uiterlijk aanzicht en door hunne bevoegdheden voor het publiek niet van degenen, die zij vervangen zijn te onderscheiden;
Daarom zou ik willen aannemen, dat elk plaatsvervangend lid van de Rechterlijke Macht, hetzij hij tevens kan beschouwd worden als Rechterlijk Ambtenaar – en ook zonder dat – moet voldoen aan de vereischten, die voor een lid van de Rechterlijke Macht gelden; behoudens de uitzonderingen in de wet genoemd;
Zoowel de beëedigde klerk ter Griffie, als elk Rechterlijk Ambtenaar, moet voldoen aan het vereischte, dat hij man is, welk vereischte door den werkgever , , is voorgeschreven;
Immers, de vereischten voor benoembaarheid tot de Rechterlijke Macht, speciaal ook die voor beëedigde klerken ter Griffie, zijn aanvankelijk gesteld in een tijd toen de wetgever nog niet dacht, dat de mogelijkheid zich zou voordoen, dat vrouwen de toga der magistratuur zouden begeeren, : Toen waren er reeds verschillende vrouwelijke advocaten, en waren in andere ambtelijke betrekkingen veel vrouwen aangesteld;
Maar toch heeft de wetgever in 1910 zoo weinig gedacht, dat de mogelijkheid van benoeming eener vrouw tot de Rechterlijke Macht zou bestaan, dat hij over de vrouwelijke gegradueerden zweeg, zoowel met het oog op de benoeming voor de Magistratuur in engeren zin, als met het oog op de benoeming als beëedigd klerk ter Griffie;
Daarentegen zou de wetgever, wanneer hij de mogelijkheid zich had kunnen voorstellen, dat vrouwen gerekend konden worden tot de personen, die voor dergelijke benoemingen in aanmerking konden komen, de vrouwen genoemd hebben, hetzij als uitgesloten, hetzij als toegelaten, omdat de verschijning eener vrouw in dergelijke functie ter terechtzitting, een zoo groote inbreuk op bestaande toestanden zou maken, dat deze speciale vermelding behoeft;
Redenen waarom requestrant zich tot Uwen Raad wendt met eerbiedig verzoek de benoeming, de toelating tot de eedsaflegging en de beëediging, aan den aanvang van dit request genoemd, te vernietigen.
De Officier van Justitie bij de Arrondissementsrechtbank te Winschoten
Winschoten 27 October 1915
Nº 573
De Hooge Raad der Nederlanden,
Gezien het (vorenstaand) verzoekschrift van den Officier van Justitie bij de Arrondissements-Rechtbank te Winschoten, waarbij deze beroep in cassatie instelt tegen de beschikkingen der voormelde Rechtbank van 8 Januari 1915, waarbij Mr. Anna Maria Elzabee Post , advocaat en procureur te Winschoten, achtereenvolgens benoemd is tot beëdigd klerk ter griffie van die Rechtbank, toegelaten is tot eedsaflegging als zoodanig en in die hoedanigheid is beëedigd;
Gezien de daarbij overgelegde stukken;
Gezien mede de onder het verzoekschrift gestelde conclusie van den Procureur-Generaal strekkende tot verwerping van het beroep;
Overwegende, dat verzoeker als middel van cassatie heeft voorgesteld: "Verkeerde toepassing of schending van artikel 47ª en 48 van de wet op de Rechterlijke Organisatie, gelijk deze het laatst is gewijzigd bij de wet van 5 Juli 1910 (Staatsblad nº 180) en van artikel 71 juncto 69 van het Reglement I der Reglementen van Openbaar Bestuur, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 14 September 1838 (Staatsblad nº 36), laatstelijk gewijzigd bij Koninklijk Besluit van 12 Mei 1911 (Staatsblad nº 127), zulks alles op grond, dat de benoemde, toegelatene en beëedigde eene vrouw is, gelijk blijkt uit het hierbij overgelegd extract uit de geboorteregisters der gemeente Winschoten", -
en ter ondersteuning van dit middel in hoofdzaak aanvoert, dat de beëedigde klerken ter griffie eener Rechtbank zijn leden der rechterlijke macht, in ieder geval rechterlijke ambtenaren, als bedoeld in artikel 19 der wet op de Rechterlijke Organisatie, en dat vrouwen niet benoembaar zijn tot deze rechterlijke ambten, zulks op de gronden in vorenstaand verzoekschrift ontwikkeld;
Overwegende hieromtrent, dat het verband tusschen de aan gemeld artikel 19 voorafgaande en de op dit artikel volgende artikelen der wet op de Rechterlijke Organisatie, waarin voorschriften voorkomen uitsluitend voor leden der rechterlijke macht, medebrengt, dat in gemeld artikel 19 met de woorden "regterlijke ambtenaren" geen andere ambtenaren zijn bedoeld dan die in sommige van die andere artikelen steeds worden genoemd "leden van de regterlijke magt", hetgeen ook bevestiging vindt in de geschiedenis van artikel 19 en in den in artikel 29 derzelfde wet voor "de leden van de regterlijke magt" voorgeschreven ambtseed, in welks slotzin de verklaring voorkomt, dat die leden hunne posten en bediening zullen uitoefenen "zoo als braven en eerlijken regterlijken ambtenaren betaamt";
dat evenwel de opgeworpen vraag of vrouwen mogen worden benoemd tot leden der rechterlijke macht, thans onbesproken kan blijven, omdat de beëedigde klerken ter Griffie eener Rechtbank daartoe niet behooren;
dat dit reeds hieruit volgt, dat niet de Koning de beëedigde klerken ter griffie aanstelt, zooals toch voor alle leden der rechterlijke macht bij artikel 166-1e lid der Grondwet is voorgeschreven, maar hunne benoeming bij het 2e lid van artikel 47ª der wet op de Rechterlijke Organisatie is opgedragen aan de Rechtbank, ingevolge welk artikel bij artikel 71 van het Reglement I, zooals dit gewijzigd is bij het Koninklijk besluit van 1 November 1910 (Staatsblad nº 308) een bijzondere ambtseed voor de beëedigde klerken ter griffie is voorgeschreven geheel verschillend van den ambtseed voor alle leden der rechterlijke macht in gemeld artikel 29 der wet op de Rechterlijke Organisatie vastgesteld, en waarin dan ook de bovenvermelde slotwoorden "zoo als braven en eerlijken regterlijken ambtenaren betaamt" niet voorkomen;
dat het voormelde beroep op het eerste lid van artikel 166 der Grondwet niet wordt ontzenuwd door de omstandigheid dat, anders dan bij het tweede lid van dit artikel bepaald is, de Kantonrechter-plaatsvervangers niet voor hun leven worden benoemd, waarop de verzoeker zich beroept, omdat deze omstandigheid, evenals de mede aangevoerde onvolledigheid van artikel 8 der wet op de Rechterlijke Organisatie, en van de Reglementen van Openbaar Bestuur ter uitvoering van artikel 19 dezer wet, zich historisch laten verklaren door de wijzigingen in gemeld artikel der Grondwet bij de herziening in 1887, en in de wet op de Rechterlijke Organisatie en de bedoelde Reglementen na 1838 aangebracht;
dat dus moet worden aangenomen, dat de beëedigde klerken ter griffie niet zijn leden der rechterlijke macht, zoodat de vraag of vrouwen tot dit ambt mogen benoemd worden, hare beantwoording moet vinden in de vereischten, die de wettelijke voorschriften daarvoor stellen;
dat deze vereischten uitsluitend te vinden zijn in het in het middel opgenomen artikel 47ª der wet op de Rechterlijke Organisatie, hetgeen bij de wet van 5 Juli 1910 (Staatsblad nº 180) in deze wet is ingevoegd, en, volgens dit artikel, zich bepalen tot het bereikt hebben van den vollen ouderdom van 23 jaren, uit welk eenig vereischte en uit het stilzwijgen van den wetgever in 1910 over de benoembaarheid van vrouwen tot beëedigd klerk ter griffie, waarop verzoeker mede wijst, niet mag worden besloten, dat de wetgever vrouwen heeft willen uitsluiten en deze tot dit ambt niet benoembaar zouden zijn;
dat derhalve de Rechtbank te Winschoten door hare thans bestreden beslissingen de in het middel aangehaalde wetsbepalingen niet heeft geschonden of verkeerd toegepast, en bijgevolg het middel is ongegrond.
Verwerpt het beroep.
Gedaan en gewezen den zeventienden December 1900 vijftien bij de Heeren Mrs. Jhr. de Savornin Lohman, President, Nypels, Krabbe, Loder en Bosch, Raden, in tegenwoordigheid van Mr. Boll, Substituut-Griffier.