Uitspraak
typ. CH
zaaknr. HD 103.005.990
ARREST VAN HET GERECHTSHOF 's-HERTOGENBOSCH,
sector civiel recht,
achtste kamer, van 9 maart 2010,
gewezen in de zaak van:
[APPELLANTE],
wonende te [plaats] ([land]),
appellant in principaal appel,
geïntimeerde in incidenteel appel,
advocaat: mr. Ph.C.M. van der Ven,
tegen:
1. [GEINTIMEERDE],
wonende te [plaats],
2. de besloten vennootschap [X] MAASTRICHT GRONDVERZET EN GROENTECHNIEK B.V.,
gevestigd te [vestigingsplaats],
geïntimeerden in principaal appel,
appellanten in incidenteel appel,
advocaat: mr. J.A.Th.M. van Zinnicq Bergmann,
als vervolg op het door het hof in het incident tot voeging gewezen tussenarrest van 22 juli 2008 in het hoger beroep van de door de rechtbank Maastricht onder nummer 109393/HA ZA 06-286 gewezen vonnissen van 12 juli 2006,
20 december 2006 en 19 september 2007.
5. Het tussenarrest van 22 juli 2008
Bij genoemd arrest is in het incident de voeging bevolen van de onderhavige zaak met de bij dit hof aanhangige zaak met zaaknummer HD 103.005.988 tussen [appellant] als appellant en [persoon 1] als geïntimeerde en is de hoofdzaak naar de rol verwezen voor memorie van grieven, terwijl voor het overige iedere beslissing is aangehouden.
6. Het verdere verloop van de procedure
[appellant] heeft een memorie van grieven met producties genomen, 11 grieven geformuleerd en geconcludeerd conform de appeldagvaarding zoals in het tussenarrest is weergegeven.
[geïntimeerde] en [X] hebben een memorie van antwoord met producties genomen. Daarbij hebben zij tevens incidenteel appel ingesteld, elk een incidentele grief aangevoerd en geconcludeerd
tot vernietiging van voormeld vonnis van 12 juli 2006 voor zover daarin is overwogen dat de schadevergoedingsverplichting van [appellant] met 30% wordt verminderd,
tot vernietiging van het daarop voortbouwende voormelde vonnis van 19 september 2007,
tot het - opnieuw rechtdoende - geven van een verklaring voor recht dat [appellant] volledig aansprakelijk is voor de door [geïntimeerde] geleden en te lijden schade als gevolg van het ongeval van 11 januari 2004 en
tot veroordeling van [appellant] om aan [X] te betalen een bedrag van € 35.812,06, te vermeerderen met de wettelijke rente over de periodiek opeisbaar geworden bedragen, doch in ieder geval vanaf 27 februari 2006,
met veroordeling van [appellant] in de kosten van de procedure.
[appellant] heeft nadien een akte rectificatie, tevens memorie van antwoord in het incidenteel appel genomen.
Partijen hebben vervolgens hun zaak ter zitting van het hof van 23 november 2009 doen bepleiten. Ieder van de advocaten heeft daarbij een pleitnota overgelegd.
Vervolgens hebben partijen de gedingstukken overgelegd en uitspraak gevraagd.
Op 23 november 2009 zijn tevens de pleidooien gehouden in voormelde vrijwaringszaak met zaaknummer HD 103.005.998. In die zaak wordt eveneens heden uitspraak gedaan.
7. De gronden van het hoger beroep
De grieven I t/m X van [appellant] zijn gericht tegen het vonnis van 20 december 2006 en grief XI is gericht tegen het eindvonnis van 19 september 2007. Deze grieven komen erop neer, dat de rechtbank ten onrechte de door [geïntimeerde] en [X] gevorderde verklaringen voor recht heeft toegewezen.
De grief van [geïntimeerde] is gericht tegen het vonnis van 20 december 2006 en houdt in dat de rechtbank ten onrechte een billijkheidscorrectie heeft toegepast. De grief van [X] is gericht tegen het vonnis van 19 september 2007 en houdt in dat de rechtbank ten onrechte de vordering tot betaling van de schade heeft afgewezen.
8. De beoordeling in het principaal en incidenteel appel
8.1.1. Het gaat in dit hoger beroep om het volgende.
a. Op 11 januari 2004 heeft te [plaats] een ongeval plaatsgevonden waarbij [geïntimeerde] zodanig ernstig voetletsel heeft opgelopen dat een deel van zijn rechtervoorvoet moest worden geamputeerd.
b. Op genoemde datum heeft [appellant] twee aan hem in eigendom toebehorende Belgische trekpaarden aan [persoon 1] (hierna: [persoon 1]) om niet in bruikleen gegeven. [persoon 1] leende deze paarden wel vaker van [appellant]. Dit keer was dat op verzoek van de [plaatselijke] carnavalsvereniging "[naam carnavalsvereniging]". [persoon 1] haalde de paarden in zijn veewagen op bij [appellant] in [plaats 2] en bracht de paarden naar zijn bedrijfsterrein in [plaats]. De paarden zouden gebruikt worden om de oogstwagen te trekken, waarop de nieuwe prins carnaval in [plaats] zou worden ingehaald. De paarden stonden erom bekend dat zij zeer rustig waren.
c. [persoon 1] heeft de paarden op zijn terrein ingespannen, daarbij geholpen door [geïntimeerde] en diens broer [persoon 2]. [persoon 1], [geïntimeerde] en zijn broer hadden dat al vaker gedaan.
d. [persoon 1] nam plaats op de bok van de oogstwagen. [geïntimeerde] en zijn broer geleidden de paarden bij de leidsels, [geïntimeerde] het rechterpaard en zijn broer het linkerpaard. Dit geleiden hadden zij nog nooit eerder gedaan. De aanspanning is op weg gegaan naar het startpunt van de carnavalsstoet.
e. Op weg naar de carnavalsstoet is na korte tijd een paraplu zonder doek door een windvlaag in de richting van de aanspanning komen aanrollen en tussen de benen van het door [geïntimeerde] geleide paard terecht gekomen.
f. Dat paard is daarvan onrustig geworden, heeft gesprongen en gesteigerd en is daarbij met één been op de voet van [geïntimeerde] gaan staan. [geïntimeerde] is daardoor gevallen. De beide paarden zijn naar voren gaan bewegen en de oogstwagen is over de voet van [geïntimeerde] gereden. De paarden zijn op hol geslagen. (Partijen verschillen van mening over het moment waarop het paard op de voet van [geïntimeerde] is gaan staan, voor of na het springen en/of het steigeren van het paard, zie hierna r.o. 8.5.)
g. De paarden zijn daarna in aanraking gekomen met een geparkeerde auto en een lantaarnpaal. De paarden zelf mankeerden niets en zijn ongedeerd dezelfde avond teruggebracht naar [appellant].
h. Ten tijde van de pleidooizitting bij het hof was [geïntimeerde] nog niet medisch uitbehandeld.
i. [geïntimeerde] was ten tijde van het ongeval als hovenier in dienst van [X]. [geïntimeerde] heeft sedert het ongeval niet meer kunnen werken. [X] heeft het loon van [geïntimeerde] gedurende 104 weken aan hem doorbetaald.
8.1.2. Bij inleidende dagvaarding heeft [geïntimeerde] gevorderd te verklaren voor recht dat [appellant] aansprakelijk is voor de door [geïntimeerde] als gevolg van voormeld ongeval geleden en te lijden schade, de schade nader te begroten bij staat. [X] heeft gevorderd te verklaren voor recht dat [appellant] aansprakelijk is voor de netto loondoorbetalingen door [X] aan [geïntimeerde] tot ten hoogste 104 weken na de datum van het ongeval. Verder heeft [geïntimeerde] gevorderd [appellant] te veroordelen tot vergoeding van de buitengerechtelijke kosten.
8.1.3. [X] heeft gedurende de procedure in eerste aanleg zijn eis vermeerderd met een vordering [appellant] te veroordelen om 70% van het aan [geïntimeerde] in 2004 en 2005 doorbetaalde nettoloon, te weten € 25.146,10, vermeerderd met de wettelijke rente met ingang van 21 februari 2006, aan [X] te betalen.
8.1.4. De rechtbank heeft in haar tussenvonnis van 20 december 2006 geoordeeld dat [appellant] uit hoofde van artikel 6:179 BW als bezitter van het paard aansprakelijk is voor de schade van [geïntimeerde], doch heeft de vergoedingsplicht van [appellant] met 30% verminderd.
8.1.5. Bij eindvonnis van 19 september 2007 heeft de rechtbank de door [geïntimeerde] gevorderde verklaring voor recht toegewezen. De vordering van [geïntimeerde] tot vergoeding van buitengerechtelijke kosten is afgewezen.
Bij eindvonnis heeft de rechtbank de door [X] gevorderde verklaring voor recht toegewezen, doch de gevorderde veroordeling tot betaling van het doorbetaalde nettoloon afgewezen.
8.2. Tegen het vonnis van 12 juli 2006 zijn geen grieven gericht, zodat [appellant] in zoverre niet-ontvankelijk dient te worden verklaard in zijn hoger beroep.
Ook in hoger beroep staat de bevoegdheid van de Nederlandse rechter en de toepasselijkheid van het Nederlandse recht tussen partijen niet ter discussie.
8.3. In zijn tweede grief herhaalt [appellant] zijn standpunt dat niet alleen [persoon 1] de paarden van hem heeft geleend, maar ook [geïntimeerde] en zijn broer en dat [geïntimeerde] daarom niet uit hoofde van artikel 6:179 BW kan ageren maar alleen op grond van artikel 7a:1790 BW.
Deze grief faalt alleen al omdat de gestelde feiten in deze zaak geen enkele aanleiding geven om te concluderen dat [geïntimeerde] als lener gekwalificeerd moet worden. Bovendien is er geen sprake van een gebrek van het paard.
8.4. In zijn eerste grief stelt [appellant] dat uit de schriftelijke verklaring van [persoon 1] van 4 mei 2005 (prod. 1 cva) blijkt, dat het paard, nadat de paraplu tussen zijn benen was gekomen, op de plaats is begonnen te draven. Vervolgens heeft [geïntimeerde] het paard, dat hij eerst alleen met de linkerhand bij de leidsels had, ook met de rechterhand bij de leidsels vastgepakt, waarbij hij met zijn gezicht naar het paard stond en met zijn rug in de rijrichting. Hij stond (te) dichtbij en voor het paard. Het paard is toen op de voet van [geïntimeerde] gaan staan. Pas daarna is het paard gaan springen of steigeren en is [geïntimeerde] gevallen, aldus [appellant].
[geïntimeerde] heeft hiertegen ingebracht dat het paard als gevolg van het feit dat de paraplu tussen zijn benen kwam is begonnen te draven en springen, dat het paard daarbij op zijn voet is gaan staan en op dat moment is gaan steigeren.
Ter gelegenheid van het pleidooi heeft [geïntimeerde] naar aanleiding van vragen zelf onder meer nog toegelicht dat hij de paraplu niet heeft gezien, dat hij de paarden heeft zien schrikken en dat de paarden zijn gaan hollen en draven, dat hij naast het paard liep en absoluut niet ervoor, dat hij met het paard mee is gaan hollen, dat het paard op zijn voet is gaan staan, dat hij toen is gevallen en dat hij daarna niets meer weet.
Beide partijen beroepen zich op de genoemde verklaring van [persoon 1], maar interpreteren deze op een verschillende manier.
8.4.1. Naar het oordeel van het hof is het niet van belang op welk moment het paard precies op de voet van [geïntimeerde] is gaan staan. Vast staat dat het paard als gevolg van het onder hem gewaaide paraplukarkas onrustig is geworden. Het doet er niet toe of het paard eerst is gaan springen of steigeren en daarna op de voet van [geïntimeerde] is gaan staan of andersom. In beide gevallen levert het op dat de gebeurtenissen, die in een zeer korte tijdspanne hebben plaatsgevonden zoals door [geïntimeerde] ter gelegenheid van het pleidooi is bevestigd en ook niet door [appellant] is betwist, zijn voortgevloeid uit de eigen energie van het paard. Het hof ziet dan ook geen reden om [persoon 1] als getuige te horen, zoals door [appellant] is voorgesteld. Alle gedragingen van het paard vlak voor en ten tijde van het door het paard op de voet gaan staan van [geïntimeerde], in welke volgorde dan ook, en ten tijde van het overrijden van zijn voet met de wagen, zijn aan te merken als onberekenbare gedragingen van het paard. Het betoog van [appellant] in zijn vijfde grief dat het paard - toen het onrustig werd - nog onder appel stond van [persoon 1] en dat daarom niet gesteld kan worden worden dat het gaan staan op de voet van [geïntimeerde] moet worden beschouwd als een eigen gedraging van het paard, moet dan ook verworpen worden. Het enkele feit dat het paard op het moment dat de schade ontstond onder toezicht stond, betekent niet dat daarom geen sprake kan zijn van onberekenbaar gedrag. Ook de stelling van [geïntimeerde] dat er geen sprake is van het maken van een onverwachte beweging van het paard naar [geïntimeerde] of derden en dat het zich alleen maar wilde bevrijden van de paraplu, moet verworpen worden. Uit de feiten volgt immers dat het paard nu juist onberekenbaar gedrag vertoonde ten gevolge van de onder hem gewaaide paraplu, tegen welk gedrag kennelijk niets te doen was. Dat het paard daarbij niet (naar [geïntimeerde]) heeft uitgehaald doet er niet toe.
8.4.2. Volgens [appellant] (grieven VI en VII) is het paard op de voet van [geïntimeerde] gaan staan door ondeskundig en roekeloos gedrag van [geïntimeerde]. Hij is zo dichtbij gaan staan, dat het paard hem wel moest raken. [geïntimeerde] had, toen het paard onrustig werd, rustig naast het paard kunnen blijven staan of verder weg kunnen gaan staan, ook met de leidsels in beide handen. Volgens [appellant] is [geïntimeerde] voor het paard gaan staan. Hij heeft een inschattingsfout gemaakt en hij heeft zich bewust in het gevaar begeven. Het handelen van [geïntimeerde] is volgens [appellant] daarom als mede-oorzaak voor de daarna gevolgde gebeurtenissen aan te wijzen.
8.4.3. Het hof is met de rechtbank van oordeel, dat [geïntimeerde] geen ondeskundig gedrag heeft vertoond. Uit de hiervoor bedoelde verklaring van [persoon 1], waarop [appellant] zich beroept, valt niet af te leiden dat [geïntimeerde] vóór het paard is gaan staan, zoals [appellant] in hoger beroep stelt. [geïntimeerde] heeft ter gelegenheid van het pleidooi ook nog eens uitdrukkelijk gesteld niet voor het paard te zijn gaan staan. Verder is het vastpakken van de leidsels met twee handen (behalve met de linker- ook met de rechterhand) in redelijkheid niet als onoordeelkundig aan te merken. Het handelen van [geïntimeerde] is veeleer te omschrijven als een logische en juiste reactie op het onrustig worden van het paard. [geïntimeerde] heeft zich niet anders gedragen dan een redelijk mens onder de gegeven omstandigheden zou hebben gedaan. In aanmerking genomen dat een en ander in een zeer kort tijdsbestek gebeurde, is de stelling van [appellant], dat [geïntimeerde] alle gelegenheid had om afstand van het paard te nemen of om met de rug tegen de borst van het paard te gaan staan en het hoofd naar beneden te trekken, niet onderbouwd, waarbij in het midden kan blijven of dit laatste een juiste handelwijze zou zijn geweest. Het aanbod van [appellant] om door middel van een deskundige het bewijs te leveren dat het gedrag van [appellant] ondeskundig en roekeloos was wordt dan ook gepasseerd als niet ter zake doende.
8.4.4. Concluderend is er op grond van artikel 6:179 BW sprake van risico-aansprakelijkheid van [appellant] als bezitter van het paard voor de schade van [geïntimeerde] en is de schade niet mede het gevolg van een aan [geïntimeerde] toe te rekenen omstandigheid als bedoeld in artikel 6:101 BW.
8.4.5. [appellant] heeft ook in hoger beroep de stelling opgeworpen (grieven III, IV en VIII) dat een beroep van [geïntimeerde] op artikel 6:179 BW naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.
[appellant] heeft daarvoor een aantal argumenten aangedragen, te weten de wetenschap van [geïntimeerde] dat de paarden geleend waren, de toevalligheid dat [persoon 1] de paarden heeft geleend en niet [geïntimeerde], het profiteren van de goedgeefsheid en vriendendienst van [appellant], het feit dat [appellant] niet is gewaarschuwd dat naar Nederlands recht een ander aansprakelijkheidsregime voor dieren geldt dan naar Belgisch recht en de wetenschap van [geïntimeerde] dat het omgaan met paarden een zeker risico meebrengt.
Deze argumenten, als zij al juist en rechtens te respecteren zijn, kunnen, omdat de formulering van artikel 6:2 lid 2 BW meebrengt dat bij de toepassing van dit artikellid de nodige terughoudendheid moet worden betracht, ook in onderling verband beschouwd niet tot het oordeel leiden dat [geïntimeerde] geen beroep op artikel 6:179 BW toekomt. Tot onaanvaardbaarheid van dat beroep, waarin nu juist het voor de bezitter van een dier verstrekkende risicobeginsel tot uitdrukking komt, leidt dat naar het oordeel van het hof niet. Daarbij oordeelt het hof van belang dat [appellant] wel heeft gesteld dat hij onvoldoende verzekerd is, maar gebleken is dat geenszins.
8.4.6. In zijn negende grief heeft [appellant] op grond van nagenoeg dezelfde argumenten als in 8.5.5. genoemd betoogd dat ook toepassing van de billijkheidscorrectie van artikel 6:101 BW ertoe leidt, dat de volledige schade, althans een aanzienlijk groter deel dan de rechtbank heeft beslist, bij [geïntimeerde] dient te blijven.
[geïntimeerde] heeft in zijn incidentele grief bezwaar gemaakt tegen de door de rechtbank toegepaste correctie van 30%.
8.4.7. Het hof is met [geïntimeerde] van oordeel dat de rechtbank ten onrechte een billijkheidscorrectie te zijnen nadele heeft toegepast. De door de rechtbank genoemde omstandigheden, te weten het niet waarschuwen van [appellant] voor het van het Belgische recht afwijkende Nederlandse aansprakelijkheidsregime voor dieren en het feit dat [appellant] geconfronteerd wordt met een hoge vordering, zijn factoren waarop [geïntimeerde] geen invloed heeft kunnen uitoefenen en dus geen omstandigheden die in zijn risicosfeer liggen. Het gaat dan ook niet aan om op grond daarvan een deel van zijn schade voor zijn rekening te laten. De andere door de rechtbank genoemde omstandigheid, namelijk dat [geïntimeerde] vrijwillig het risico van het omgaan met paarden heeft aanvaard, is niet van zodanige betekenis - mede gelet op het feit dat de paarden als zeer rustig bekend stonden - dat op grond daarvan een billijkheidscorrectie moet worden toegepast. Temeer niet, nu anderzijds - zoals hiervoor is overwogen - niet is gebleken dat de - naar verwachting hoge - schade van [geïntimeerde] (en [X]) door de verzekeraar van [appellant] is uitgesloten. Daarnaast mag de omstandigheid dat [appellant] een vriendendienst aan [persoon 1] en/of de carnavalsvereniging heeft willen bewijzen door de paarden om niet in bruikleen te geven, niet ten nadele van [geïntimeerde], die daarop geen invloed heeft gehad, strekken.
8.4.8. Het voorgaande betekent dat de grieven I en III t/m IX van [appellant] falen en dat de incidentele grief van [geïntimeerde] slaagt. Het vonnis van 20 december 2006 dient in zoverre vernietigd te worden. Het vonnis van 19 september 2007 kan voor wat betreft de verklaring voor recht dat [appellant] aansprakelijk is voor de door [geïntimeerde] als gevolg van het ongeval van 11 januari 2004 geleden en te lijden schade, nader op te maken bij staat, worden bekrachtigd. Deze beslissingen zullen in het dictum van het eindarrest opgenomen worden.
8.5. [X] maakt er in haar incidentele grief bezwaar tegen dat de rechtbank haar heeft verwezen naar de schadestaatprocedure. [X] heeft opnieuw loonafrekeningen en een berekening over de betreffende 104 weken waarin het loon aan [geïntimeerde] is doorbetaald, overgelegd. Verder heeft [X] thans betaling van 100% van de netto loondoorbetalingen gevorderd gedurende de eerste 52 weken en 70% gedurende de tweede 52 weken. [appellant] heeft in de grieven X en XI - samengevat - betoogd dat de vordering van [X] afgewezen had moeten worden.
8.5.1. Op grond van het vorenoverwogene staat vast dat aan de hoofdvoorwaarde voor de vestiging van de aansprakelijkheid uit hoofde van artikel 6:107a BW, te weten aansprakelijkheid van [appellant] voor de schade van [geïntimeerde], is voldaan. Het hof is van oordeel dat het thans mogelijk is om de schade van [X] vast te stellen. Het is dan ook niet nodig om een veroordeling tot schadevergoeding op te maken bij staat uit te spreken. (Overigens heeft de rechtbank wel overwogen naar de schadestaat te verwijzen, maar in het dictum (alleen) een verklaring voor recht gegeven dat [appellant] aansprakelijk is voor de nettoloondoorbetalingen door [X] aan [geïntimeerde] tot ten hoogste 104 weken na de datum van het ongeval.)
De incidentele grief van [X] slaagt in zoverre en het vonnis van 19 september 2007 zal op dat punt vernietigd moeten worden. Grief XI van [appellant] faalt en grief X behoeft geen bespreking meer.
8.5.2. [X] heeft op grond van artikel 6:107a lid 2 BW jegens [appellant] een zelfstandig verhaalsrecht (op schadevergoeding) ter zake van het door hem betaalde nettoloon ex artikel 7:629 BW. Aan het feit dat [X] kennelijk niet verzekerd is voor deze loondoorbetalingen kan [appellant] niet met succes een verweer ontlenen, nu dit niet afdoet aan zijn schadeplichtigheid.
8.5.3. [X] heeft ter gelegenheid van het pleidooi aangegeven dat zij nalatig is geweest en ten onrechte niet de volgens haar toepasselijke CAO voor het Hoveniersbedrijf in Nederland 1 maart 2007 tot en met 28 februari 2009 heeft overgelegd. Hoewel uit het gepubliceerde Besluit van de minister van sociale zaken en werkgelegenheid van
22 mei 2008 blijkt, dat onder meer artikel 58 jo bijlage II van deze CAO, algemeen verbindend is verklaard, is gelet op artikel 1 van die CAO (werkingssfeer) niet aanstonds duidelijk dat deze CAO van toepassing is op de arbeidsverhouding tussen [X] en [geïntimeerde].
Het is daarom aan [X] om de toepasselijke CAO alsnog over te leggen en met behulp van bescheiden, bijvoorbeeld de arbeidsovereenkomst, aan te tonen dat deze CAO in casu toepasselijk is. De zaak zal daartoe naar de rol worden verwezen voor akte aan de zijde van [X].
8.5.4. Vooruitlopend daarop wordt nu reeds het volgende overwogen.
Op grond van de overgelegde loonafrekeningen staat voldoende vast dat [X] in de periode vanaf 11 januari 2004 tot 11 januari 2006 100% van het loon gedurende
52 weken na intreding van de arbeidsongeschiktheid aan [geïntimeerde] heeft doorbetaald en 70% van het nettoloon gedurende de volgende 52 weken. Dit komt neer op een bedrag van
€ 35.812,06. [appellant] heeft daarover nog opgemerkt dat tot het door te betalen nettoloon niet behoort de vergoeding voor reiskosten en schoeisel, nu deze kosten niet zijn gemaakt. Het hof volgt [appellant] hierin en zal deze vergoedingen aftrekken van het laatstgenoemde bedrag. Er resteert dan, zoals door [appellant] gesteld en door [X] niet betwist, een bedrag van € 34.059,55.
8.6. Iedere verdere beslissing, waaronder die omtrent de proceskosten, zal worden aangehouden.
9. De uitspraak
Het hof:
op het principaal en incidenteel appel
verklaart [appellant] niet-ontvankelijk in zijn beroep tegen het vonnis van 12 juli 2006;
verwijst de zaak naar de rol van 6 april 2010 voor akte aan de zijde van [X] in verband met hetgeen in r.o. 8.5.3. is overwogen;
houdt iedere verdere beslissing aan.
Dit arrest is gewezen door mrs. Bod, Smeenk-van der Weijden en Van Rijen en in het openbaar uitgesproken door de rolraadsheer op 9 maart 2010.