Uitspraak
GERECHTSHOF DEN HAAG
Afdeling civiel, team familie
Zaaknummer : 200.277.428/01
Zaaknummer / rolnummer rechtbank: C/10/567309 / HA ZA 19-110
arrest d.d. 15 juni 2021
inzake
[de man] ,
wonende te [woonplaats] ,
appellant,
advocaat: mr. F. Laros te Rotterdam,
tegen
[de beschermingsbewindvoerder] ,
in hoedanigheid van beschermingsbewindvoerder ex artikel 1:431 BW van
[de vrouw] ,
wonende te [woonplaats] ,
geïntimeerde,
advocaat: mr. E.B. van den Ouden te Oude Tonge, gemeente Goeree-Overflakkee.
Partijen zullen hierna [de man] en [de beschermingsbewindvoerder] worden genoemd.
Het geding
Bij dagvaarding van 8 april 2020 is [de man] in hoger beroep gekomen van het vonnis van de rechtbank Rotterdam van 8 januari 2020, tussen [de beschermingsbewindvoerder] als eiseres en [de man] als gedaagde gewezen (hierna: het bestreden vonnis).
Voor het verloop van het geding in eerste aanleg verwijst het hof naar hetgeen daarover in het bestreden vonnis is vermeld.
[de man] heeft in de memorie van grieven twee grieven geformuleerd.
Bij memorie van antwoord heeft [de beschermingsbewindvoerder] de grieven weersproken.
[de man] heeft nog een akte genomen.
Vervolgens hebben beide partijen hun procesdossier gefourneerd en arrest gevraagd.
De feiten
1. Het hof gaat uit van de volgende feiten.
[de vrouw] (hierna: [de vrouw] ) en [de man] hebben een affectieve relatie gehad. Zij hebben vanaf maart 2005 samengewoond in de woning aan [adres] . Deze woning is eigendom van [de man] .
2. Op 15 juli 2010 hebben [de man] en [de vrouw] de hypothecaire geldlening ten behoeve van de woning van [de man] overgesloten voor een bedrag van € 170.322,- bij ABN AMRO/Florius. [de vrouw] is hoofdelijk verbonden voor deze hypotheekschuld.
3. Na de beëindiging van de relatie heeft [de vrouw] de woning per 1 augustus 2016 verlaten.
4. [de vrouw] heeft [de man] bij brieven van 15 en 23 oktober 2018 gesommeerd om ervoor te zorgen dat de hypothecaire geldlening wordt overgesloten, waarbij [de vrouw] uit de hoofdelijke aansprakelijkheid wordt ontslagen.
5. Bij e-mail van 31 oktober 2018 heeft de heer [naam] , financieel adviseur van [de man] , aan [de vrouw] bericht – voor zover hier relevant – dat zij al geruime tijd bezig zijn met Florius om de hypotheek op naam van [de man] te zetten en dat zij hierover nog in gesprek zijn. Hij verzoekt aan [de vrouw] om [de man] hiervoor nog tot 1 december 2018 de tijd te geven.
Het bestreden vonnis
6. In het bestreden vonnis heeft de rechtbank als volgt beslist:
“5.1 stelt [de man] in de gelegenheid om bij de ABN Amro/Florius te bewerkstelligen dat [de vrouw] wordt ontslagen uit de hoofdelijke aansprakelijkheid voor de nakoming van de verplichtingen uit de hypothecaire geldlening, behorende bij de woning aan [adres] ;
en, voor het geval dat [de man] er niet in slaagt om aan het onder 5.1. genoemde te voldoen binnen drie maanden na betekening van dit vonnis:
5.2
veroordeelt [de man] om zijn volledige medewerking te verlenen aan de verkoop en de daarop volgende overdracht van zijn woning aan [adres] , tegen een in redelijkheid door een makelaar, die wordt geselecteerd door [de beschermingsbewindvoerder] in samenspraak met [de man] , te bepalen koopprijs, waarbij onder de medewerking aan de verkoop mede moet worden begrepen:
1. het meewerken en betalen aan de plaatsing van advertenties in de krant van de makelaar, een bord in de tuin en affiches op de ramen;
2. het meedoen met en meewerken aan Open Huizen-dagen en bezichtigingen;
3. het tekenen van het koopcontract en de leveringsakte;
een en ander op straffe van verbeurte van een dwangsom van € 250,- per dag dat niet aan de vordering wordt voldaan, met een maximum van € 50.000,-;
5.3.
bepaalt dat deze uitspraak met ingang van de dag, gelegen 6 maanden na betekening van dit vonnis, in de plaats treedt van een tot levering van voornoemd registergoed aan [adres] bestemde akte, als [de man] niet meewerkt aan de veroordelingen in 5.2.;
5.4.
verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad;
5.5.
compenseert de proceskosten tussen partijen, in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt;
5.6.
wijst af het meer of anders gevorderde.”
De vorderingen in hoger beroep
7. [de man] vordert dat het hof bij arrest, uitvoerbaar bij voorraad, het bestreden vonnis vernietigt, en opnieuw rechtdoende [de beschermingsbewindvoerder] alsnog niet-ontvankelijk verklaart in haar vorderingen, althans deze aan haar ontzegt, met veroordeling van [de beschermingsbewindvoerder] in de kosten van de procedure zowel in eerste aanleg als in hoger beroep, met inbegrip van het salaris van de advocaat van [de man] , dit alles te vermeerderen met de wettelijke rente.
8. [de beschermingsbewindvoerder] concludeert tot niet-ontvankelijkverklaring van [de man] in zijn beroep, althans tot ontzegging c.q. afwijzing en hem te veroordelen in de kosten van beide instanties.
Ontvankelijkheid van het hoger beroep
9. [de beschermingsbewindvoerder] voert als primaire verweer aan dat [de man] niet-ontvankelijk is in zijn hoger beroep. Zij wijst erop dat [de man] in strijd met het voorschrift in de wet heeft nagelaten ervoor zorg te dragen dat binnen acht dagen na de instelling van het hoger beroep dit in het rechtsmiddelenregister is ingeschreven.
10. Het hof zal eerst op deze vraag ingaan en daarbij de argumenten die [de man] ter bestrijding aanvoert bespreken.
11. Artikel 3:300 lid 2 Burgerlijk Wetboek (BW) biedt de mogelijkheid dat de rechter bepaalt dat zijn uitspraak in de plaats treedt van een akte, in de situatie dat een gedaagde gehouden is tezamen met eiser een akte op te maken. In artikel 3:301 lid 2 BW is opgenomen dat, indien het gaat om een uitspraak die in de plaats treedt van een tot levering van een registergoed bestemde akte, hoger beroep tegen deze uitspraak op straffe van niet-ontvankelijkheid binnen acht dagen na het instellen van het rechtsmiddel moet worden ingeschreven in het rechtsmiddelenregister, in casu dat van de rechtbank. Vast staat dat deze inschrijving niet heeft plaats gevonden.
12. [de man] bestrijdt dat de zware sanctie van niet-ontvankelijkheid in dit geval is aangewezen: inschrijving in het register is niet vereist als de uitspraak ter vervanging van de toestemming niet meer zal worden gebruikt. De door de rechtbank gestelde voorwaarde waaronder het vonnis in de plaats zou treden van de leveringsakte is niet in vervulling gegaan en het vonnis is nooit daadwerkelijk in de plaats van de leveringsakte getreden. De betrouwbaarheid van de openbare registers in dus niet in het geding geweest. [de vrouw] is inmiddels uit de hoofdelijke aansprakelijkheid ontslagen en het vonnis kan niet meer in de plaats treden van de akte tot levering. Inschrijving in het rechtsmiddelenregister is niet vereist, omdat eventuele vernietiging van het vonnis geen goederenrechtelijk werking meer kan hebben.
13. Het hof stelt onder verwijzing naar de uitspraak van de Hoge Raad van 23 april 2021 (ECLI:NL:2021:647) het volgende voorop. Het voorschrift van art. 3:301 lid 2 BW strekt ertoe dat bij inschrijving in de openbare registers van een uitspraak die in de plaats treedt van (een deel van) een tot levering bestemde akte als bedoeld in art. 3:89 BW, zoveel mogelijk buiten twijfel wordt gesteld dat op het tijdstip waarop de beroepstermijn verstreek, geen rechtsmiddel is ingesteld. Dit is van belang voor de rechtszekerheid die is vereist bij de verkrijging van registergoederen. De bepaling bewerkstelligt dat de griffier van het gerecht dat de uitspraak heeft gedaan, bij de afgifte van de in art. 25 Kadasterwet bedoelde verklaring dat hem niet van het instellen van een gewoon rechtsmiddel is gebleken, kan afgaan op het rechtsmiddelenregister. Dit is niet alleen van belang in de gevallen die in art. 25 lid 1, onder a en b, Kadasterwet zijn genoemd, maar ook in het geval waarin de in te schrijven uitspraak uitvoerbaar bij voorraad is verklaard.
14. Een niet-ontvankelijkheid op de voet van art. 3:301 lid 2 BW strekt zich alleen uit tot de grieven of klachten die zich richten tegen oordelen die betrekking hebben op het gedeelte van de uitspraak dat blijkens het dictum in de plaats treedt van (een deel van) de tot levering bestemde akte en daarmee onlosmakelijk verbonden oordelen. Verder geldt de eis van inschrijving in het rechtsmiddelenregister slechts voor gevallen waarin de bestreden uitspraak op het moment dat het rechtsmiddel wordt ingesteld, daadwerkelijk in de plaats van (een deel van) de akte van levering is getreden of nog kan treden.
15. In het dictum van het bestreden vonnis wordt [de man] een termijn gegund om alsnog te bewerkstelligen dat [de vrouw] uit de hoofdelijke aansprakelijkheid wordt ontslagen. Indien hij hierin niet slaagt binnen een termijn van drie maanden na betekening, wordt hij veroordeeld zijn medewerking te verlenen aan de verkoop van de woning. Voor de situatie dat hij hieraan niet meewerkt heeft de rechtbank bepaald dat de uitspraak na het verstrijken van een periode van 6 maanden na betekening in de plaats treedt van de tot levering van de woning bestemde akte. De rechtbank heeft dus toepassing gegeven aan art. 3:300 lid 2 BW en dit deel van het dictum staat in onlosmakelijk verband met de in het dictum opgenomen veroordeling van [de man] tot medewerking aan de verkoop en levering van de woning aan een koper.
16. [de man] heeft op 8 april 2020 hoger beroep ingesteld. Vast staat dat [de man] het hoger beroep niet heeft ingeschreven in het rechtsmiddelenregister. Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen is [de man] niet-ontvankelijk in zijn hoger beroep voor zover dit is gericht tegen de veroordeling tot medewerking tot verkoop en levering van de woning (onder 5.2 in het dictum) en de bepaling tot in de plaats treding van de uitspraak (onder 5.3 in het dictum).
Niet van belang is dat de uitspraak niet daadwerkelijk in de plaats is getreden en dat die situatie ook niet meer aan de orde zal zijn. Het gaat om de vraag of op het tijdstip van het instellen van het rechtsmiddel de mogelijkheid bestond dat de uitspraak in de plaats kon treden van de bedoelde akte. Op 8 april 2020 was die mogelijkheid aanwezig. Dat naderhand is gebleken dat hiervan geen gebruik hoefde te worden gemaakt doet hier niet aan af. Anders dan [de man] stelt is de betrouwbaarheid van het rechtsmiddelenregister en daarmee de rechtszekerheid wel in het geding geweest. Gelet op de strekking van het voorschrift is er geen plaats voor onderzoek door de rechter naar de vraag of sprake is geweest van benadeling van derden als gevolg van het verzuim om het rechtsmiddel in te schrijven.
Omdat [de man] niet-ontvankelijk is in zijn beroep tegen de onderdelen 5.2 en 5.2 van het dictum, hoeft het hof de eerste grief, die is gericht tegen de veroordeling tot verkoop, niet te bespreken.
De dwangsom
17. In de tweede grief stelt [de man] dat de rechtbank ten onrechte een dwangsom heeft opgelegd. Een dwangsom dient als een prikkel tot nakoming. [de man] heeft zich steeds ingespannen om [de vrouw] uit de hoofdelijke aansprakelijkheid te ontslaan. Er was geen reden tot vrees dat een eventuele veroordeling om de woning in de verkoop te brengen niet zou worden nagekomen. Tot slot betwist [de man] nog dat door hem dwangsommen zijn verbeurd, omdat hij niet zijn medewerking aan de verkoop zou hebben geweigerd.
18. De veroordeling tot betaling van een dwangsom staat niet in onlosmakelijk verband met de bepaling onder 5.3 in het bestreden vonnis, zodat het hof wel toe komt aan de beoordeling van deze grief.
19. Naar het oordeel van het hof bestond voldoende aanleiding om een dwangsom te verbinden aan de veroordeling tot medewerking aan de verkoop. De samenwoning van [de man] en [de vrouw] was al in 2016 beëindigd en ondanks toezeggingen was [de man] er nog steeds niet in geslaagd [de vrouw] uit de hoofdelijke aansprakelijkheid te doen ontslaan. De vraag of en tot welk bedrag dwangsommen zijn verbeurd ligt in deze procedure niet aan het hof ter beoordeling voor.
Bewijsaanbod
20. Het bewijsaanbod van [de man] is niet ter zake doende. Het hof gaat daaraan voorbij.
Proceskosten
21. [de man] en [de vrouw] zijn ex-samenwoners en het geschil vloeit voort uit de afwikkeling van de beëindiging van hun relatie. Het hof zal daarom – zoals ook de rechtbank in eerste aanleg heeft gedaan – de proceskosten compenseren, in die zin dat elke partij de eigen kosten draagt.
Beslissing
Het hof:
verklaart [de man] niet-ontvankelijk in zijn hoger beroep voor zover dit de onderdelen onder 5.2 en 5.3 in het dictum van het bestreden vonnis betreft;
bekrachtigt het bestreden vonnis voor het overige, voor zover aan het oordeel van het hof onderworpen;
bepaalt dat iedere partij de eigen kosten draagt;
wijst het meer of anders gevorderde af.
Dit arrest is gewezen door mrs. C.M. Warnaar, P.B. Kamminga en S.H.M. van der Heiden, en is ondertekend en in het openbaar uitgesproken door mr. J.E.H.M. Pinckaers op 15 juni 2021 in aanwezigheid van de griffier.