Uitspraak
GERECHTSHOF ’s-HERTOGENBOSCH
Team Handelsrecht
zaaknummer 200.317.151/01
arrest van 20 februari 2024
in de zaak van
1.[appellant] ,wonende te [woonplaats] ,
2.
[appellante] ,wonende te [woonplaats] ,
[appellante] ,wonende te [woonplaats] ,
appellanten,
hierna aan te duiden als “ [appellanten] .”,
advocaat: mr. Y.J.P. Janssen te Venlo,
tegen
Loxodrome B.V.,
gevestigd te [vestigingsplaats] ,
geïntimeerde,
hierna aan te duiden als “Loxodrome”,
advocaat: mr. C. Wiggers te Amsterdam,
op het bij exploot van dagvaarding van 5 juli 2022 ingeleide hoger beroep van het vonnis van 6 april 2022, door de rechtbank Limburg, zittingsplaats Roermond, gewezen tussen [appellanten] . als eisers en Loxodrome als gedaagde.
1.Het geding in eerste aanleg (zaak-/rolnummer C/03/277663 / HA ZA 20-247)
Voor het geding in eerste aanleg verwijst het hof naar voormeld vonnis.
2.Het geding in hoger beroep
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding in hoger beroep;
- de memorie van grieven met eiswijziging;
- de memorie van antwoord;
- de mondelinge behandeling van 16 oktober 2023, waarbij [appellanten] . spreekaantekeningen heeft overgelegd.
Het hof heeft daarna een datum voor arrest bepaald. Het hof doet recht op bovenvermelde stukken en de stukken van de eerste aanleg.
3.De beoordeling
3.1.
De feiten
3.1.1.
In r.o. 2.1. t/m. 2.20 heeft de rechtbank in het vonnis van 6 april 2022 vastgesteld van welke feiten in dit geschil wordt uitgegaan. Het hof zal een nieuw overzicht geven van de onbetwiste feiten die in hoger beroep het uitgangspunt vormen.
3.1.2.
In dit hoger beroep kan worden uitgegaan van de volgende feiten:
a. Op 6 januari 2018 heeft Loxodrome een offerte uitgebracht aan [appellanten] . [appellanten] . heeft deze offerte geaccepteerd. In de offerte staat —voor zover relevant — het volgende:
“(…)
In vervolg op ons aangename overleg van dinsdag 12 december 2017 aangaande de nieuwbouw van een vrijstaande villa op [adres] , Fase 3, [kavelnummer] , hebben wij het genoegen u hierbij onze offerte aan te bieden voor de hiermee samenhangende architectenwerkzaamheden.
In vervolg op ons aangename overleg van dinsdag 12 december 2017 aangaande de nieuwbouw van een vrijstaande villa op [adres] , Fase 3, [kavelnummer] , hebben wij het genoegen u hierbij onze offerte aan te bieden voor de hiermee samenhangende architectenwerkzaamheden.
Hiervoor hanteren wij de volgende uitgangspunten:
• de opgave bestaat uit het realiseren van een vrijstaande woning gelegen op
[adres] , Fase 3, [kavelnummer]
• de bouwkosten zijn geraamd op ca. € (nog te bepalen) inclusief 21 % B. T. W.
• het programma van eisen en wensen ten aanzien van het ontwerp zullen in nader
overleg met de opdrachtgever worden gedefinieerd.
• de advisering van hout-, beton- en staalconstructies geschiedt door een externe
door de opdrachtgever te contracteren adviseur.
•
de advisering, ontwerp, engineering, prijs- en contractvorming van de
de advisering, ontwerp, engineering, prijs- en contractvorming van de
elektrotechnische en werktuigkundige installaties geschiedt door een externe
adviseur of adviserend installateur.
• de advisering ten aanzien van specifieke expertise, bouwfysica, brandpreventie,
terreininrichting en het groenplan, voor zover voor deze opgave relevant,
geschiedt door (een) externe door de opdrachtgever te contracteren adviseur(s).
De architectenwerkzaamheden bestaan uit:
1: Fase schetsontwerp
Omvattend:
• overleg met de opdrachtgever over de opzet van het plan.
• overleg met de opdrachtgever over de uitgangspunten, programma van eisen en
de voortgang van het plan.
• het vervaardigen van plattegronden, doorsneden, gevels en 3D impressies met als
doel het ontwikkelen van een concept dat aan de gemeente Venlo word voorgelegd
als conceptaanvraag.
• een eerste overleg met de commissie Welstand en Erfgoed van de gemeente Venlo.
• het doen van basis voorstellen met betrekking tot het materiaalgebruik, afwerking
en de kleuren.
• het verzorgen van de conceptaanvraag bij de gemeente Venlo.
• het opstellen van een bouwkostenraming op basis van elementen.
2.Fase definitief ontwerp
Omvattend:
• overleg met de opdrachtgever over de opzet van het plan.
• overleg met de opdrachtgever en adviseur(s) over de uitgangspunten ten
aanzien van draagconstructies, technische installaties en voortgang van het plan.
• het vervaardigen van principedetails voor zover voor beoordeling door de
welstandscommissie relevant.
• het doen van voorstellen met betrekking tot het materiaalgebruik, afwerking en de
kleuren.
• het opstellen van een voorlopige EPN-berekening.
• het verzorgen van de aanvraag/beoordeling door de welstandscommissie.
• het opstellen van een bouwkostenraming op basis van elementen.
3a. Fase technisch ontwerp, bestektekeningen
Omvattend:
• het nodige afstemmingsoverleg met opdrachtgever, constructeur en overige
adviseur(s) over de uitwerking en voortgang van het plan.
• het vervaardigen van de bouwkundige bestektekeningen, te weten: situatie,
plattegronden, gevels, doorsneden, overzichten bouwbesluit, details, overzichten
binnen- en buitenkozijnen.
• de toetsing aan het bouwbesluit.
• het vervaardigen van de definitieve EPN-berekening.
• het namens de opdrachtgever verzorgen van de aanvraag omgevingsvergunning
(bouwvergunning).
3b. Fase technisch ontwerp; technische omschrijving
Omvattend:
• het vervaardigen van een technische omschrijving voor het bouwkundige werk.
• het vervaardigen van het V&G plan (ontwerpfase) en V&G dossier.
4.Fase prijs- en contractvorming
Kan op een van de navolgende wijzen plaatsvinden:
4a. Op basis van een bouwteam
Omvattend:
• het in samenspraak met de opdrachtgever selecteren van een bouwkundige
aannemer, welke voor een samenwerking in bouwteam wordt benaderd.
• in de definitief ontwerpfase, in samenspraak met opdrachtgever en bouwteam
partijen formuleren, vaststellen en bewaken van de financiële uitgangspunten.
• op basis van bestek en bestektekeningen zal door de bouwkundig aannemer een
gespecificeerde open begroting van het bouwkundige werk worden opgesteld,
welke door de architect zal worden gecontroleerd en beoordeeld.
• door de architect wordt derhalve geen begroting van het bouwkundige werk
gemaakt;
• het opstellen van het concept uitvoeringscontract.
4b. Aanbesteding (onderhands/met voorselectie)
Omvattend:
• het in samenspraak met de opdrachtgever selecteren van de bouwkundige
aannemers, welke voor prijsaanbieding worden benaderd.
• het bijstellen van de bouwkostenraming op basis van elementen.
• het geven van aanwijzingen ter zake de prijsvorming van het bouwkundig werk en
het opstellen van nota('s) van inlichtingen en aanwijzingen.
• het coördineren en houden van de bouwkundige aanbesteding.
• het controleren en beoordelen van de laagste inschrijving en het beperkt voeren
van overleg en prijsonderhandeling met de bouwkundig aannemer.
• het opstellen van een gunningadvies en het concept uitvoeringscontract.
De engineering en prijsvorming van de technische installaties geschiedt in beide varianten door een (adviserend) installateur(s) al dan niet onder verantwoordelijkheid van de bouwkundig aannemer. Het installatiewerk zal hierbij door de aannemer/installateur(s) in een gespecificeerde offerte, materiaalspecificaties en werkomschrijving worden vastgelegd.
5.Fase uitvoering; uitvoeringsgereed ontwerp
Omvattend:
• het vervaardigen van de basis uitvoeringstekeningen, te weten:
het matenplan schaal 1:50, doorsneden schaal 1:50, gevels schaal 1:100, de binnen- en buitenkozijnen schaal 1:50 en details.
• controle van tekenwerk bouwpartners op esthetische aspecten en
hoofdvormen.
Samenvatting van de advieskosten over de respectievelijke fasen is als volgt:
1. schetsontwerp € 4.500,00
2. definitief ontwerp € 4.500,00
3a. technisch ontwerp; bestektekeningen € 7.750,00
3b. technisch ontwerp; technische omschrijving € 900,00
4. prijs- en contractvorming € 600,00
5. uitvoering en oplevering; werktekeningen € 3.500,00
Alle bedragen zijn exclusief B.T.W
De vergoeding van de bijkomende kosten (verschotten) als genoemd in artikel 50 lid 4 van de DNR 2005 zullen op basis van nacalculatie met u worden verrekend.
Het declareren van de advieskosten vindt maandelijks plaats naar rato van de voortgang van de werkzaamheden.
De maandelijkse factuur word binnen 5 werkdagen voldaan.
Al onze werkzaamheden worden uitgevoerd onder toepasselijkheid van De Nieuwe Regeling 2005, Rechtsverhouding opdrachtgever - architect, ingenieur en adviseur (DNR 2005).
Een exemplaar van De Nieuwe Regeling 2005 hebben wij u reeds bij een voorgaande offerte verstrekt. Indien u deze niet hebt ontvangen verzoeken wij u om dit aan ons kenbaar te maken.
Indien tijdens de uitvoering van het werk, buiten de invloedssfeer van de architect, wijzigingen en/of aanvullende werkzaamheden aan de orde zijn, als bedoeld in artikel 9 en 20 van de DNR 2005, zullen de hieruit voortvloeiende advieskosten conform artikel 55 in onderling overleg worden vastgesteld.
Bij geschillen, daaronder begrepen die welke slechts door één van de partijen als zodanig worden beschouwd, welke ontstaan naar aanleiding van deze overeenkomst of van overeenkomsten die hiervan het uitvloeisel zijn, zullen worden beslecht door een bevoegde rechter te [plaats] .
Nietin deze opgave inbegrepen:
• procedure en legeskosten;
• kosten advies draagconstructies;
• kosten advies technische installaties;
• kosten advisering bouwfysica en milieu, geluidsmetingen, rapportages e.d.;
• kosten verkennend bodem-/grondwateronderzoek conform NVN 5740;
• geotechnisch onderzoek en funderingsadvies (in samenspraak met
constructeur);
• kosten interieuradviezen zoals losse inrichting en stoffering;
• advies tuininrichting / groenplan;
• nazorg;
• revisietekeningen.(…)”
b. Partijen hebben hierna gecorrespondeerd en overleg gevoerd over de omvang van de te realiseren woning en het beschikbare budget:
- Eind januari 2018 heeft [appellanten] . geopteerd voor een model woning (kubuswoning), waarbij onder de woning extra ruimtes ontstaan. Daarover heeft [appellanten] . aan Loxodrome bericht:
“(…)
Graag zouden we de woning willen liften waardoor we het woongedeelte boven het maaiveld creëren.
Graag zouden we de woning willen liften waardoor we het woongedeelte boven het maaiveld creëren.
Qua indeling:
-Beneden verdieping: - garage/extra ruimtes als een waskamer, een
kleine wijnkelder en hobby ruimte/atelier en nog een extra kamer voor
opbergruimte en de mogelijkheid tot een toilet;(…)
”
”
- Op 2 maart 2018 heeft Loxodrome twee schetsontwerpen aan [appellanten] . voorgelegd.
- Bij e-mailbericht van 4 maart 2018 heeft [appellanten] . Loxodrome het volgende bericht:
“(…)
We hebben de schetsontwerpen nog een bekeken en we zijn tot de conclusie gekomen dat bepaalde woonruimtes ( woonkamer / keuken) graag meer oppervlakte willen zien.Eventueel toch dat men de woonkamer verbind met de keuken. Graag zouden we ook meer in de breedte willen gaan van de woning.
We hebben de schetsontwerpen nog een bekeken en we zijn tot de conclusie gekomen dat bepaalde woonruimtes ( woonkamer / keuken) graag meer oppervlakte willen zien.Eventueel toch dat men de woonkamer verbind met de keuken. Graag zouden we ook meer in de breedte willen gaan van de woning.
We vinden het belangrijk dat we de meubels in de woonkamer / keuken ruimtelijk kunnen opstellen. Indien mogelijk zouden we ook graag een studiekamer willen zien op de begane grond.
Wat ontwerpen aangaat vinden we optie 2 een mooi schetsontwerp maar we zetten wel een kanttekeningen met betrekking tot het interieur door de schuine scheidingswanden. Ons gevoel zeg dat door het ontwerp van optie 2 op een of anderen manier woonruimte verloren gaat.Tevens zouden we graag de toilet aangrenzend eventueel met een buitenmuur en niet graag aangrenzend met een binnenmuur van een woonoppervlakte. Daarbij zien we graag op de bovenverdieping een extra kamer en een gesloten inloopkast/kleedkamer…
Om extra budget te creëren is het misschien een optie om de kelder / garage casco op te leveren. We zouden dit in een later stadium kunnen laten uitvoeren.Onze prioriteit ligt echt bij de begane- en boven woonruimte zodat we meer vierkante meters / M3 verkrijgen.(…)
”
”
- Op 5 maart 2018 heeft Loxodrome per e-mailbericht als volgt gereageerd:
“Ik ben het helemaal met jullie eens dat de optie twee veruit de betere is. De “scheve hoeken”, daar zou ik mij minder zorgen over maken, dat leg ik nog wel uit en zal ik in 3D laten zien.
Waar ik mij grote zorgen over maak is de opmerking dat vooral [appellant] zich grotere begane grond en verdieping wenst. Dit betekend gewoonweg meer m2, meer m3 en meer gevel oppervlak.
Jullie budget is 380-400 duizend euro inclusief BTW.
Blijft over 314-330 duizend euro ex BTW.
Hier zal ik iet voor moeten ontwerpen. Ik zit er nooit naast, plus min 10%, in de schetsfase wat uiteindelijk de offerte van een aannemer is.
Elke extra m2 × 3,5 (bruto hoogte) = 3,5 m3 kost 3,5 × € 450,00 =
€ 1.575,00
Als we dus de woonkamer1 meter breder maken kost dit:
(8,8 meter × 1 meter maal 3,5 meter) 8,8 × € 1.575,00 = € 13.860,00 enkel voor de begane grond!Dat mag met twee worden vermenigvuldigt omdat we ook de verdieping hebben, dus € 27.720,00 extra om de woonkamer 1 meter breder te maken.
En dat is nog maar de helft van het huis, de keuken gaat er niet groter door worden.
Dit bedrag is NOOIT te bezuinigen door de kelder casco uit te voeren, een kelder is zo goed als al casco in de prijs.
Ik wil best “een groter huis” voor jullie ontwerpen maar dan kan ik jullie niet meer verantwoorden dat het binnen jullie budget past. Ik weet zeker dat het niet meer gaat passen.
Als jullie prioriteit de begane grond is en de verdieping is, kunnen we veel beter de kelder Vergeten, het geld kan maar een keer uitgegeven worden, niet?
Ik ga met alle andere opmerkingen aan de slag.Zodra we aangepaste tekeningen hebben stuur ik ze per mail.(…)
”
”
- Loxodrome heeft bij e-mailbericht van 6 maart 2018 met onderwerp “Woning 1m breder” aan [appellanten] . bevestigd dat het grotere huis niet meer zou passen binnen het budget van [appellanten] . en een nadere berekening inzake de gewenste uitbreiding van de woning verzonden:
“(…)
In de bijlage de (…) plattegrond van de woning 1 meter breder.
In de bijlage de (…) plattegrond van de woning 1 meter breder.
Allereerst de bouwkosten: (…)
Als ik me even beperk bij de begane grond en de verdieping hebben we 28 m2 meer.
28 m2 x de hoogte (3500) zijn 98 m3.
98 m3 x € 450,00 = € 44.000,00
De woning van 6700 breed is dus € 44.000,00 duurder.
Voor de kelder, als we die bouwen, komt daar nog 14 m2 x (bruto hoogte) 2800 zijn 39 m3 bij.
39 m3 kelder kost €350,00 per m3 = € 13.650,00.
In totaal dus € 57.000,00 extra. Dit is dus ongeveer 20% van het budget voor deze 1 meter extra.(…)
Voor het bouwbudget van netto maximaal € 330.000,00 kunnen we echt maar tussen de 85
en
92 m2 per verdieping bouwen, inclusief kelder.
Meer m2 betekend extra budget.(…)”
- Loxodrome heeft [appellanten] . bij e-mailbericht van 12 maart 2018 als volgt nader bericht:
“(…)
In de bijlage twee perspectieven die de ruimtelijkheid goed laten zien. Wat lastig in de perspectieven te “ervaren” is, is ge grote glazen gevel ”achter het Standpunt van het perspectief.Daarom maak ik nog twee andere perspectieven.Wat wel heel goed te zien is, is re openheid en ruimtelijkheid.
In de bijlage twee perspectieven die de ruimtelijkheid goed laten zien. Wat lastig in de perspectieven te “ervaren” is, is ge grote glazen gevel ”achter het Standpunt van het perspectief.Daarom maak ik nog twee andere perspectieven.Wat wel heel goed te zien is, is re openheid en ruimtelijkheid.
De diagonaal van de keuken naar de kamer is 16 meter, behoorlijk lang.
Ik heb de breedte van de villa van 5700 naar 6100 vergroot.
Met een netto hoogte van 2800 voor de BG en 1e verdieping blijven we binnen de M3.(…)”
- Vervolgens heeft zij [appellanten] . per e-mailbericht van 14 maart 2018 als volgt geïnformeerd:
“(…)
Voor het bouwbudget dat jullie mij gegeven hebben kunnen we een bepaald volume bouwen, plus of min 10% in deze fase.
Voor het bouwbudget dat jullie mij gegeven hebben kunnen we een bepaald volume bouwen, plus of min 10% in deze fase.
Ik heb de getallen aan jullie gestuurd.
Het is niet mogelijk als het budget is wat het is, om een woning te realiseren van 1000 m3 plus kelder.
Hier zullen jullie mij moeten vertrouwen. Maar je kunt altijd in de markt informeren of mijn getallen kloppen. Geen probleem.
!k ontwerp graag een woning voor jullie met een woonkamer van 50m2 en een keuken van 60m2 maar dan hou ik jullie voor de gek en neem ik mijn vak niet serieus.(…)”
- [appellanten] . reageert bij e-mailbericht van 14 maart 2018:
“(…)
Zo als afgelopen vrijdag al aangegevens zijn wij momenteel in onderhandeling met een nieuwe Hypotheek adviseur.
Zo als afgelopen vrijdag al aangegevens zijn wij momenteel in onderhandeling met een nieuwe Hypotheek adviseur.
Momenteel hebben wij een budget staan voor de bouw van € 380.000,- / € 400.000,- exclusief de grond.
Waarschijnlijk krijgen we iets meer ruimte mbt budget, daarom is het van belang dat wij inzicht krijgen welke kosten wel zijn opgenomen in het bovenstaande budget en welke niet?
Denkende aan hoeveel budget er bijvoorbeeld is gereserveerd voor de badkamer ect.(…)”
- [appellanten] . schrijft op 18 maart 2018 aan Loxodrome:
“(…)
Ondanks dat we het een mooi ontwerp vinden, blijft het dat de woonkamer en de keuken niet voldoet aan onze wensen qua m2 Dit misschien mede omdat de trap centraal gelegen ligt in de woning de nodige ruimte in beslag neemt. In het eerste ontwerp, de zogenaamde kubus bouw zien we een ruimere woonkamer +/-35m2 en keuken.
Ondanks dat we het een mooi ontwerp vinden, blijft het dat de woonkamer en de keuken niet voldoet aan onze wensen qua m2 Dit misschien mede omdat de trap centraal gelegen ligt in de woning de nodige ruimte in beslag neemt. In het eerste ontwerp, de zogenaamde kubus bouw zien we een ruimere woonkamer +/-35m2 en keuken.
Graag zouden we nog ander(e)schetsontwerp(en) willen zien waarbij we meer woonruimte (woonkamer/keuken)creëeren. Misschien toch dat de woonkamer met keuken in verbinding staan of gescheiden door bv een gashaard.(…)”
- Op 19 maart 2018 heeft Loxodrome het volgende e-mailbericht naar [appellanten] . gestuurd:
“(…)
In de bijlage een plattegrond waarbij de woonkamer & keuken 35 m2 NETTO zijn.
In de bijlage een plattegrond waarbij de woonkamer & keuken 35 m2 NETTO zijn.
Mijn opmerkingen hierbij:
Zoals jullie kunnen zien is er al een hal gemaakt waar de trap etc in zit.De maat van de hal word bepaal door de trap die nodig is om boven te komen, de gang en de diepte maat van het toilet.
De ruimte van 12,9 m2 aan de rechter kant van de hal, 4,09 m bij 3,16 m is in mijn ogen
een verloren ruimte. Praktisch kan hier weinig mee.
De woonkamer en keuken zijn nu 35 m2, 5,12 × 6,9 m.
Het totale BRUTO oppervlak van de begane grond is nu 115,02 m2.
Omdat het beeldkwaliteit plan bepaald dat de woningen op [adres] een EENDUIDIG VOLUME
moeten zijn, moet het vloeroppervlak van de verdieping OOK 115,05 m2 zijn.
Anders hebben we geen eenduidig volume en word het plan afgekeurd.
Getalsmatig hebben we dus 115,02 m2 begane grond, × 3,4 meter bruto hoogte = 391,17 m3
De verdieping van 115,05 m2 vermenigvuldigen we ook met 3,4 meter = 391,17 m3
In totaal hebben we nu 782,34 m3 voor de begane grond en de verdieping.782,34 m3 × € 450,00 = € 352.053,00
Het budget dat jullie mij gegeven hebben stopt bij € 330.000,00 (ex BTW) dus, er is € 22.053,00 euro te weinig budget!
Een kelder is er in dit geval NIET.Er zijn verschillende mogelijkheden voor een kelder.
Helemaal onderkelderen of slechts gedeeltelijk.
Als we gedeeltelijk onderkelderen en met de trap tot in de kelder willen, zie kelder schets,
krijgen we een kelder van bruto 75 m2.Dan vervalt de gewenste functie van een extra gasten kamer + sanitair.
75m2 × € 350,00 (ex BTW) = € 26.250,00.
In TOTAAL missen we nu € 22.053,00 + € 26.250,00 = € 48.303,00 netto in het budget of te wel
€ 48.303,00 + € 10.143,63 (21% BTW) = € 58.446,63.
Het totale project, uitgaande van de wens van een woonkamer en keuken van 35m2 netto, zou
dan minimaal op € 458.446,63 inclusief BTW uitkomen waarbij de gastenkamer “in de kelder”
er NIET meer is.
Ik spreek dan nog niet over de architectuur of ruimtelijke kwaliteit. Daarom hebben we nog een andere schets gemaakt voor de begane grond.
Het spreekt voor zich dat, op het moment dat jullie de keuze voor een groter budget hebben gemaakt,
wij met deze getallen een schetsontwerp gaan maken.
De bijgevoegde schets plattegronden zijn nu puur een indicatie voor de benodigde m2 en dus budget.
Alle schetsen vinden jullie in de bijlage.
Wellicht hebben jullie zo weer een beter inzicht in de consequenties van de vraag om de woonkamer
en keuken minimaal 35m2 netto te maken.
Ik zou het op prijs stellen als jullie ons kunnen berichten of het extra budget er kan komen en
welke keuzes jullie voor de kelder zouden wensen te maken.
Zoals ik al een paar maal heb bericht is het ook onze taak om ontwerp en beschikbaar budget
in balans te houden en jullie te waarschuwen als hierin een onbalans ontstaat.(…)”
-Loxodrome heeft [appellanten] . op 20 maart 2018 schetsvoorstellen gezonden:
“(…)
In de bijlage enkele schetsvoorstellen waarbij de begane groen groter is dan de eerste verdieping en de kelder.
In de bijlage enkele schetsvoorstellen waarbij de begane groen groter is dan de eerste verdieping en de kelder.
Op deze manier zouden we kunnen proberen jullie wensen en het beschikbare budget dichter bij elkaar te brengen.
Het zijn schetsvoorstellen welke dienen om te onderzoeken of jullie hier de handen voor op elkaar kunnen krijgen.
Ik zou graag morgen vroeg jullie bevindingen willen ontvangen zodat ik een richting krijg.(…)”
- [appellanten] . heeft bij e-mailbericht van 21 maart 2018 aan Loxodrome als volgt gereageerd:
“(…)
Wat betreft meer Budget zal er volgens de berekeningen wel meer vrij gemaakt kunnen worden voor het bouwen ca. (10.000,- / 15.000) hierover kan ik ook pas eind van deze week op terug komen.
Wat betreft meer Budget zal er volgens de berekeningen wel meer vrij gemaakt kunnen worden voor het bouwen ca. (10.000,- / 15.000) hierover kan ik ook pas eind van deze week op terug komen.
Mijn lijkt het verstandig dat we deze week indien mogelijk eventueel even bij elkaar komen.(…)”
- [appellanten] . heeft Loxodrome vervolgens bij e-mail van 8 april 2018 bericht:
“(…)
Eind komende week hebben we meer zekerheid over het budget, naar verwachting kunnen we circa € 50.000,- extra krijgen voor de bouwkosten.
Eind komende week hebben we meer zekerheid over het budget, naar verwachting kunnen we circa € 50.000,- extra krijgen voor de bouwkosten.
Hopende kunnen we hiermee dan verder werken.(…)”
- Loxodrome heeft op 9 april 2018 als volgt gereageerd:
“(…)
Dank voor je bericht.
Dank voor je bericht.
Naar aanleiding van ons laatste gesprek zijn wij bezig om het schetsontwerp aan jullie wensen voor de begane grond aan te passen.
Met het extra bedrag komen we er waarschijnlijk wel.(…)”
-Op 10 april 2018 bericht Loxodrome [appellanten] . als volgt:
“(…)
Rekening houdend met jullie wensen van een woonkamer en keuken van 35m2 hebben we drie opties gemaakt.
Rekening houdend met jullie wensen van een woonkamer en keuken van 35m2 hebben we drie opties gemaakt.
Mijn voorkeur gaat uit naar optie 2.(…)”
-Op 17 april 2018 heeft [appellanten] . tijdens een bespreking met Loxodrome bevestigd dat [appellanten] . een budget van € 450.000,00 zou hebben.
c. Loxodrome heeft op 26 april 2018 een schetsontwerp aangeleverd.
d. [appellanten] . heeft naar aanleiding van het schetsontwerp van Loxodrome als volgt bericht:
- E-mailbericht van 30 april 2018:
“(…)
Hierbij de wensen die wij graag terug zien in de woning /als mail van 29 [appellant] .jl.:
Hierbij de wensen die wij graag terug zien in de woning /als mail van 29 [appellant] .jl.:
Kelder verdieping
:
-garage
-wasruimte om waar ook de mogelijkheid is om te strijken
-kantoor
-technische ruimte
- indienmogelijkheid kleine ruimte voor wijnkelder te maken
- indien mogelijk een toilet
- mogelijkheid om later logier kamer te maken en aansluitingen voor eventueel een kleine badkamer.
- graag aan de achterzijde open slaande deuren en eventueel aan de zijkant ramen.
Bovenverdieping:
• Ruime toilet separaat
• Eventueel een kast voor opbergruimte van de stofzuiger ect.
• Ruime badkamer / we willen een losstaand bad plaatsen / graag ook daglicht inval op de badkamer;
• Ruime inloopkast via de slaapkamer entree.
Onderstaand en in de bijlage nog een aantal voorbeelden. (…)”
- E-mailbericht van 21 mei 2018:
“(…)
We hebben afgelopen weekend nog eens kritisch naar het schetsontwerp gekeken. Ondanks dat we het een mooi ontwerp vinden zouden we toch nog een aantal punten willen bespreken voor zowel de buitenzijde als de indeling binnen. Zouden we op korte termijn (as zaterdag op z'n vroegs) met z'n drieën nogmaals bij elkaar kunnen komen?
We hebben afgelopen weekend nog eens kritisch naar het schetsontwerp gekeken. Ondanks dat we het een mooi ontwerp vinden zouden we toch nog een aantal punten willen bespreken voor zowel de buitenzijde als de indeling binnen. Zouden we op korte termijn (as zaterdag op z'n vroegs) met z'n drieën nogmaals bij elkaar kunnen komen?
Onderstaand een aantal punten die we graag zouden willen bespreken:
Indeling binnen:
• Doorgang woonkamer naar keuken “breder”;
• Badkamer zouden we graag breder willen hebben;
• Indeling boven, indien we aan de achterzijde de kamer willen opsplitsen is er geen
ruimte voor een deur af portaal en heeft de 2e kamer geen raam.
Buitenzijde:
• Koekoek verplaatsen naar de linker zijkant, en de keuken over de breedte voorzien
van een glazen pui zodat men ook tijdens het koken in de tuin kan kijken (dit zouden
we graag mondeling toe willen lichten)
• Grote raampartijen aan de voor(achter)zijde.
• Entree/ voordeur zouden we graag meer het accent willen opleggen.(…)”
e. Op 22 mei 2018 heeft Loxodrome het voorlopige ontwerp vastgesteld, waarna het definitieve ontwerp op 12 juni 2018 volgde.
f. Hierna hebben partijen overleg gevoerd over de inschakeling van een bouwkundige aannemer:
- Per e-mailbericht van 6 augustus 2018 heeft Loxodrome het volgende naar [appellanten] . gestuurd:
“(…)
Het word langzaam tijd om na te denken of jullie een aanbesteding zouden willen of een bouwteam.
Het word langzaam tijd om na te denken of jullie een aanbesteding zouden willen of een bouwteam.
(…)
Denken jullie hier svp over na.
Ik zou graag [de aannemer] willen vragen, een heel goede aannemer die ook prijstechnisch
nog steeds een faire prijs op tafel legt en waar wij al veel projecten mee hebben gedaan met allemaal tevreden klanten.(…)”
- Bij e-mailbericht van 14 augustus 2018 heeft Loxodrome het volgende naar [appellanten] . gestuurd:
“(…)
Hebben jullie al nagedacht over de vorm van een aanbesteding?
Hebben jullie al nagedacht over de vorm van een aanbesteding?
Zoals ik heb bericht zou ik zo snel mogelijk met een bouwteam willen starten zeker omdat de bouwprijzen uit de pan beginnen te rijzen en het budget al heel krap is voor de m2 die jullie wensen.(…)”
- [appellanten] . heeft bij e-mailbericht van 16 augustus 2018 geopteerd voor een bouwteam. Hierna is de bouwkundige aannemer [de aannemer] ingeschakeld en hebben in het najaar van 2018 verschillende overleggen met aannemer [de aannemer] plaatsgevonden.
g. Hierna hebben partijen nader gecorrespondeerd over het beschikbare budget voor de realisatie van de woning:
- Loxodrome c.s. heeft [appellanten] . bij e-mail van 7 februari 2019 gevraagd wat het budget is met betrekking tot een aantal posten:
“(…)
Zou jij mij het maximale bedrag kunnen sturen voor de volgende posten.
Zou jij mij het maximale bedrag kunnen sturen voor de volgende posten.
Een totaal kan ook.
Ik ken enkel een bedrag van € 420.000,00 welk jij mij ooit eens hebt genoemd
.
Bouwkundige kosten
E
W(…)”
- Bij mailbericht van 19 februari 2019 informeert Loxodrome nogmaals naar het bouwbudget gelet op de raming van aannemer [de aannemer] :
“(…)
Zoals ik al vanaf het begin heb aangegeven, zeker met de in een rap tempo
Zoals ik al vanaf het begin heb aangegeven, zeker met de in een rap tempo
stijgende bouwkosten, valt de raming van [de aannemer] behoorlijk hoger uit dan het bedrag dat jij mij in het begin van het proces heb aangegeven.
Ik weet nog steeds niet precies hoe groot jullie budget nu precies is.
Als voorbereiding op het overleg van komende vrijdag vraag ik aan jullie om na te
denken over mogelijke bezuinigingen.
Mijn opmerking vanaf het begin is dat de woning te groot is in verhouding tot het
genoemde bouwkundige budget. In totaal hebben we 976 m3.
Opties die ik zie:
Garage onder de woning plus hellingbaan laten vervallen en in de kelder enkel de
technische ruimte en het gedeelte richting tuin behouden.
De woning minder breed/diep maken om ook hier m3 te besparen.
De kelderhoogte te beperken tot 2.4m netto hoogte.
Gebaseerd op het getal dat jullie ooit hebben genoemd moeten we 15/20% besparen op de bouwkundige kosten en dat kan naar mijn ervaring enkel als we het aantal m3 verkleinen.
De raming van [de aannemer] komt nu uit op € 540.000,00 inclusief btw bouwkundigen
mijn inschatting is dat dit € 513.000,00 inclusief btw zou kunnen worden zonder het aanpassen van de m3 maar wel met een sobere afwerking, zeker van de kelder en 1e verdieping.
Wellicht een tegenvaller, alhoewel ik vaak heb gewaarschuwd, maar we zullen er
vrijdag met [de aannemer] over in gesprek gaan.(…)”
- Op 19 februari 2019 heeft [appellanten] . Loxodrome per e-mailbericht het volgende bericht:
“(…)
ons bouwbudget hebben we destijds met € 50.000,- verhoogd naar in totaal € 450.000- incl. BTW.(…)”
“(…)
ons bouwbudget hebben we destijds met € 50.000,- verhoogd naar in totaal € 450.000- incl. BTW.(…)”
- Loxodrome heeft hier per e-mailberichten van 20 februari 2019 op gereageerd:
“(…) Dan moeten we in de buurt van € 63.000,00 bezuinigen op het bouwkundige budget. Ik mijn ogen kan dit alleen door de villa kleiner te maken door bv de garage niet te bouwen(…).”
“(…) Dan moeten we in de buurt van € 63.000,00 bezuinigen op het bouwkundige budget. Ik mijn ogen kan dit alleen door de villa kleiner te maken door bv de garage niet te bouwen(…).”
en
“(…)
Ik heb samen met [persoon 1] gekeken hoe we de villa kunnen aanpassen, verkleinen, om in de buurt van € 450.000,00 bouwkosten inclusief btw te komen.
Ik heb samen met [persoon 1] gekeken hoe we de villa kunnen aanpassen, verkleinen, om in de buurt van € 450.000,00 bouwkosten inclusief btw te komen.
In de bijlage ons voorstel voor aangepaste plattegronden.
We sparen zo 176m3 en komen uit op de bouwkundige kosten van € 443.566,00 inclusief btw. We hanteren een m3 prijs die we van [de aannemer] hebben gekregen van
€ 458,00.
Ik vind dat het ontwerp en de kwaliteit van de villa behouden blijft.
Kijk hier samen met [persoon 2] naar svp en we bespreken een en ander vrijdag met [de aannemer] .(…)”
- Op 22 februari 2019 heeft Loxodrome bij e-mailbericht twee kostenramingen – welke hij van de aannemer heeft ontvangen – naar [appellanten] . doorgestuurd. Een van € 540.870,00 en de ander van € 697.650,00. Loxodrome heeft vervolgens aangegeven dat de eerste raming de juiste was.
- Hierna bericht [appellanten] . Loxodrome op 23 februari 2019:
“(…)
Bedankt voor de mail. We gaan er mee aan de slag.
Bedankt voor de mail. We gaan er mee aan de slag.
Zodra we meer duidelijk hebben komen we er op terug.(…)”
- Loxodrome reageert per e-mailbericht van 26 februari 2019:
“(…)
Dank voor de update.
Dank voor de update.
Vergeten jullie ook niet na te denken over het weg laten van
gebouwdelen? Het is, denk ik, verstandig om beiden te doen.
Een optie van [de aannemer] is om het achterste gedeelte van de kelder te laten vervallen of zelfs de hele kelder.(…)”
-[appellanten] . bericht ter zake het budget bij e-mailberichten van 26 februari 2019 respectievelijk 11 maart 2019:
“(…)
We zijn aan het proberen om deze week nog anders eind volgende week met de hypotheek verstrekker een afspraak te maken, zodat we weten wat de financiële mogelijkheden zijn. Zodra we hierin meer duidelijkheid hebben zullen we je op de hoogte stellen zodat we vandaar uit verre stappen gaan nemen.(…)”
We zijn aan het proberen om deze week nog anders eind volgende week met de hypotheek verstrekker een afspraak te maken, zodat we weten wat de financiële mogelijkheden zijn. Zodra we hierin meer duidelijkheid hebben zullen we je op de hoogte stellen zodat we vandaar uit verre stappen gaan nemen.(…)”
en
“(…)
Momenteel ligt onze aanvraag bij de hypotheekverstrekker om meer budget vrij te maken, we hopen deze week meer duidelijkheid te krijgen.(…)”
Momenteel ligt onze aanvraag bij de hypotheekverstrekker om meer budget vrij te maken, we hopen deze week meer duidelijkheid te krijgen.(…)”
- In maart 2019 heeft [appellanten] . een eigen begroting gemaakt om voor zichzelf “(…)
enig beeld te krijgen of we meer budget vrij kunnen vrijmaken voor de bouw(…)” welke hij met Loxodrome heeft gedeeld bij e-mailberichten van 16 maart en 20 maart 2019 (met bijlage). In die begroting was een budget van € 540.870,00 voor
“Aannemer [de aannemer] ”opgenomen.
enig beeld te krijgen of we meer budget vrij kunnen vrijmaken voor de bouw(…)” welke hij met Loxodrome heeft gedeeld bij e-mailberichten van 16 maart en 20 maart 2019 (met bijlage). In die begroting was een budget van € 540.870,00 voor
“Aannemer [de aannemer] ”opgenomen.
- Op 1 april 2019 heeft Loxodrome bij [appellanten] . geïnformeerd naar de stand van zaken omtrent de aanpassing van het bouwbudget:
“(…)
Nog een vraag, hebben jullie het budget bijgesteld kunnen krijgen bij de bank?
Nog een vraag, hebben jullie het budget bijgesteld kunnen krijgen bij de bank?
Wat zou het nu zijn?(…)”
- [appellanten] heeft op 1 april 2019 per e-mail [de aannemer] (in kopie aan Loxodrome) verzocht om een raming op stelpostniveau. Loxodrome heeft op dezelfde dag [appellanten] . bericht dat de raming geen stelposten bevat, maar is gebaseerd op het aantal m3 rekening houdend met de bouwkundige aspecten van het ontwerp. [de aannemer] heeft later die dag aan [appellanten] . (in kopie aan Loxodrome) bericht:
“(…)
wij hebben alleen op basis van kengetallen de bouwkosten geraamd. Neemt natuurlijk niet weg dat ik bereid ben om een afspraak in te plannen om samen
wij hebben alleen op basis van kengetallen de bouwkosten geraamd. Neemt natuurlijk niet weg dat ik bereid ben om een afspraak in te plannen om samen
over de bouwkosten en het budget te praten.
Laat maar weten welke stappen jullie willen zetten.(…)”
-Op 10 april 2019 bericht Loxodrome [appellanten] . met betrekking tot een te plannen overleg met aannemer [de aannemer] als volgt:
“ (…)
Komende vrijdag is voor mij niet mogelijk. Het staat jullie natuurlijk vrij om met [de aannemer] een overleg te hebben.
Komende vrijdag is voor mij niet mogelijk. Het staat jullie natuurlijk vrij om met [de aannemer] een overleg te hebben.
Zoals ik al heel vaak heb bericht heeft praten weinig zin als jullie budget
niet 100% bekend is. (…)”
- Op 12 april 2019 heeft een overleg tussen [appellanten] . en aannemer [de aannemer] plaatsgevonden. Op 16 april 2019 heeft Loxodrome het volgende e-mailbericht naar [appellanten] . gestuurd:
“(…)
Ik heb vandaag met [de aannemer] gesproken over het overleg van afgelopen vrijdag.
Ik heb vandaag met [de aannemer] gesproken over het overleg van afgelopen vrijdag.
.
Ik begrijp van [de aannemer] dat jullie € 580.000,00 aan bouwbudget hebben voor de bouwkundige kosten,E plus W.Hiermee is er nog een gat van € 40.000,00 ten opzichte van de raming van [de aannemer] , € 540.000,00, plus de E, € 17.000,00 (geraamd), en de W, € 55.000,00 (geraamd) .
[de aannemer] gaat nu een begroting opstellen voor de bouwkundige kosten gebaseerd op ons ontwerp.(…)”
- [appellanten] . heeft niet op dit e-mailbericht gereageerd.
h. Op 7 juni 2019 heeft een gesprek plaatsgevonden ten kantore van aannemer [de aannemer] over zijn begroting met een eindprijs van nagenoeg € 580.000,00. [appellanten] . en Loxodrome hebben hierna mondeling besproken welke alternatieven er waren om de villa alsnog te realiseren binnen het bouwbudget van [appellanten] . Een van de daarbij besproken opties was het laten vervallen van de functionele ruimten in de kelder.
i. Op 13 juni 2019 heeft [de aannemer] de definitieve begroting naar [appellanten] . gestuurd voor de bouw van de woning voor een bedrag van € 578.388,43 exclusief btw (€ 699.850,00 inclusief btw).
j. Vervolgens is tussen partijen een discussie ontstaan omtrent de hoogte van de begroting van aannemer [de aannemer] :
- Per e-mailbericht van 24 juni 2019 heeft [appellanten] . Loxodrome het volgende bericht:
“(…)
Hoe kan het gebeuren dat de bouw zo duur uitvalt? Dit terwijl we toch jou echt duidelijk de opdracht hebben gegeven om een woning te realiseren met een budget van circa € 380.000 - € 400.000 incl. BTW(…)”.
Hoe kan het gebeuren dat de bouw zo duur uitvalt? Dit terwijl we toch jou echt duidelijk de opdracht hebben gegeven om een woning te realiseren met een budget van circa € 380.000 - € 400.000 incl. BTW(…)”.
- Hierna heeft er op 8 juli 2019 een gesprek plaatsgevonden tussen de heer [naam] van Loxodrome (hieronder: [naam] ) en [appellanten] (hieronder: [appellanten] ). Van dit gesprek heeft [appellanten] . (heimelijk) een audio-opname gemaakt. Tijdens dit gesprek is onder andere het volgende gezegd:
“ [naam] : er is maar één manier om samen verder te gaan. Dat is als jij zegt: “ [naam] , je hebt ons genoeg gewaarschuwd. En als dat niet is, en je zegt niet “ [naam] , je hebt niet genoeg gewaarschuwd., dan pak ik mijn spullen en zet er een streep door het project en dan is het klaar”…)
[appellanten] : Je bent verantwoordelijk om ons goed in te lichten.
[naam] : Heb ik ook gedaan, en als je dat niet vindt…
[appellanten] : Nee [naam] , vind ik niet.
[naam] : En als je dat niet vindt, ga je maar naar de rechtbank met een advocaat erbij. En als je verder wilt: in nog geen duizend jaar! Als je iets wilt hebben kom je eerst met een excuus. En als je niet bereid bent om mij een excuus te geven…
[appellanten] : Excuses te geven?[naam] : Jij gaat mij een excuus geven dat ik je heel vaak heb gewaarschuwd dat het niet te betalen is wat jij wilt![appellanten] : Dag [naam] .”
k. Op 23 augustus 2019 heeft de advocaat van [appellanten] . – voor zover relevant – per brief het volgende naar Loxodrome gestuurd:
“(…)
Het komt erop neer dat u een honorarium opgestreken heeft voor architectenwerkzaamheden in het kader van een ontwerp van een woning waarvan u wist of in ieder geval had kunnen en moeten weten dat die door cliënten, gezien hun budget, in werkelijkheid nooit te realiseren zou zijn. Dat bedoelden cliënten uiteraard niet toen zij u vroegen hun ‘droomhuis’ te ontwerpen. De uiteindelijke offerte van de aannemer blijkt in geen enkele verhouding te staan tot zowel de door u geraamde kosten als het budget van cliënten. Onder meer dat verwijten cliënten u; u had als architect hun belangen naar beste weten en kunnen moeten behartigen, hetgeen onder meer met zich brengt dat u ervoor had moeten waken dat de te verwachten bouwkosten in overeenstemming zouden zijn met het u bekende budget van cliënten. Door een ontwerp te maken dat bouwkosten met zich brengt die – in strijd met uw kennelijk niet kloppende beraming – het budget in een onmogelijk te overbruggen mate overstijgen, en de opdracht vervolgens op geagiteerde wijze terug te geven op het moment dat cliënten hier terechte vragen over hadden en over een oplossing wilden praten, bent u in gebreke en in verzuim met de nakoming van in ieder geval die verplichting. Zij houden u voor aansprakelijk voor alle schade die zij dientengevolge lijden.
Die schade bestaat in ieder geval uit alle kosten die cliënten wegens de door u ontworpen woning gemaakt hebben. Indien zij van meet af aan zouden hebben geweten dat de bouwkosten in de orde van grootte van de uiteindelijke offerte zouden liggen – in plaats van uw beraming met een marge van 10% - zouden zij van verdere opdrachtverlening aan u hebben afgezien en zouden zij niet de kosten gemaakt hebben die met uw werkzaamheden gepaard gegaan zijn. Het gaat daarbij in ieder geval – maar daar niet toe beperkt – om de volgende door cliënten betaalde kosten:
- uw honorarium (inclusief op zichzelf ook al onterecht in rekening gebracht meerwerk dat cliënten betaald hebben onder uw ongeoorloofde druk van opschorting): € 27.303,67
-
grondonderzoek Geonius: € 895,40
grondonderzoek Geonius: € 895,40
-
advieswerkzaamheden Kompas” € 1.815,00
advieswerkzaamheden Kompas” € 1.815,00
-
werkzaamheden constructeur Palte: € 907,50
werkzaamheden constructeur Palte: € 907,50
-
concept aanvraag gemeente Venlo:€ 250,00
concept aanvraag gemeente Venlo:€ 250,00
€ 31.171,57(…)”.
l. Op 16 september 2019 heeft de advocaat van Loxodrome de advocaat van [appellanten] . – voor zover relevant – het volgende bericht.
“(…)
In de bovengeschetste context van de feiten is het door u gebezigde citaat van de heer [naam] – nog daargelaten of hij dat inderdaad gezegd heeft – overigens ook niet onredelijk; als [appellant] enerzijds vasthoudt aan zijn wensen (te groot huis en veel te dure materialen) en anderzijds een te beperkt budget beschikbaar heeft, dan is het niet onredelijk dat Loxodrome, na de vele pogingen [appellant] in het gareel te krijgen, op het punt komt dat zij kenbaar maakt dat haar inzet zinledig is.
In de bovengeschetste context van de feiten is het door u gebezigde citaat van de heer [naam] – nog daargelaten of hij dat inderdaad gezegd heeft – overigens ook niet onredelijk; als [appellant] enerzijds vasthoudt aan zijn wensen (te groot huis en veel te dure materialen) en anderzijds een te beperkt budget beschikbaar heeft, dan is het niet onredelijk dat Loxodrome, na de vele pogingen [appellant] in het gareel te krijgen, op het punt komt dat zij kenbaar maakt dat haar inzet zinledig is.
Overigens valt het citaat sowieso niet als een opzegging te kwalificeren nu deze voorwaardelijk is gesteld: als.. “dan pak ik mijn spullen etc”. De voorwaarde die hier impliciet in zit is dat [appellant] zijn wensen moet bijstellen of zijn budget moet aanpassen.
(…)
Loxodrome is in principe nog steeds bereid haar ontwerp aan te passen binnen de financiële mogelijkheden van [appellant] , maar Loxodrome heeft sterk het vermoeden dat dát ontwerp zal niet aansluiten bij [appellant] ideeën van zijn droomhuis.(…)”
3.2.
Het geschil in eerste aanleg
3.2.1.
In de onderhavige procedure vorderde [appellanten] . in eerste aanleg samengevat – veroordeling van Loxodrome tot terugbetaling van het reeds aan Loxodrome door [appellanten] . betaalde uit hoofde van de overeenkomst van opdracht ad € 31.171,57, vermeerderd met rente en kosten.
3.2.2.
[appellanten] . heeft, kort samengevat, ter onderbouwing van zijn vordering primair gesteld dat hij aanspraak maakt op schadevergoeding op grond van artikel 6:74 BW. [appellanten] . stelt dat Loxodrome toerekenbaar tekort is geschoten in de nakoming van haar verbintenissen voortvloeiende uit de overeenkomst van opdracht. Concreet stelt [appellanten] . dat Loxodrome toerekenbaar tekort is geschoten in de navolgende verbintenissen:
a. Loxodrome heeft zich niet aan het aangegeven bouwbudget van € 450.000,00 gehouden. Uit de begroting van [de aannemer] blijkt immers dat de totale kosten voor de bouw van de villa van [appellanten] . € 699.850,00 inclusief btw bedroeg;
Loxodrome heeft zich niet aan haar garantietoezegging van 10% gehouden. Bij e-mailbericht van 5 maart 2018 heeft Loxodrome immers aangegeven dat zij nooit meer afwijkt dan 10% van de bouwkosten van uiteindelijke offerte van de aannemer;
c) Loxodrome heeft het bouwteam te laat bij het ontwerpproces betrokken. Dit had al moeten gebeuren in fase 1en 2 van de overeenkomst van opdracht. Nu Loxodrome dit niet tijdig heeft gedaan heeft Loxodrome het bouwbudget van [appellanten] . overschreden.
3.2.3.
Loxodrome c.s. heeft gemotiveerd verweer gevoerd. Dat verweer zal, voor zover in hoger beroep van belang, in het navolgende aan de orde komen.
3.2.4.
In het vonnis van 6 april 2022 heeft de rechtbank de vorderingen van [appellanten] . afgewezen en [appellanten] . in de proceskosten veroordeeld.
3.3.
Het geschil in hoger beroep
3.3.1.
[appellanten] . heeft in hoger beroep twee grieven aangevoerd. [appellanten] . heeft geconcludeerd tot vernietiging van het beroepen vonnis en tot het alsnog toewijzen van zijn vorderingen en met in achtneming van zijn in hoger beroep gewijzigde eis.
3.3.2.
In hoger beroept heeft [appellanten] . zijn eis gewijzigd. Hij vordert in hoger beroep ook een verklaring voor recht alsmede verwijzing naar een schadestaatprocedure, omdat [appellant] méér schade heeft geleden dan alleen de investeringen die hij (bij Loxodrome) heeft gedaan, hetgeen op dit moment nog niet volledig inzichtelijk is.
3.3.3.
Loxodrome heeft geen bezwaar gemaakt tegen de eiswijziging van [appellanten] . Het hof ziet ook geen aanleiding de eiswijziging ambtshalve buiten beschouwing te laten wegens strijd met de goede procesorde. Recht zal worden gedaan op de gewijzigde eis.
3.3.4.
Loxodrome concludeert tot bekrachtiging van het vonnis met veroordeling
van [appellanten] . in de proceskosten in hoger beroep, uitvoerbaar bij voorraad.
3.4.
De grieven van [appellanten] .
3.4.1.
Grief I is gericht tegen de door de rechtbank in r.o. 4.5. gehanteerde maatstaf en bewijslastverdeling. Door middel van deze grief betoogt [appellanten] . dat artikel 6:83 sub c BW het uitgangspunt moet zijn bij de toetsing van het door hem ingeroepen rechtsgevolg, zodat het in dezen gaat om de beantwoording van de vraag of [appellanten] ., als schuldeiser, uit de mededeling van de heer [naam] van Loxodrome tijdens het gesprek van 8 juli 2019 in redelijkheid heeft kunnen afleiden dat Loxodrome tekort zou schieten in de nakoming van de op haar rustende verplichtingen en of daarmee verzuim van rechtswege is ingetreden. Volgens [appellanten] . is de vraag of Loxodrome de overeenkomst heeft opgezegd, voor beantwoording van de voorliggende vraag niet relevant, omdat artikel
6:83 sub c BW geen (expliciete) opzegging vereist. Grief II strekt ertoe de vorderingen van [appellanten] . alsnog toe te wijzen. [appellanten] . betoogt met deze grief – zakelijk weergegeven – dat artikel 6:83 sub c BW niet vereist dat de schuldenaar expliciet verklaart dat hij tekort zal schieten, maar deze strekking uit de mededeling dient te volgen in het licht van alle omstandigheden van het geval. [appellanten] . draagt ter onderbouwing van deze grief primair aan dat de woorden "
en als je verder wilt: in nog geen duizendjaar"een expliciete mededeling van Loxodrome is waaruit hij gerechtvaardigd mocht afleiden dat Loxodrome in haar verplichtingen zou tekortschieten (artikel 6:80 lid 1 onder b BW) en Loxodrome zonder ingebrekestelling in verzuim (artikel 6:83 sub c BW) was. Subsidiair stelt [appellanten] . zich – kort gezegd – op het standpunt dat is voldaan aan de voorwaarde van artikel 6:82 lid 2 BW, omdat de mededelingen en houding van Loxodrome op en na 8 juli 2019 de gerechtvaardigde indruk bij [appellanten] . hebben gewekt dat Loxodrome zou tekortschieten in de nakoming van haar verbintenis jegens [appellanten] . en aanmaning van Loxodrome nutteloos zou zijn. De brief van 23 augustus 2019 van de advocaat van [appellanten] . kwalificeert dan als een ingebrekestelling als bedoeld in artikel 6:82 lid 2 BW, aldus [appellanten] .
en als je verder wilt: in nog geen duizendjaar"een expliciete mededeling van Loxodrome is waaruit hij gerechtvaardigd mocht afleiden dat Loxodrome in haar verplichtingen zou tekortschieten (artikel 6:80 lid 1 onder b BW) en Loxodrome zonder ingebrekestelling in verzuim (artikel 6:83 sub c BW) was. Subsidiair stelt [appellanten] . zich – kort gezegd – op het standpunt dat is voldaan aan de voorwaarde van artikel 6:82 lid 2 BW, omdat de mededelingen en houding van Loxodrome op en na 8 juli 2019 de gerechtvaardigde indruk bij [appellanten] . hebben gewekt dat Loxodrome zou tekortschieten in de nakoming van haar verbintenis jegens [appellanten] . en aanmaning van Loxodrome nutteloos zou zijn. De brief van 23 augustus 2019 van de advocaat van [appellanten] . kwalificeert dan als een ingebrekestelling als bedoeld in artikel 6:82 lid 2 BW, aldus [appellanten] .
3.4.2.
Het hof overweegt als volgt. [appellanten] . legt aan zijn vorderingen ten grondslag dat sprake is van niet-nakoming, althans van verzuim zonder dat een voorafgaande ingebrekestelling nodig was. Het hof komt tot de conclusie dat geen sprake is van wanprestatie of verzuim zijdens Loxodrome. Het hof komt tot die conclusie op grond van het volgende.
3.4.3.
De vraag welke taken door [appellanten] . op grond van de overeenkomst aan Loxodrome zijn opgedragen, vereist uitleg daarvan aan de hand van de Haviltexmaatstaf.
Uit de geaccordeerde offerte (hiervoor geciteerd in rov. 3.1.2. onder a.) blijkt dat partijen zijn overeengekomen dat Loxodrome voor
“het realiseren van een vrijstaande woning”verschillende architectenwerkzaamheden zou uitvoeren. De werkzaamheden zijn per fase van het ontwerpproces, bestaande uit 1. schetsontwerp, 2. definitief ontwerp, 3. technisch ontwerp 4. prijs- en contractsvorming en 5. uitvoeringsgereed ontwerp, expliciet in de offerte opgenomen. Overeengekomen is dat op basis van het ontwerp van Loxodrome een
“bouwkundige raming op elementen”en
“begroting van het bouwkundige werk”zouden worden opgesteld.
“het realiseren van een vrijstaande woning”verschillende architectenwerkzaamheden zou uitvoeren. De werkzaamheden zijn per fase van het ontwerpproces, bestaande uit 1. schetsontwerp, 2. definitief ontwerp, 3. technisch ontwerp 4. prijs- en contractsvorming en 5. uitvoeringsgereed ontwerp, expliciet in de offerte opgenomen. Overeengekomen is dat op basis van het ontwerp van Loxodrome een
“bouwkundige raming op elementen”en
“begroting van het bouwkundige werk”zouden worden opgesteld.
Vaststaat dat Loxodrome de overeengekomen taken ten aanzien van verschillende fasen van het project heeft afgerond. Loxodrome heeft immers een schetsontwerp, voorlopig ontwerp en definitief ontwerp gerealiseerd. Ook is niet in geschil dat Loxodrome [appellanten] . heeft bijgestaan in het kader van de prijsvorming: aannemer [de aannemer] is geselecteerd, er is een bouwteam gevormd, waarna aannemer [de aannemer] een raming en een begroting van het bouwkundige werk heeft ingediend, welke door Loxodrome zijn gereviseerd. Vaststaat dat de werkzaamheden ter zake de fase van contractsvorming en de realisatie van het uitvoeringsgereed ontwerp niet zijn uitgevoerd. Partijen zijn verdeeld over de vraag of het niet afronden van de werkzaamheden aan Loxodrome te wijten is.
Het hof volgt [appellanten] . niet in zijn betoog dat dit het geval is. Daartoe acht het hof de omstandigheden in dit geval redengevend. Nadat ten kantore van [de aannemer] de (voorlopige) begroting van € 580.000,00 met [appellanten] . is besproken, was het voor [appellanten] . duidelijk, dan wel had het voor [appellanten] . duidelijk moeten zijn dat teneinde de woning conform zijn wensen te realiseren het bouwbudget diende te worden verhoogd en dat voor zover [appellanten] . zou willen vasthouden aan zijn bouwbudget zijn wensen voor de woning zouden dienen te worden bijgesteld. Door te volharden in zowel zijn wensen voor de woning als het bouwbudget, heeft [appellanten] . zelf eraan bijgedragen dat de afronding van de architectenwerkzaamheden niet meer tot de mogelijkheden behoorde.
3.4.4.
Daar komt bij dat Loxodrome tijdens verschillende fasen van het ontwerpproces [appellanten] . heeft voorgehouden dat zijn wensen niet goed passen binnen het bouwbudget van € 450.000,00 en op verschillende momenten gedurende het werk heeft geïnformeerd naar de daadwerkelijke financiële ruimte voor de realisatie van de woning. Eveneens heeft zij [appellanten] . tijdens de uitvoering van de opdracht op verschillende momenten alternatieven aangedragen voor de realisatie van een ontwerp binnen het bouwbudget van € 450.000,00 en daartoe onweersproken ook tekeningen uitgaande van een aangepast ontwerp vervaardigd. [appellanten] . was er dan ook mee bekend, dan wel had ermee bekend moeten zijn dat het door hem oorspronkelijk aan Loxodrome medegedeelde bouwbudget van € 400.000,00 zoals nadien aangepast naar € 450.000,00,
“heel krap”was, althans dat het voorzienbaar was dat niet al zijn wensen zouden kunnen worden uitgevoerd voor dat budget. Dat aanpassing van het ontwerp met zich zou brengen dat niet de droomwoning zou kunnen worden gerealiseerd die [appellanten] . voor ogen had, en [appellanten] . zichzelf heeft afgevraagd
“Is dit me het waard?”en niet heeft geopteerd voor het alsnog realiseren van een versoberd ontwerp, is geen omstandigheid die voor rekening en risico van Loxodrome behoort te komen.
“heel krap”was, althans dat het voorzienbaar was dat niet al zijn wensen zouden kunnen worden uitgevoerd voor dat budget. Dat aanpassing van het ontwerp met zich zou brengen dat niet de droomwoning zou kunnen worden gerealiseerd die [appellanten] . voor ogen had, en [appellanten] . zichzelf heeft afgevraagd
“Is dit me het waard?”en niet heeft geopteerd voor het alsnog realiseren van een versoberd ontwerp, is geen omstandigheid die voor rekening en risico van Loxodrome behoort te komen.
3.4.5.
Tussen partijen is daarnaast – voordat in juni 2019 de definitieve begroting van [de aannemer] volgde – gesproken over de aanpassing van het bouwbudget tot € 540.000,00. [appellanten] . heeft naar aanleiding daarvan Loxodrome in maart 2019 bericht nadere financieringsopties te verkennen. Uit e-mailberichten aan Loxodrome en aannemer [de aannemer] (hiervoor geciteerd in rov. 3.1.2. onder g.), blijkt dat [appellanten] . op dat moment zèlf ook het bedrag van € 540.000,00 als uitgangspunt nam voor de realisatie van de woning. In de begroting die [appellanten] . in het kader van de financieringsaanvraag zelf heeft opgesteld, en die hij bij e-mailberichten van 16 maart en 20 maart 2019 met [appellanten] . en Loxodrome heeft gedeeld, is immers als budget voor het werk (in de begroting als post “
Aannemer [de aannemer]” opgenomen) een bedrag van € 540.870,00 gereserveerd, welk bedrag overeenkomt met de raming van februari 2019 van [de aannemer] . [appellanten] . was er dus op dat moment reeds mee bekend dat realisatie van de woning conform zijn wensen, betekende dat voor het bouwkundige deel van het werk een bedrag van € 540.000,00 gereserveerd diende te worden. Naar aanleiding van de verstrekking van de begroting van aannemer [de aannemer] in juni 2019 werd duidelijk dat daarvoor een nog hoger budget (€ 580.000,00 ex btw) nodig was. Dit bedrag is weliswaar hoger dan het bedrag waarmee [appellanten] . volgens Loxodrome aan de hand van de eerder verstrekte raming rekening heeft moeten houden, maar naar het oordeel van het hof niet zodanig hoger dat de door Loxodrome uitgevoerde werkzaamheden in het kader van de opdracht niet voldeden aan de daaraan te stellen eisen. Aan de hogere begroting lagen immers onweersproken voor een belangrijk deel de sterk stijgende bouwkosten in 2019 ten grondslag. Dit betreft een externe factor die niet in de risicosfeer van Loxodrome (of [de aannemer] ) ligt. Dat Loxodrome in zijn e-mailbericht van 5 maart 2018 aan [appellanten] . heeft medegedeeld in de regel niet meer dan 10% naast de begroting van de aannemer te zitten, voor zover die mededeling al als een garantie heeft te gelden zoals [appellanten] . betoogt, maakt het voorgaande dan ook niet anders. Dat in de begroting van aannemer [de aannemer] bepaalde posten niet zijn opgenomen, waardoor de totale kosten voor de realisatie van de woning veel hoger zijn uitgevallen dan het budget dat [appellanten] . daarvoor had gereserveerd, evenmin. In de geaccordeerde offerte is immers expliciet overeengekomen dat
“advisering, ontwerp, engineering, prijs- en contractvorming”van de overige onderdelen van het te realiseren werk zoals
“de elektrotechnische en werktuigkundige installaties (…) bouwfysica, brandpreventie, terreininrichting en het groenplan”door externe adviseurs zou geschieden en dat het ontwerp van Loxodrome zou leiden tot een begroting van
“het bouwkundige werk”,dat wil zeggen zonder voornoemde overige onderdelen. Dat [appellanten] . in weerwil van die contractuele afspraken gerechtvaardigd erop mocht vertrouwen dat de begroting van aannemer [de aannemer] tevens de overige onderdelen van het werk, zoals installaties, zou omvatten is onvoldoende door hem onderbouwd. Dat de hogere begroting van [de aannemer] het gevolg is van het niet deugdelijk uitvoeren van ontwerpwerkzaamheden door Loxodrome, is dan ook niet komen vast te staan.
Aannemer [de aannemer]” opgenomen) een bedrag van € 540.870,00 gereserveerd, welk bedrag overeenkomt met de raming van februari 2019 van [de aannemer] . [appellanten] . was er dus op dat moment reeds mee bekend dat realisatie van de woning conform zijn wensen, betekende dat voor het bouwkundige deel van het werk een bedrag van € 540.000,00 gereserveerd diende te worden. Naar aanleiding van de verstrekking van de begroting van aannemer [de aannemer] in juni 2019 werd duidelijk dat daarvoor een nog hoger budget (€ 580.000,00 ex btw) nodig was. Dit bedrag is weliswaar hoger dan het bedrag waarmee [appellanten] . volgens Loxodrome aan de hand van de eerder verstrekte raming rekening heeft moeten houden, maar naar het oordeel van het hof niet zodanig hoger dat de door Loxodrome uitgevoerde werkzaamheden in het kader van de opdracht niet voldeden aan de daaraan te stellen eisen. Aan de hogere begroting lagen immers onweersproken voor een belangrijk deel de sterk stijgende bouwkosten in 2019 ten grondslag. Dit betreft een externe factor die niet in de risicosfeer van Loxodrome (of [de aannemer] ) ligt. Dat Loxodrome in zijn e-mailbericht van 5 maart 2018 aan [appellanten] . heeft medegedeeld in de regel niet meer dan 10% naast de begroting van de aannemer te zitten, voor zover die mededeling al als een garantie heeft te gelden zoals [appellanten] . betoogt, maakt het voorgaande dan ook niet anders. Dat in de begroting van aannemer [de aannemer] bepaalde posten niet zijn opgenomen, waardoor de totale kosten voor de realisatie van de woning veel hoger zijn uitgevallen dan het budget dat [appellanten] . daarvoor had gereserveerd, evenmin. In de geaccordeerde offerte is immers expliciet overeengekomen dat
“advisering, ontwerp, engineering, prijs- en contractvorming”van de overige onderdelen van het te realiseren werk zoals
“de elektrotechnische en werktuigkundige installaties (…) bouwfysica, brandpreventie, terreininrichting en het groenplan”door externe adviseurs zou geschieden en dat het ontwerp van Loxodrome zou leiden tot een begroting van
“het bouwkundige werk”,dat wil zeggen zonder voornoemde overige onderdelen. Dat [appellanten] . in weerwil van die contractuele afspraken gerechtvaardigd erop mocht vertrouwen dat de begroting van aannemer [de aannemer] tevens de overige onderdelen van het werk, zoals installaties, zou omvatten is onvoldoende door hem onderbouwd. Dat de hogere begroting van [de aannemer] het gevolg is van het niet deugdelijk uitvoeren van ontwerpwerkzaamheden door Loxodrome, is dan ook niet komen vast te staan.
3.4.6.
Ook voor het overige is naar het oordeel van het hof geen sprake van enig tekortschieten zijdens Loxodrome. Dat Loxodrome haar werkzaamheden te laat zou hebben uitgevoerd is niet komen vast te staan. Uit de offerte blijkt niet dat partijen een tijdpad hebben afgesproken, zodat reeds om die reden geen wanpresteren kan worden aangenomen. Dat [appellanten] . anderszins mocht verwachten reeds eind 2018/begin 2019 over een door Loxodrome geverifieerde begroting van [de aannemer] te beschikken, is niet voldoende door hem onderbouwd. Loxodrome heeft nadat zij in juni 2018 haar definitieve ontwerp had ingediend bij [appellanten] ., de volgende fase van het project geïnitieerd. Zij heeft immers onweersproken na accordering van [appellanten] . in augustus 2018 aannemer [de aannemer] ingeschakeld en een bouwteam ingericht. Dat dit tardief zou zijn blijkt niet uit de partijafspraken en is anderszins niet door [appellanten] . onderbouwd. Dat [appellanten] . mocht verwachten dat de aannemer in het kader van een bouwteam eerder zou worden ingeschakeld evenmin. Dat Loxodrome te laat was met het inrichten van het bouwteam is dan ook niet komen vast te staan. [appellanten] . heeft voor het eerst tijdens de mondelinge behandeling in hoger beroep betoogd dat Loxodrome haar zorgplicht zou hebben geschonden door – zakelijk weergegeven – niet erop toe te zien dat aannemer [de aannemer] tijdig een raming en begroting zou indienen. Gelet op het voorgaande, slaagt dat beroep evenmin, zodat de vraag of [appellanten] . met dit beroep een nieuwe grief heeft geïntroduceerd geen beantwoording behoeft.
Voor zover aan de vorderingen van [appellanten] . ten grondslag ligt dat sprake is van te late nakoming van de ontwerp- en coördinatiewerkzaamheden door Loxodrome, worden deze dan ook afgewezen.
3.4.7.
Dat het [appellanten] . uiteindelijk niet is gelukt om de financiering rond te krijgen voor het tussen partijen besproken bedrag dat benodigd was om de realisatie van het ontwerp mogelijk te maken, is geen omstandigheid die aan Loxodrome kan worden tegen geworpen. Deze omstandigheid bracht juist met zich dat de woning niet conform het ontwerp zou kunnen worden gerealiseerd, waarmee de enige nog resterende optie was de eerder tussen partijen besproken mogelijkheid tot versobering van het ontwerp door het ecarteren van een aantal wensen van [appellanten] . Hiertoe heeft [appellanten] . echter niet besloten. Dat is dan ook een omstandigheid die voor zijn rekening dient te blijven.
3.4.8.
Het hof overweegt dat de mededelingen van Loxodrome tijdens het gesprek van 8 juli 2019 (hiervoor geciteerd in rov. 3.1.2. onder j.) in het licht van de hiervoor geschetste omstandigheden van het geval dienen te worden beschouwd. De opmerking "
en als je verder wilt: in nog geen duizendjaar"kan gelet op het voorgaande naar het oordeel van het hof dan ook niet los worden gezien van de eerder tussen partijen gevoerde besprekingen inzake de benodigde verhoging van het bouwbudget dan wel de aanpassing van het ontwerp. Tussen partijen is niet in geschil dat het gesprek van 8 juli 2019 volgde op ontvangst van de definitieve begroting van [de aannemer] op 13 juni 2019 en nadat partijen een week eerder op 7 juni 2019 op het kantoor van aannemer [de aannemer] de (voorlopige) begroting van nagenoeg
en als je verder wilt: in nog geen duizendjaar"kan gelet op het voorgaande naar het oordeel van het hof dan ook niet los worden gezien van de eerder tussen partijen gevoerde besprekingen inzake de benodigde verhoging van het bouwbudget dan wel de aanpassing van het ontwerp. Tussen partijen is niet in geschil dat het gesprek van 8 juli 2019 volgde op ontvangst van de definitieve begroting van [de aannemer] op 13 juni 2019 en nadat partijen een week eerder op 7 juni 2019 op het kantoor van aannemer [de aannemer] de (voorlopige) begroting van nagenoeg
€ 580.000,00 (ex btw) met hem hebben doorgenomen waarna in de auto op de terugweg nader over die begroting is gesproken tussen [appellanten] . en Loxodrome. Loxodrome heeft onweersproken gesteld mondeling op 7 juni 2019 en enkele dagen daarna telefonisch met [appellanten] . te hebben besproken welke alternatieven mogelijk waren om gelet op de (hoger dan verwachte) begroting alsnog de woning te realiseren, waarbij wederom de aanpassing van het ontwerp, waaronder het laten vervallen van de (woon)functies in de kelder, ter sprake is gekomen. Naar het oordeel van het hof dienen de mededelingen van Loxodrome tijdens het gesprek van 8 juli 2019 te worden bezien in dat kader en in het licht van de eerdere door Loxodrome aan [appellanten] . geuite mededelingen tijdens het gesprek van 8 juli 2019. Tussen partijen is niet in geschil dat het gesprek van 8 juli 2019 uitmondde in een verhitte discussie. De mededelingen van Loxodrome tijdens het gesprek komen er in de kern op neer dat voor de afronding van de werkzaamheden door [appellanten] . een keuze diende te worden gemaakt tussen het verhogen van het bouwbudget dan wel de aanpassing van het ontwerp. De opmerkingen
“er is maar één manier om samen verder te gaan. Dat is als jij zegt: “ [naam] , je hebt ons genoeg gewaarschuwd. En als dat niet is, en je zegt niet “ [naam] , je hebt niet genoeg gewaarschuwd., dan pak ik mijn spullen en zet er een streep door het project en dan is het klaar”en de reactie van Loxodrome op de opmerking van [appellanten] . dat zij verantwoordelijk is om [appellanten] . goed in te lichten:
“Heb ik ook gedaan, en als je dat niet vindt… (…) En als je dat niet vindt, ga je maar naar de rechtbank met een advocaat erbij. En als je verder wilt: in nog geen duizend jaar! Als je iets wilt hebben kom je eerst met een excuus. En als je niet bereid bent om mij een excuus te geven… (…) Jij gaat mij een excuus geven dat ik je heel vaak heb gewaarschuwd dat het niet te betalen is wat jij wilt!”,kunnen niet anders worden beschouwd dan dat Loxodrome daarmee [appellanten] . heeft voorgehouden hem op verschillende momenten eerder in het traject erop te hebben gewezen dat het beschikbare bouwbudget krap was om zijn woonwensen te realiseren en dat versobering van het ontwerp noodzakelijk was om alsnog de woning binnen het bouwbudget te realiseren.
“er is maar één manier om samen verder te gaan. Dat is als jij zegt: “ [naam] , je hebt ons genoeg gewaarschuwd. En als dat niet is, en je zegt niet “ [naam] , je hebt niet genoeg gewaarschuwd., dan pak ik mijn spullen en zet er een streep door het project en dan is het klaar”en de reactie van Loxodrome op de opmerking van [appellanten] . dat zij verantwoordelijk is om [appellanten] . goed in te lichten:
“Heb ik ook gedaan, en als je dat niet vindt… (…) En als je dat niet vindt, ga je maar naar de rechtbank met een advocaat erbij. En als je verder wilt: in nog geen duizend jaar! Als je iets wilt hebben kom je eerst met een excuus. En als je niet bereid bent om mij een excuus te geven… (…) Jij gaat mij een excuus geven dat ik je heel vaak heb gewaarschuwd dat het niet te betalen is wat jij wilt!”,kunnen niet anders worden beschouwd dan dat Loxodrome daarmee [appellanten] . heeft voorgehouden hem op verschillende momenten eerder in het traject erop te hebben gewezen dat het beschikbare bouwbudget krap was om zijn woonwensen te realiseren en dat versobering van het ontwerp noodzakelijk was om alsnog de woning binnen het bouwbudget te realiseren.
3.4.9.
[appellanten] . kon en mocht naar het oordeel van het hof redelijkerwijs niet uit de mededelingen van Loxodrome tijdens het gesprek van 8 juli 2019 begrijpen dat Loxodrome de overeenkomst van opdracht niet (meer) zou (willen) nakomen. Daaruit volgt eerder dat Loxodrome [appellanten] . heeft bericht te willen nakomen, maar dat het voor de afronding van de opdracht nodig was dat [appellanten] . een keuze zou maken tussen verhoging van het bouwbudget (waarmee het voorliggende ontwerp kon worden afgerond) dan wel aanpassing van de woonwensen (waarmee nadere ontwerpwerkzaamheden van Loxodrome nodig waren).
3.4.10.
Het hof neemt bij het voorgaande mede in aanmerking dat namens Loxodrome bij brief van haar raadsman van 16 september 2019 (hiervoor geciteerd in rov. 3.1.2. onder l.) de bereidheid tot aanpassing van het ontwerp is herhaald. Naar het oordeel van het hof is die mededeling bij brief van 16 september 2019 niet te laat. Zoals het hof reeds heeft overwogen, volgde het gesprek van 8 juli 2019 op een jarenlange samenwerking tussen partijen en op verscheidene gesprekken ter zake de woonwensen van [appellanten] . ten opzichte van het beschikbare bouwbudget en de raming en begroting van aannemer [de aannemer] . [appellanten] . heeft hierna een advocaat ingeschakeld zonder eerst opnieuw met Loxodrome te overleggen, waarna ook Loxodrome bijstand van een advocaat heeft gezocht, hetgeen vanaf augustus 2019 heeft geleid tot correspondentie tussen die advocaten. Gelet op het voorgaande is een reactietermijn van twee maanden na het laatste tussen partijen gevoerde gesprek naar het oordeel van het hof niet als tardief te beschouwen. Daar komt bij dat tussen partijen niet in geschil is dat de raadsman van [appellanten] . de raadsman van Loxodrome een nadere reactietermijn heeft gegund en de brief van de raadsman van Loxodrome als reactie op de brief van de raadsman van [appellanten] . volgde binnen de laatstelijk namens [appellanten] . gestelde reactietermijn. Uit de brief van haar raadsman waarin is herhaald dat Loxodrome alsnog tot nakoming bereid is, kan juist worden afgeleid dat een situatie als bedoeld in 6:83c BW niet aan de orde is en verzuim niet van rechtswege is ingetreden. Het voorgaande brengt met zich dat uit de mededelingen van Loxodrome tijdens het gesprek van 8 juli 2019 evenmin kan worden afgeleid dat nadere aanmaning zijdens [appellanten] . nutteloos zou zijn, dan wel dat Loxodrome de overeenkomst van opdracht heeft opgezegd.
3.4.11.
De grieven 1 en 2 falen. Aan bewijslevering komt het hof niet toe. [appellanten] . zal als de in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de proceskosten.
4.De uitspraak
Het hof:
bekrachtigt het vonnis waarvan beroep
veroordeelt [appellanten] . in de proceskosten van het hoger beroep, en begroot die kosten tot op heden aan de zijde van Loxodrome op € 2.135,00 aan griffierecht en op € 3.142,-- aan salaris advocaat;
verklaart de proceskostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.
Dit arrest is gewezen door mrs. Y.L.L.A.M. Delfos-Roy, Z.D. van Heesen-Laclé en N.A.J. Purcell en is in het openbaar uitgesproken door de rolraadsheer op 20 februari 2024.
griffier rolraadsheer