Uitspraak
GERECHTSHOF DEN HAAG
Civiel recht
Team Handel
Zaaknummer hof : 200.333.105/01
Zaak- en rolnummer rechtbank : C/10/642107 / HA ZA 22-594
Arrest van 23 september 2025
in de zaak van
BSK Bouw B.V.,
gevestigd in Heijningen, gemeente Moerdijk,
appellante in principaal hoger beroep,
geïntimeerde in incidenteel hoger beroep,
advocaat: mr. R.H.U. Keizer, kantoorhoudend in Roosendaal,
tegen
Energiewacht West Nederland B.V.,
gevestigd in Rotterdam,
geïntimeerde in principaal hoger beroep,
appellante in incidenteel hoger beroep,
advocaat: mr. M.B. Esseling, kantoorhoudend in Rotterdam.
Het hof noemt partijen hierna BSK en Energiewacht.
1.De zaak in het kort
1.1
[bewoners] hebben als particulieren een huis laten bouwen door BSK. [bewoners] hebben met (de rechtsvoorgangster van) Energiewacht een aparte overeenkomst gesloten voor de aanleg van het sanitair in het huis. Bij de douchebakken is lekkage ontstaan, met schade als gevolg. In deze procedure is de vraag wie daarvoor verantwoordelijk was: BSK of Energiewacht.
1.2
Anders dan de rechtbank is het hof van oordeel dat alleen Energiewacht hiervoor verantwoordelijk was, zodat zij geen vordering heeft op BSK.
2.Procesverloop in hoger beroep
2.1
Het verloop van de procedure in hoger beroep blijkt uit de volgende stukken:
- de dagvaarding van 26 september 2023, waarmee BSK in hoger beroep is gekomen van het vonnis van de rechtbank Rotterdam van 28 juni 2023;
- het arrest van dit hof van 14 november 2023, waarin een mondelinge behandeling is gelast;
- het proces-verbaal van de mondelinge behandeling van 15 februari 2024, waarin melding is gemaakt van de akte met productie 3 van BSK;
- de memorie van grieven van BSK;
- de memorie van antwoord tevens memorie van grieven in incidenteel appel van Energiewacht, met bijlagen;
- de memorie van antwoord in incidenteel appel.
3.Feitelijke achtergrond
3.1
BSK is een aannemingsbedrijf dat zich bezighoudt met algemene burgerlijke en utiliteitsbouw. Zij heeft met [bewoners] een aannemingsovereenkomst gesloten voor de bouw van hun nieuwe woning. Zij heeft vervolgens de woning gebouwd.
3.2
Energiewacht, rechtsopvolgster van Avece Totaalinstallateurs B.V., is een aannemingsbedrijf dat zich – onder meer – bezighoudt met de installatie van sanitair. Het hof zal hierna spreken over Energiewacht, tenzij er reden is om Avece te noemen. Energiewacht heeft met [bewoners] een aparte aannemingsovereenkomst gesloten in verband met – onder meer – de installatie van het leidingwerk, de afvoer en het sanitair. Energiewacht heeft deze werkzaamheden uitgevoerd.
3.3
In een e-mail van 30 maart 2017 berichtte BSK aan [bewoners] in reactie op de vraag wie van de aannemers welke werkzaamheden in de badkamer verricht:
‘(…)
Avece stelt de douche en sluit het aan
Bsk maakt hem tegel gereed
Avece monteert de douche af
Avece stelt het bad en sluit het aan
Bsk maakt hem tegel gereed
Avece monteert het bad af
Nadat het tegelwerk gereed is en het sanitair is afgemonteerd door Avece kitten wij de badkamer incl sanitair af’
3.4
De e-mailcorrespondentie van 30 maart 2017 tussen [bewoners] en BSK vermeldt verder:
‘De installateur die ook het sanitair zal leveren (Aceve) gaat er vanuit dat de inbouwreservoirs door jullie worden geleverd en gemonteerdnee we leveren en monteren deze reservoirs niet.Ook het maken van de ombouwen voor de baden, douches en inbouwreservoirs ligt volgens Aceve bij jullie [dit] klopt ditja het ombouwen behoort tot onze werkzaamheden’
[toev. hof: tekst afkomstig van [bewoners] , vetgedrukte tekst is het antwoord van BSK]
3.5
In een e-mail van 11 juni 2017 berichtte Energiewacht aan [bewoners] :
‘Montage begroting:
4x Montage toiletten bgg en Badkamer 1/2/3
Montage aanneming inbouwreservoir + aansluiten
Dichtzetten inbouwreservoirs door derden
1x Fontein meubel combinatie toilet b.g.g.
Sifon en bevestigingsmateriaal in offerte Plieger
Montage aanneming (aansluiting kw+ww+afvoer)
3x Meubelcombinatie badkamers 1/2/3
Sifon en bevestigingsmateriaal in offerte Plieger
Montage aanneming (aansluiting kw+ww+afvoer)
3x Douchecombinatie badkamers ½ en badkamer 3
Aansluitmaterialen in offerte Plieger
Montage aanneming (aansluiting kw+ww+afvoer)
Douchebakombouw maken door derden
2x Badcombinatie badkamers ½
Aansluitmaterialen in offerte Plieger
Montage aanneming (aansluiting kw+ww+afvoer+ bad stellen)
Badombouw maken door derden
Tussenmuur tussen bad en douche (badkamer 1 en 2) door derden
Tegelwerk, voegwerk en kitwerk tegelwerk alle ruimten door derden
Afmontage goederen
Montage aanneming 4x tollet + zitting
Montage aanneming fonteinmeubel
Montage [naam] aanneming 3x badkamermeubel met onderkast + 2 handdoekhouders (GEEN SPIEGELS!)
Montage aanneming 5x kraan + glijstang
Montage aanneming 1x doucheset combinatie 3e verdieping
Montage [naam] aanneming 2x douchedeur badkamer 1 en 2
Montage [naam] aanneming douchedeur+zijwand 3e verdieping
Gebruik van gereedschappen en klein hulpmateriaal.
Kitwerk sanitaire goederen alle ruimten door derden
Totaal begroting montage incl. BTW (in uw voordeel afgerond)€ 5.500,00
Resume:
Kosten goederen € 17.000,00 = montage € 5.500,00 maakt een totaalprijs van€ 22.500,00
Minus de stelpost in de offerte van € 10.000,00 maakt een meerprijs van€ 12.500,00 inclusief BTW.
Ik verneem graag jullie besluit.’
3.6
In de woning van [bewoners] is lekkage ontstaan die heeft geleid tot schade.
3.7
In een e-mail van 16 februari 2018 over de ontstane problemen berichtte Energiewacht het volgende aan [bewoners] :
‘Wij maken altijd foto’s tijdens werkzaamheden. Door Aceve is te allen tijde een ondersteuning aan de voorkant geregeld.
De eerste foto laat zien dat alleen de douchebak geplaatst is. Dit is gebeurd halverwege week 43. Ook daar zie je nog net op de foto dat de bak extra ondersteuning heeft.
De planning stuur ik mee om te laten zien dat week 43 ruim over de deadline was.
Wij hadden al meerdere keren de werkdagen verplaatst en hebben op een gegeven moment aangegeven dat wij niet meer konden verplaatsen i.v.m. andere werken.
Beide alle drie de badkamers zijn douchebakken geplaatst met een 5 poots-douchebak onderstel.
Omdat op 30 oktober onze laatst geplande werkdag was hebben wij de douchewand geplaatst op de douchebak. Toen was er nog geen ondersteuning/ tegelwerk gedaan door BSK, Daarom hebben we toen de douchebak extra ondersteund (2e foto). Zo hebben we het achtergelaten
Vermoedelijk zal hier zelf nog overleg over zijn geweest tussen onze monteur en BSK dat de ondersteuning er z.s.m. onder gemaakt zou moeten worden.
Wat er daarna is gebeurd is zijn wij niet van op de hoogte.’
3.8
De afbeelding hieronder geeft de door Energiewacht in haar hiervoor aangehaalde e-mail bedoelde, door haar aangebrachte ondersteuning weer (de losliggende balk rechts onderaan de foto):
3.9
Op 7 mei 2021 heeft ing. [expert] NIVRE-re van 3.0 Expertise B.V. in zijn expertiserapport het volgende over de oorzaak van de lekkage vermeld:
‘Ten tijde van ons bezoek hebben wij de drie douchebakken geïnspecteerd. Wij hebben vastgesteld dat bij een belasting met het gewicht van één persoon beweging in de douchbak aanwezig is. Door de belasting zakt de douchebak enkele mm naar beneden, waardoor de kitrand wordt losgetrokken en er ruimte tussen de kitrand en de douchebak ontstaat. Hieruit kunnen wij concluderen dat de douchebakken onvoldoende zijn ondersteund. Door capillaire werking komt er zodoende veel water onder de douchebak wat vervolgens in de vloer trekt. Uit de reeds uitgevoerde lekdetectie door Trition blijkt dat er geen andere lekkage oorzaak is aangetroffen. De schade aan de vloeren en wandafwerking in de verschillende badkamers kan daarom alleen maar door lekkage van de losgetrokken kitranden zijn ontstaan.
Zover wij van u hebben vernomen heeft Avece destijds opdracht gekregen voor het plaatsen en monteren van sanitair. Daarbij is Avece (als deskundige) verantwoordelijk voor een deugdelijke installatie van het sanitair. Indien zij bij het plaatsen van het sanitair merken dat er onvoldoende ondersteuning aanwezig is, en deze werkzaamheden de verantwoordelijkheid zijn van BSK Bouw, moeten zij BSK Bouw daarvan in kennis stellen. Als zij dat niet hebben gedaan, en de douchebakken zonder deugdelijke ondersteuning hebben geplaatst, dan zijn zij daar naar onze mening verantwoordelijk voor.’
3.1
[bewoners] hebben Energiewacht aansprakelijk gesteld voor de schade. Deze partijen hebben een regeling getroffen. Op grond van die regeling heeft Energiewacht € 52.000,- aan [bewoners] betaald.
4.Procedure bij de rechtbank
4.1
Energiewacht heeft BSK gedagvaard en, na wijziging van eis, samengevat gevorderd dat BSK op haar beurt wordt veroordeeld tot betaling van deze € 52.000,- aan Energiewacht, met rente en kosten.
4.2
BSK heeft verweer gevoerd en geconcludeerd tot afwijzing van de vorderingen, met veroordeling van Energiewacht in de proceskosten.
4.3
De rechtbank heeft de vorderingen van Energiewacht gedeeltelijk toegewezen en BSK veroordeeld tot betaling aan Energiewacht van een bedrag van € 17.500,- te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 18 november 2022 tot de dag van algehele voldoening. De rechtbank heeft de proceskosten gecompenseerd, zodanig dat iedere partij de eigen kosten draagt.
4.4
De rechtbank heeft geoordeeld dat Energiewacht verantwoordelijk was voor het aanbrengen van de definitieve ondersteuning van de douchebakken. Door dat niet te doen, is zij tekortgeschoten jegens [bewoners] .
4.5
BSK valt, volgens de rechtbank, te verwijten dat zij geen navraag bij Energiewacht heeft gedaan naar de door Energiewacht aangebrachte tijdelijke ondersteuning, zeker nu het aanbrengen van een definitieve ondersteuning niet tot de taak van BSK behoorde. Door niet aan de bel te trekken op het moment dat zij met het zien van de tijdelijke voorziening haar opdracht niet goed kon vervullen, heeft BSK zich jegens [bewoners] niet als goed opdrachtgever gedragen en is ook zij tekortgeschoten. BSK is daarmee aansprakelijk voor dezelfde schade als Energiewacht. Volgens de rechtbank is sprake van hoofdelijke aansprakelijkheid en een interne draagplicht van 2/3 voor Energiewacht en 1/3 voor BSK. Het schikkingsbedrag van € 52.000,- is volgens de rechtbank redelijk. Hiermee komt
€ 17.500,- ten laste van BSK.
€ 17.500,- ten laste van BSK.
5.Vorderingen in hoger beroep
5.1
BSK wil dat het hof de vorderingen van Energiewacht alsnog afwijst, kosten rechtens.
5.2
Energiewacht heeft verweer gevoerd en heeft in incidenteel hoger beroep gevorderd dat haar vordering alsnog volledig wordt toegewezen, met veroordeling van BSK in de proceskosten.
6.Beoordeling in hoger beroep
6.1
Met de grieven in principaal en incidenteel appel wordt het geschil in hoger beroep in volle omvang aan het hof voorgelegd. Zij lenen zich daarmee voor gezamenlijke behandeling.
Inleiding
6.2
[bewoners] hebben, zoals gezegd, voor de bouw van hun huis BSK ingeschakeld. Zij hebben Energiewacht ingeschakeld voor de aanleg van het sanitair, omdat BSK dergelijke werkzaamheden niet verricht en daarvoor ook geen specifieke deskundigheid heeft. Er was dus sprake van twee contracten en twee aannemers, die ieder hun eigen deskundigheid hadden en hun werkzaamheden op elkaar moesten afstemmen.
6.3
Niet in geschil is dat BSK
de ombouw en het tegelenvan het bad en de douches moest verzorgen en dat Energiewacht
het sanitair, waaronder de douches,zou aanleggen (monteren). Evenmin is in geschil dat de douchebakken verhoogd zijn aangelegd en daarom aan de randen ondersteund moesten worden, hetgeen ook blijkt uit de hierna te bespreken montage-instructie. Tot slot staat vast, althans is onvoldoende gemotiveerd betwist, dat geen sprake is geweest van een toereikende randondersteuning van de douchebakken en dat dit tot de lekkages heeft geleid.
de ombouw en het tegelenvan het bad en de douches moest verzorgen en dat Energiewacht
het sanitair, waaronder de douches,zou aanleggen (monteren). Evenmin is in geschil dat de douchebakken verhoogd zijn aangelegd en daarom aan de randen ondersteund moesten worden, hetgeen ook blijkt uit de hierna te bespreken montage-instructie. Tot slot staat vast, althans is onvoldoende gemotiveerd betwist, dat geen sprake is geweest van een toereikende randondersteuning van de douchebakken en dat dit tot de lekkages heeft geleid.
Energiewacht verantwoordelijk voor aanbrengen ondersteuning
6.4
De eerste vraag die moet worden beantwoord, is wie verantwoordelijk was voor het aanbrengen van de ondersteuning van de douchebakken.
6.5
Volgens Energiewacht was BSK als bouwkundig aannemer verantwoordelijk voor het aanbrengen van de ondersteuning van de douchebakken. BSK zou daarom de douchebakombouw maken. Voor de ondersteuning van de randen van de douchebakken moest een bouwkundige voorziening worden getroffen, die BSK dus zou verzorgen. Volgens Energiewacht heeft zij BSK er tijdens de bouw regelmatig op gewezen dat het van belang was dat zij zou zorgdragen voor de bouwkundige voorzieningen ten behoeve van het sanitair. Uiteindelijk heeft Energiewacht in overleg met BSK de baden en douchebakken (inclusief de vijfpoot daaronder) alvast geplaatst, gesteld en aangesloten op de afvoer. BSK zou vervolgens de bouwkundige voorzieningen aanbrengen. Ook rustte op BSK een waarschuwingsplicht jegens [bewoners] uit hoofde van art. 7:754 BW. Door [bewoners] niet te waarschuwen dat de ondersteuning van de douchebakken niet door haar zou worden aangebracht en dat zij de ombouw dus zonder ondersteuning zou uitvoeren, is BSK toerekenbaar tekortgeschoten in de nakoming van haar verbintenissen uit hoofde van de overeenkomst met [bewoners] , aldus nog steeds Energiewacht. Door ook Energiewacht niet te waarschuwen kan BSK bovendien een zelfstandige onrechtmatige daad jegens Energiewacht worden verweten.
6.6
BSK stelt zich op het standpunt dat het aanbrengen van de juiste ondersteuning voor de douchebakken de verantwoordelijkheid was van Energiewacht. BSK installeert nooit sanitair, Energiewacht is op dat vlak de deskundige en verantwoordelijke partij. Energiewacht heeft de douchebakken geleverd. De montagehandleiding(en) zat(en) bij de douchebakken en was/waren dan ook enkel bekend bij Energiewacht. Deze handleiding richt zich tot de monteurs die het sanitair komen monteren, dus Energiewacht. BSK had geen wetenschap van het montagevoorschrift en is daarop door Energiewacht ook niet gewezen. Partijen hebben wel onderling contact gehad over het moment waarop Energiewacht kon gaan monteren, maar BSK betwist dat Energiewacht haar er regelmatig specifiek op heeft gewezen dat zij ervan uitging dat BSK de ondersteunende latten zou aanbrengen. Volgens BSK rustte op haar geen verplichting om het werk van een specialistisch installateur (Energiewacht) te controleren terwijl zij met die partij geen contractuele verbintenis had en bovendien ter zake van die installatiewerkzaamheden niet deskundig was en dat deel van het werk juist daarom ook niet heeft aangenomen. BSK is, zoals gezegd, niet deskundig ter zake van de montage van sanitair; dat zij [bewoners] niet heeft gewaarschuwd, kan haar dan ook niet verweten worden.
6.7
Het hof overweegt als volgt. Aangezien Energiewacht aanspraak maakt op betaling door BSK, rust op Energiewacht, gelet op de hoofdregel van artikel 150 Rv, de stelplicht en bij betwisting de bewijslast van de stelling dat BSK verantwoordelijk was voor het plaatsen van de (bouwkundige) randondersteuningen van de douchebakken.
6.8
[bewoners] hebben met BSK een aanneemovereenkomst gesloten louter voor het bouwen van een nieuwbouwwoning. Het sanitair viel daar buiten. [bewoners] hebben onder meer ten behoeve van het leveren en monteren van het sanitair een aparte overeenkomst gesloten met Energiewacht. Weliswaar behoorde het maken van de douchebak
ombouwtot de werkzaamheden van BSK, maar die omstandigheid brengt evenwel niet met zich dat BSK ook verantwoordelijk was voor het plaatsen van de
randondersteuningenvan de douchebakken. Het maken van ‘ombouwen’ voor baden, douches en inbouwreservoirs was nodig zodat BSK een ondergrond had om op te tegelen. Deze uitleg door BSK, die door Energiewacht niet is weersproken, brengt met zich dat het maken van ombouwen moet worden onderscheiden van het plaatsen van randondersteuningen (een voorziening om gewicht te dragen). Uit de overeenkomsten noch uit de overgelegde correspondentie volgt dat het plaatsen van de randondersteuningen de verantwoordelijkheid van BSK was.
ombouwtot de werkzaamheden van BSK, maar die omstandigheid brengt evenwel niet met zich dat BSK ook verantwoordelijk was voor het plaatsen van de
randondersteuningenvan de douchebakken. Het maken van ‘ombouwen’ voor baden, douches en inbouwreservoirs was nodig zodat BSK een ondergrond had om op te tegelen. Deze uitleg door BSK, die door Energiewacht niet is weersproken, brengt met zich dat het maken van ombouwen moet worden onderscheiden van het plaatsen van randondersteuningen (een voorziening om gewicht te dragen). Uit de overeenkomsten noch uit de overgelegde correspondentie volgt dat het plaatsen van de randondersteuningen de verantwoordelijkheid van BSK was.
6.9
Dit volgt evenmin uit de contacten tussen BSK en Energiewacht. Hieruit volgt alleen dat Energiewacht aan BSK heeft verzocht om haar planning na de bouwvak, en om een muur in het toilet te plaatsen. Niets duidt erop dat Energiewacht er bij BSK op heeft aangedrongen de ondersteuning voor de douchebakken te maken, zodat zij met de installatie daarvan verder kon gaan.
6.1
Nu Energiewacht verder ten aanzien van dit punt niets heeft gesteld, kan op grond van de stellingen van Energiewacht niet worden vastgesteld dat BSK de partij was die de randondersteuningen voor de douches moest aanbrengen. Integendeel, BSK heeft niet bestreden aangevoerd dat het Energiewacht was die de douchecabines heeft geleverd en die de beschikking had over de montage-instructies. Uit die montagehandleiding volgt dat als de douchebak verhoogd wordt gemonteerd, de randen van de douchebak rondom moeten worden ondersteund. Die instructie moet dus in elk geval bij Energiewacht bekend worden verondersteld. Desondanks heeft Energiewacht besloten om de douches alvast te plaatsen en af te stellen (met de vijfpoot) zonder verdere ondersteuning. Dat zij vervolgens BSK op deze gang van zaken zou hebben gewezen, volgt niet uit het dossier.
6.11
De slotsom van het voorgaande is dat niet kan worden vastgesteld dat BSK verantwoordelijk was voor het plaatsen van de (bouwkundige) randondersteuningen. Daarmee strandt het incidenteel appel van Energiewacht. Het hof is, evenals de rechtbank, van oordeel dat Energiewacht verantwoordelijk was voor het aanbrengen van de (definitieve) ondersteuning van de douchebakken. Door dat niet te doen, is Energiewacht tekortgeschoten jegens [bewoners] . Van een contractuele tekortkoming door BSK op dit punt is dan ook geen sprake.
6.12
BSK hoefde noch [bewoners] noch Energiewacht te waarschuwen: op grond van artikel 7:754 BW dient de aannemer de opdrachtgever te waarschuwen voor een onjuistheid in de opdracht of voor een gebrek van een van hem afkomstige zaak, voor zover de aannemer deze kende of redelijkerwijs behoorde te kennen. In dit geval was het installeren van de douches, waaronder het plaatsen van de douchebakondersteuning, de verantwoordelijkheid van Energiewacht. Het was Energiewacht die wist dat de ondersteuning moest worden aangebracht én dat dat niet (goed) was gebeurd. Dat (ook) BSK van de ontbrekende of ondeugdelijke ondersteuning op de hoogte was, is niet gebleken. De enkele aanwezigheid van een steuntje aan de voorkant (het balkje op de foto) is daarvoor onvoldoende. Van onrechtmatig handelen van BSK jegens Energiewacht is daarom evenmin sprake. BSK krijgt gelijk en Energiewacht ongelijk. Het principaal appel van BSK slaagt.
6.13
Energiewacht heeft geen (voldoende concrete) feiten gesteld die, indien bewezen, tot een andere uitkomst kunnen leiden. Aan het bewijsaanbod gaat het hof daarom voorbij.
6.14
Het voorgaande brengt mee dat het vonnis waarvan appel zal worden vernietigd en dat de vorderingen van Energiewacht worden afgewezen.
6.15
Energiewacht zal worden veroordeeld in de proceskosten, zowel in eerste aanleg als in (principaal en incidenteel) hoger beroep.
Proceskosten
6.16
Het hof begroot de proceskosten in eerste aanleg aan de zijde van BSK op:
griffierecht € 2.837,-
salaris advocaat € 3.035,- (2,5 punten × tarief IV)
nakosten € 163,-(plus de verhoging zoals vermeld in de beslissing)
Totaal € 6.035,-
6.17
Het hof begroot de proceskosten in hoger beroep aan de zijde van BSK op:
dagvaarding € 109,44
griffierecht € 2.135,-
salaris advocaat € 5.532,50 (2,5 punten × tarief IV)
nakosten € 178,-(plus de verhoging zoals vermeld in de beslissing)
Totaal € 7.954,94
7.Beslissing
Het hof:
- vernietigt het vonnis van de rechtbank Rotterdam van 28 juni 2023
- wijst de vorderingen van Energiewacht af;
- veroordeelt Energiewacht in de kosten van de procedure in eerste aanleg, aan de zijde van BSK begroot op € 6.035,-;
- veroordeelt Energiewacht in de kosten van de procedure in hoger beroep, aan de zijde van BSK (in principaal en incidenteel beroep) begroot op € 7.954,94;
- bepaalt dat als Energiewacht niet binnen veertien dagen na aanschrijving aan de uitspraak heeft voldaan en dit arrest vervolgens wordt betekend, Energiewacht de kosten van die betekening moet betalen, plus extra nakosten van € 92,-;
- verklaart dit arrest uitvoerbaar bij voorraad voor zover het de proceskostenveroordelingen betreft.
Dit arrest is gewezen door mrs. R.G.C. Veneman, M.A.F. Tan-de Sonnaville en
A.J. Swelheim en in het openbaar uitgesproken op 23 september 2025 in aanwezigheid van de griffier.
A.J. Swelheim en in het openbaar uitgesproken op 23 september 2025 in aanwezigheid van de griffier.