ECLI:NL:GHDHA:2020:1711

Uitspraak

GERECHTSHOF DEN HAAG

Afdeling Civiel recht

Zaaknummer : 200.256.599/01

Zaaknummer rechtbank : C/10/548788 / HA ZA 18-411

arrest van 29 september 2020

inzake

DOMINO'S PIZZA NETHERLANDS B.V.,

gevestigd te Gorinchem,

appellante,

hierna te noemen: Domino's,

advocaat: mr. J.S. 't Hart te Rotterdam,

tegen

1.
VERENIGING VAN DOMINO'S PIZZA FRANCHISENEMERS,

gevestigd Rotterdam,

2.
D.P. VLISSINGEN B.V.,

gevestigd te Vlissingen,

3.
D.P. ETTEN-LEUR B.V.,

gevestigd te Breda,

4.
D.P. DONGEN B.V.,

gevestigd te Breda,

5.
D.P. WAALWIJK B.V.,

gevestigd te Waalwijk,

6.
D.P. TILBURG 1 B.V.,

gevestigd te Breda,

7.
[naam]t.h.o.d.n.
PIZZA KATWIJK, wonende te Katwijk,

8. de vennootschap onder firma
[naam] & [naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA BERGEN OP ZOOM,

gevestigd te Bergen op Zoom, alsmede haar vennoten:

8.1

8.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

8.2

8.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

9.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA BARNEVELD,

wonende te [woonplaats],

10. de vennootschap onder firma
DOMINO'S [naam],

gevestigd te Wageningen, alsmede haar vennoten:

10.1

10.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

10.2

10.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

11.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA HENGELO,

wonende te [woonplaats],

12.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA WEERT,

wonende te [woonplaats],

13.
OIMINO'S VOF,

gevestigd te Tilburg, alsmede haar vennoten:

13.1

13.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

13.2

13.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

14.
DP BREDA 1&2 B.V.,

gevestigd te Breda,

15.
D.P. BREDA 2 B.V.,

gevestigd te Breda,

16.
DP TILBURG 3 B.V.,

gevestigd te Tilburg,

17.
DP BREDA 4 B.V.,

gevestigd te Breda,

18.
DP ROOSENDAAL 1 B.V.,

gevestigd te Breda,

19.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO’S PIZZA VALKENSWAARD,

wonende te [woonplaats],

20.
DP HOOGEVEEN V.O.F.,

gevestigd te Hoogeveen, alsmede haar vennoten

20.1

20.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

20.2

20.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

21.
DP MIDDELBURG B.V.,

gevestigd te Middelburg,

22.
DOMINO'S PIZZA BEST B.V.,

gevestigd te Best,

23.
DOMINO'S PIZZA LEIDSCHE RIJN B.V.,

gevestigd te De Meern,

24.
DP VELDHOVEN B.V.,

gevestigd te Veldhoven,

25.
D.P. PIZZA ZOETERMEER B.V.,

gevestigd te Den Haag,

26.
DP PIZZA FACTORY B.V.,

gevestigd te Den Haag,

27.
THE ORGINAL PIZZA TEAM B.V.,

gevestigd te Den Haag,

28. de vennootschap onder firma
DOMINO’S PIZZA VELP,

gevestigd te Velp, alsmede haar vennoten:

28.1

28.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

28.2

28.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

29.
DP GELDERLAND V.O.F.,

gevestigd te Oss, alsmede haar vennoten:

29.1

29.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

29.2

29.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

29.3

29.3
[naam],

wonende te [woonplaats],

30.
[naam]-[naam] VOF,

gevestigd te Oss, alsmede haar vennoten:

30.1

30.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

30.2

30.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

31.
DP HOOGVLIET B.V.,

gevestigd te Hellevoetsluis,

32.
DP HELLEVOETSLUIS B.V.,

gevestigd te Hellevoetsluis,

33.
DP SPIJKENISSE B.V.,

gevestigd te Spijkenisse,

34.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA WORMERVEERen
DOMINO'S PIZZA HEEMSKERK,

wonende te Wormerveer,

35.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA ASSENen
DOMINO'S PIZZA MEPPEL,

wonende te Assen,

36.
DELLA MONTAGNA B.V.t.h.o.d.n.
DOMINO’S PIZZA EMMEN,

gevestigd te Emmen,

37.
D.P. CAPELLE AAN DEN IJSSEL B.V.,

gevestigd te Capelle aan den IJssel,

38.
D.P. ZEVENKAMP B.V.,

gevestigd te Rotterdam,

39.
DP VUGHT B.V.,

gevestigd te Vught,

40.
HVM PIZZA B.V.t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA DELFT,

gevestigd te Delft,

41.
DP AMSTERDAM OOST B.V.,

gevestigd te Amsterdam,

42.
DP AMSTERDAM HOOFDDORPPLEIN B.V.,

gevestigd te Amsterdam,

43.
DP ZAANDAM B.V.,

gevestigd te Zaandam,

44.
DP AMSTERDAM BUITENVELDERT B.V.,

gevestigd te Amsterdam,

45.
NINOS HORECA B.V.,

gevestigd te Diemen,

46.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA,

wonende te [woonplaats],

47. de vennootschap onder firma
DOMINO'S PIZZA HUIZEN,

gevestigd te Huizen, alsmede haar vennoten:

47.1

47.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

47.2

47.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

48.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA NOORD, DOMINO'S PIZZA AMSTERDAM 6en
DOMINO’S PIZZA AMSTERDAM NOORD 2,

wonende te [woonplaats],

49.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA,

wonende te [woonplaats],

50.
DOMINO'S ROZENGRACHT B.V.,

gevestigd te Amsterdam,

51.
DOMINO'S DELFZIJL B.V.,

gevestigd te Delfzijl,

52.
STURDY B.V.,

gevestigd te Noordwijk,

53.
[naam]t.h.o.d.n.
DELY DOMINO'S PIZZA IJMUIDEN,

wonende te [woonplaats],

54.
T.T.M.P. PRODUCTS B.V.,

gevestigd te Zeist,

55.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA LELYSTAD,

wonende te [woonplaats],

56.
D.P. HARDERWIJK B.V.,

gevestigd te Harderwijk,

57.
DP TEAM AMSTERDAM ZUIDOOST B.V.,

gevestigd te Amsterdam,

58.
DP TEAM ALMERE B.V.,

gevestigd te Almere,

59.
DP TEAM ALMERE 2 B.V.,

gevestigd te Almere,

60.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA TERNEUZEN,

wonende te [woonplaats],

61.
[naam]t.h.o.d.n.
DP CULEMBORG,

wonende te [woonplaats],

62.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA DEN HELDERen
DOMINO'S PIZZA

HEERHUGOWAARD,

wonende te [woonplaats],

63. de vennootschap onder firma
[naam],

gevestigd te Schagen, alsmede haar vennoten:

63.1

63.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

63.2

63.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

64.
D.P. ROTTERDAM-ZUID B.V.,

gevestigd te Rotterdam,

65.
[naam]t.h.o.d.n.
DP IJSSELSTEINen
DP HOUTEN,

wonende te [woonplaats],

66.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA BUSSUM,

wonende te [woonplaats],

67. de vennootschap onder firma
DOMINO'S PIZZA AALSMEERWEG,

gevestigd te Amsterdam, alsmede haar vennoten:

67.1

67.1
[naam], wonende te Lisse,

67.2

67.2
[naam],

wonende te Lisse,

68.
[naam],

wonende te [woonplaats],

69.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA OSDORPen
DOMINO'S PIZZA OSDORP1,

wonende te [woonplaats],

70.
DOMINO'S PIZZA UNO SCHIEBROEK-HILLEGERSBERG B.V.,

gevestigd te Barendrecht,

71.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA NOOTDORP,

wonende te [woonplaats],

72.
DOMINO'S PIZZA BEST B.V.,

gevestigd te Best,

73.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA HELMONDen
DOMINO'S PIZZA HELMOND 2,

wonende te [woonplaats],

74. de vennootschap onder firma
[naam] & [naam],

gevestigd te Veghel, alsmede haar vennoten:

74.1

74.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

74.2

74.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

74.3

74.3
[naam],

wonende te [woonplaats],

75.
DOMINO'S PIZZA ROTTERDAM IJSSELMONDE B.V.,

gevestigd te Rotterdam,

76.
DOMINO'S PIZZA ROTTERDAM SPINOZAWEG B.V.,

gevestigd te Rotterdam,

77.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA HILLEGOM,

wonende te [woonplaats],

niet verschenen,

78.
[naam].t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA VEENDAM,

wonende te [woonplaats],

79.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO’S PIZZA,

wonende te [woonplaats],

80. de vennootschap onder firma
[naam] & [naam],

gevestigd te Dordrecht, alsmede haar vennoten:

80.1

80.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

80.2

80.2
DP VLAARDINGEN B.V.,

gevestigd te Dordrecht,

81.
DP ZWIJNDRECHT B.V.,

gevestigd te Zwijndrecht,

82.
DP BARENDRECHT B.V.,

gevestigd te Barendrecht,

83.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA ROTTERDAM VUURPLAAT, DP SCHIEDAMen
DP ROTTERDAM CENTUM,

wonende te [woonplaats],

84.
THE PIZZA FACTORY SOEST B.V.,

gevestigd te Soest,

85.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO’S PIZZA OOSTERHOUT,

wonende te [woonplaats],

86.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA GORINCHEM,

wonende te [woonplaats],

87.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA WADDINXVEEN, wonende te [woonplaats],

88.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA WASSENAAR,

wonende te [woonplaats],

89. de vennootschap onder firma
DP ALKMAAR,

gevestigd te Alkmaar, alsmede haar vennoten:

89.1

89.1
[naam],

wonende te [woonplaats]

89.2

89.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

90. de vennootschap onder firma
DOMINO'S PIZZA ALKMAAR,

gevestigd te Alkmaar, alsmede haar vennoten:

90.1

90.1
[naam],

wonende te [woonplaats]

90.2

90.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

91. de vennootschap onder firma
DP LEIDERDORP,

gevestigd te Oegstgeest, alsmede haar vennoten

91.1

91.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

91.2

91.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

92.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA,

wonende te [woonplaats],

93.
DP PAPENDRECHT B.V.,

gevestigd te Papendrecht,

94.
[naam]t.h.o.d.n.
DP AMSTELVEEN,

wonende te [woonplaats],

95.
[naam] t.h.o.d.n. DOMINO’S PIZZA AALSMEER,

wonende te [woonplaats],

96.
[naam]t.h.o.d.n.
DP NAALDWIJK,

wonende te [woonplaats],

97.
DP MAASSLUIS B.V.,

gevestigd te Maassluis,

98.
DP 'S-GRAVENZANDE B.V.,

gevestigd te Gravenzande,

niet verschenen,

99.
[naam]t.h.o.d.n.
DOMINO’S PIZZA GELDROP, DOMINO'S PIZZA SOMEREN-ASTENen
DOMINO'S PIZZA NUENEN, wonende te [woonplaats],

100.
DP HILVERSUM B.V.,

gevestigd te Utrecht,

101.
DP FRIESLAND B.V.,

gevestigd te Utrecht,

102.
DP OVERIJSSEL B.V.,

gevestigd te Utrecht,

103.
DP OOST B.V.,

gevestigd te Utrecht,

104.
DROMINOS B.V.,

gevestigd te Rosmalen,

105. de vennootschap onder firma
PIZZAVRIENDENt.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA, gevestigd te Sittard, alsmede haar vennoten:

105.1
[naam], wonende te [woonplaats],

105.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

105.3
[naam],

wonende te [woonplaats],

106.
A&S GROUP DIEMEN B.V.t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA DIEMEN,

gevestigd te Diemen,

107.
BROMINO'S V.O.F.t.h.o.d.n.
DOMINO'S PIZZA VENLO, DOMINO'S PIZZA VENRAY, DOMINO'S PIZZA ROERMOND, DOMINO'S PIZZA

OISTERWIJK, DOMINO'S PIZZA TEGELEN, DOMINO'S PIZZA BOXTELen
DOMINO'S PIZZA BLERICK,

gevestigd te Venlo, alsmede haar vennoten:

107.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

107.2
[naam],

wonende te [woonplaats],

107.3
[naam],

wonende te [woonplaats],

108.
DP PURMEREND V.O.F.,

gevestigd te Purmerend, alsmede haar vennoten:

108.1
[naam],

wonende te [woonplaats],

108.2
[naam],

wonende te [woonplaats].

geïntimeerden,

hierna te noemen: de Vereniging (geïntimeerde 1), respectievelijk de franchisenemers (geïntimeerden 2 t/m 108), en gezamenlijk de Franchisenemers c.s.,

advocaat: mr. M.C. Franken-Schoenmaker te Houten.

Het geding

Bij exploot van 11 maart 2019 is Domino in hoger beroep gekomen van een door de rechtbank Rotterdam, team handel en haven, tussen partijen gewezen deelvonnis van 9 januari 2019. Bij memorie van grieven (met producties) heeft Domino's vijftien grieven aangevoerd. Bij memorie van antwoord hebben de franchisenemers c.s. de grieven bestreden.

Ten slotte hebben partijen de stukken overgelegd en arrest gevraagd.

Beoordeling van het hoger beroep

1. Voor zover de door de rechtbank in het bestreden vonnis vastgestelde feiten door partijen niet zijn bestreden, zal ook het hof daarvan zal uitgaan. Domino's heeft in haar eerste grief aangevoerd dat de bepalingen uit de franchiseovereenkomst hier en daar onjuist en of onvolledig zijn geciteerd. Voor zover sprake is van verschrijvingen zal het hof deze in het feitenoverzicht verbeteren. Voor zover Domino's meent dat de rechtbank niet alle relevante bepalingen heeft meegewogen, verwijst het hof naar zijn beoordeling.

2. Met inachtneming van hetgeen verder in hoger beroep is komen vast te staan gaat in deze zaak om het volgende.

2.1

Domino's maakt deel uit van het Domino Pizza's concern, een van oorsprong Amerikaanse (bezorg)restaurantketen die gespecialiseerd is in pizza's. Domino's is een dochteronderneming van het Australische Domino's Pizza Enterprises Ltd, die op haar beurt het recht tot het aangaan van franchisesamenwerkingen in Nederland heeft verkregen van de Amerikaanse vennootschap Domino's Pizza PMC Inc. Domino's exploiteert de franchiseformule in Nederland. Er waren in 2018 meer dan 250 Domino's Pizza Winkels in Nederland, terwijl Domino's streeft naar uitbreiding tot ongeveer 350. De meeste vestigingen worden op franchisebasis door zelfstandige ondernemers (franchisenemers) geëxploiteerd, daarnaast exploiteert Domino's ook zelf vestigingen (de zogenoemde corporate stores).

2.2

De Vereniging heeft blijkens artikel 3 van haar statuten onder andere tot doel het behartigen van de belangen van haar leden in de breedste zin van het woord, onder meer door het voeren van onderhandelingen met Domino's in verband met de totstandkoming, uitvoering, wijziging en beëindiging van franchiseovereenkomsten en andere overeenkomsten en afspraken, eveneens in de ruimste zin van het woord.

2.3

Ieder van de Franchisenemers heeft één of meer franchiseovereenkomsten gesloten met Domino's. Domino's hanteert standaardovereenkomsten, die zij – wanneer daar aanleiding toe is – aanpast.

2.4

In de standaardovereenkomst die Domino's gebruikte in de jaren 2007 tot en met 2013 staat onder meer het volgende:

"Definities

In de Overeenkomst hebben de hieronder genoemde termen de volgende betekenis:

(…)

De"Franchise"
betekent het recht dat ingevolge deze Overeenkomst aan de Franchisenemer wordt verleend door de Franchisegever op grond waarvan de Franchisenemer gerechtigd is het Domino's Systeem en de Merken te gebruiken;

(…)

De"Franchise Overeenkomst
" betekent "de Overeenkomst" tezamen met iedere eigendomsakte, wijziging en/of verlenging van die overeenkomst;

(…)

de "Overeenkomst" betekent deze franchiseovereenkomst;

"Rayon"
betekent het gebied omschreven in Bijlage 7 waar de Winkel dient te zijn gevestigd waar U de Franchise uitvoert;

(…)

"Winkel"
betekent het pand omschreven in Bijlage 6.

(…)

2. FRANCHISEVERLENING EN DUUR

2.1

Franchiseverlening. DP verleent Franchisenemer onder de voorwaarden van deze Overeenkomst een niet-exclusieve Franchise voor het exploiteren van de Winkel, op grond van het Domino's systeem alsmede een (sub)licentie om de Merken bij de exploitatie van de Winkel op het volgende adres te gebruiken:

2.2

Duur van Franchise. De duur van deze Overeenkomst is (…) jaar, te beginnen

op de datum van inwerkingtreding van deze Overeenkomst als bedoeld in artikel 22.12. Na ommekomst van de in deze bepaling genoemde termijn van (…) jaar eindigt deze Overeenkomst van rechtswege. Indien Franchisenemer gebruik maakt van zijn koopoptie in de tussen Franchisegever en Franchisenemer gesloten Financial Support Overeenkomst, partijen genoegzaam bekend, zal deze Overeenkomst met acht (8) jaar worden verlengd, waardoor de initiële periode van deze Overeenkomst tien (10) jaar zal bedragen. (…)

(…)

3. VERLENGING VAN DE FRANCHISE

3.1

Optie tot verlenging. Tegen het einde van de aanvangstermijn als bedoeld in

artikel 2.2 heeft Franchisenemer het recht de Franchise te verlengen met een bijkomende termijn van tien (10) jaar, mits Franchisenemer ten tijde van de verlenging niet in gebreke is ten aanzien van enige bepaling van deze Overeenkomst of een andere overeenkomst met Dominos of een (andere) crediteur of leverancier van Franchisenemer.

3.2

Wijze van verlenging. Bij verlenging van de Franchise, zal Franchisenemer de

alsdan door DP gehanteerde en geldende franchiseovereenkomst, alsmede alle andere bij DP gebruikelijk te hanteren documenten voor franchiseverlening ondertekenen. De verlenging geschiedt onder de voorwaarde dat Franchisenemer alle voorgeschreven (overheids)vergunningen en goedkeuringen heeft verkregen. Het is Franchisenemer bekend dat de verlengde franchiseovereenkomst hogere Royaltyvergoedingen en hogere kosten voor reclame en promotie dan geldend onder deze Overeenkomst met zich kan meebrengen en dat de voorwaarden van de verlengde franchiseovereenkomst wezenlijk kunnen verschillen van de voorwaarden in deze Overeenkomst. De vergoedingen, kosten en voorwaarden die onder de verlengde franchiseovereenkomst zullen worden gebruikt zullen echter gelijk zijn aan

hetgeen DP alsdan in het algemeen binnen het gehele systeem hanteert. Bij verlenging van de Franchise wordt geen toetredingsvergoeding of vergelijkbare vergoeding aan Franchisenemer doorberekend. De verlengde franchiseovereenkomst kan worden verlengd onder de in de verlengde franchiseovereenkomst vermelde voorwaarden.

3.3

Kennisgeving van beëindiging. DP zal twaalf (12) maanden voor de afloop van

deze Overeenkomst alle overeenkomsten als bedoeld in artikel 3.3 en gerelateerd aan de verlenging van de Franchise ter beoordeling aan Franchisenemer opsturen. Bij deze documenten zal een kennisgeving van de beëindiging van deze Overeenkomst worden meegezonden. Indien Franchisenemer de verzonden documenten als bedoeld in dit artikel niet binnen dertig (30) dagen na ontvangst ondertekend aan DP retourneert, wordt Franchisenemer geacht geen prijs te stellen op verlenging van deze Overeenkomst. (…)

4. RAYON MET PRIMAIRE VERANTWOORDELIJKHEID

4.1

Afbakening.Het hierna vermelde geografisch gebied vormt het Rayon van

Franchisenemer. Het Rayon is omschreven in de bij deze Overeenkomst onder Annex A gehechte kaart.

4.2

Beschermd rayon. Mits Franchisenemer de voorwaarden van deze Overeenkomst

naleeft, zal DP gedurende de looptijd van deze Overeenkomst geen Franchise voor exploitatie van een Domino's Pizzawinkel of rechten ter zake aan een derde verlenen waardoor het door DP aan Franchisenemer toegekende Rayon significant zou worden overlapt, zulks ter beoordeling van Franchisegever.

4.3

Niet-toegewezen Rayon. De Franchisenemer is gerechtigd met de voorafgaande en schriftelijke toestemming van de Franchisegever, de Franchise binnen het Niet-toegewezen Rayon uit te voeren. Indien het Niet-toegewezen Rayon vervolgens in franchise wordt gegeven aan een andere franchisenemer, dan stemt de Franchisenemer ermee in (i) de Franchise binnen het Niet-toegewezen Rayon onmiddellijk te staken en (ii) geen vergoeding van de Franchisegever of de nieuwe Franchisenemer te vorderen.

4.4.

In Franchise gegeven Rayon, de Franchisenemer zal de Winkel niet exploiteren vanuit gebieden buiten het Rayon of de bezorgservices, zoals uiteengezet in artikel 12.2, buiten het Rayon aanbieden, behalve voor zover dit toegestaan is op grond van artikel 4.3. (…)

(…)

12. WINKELPRODUCTEN EN DIENSTEN

(…)

12.2

Bezorgservice. Franchisenemer verplicht zich te allen tijde een bezorgservice te

zullen aanbieden aan alle klanten binnen zijn Rayon tijdens de goedgekeurde openingstijden van de Winkel. (…) Teneinde de kwaliteit van de producten, waaronder maar niet beperkt tot pizza, te behouden verplicht Franchisenemer zich tevens geen bezorgservice vanuit de Winkel aan te bieden aan klanten

wier bestelling niet binnen dertig (30) minuten na plaatsing kan geschieden, rekening houdend met de minst gunstige verkeersomstandigheden en strikte naleving door Franchisenemer van alle wetten, regelgeving en verkeersvoorschriften en de geboden zorgvuldigheid en voorzichtigheid bij het gebruik van de bezorgvoertuigen. DP heeft het recht periodiek de grenzen te bepalen waarbuiten de Winkel geen bezorgservice mag bieden. Franchisenemer is er tevens mee bekend dat DP bij het herzien van deze grenzen ter keuze van DP aanpassingen kan aanbrengen in de omvang van het bezorg- en servicegebied van Franchisenemer rekening

houdend met onder andere, wijzigingen in de marktomstandigheden, wijzigingen in de bevolking en andere relevante overwegingen.

(…)

2.5

Vanaf 2014 gebruikt Domino's een standaard-franchiseovereenkomst waarin zij (expliciet) het recht tot eenzijdige herindeling van het Rayon tijdens de looptijd van de overeenkomst heeft bedongen. In de standaard franchiseovereenkomst is sinds 2014 in artikel 4 bepaald:

"4.3Omvang Rayon. Middels ondertekening van deze Overeenkomst verklaart de Franchisenemer dat hij er uitdrukkelijk mee bekend is dat een beschermd Rayon in beginsel maximaal 20.000 huishoudens betreft en dat deze huishoudens vanuit de Domino’s Pizzawinkel in maximaal negen (9) minuten bereikbaar dienen te zijn.

Franchisenemer verklaart er tevens uitdrukkelijk mee bekend te zijn dat alle telefonische bestellingen binnen uiterlijk dertig (30) minuten, nadat de bestelling is geplaatst, aan het opgegeven adres, dienen te zijn afgeleverd, hetgeen een essentieel onderdeel betreft van het Domino’s Systeem.

4.4

Herindeling Rayon. DP behoudt uitdrukkelijk de bevoegdheid om tot herindeling van een Rayon over te gaan indien tussentijdse herziening daarvan gewenst is, indien :

a.
het inwonersaantal/aantal bedrijven in het Rayon vanaf het moment van ondertekening van deze Overeenkomst met meer dan 20% is toegenomen;

b.
winkelcentra/bedrijvenparken aangelegd zullen worden, dan wel bestemmingsplannen in dier voege gewijzigd worden, waardoor er aanleiding voor de franchisegever bestaat meerdere Domino’s Pizza Winkels te openen;

c.
Franchisenemer niet kan voldoen aan de door DP voorgeschreven maximale tijden voor bezorging, alsmede alle overige omstandigheden die naar objectieve maatstaven een verplaatsing en/of herindeling van een Rayon rechtvaardigen;

d.
het aantal huishoudens gedurende de looptijd van deze Overeenkomst boven het in artikel 4.3 genoemde maximale aantal huishoudens uitstijgt."

2.6

Tussen partijen is discussie ontstaan over de vraag of het Domino's – gelet op het in artikel 3 van de standaardovereenkomst 2007-2013 opgenomen optierecht – vrijstaat bij verlenging van die franchiseovereenkomst het Rayon te wijzigen.

2.7

In eerste aanleg vorderden de Franchisenemers c.s. in conventie – voor zover in het onderhavige hoger beroep van belang – onder vordering IV:

Primair:

Voor recht te verklaren dat Domino’s niet gerechtigd is eenzijdig het beschermd rayon

van Franchisenemers die een franchiseovereenkomst met Domino’s hebben gesloten

in de periode van 2007 tot en met 2013, bij een verlenging van die franchiseovereenkomst, te verkleinen en/of anders in te delen;

Subsidiair:

Voor recht te verklaren dat Domino’s niet gerechtigd is eenzijdig het beschermd rayon

van Franchisenemers die een franchiseovereenkomst met Domino’s hebben gesloten

in de periode van 2007 tot en met 2013, bij een verlenging van die franchiseovereenkomst, te verkleinen en/of anders in te delen, indien en voor zover deze wijzing negatieve gevolgen heeft voor de winstgevendheid en/of de waarde van de onderneming van Franchisenemers, althans indien en voor zover deze wijzing een negatieve gevolgen kan hebben voor de winstgevendheid en/of de waarde van de onderneming van Franchisenemers;

Meer subsidiair

Artikel 3.2 dan wel artikel 12.2 dan wel enig ander artikel in de tussen Franchisenemers en Domino’s in de periode van 2007 tot en met 2013 gesloten franchiseovereenkomsten op grond van artikel 6:248 lid 2 BW buiten toepassing te verklaren indien en voor zover hieruit volgt dat Domino’s gerechtigd is om bij een verlenging van de franchiseovereenkomst het beschermd rayon van Franchisenemers eenzijdig en naar eigen inzicht te wijzigen en deze wijzing negatieve gevolgen heeft voor de winstgevendheid en/of de waarde van de onderneming van Franchisenemers, althans indien en voor zover deze wijzing negatieve gevolgen kan hebben voor de winstgevendheid en/of de waarde van de onderneming van Franchisenemers.

2.8

De rechtbank heeft in het bestreden deelvonnis de primaire vordering toegewezen.

3.1

In hoger beroep vordert Domino's de vernietiging van het bestreden deelvonnis en afwijzing van vordering IV, met veroordeling van de Franchisenemers c.s. in de kosten van beide instanties. De grieven zijn gericht tegen de uitleg die de rechtbank heeft gegeven aan de in geding zijnde standaardovereenkomst zoals deze luidde in de periode 2007-2013. Zakelijk weergegeven stelt Domino's zich in de grieven op het standpunt dat de rechtbank het Haviltex-criterium onjuist heeft toegepast, door bij de uitleg van de overeenkomst niet alle relevante bepalingen te betrekken. De rechtbank heeft in feite een redelijkheidsoordeel gegeven, zonder acht te slaan op de stellingen van Domino's. Voorts heeft de rechtbank onterecht de contra preferentem-regel toegepast: de Franchisenemers zijn immers niet gelijk te stellen aan consumenten. Bovendien heeft de rechtbank niet aangegeven welke onduidelijkheid of leemte moest worden ingevuld, aldus nog steeds Domino's.

3.2

De grieven lenen zich voor gezamenlijke behandeling.

3.3

Partijen zijn het er over eens dat het in geding zijnde artikel 3 van de standaard franchiseovereenkomst 2007-2013 dient te worden uitgelegd aan de hand van het zogenoemde Haviltex-criterium. Dit betekent dat ter beantwoording van de vraag hoe in deze overeenkomst de verhouding van partijen is geregeld niet alleen moet worden gekeken naar een taalkundige uitleg van die bepaling, maar dat het aankomt op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepaling mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij kan mede van belang zijn tot welke maatschappelijke kringen partijen behoren en welke rechtskennis van zodanige partijen kan worden verwacht.

3.4

Het hof stelt vast dat tussen partijen niet in geschil is dat de in geding zijnde standaardovereenkomst 2007-2013 is opgesteld door Domino's en naar haar aard is bestemd de rechtspositie te bepalen van alle franchisenemers met wie Domino's in de betreffende periode een franchiseovereenkomst is aangegaan. De standaardovereenkomst strekt ertoe hun rechtspositie op uniforme wijze te regelen. Dat pleit voor een meer objectieve benadering, een uitleg naar objectieve maatstaven, waarbij onder meer acht kan worden geslagen op de elders in de overeenkomst gebruikte formuleringen en op de aannemelijkheid van de rechtsgevolgen waartoe de onderscheiden, op zichzelf mogelijke tekstinterpretaties zouden leiden. Het hof stelt verder vast dat de franchiseovereenkomsten zijn gesloten tussen professionele partijen. Ook dit pleit ervoor zwaar gewicht toe te kennen aan een taalkundige uitleg. De omstandigheid dat Domino's veelal zal zijn aan te merken als de sterkere partij, maakt niet dat de franchisenemers zijn gelijk te stellen met consumenten. In ieder geval geeft louter een asymmetrische verhouding geen reden tot een contra-preferentemuitleg.

3.5

Met inachtneming van bovenstaande uitgangspunten overweegt het hof als volgt.

3.6

Gegeven de in de standaardovereenkomst opgenomen definities betreft "Franchise" het recht dat ingevolge de Franchiseovereenkomst (de tussen Domino's en ieder van de franchisenemers gesloten overeenkomst, met bijlagen en eventuele addenda) aan de franchisenemer is verleend om het Domino's systeem en merk te gebruiken. Dat gebruiksrecht is echter niet onbeperkt: blijkens artikel 4 van de franchiseovereenkomst wordt het recht voor ieder van de franchisenemers aan een (beschermd) Rayon gekoppeld. Een Rayon is een geografisch gebied waar de winkel moet zijn gevestigd en waarin de franchisenemer in beginsel gedurende de looptijd van de overeenkomst het exclusieve franchiserecht heeft. Het Rayon is – hoewel van wezenlijk belang, het bepaalt immers de omvang van het exclusieve recht – niet zonder meer in beton gegoten. Het hof begrijpt uit artikel 12 dat Domino's zich het recht heeft voorbehouden om wanneer door gewijzigde omstandigheden (gewijzigde marktomstandigheden, wijziging in de bevolking, gewijzigde verkeersomstandigheden) de kwaliteit van de producten onder druk is komen te staan, wijzigingen aan te brengen in het bezorg- en servicegebied van de franchisenemer. Het gebied waarin het de franchisenemer is toegestaan aan klanten te bezorgen, kan daardoor kleiner worden dan het Rayon. Hierdoor kan een franchisenemer in een deel van zijn Rayon feitelijk geen inkomsten meer genereren uit bezorging, waardoor feitelijk (economisch) een stuk Rayon van de franchisenemer wordt afgenomen. Van deze wijzigingsmogelijkheid heeft Domino's gedurende de looptijd van de franchiseovereenkomsten nog nooit gebruik gemaakt / gebruik hoeven maken. Het markeert echter wel de stelling van Domino's dat nu het bij franchisecontracten gaat om langlopende overeenkomsten, met gewijzigde omstandigheden die tot aanpassingen nopen, rekening moet worden gehouden.

3.7

Volgens Domino’s zijn de marktomstandigheden in de loop der jaren geleidelijk gewijzigd, hetgeen noopte tot aanpassing van haar standaardcontracten. Zij acht het daarom ook noodzakelijk om in haar franchiseovereenkomsten mogelijkheden in te bouwen om het contract gedurende de looptijd (van tien jaar) te wijzigen in verband met toekomstige wijzigingen in de marktomstandigheden. Zo heeft Domino's zich van oudsher sterk gemaakt voor het afleveren van een pizza bij de klant binnen een half uur na bestelling. Bezorging doet zij in eigen beheer. Optimalisering van snelle bezorging (verkorting van de bezorgtijd) is nodig om de toenemende concurrentie (niet alleen van concurrerende pizzabezorgers, maar ook van andere aanbieders van bezorgmaaltijden) een stap voor te zijn. Vanaf het moment dat een pizza uit de oven komt, neemt de kwaliteit aan smaak immers snel af. Dit heeft geleid tot een aanpassing van de standaardfranchiseovereenkomst, waarin sinds 2014 is bepaald dat een bezorgadres binnen negen minuten bereikbaar moet zijn. Bovendien is de wijze van bezorging gewijzigd. Aanvankelijk werd bezorgd per scooter, waarmee een langere afstand kon worden overbrugd, maar scooters waren duur in aanschaf, onderhoud en verzekering en daarbij milieuonvriendelijk. Inmiddels wordt gebruik gemaakt van elektrische fietsen; dat vraagt om kortere reisafstanden. Dit geldt temeer omdat Domino's haar bestellingen om de kwaliteit te optimaliseren per afzonderlijke (individuele) bestelling aflevert. Een bezorgrit betreft dus niet meerdere bestellingen. Daarbij is de behoefte van de consument ook gewijzigd, in die zin dat de consument vaker eten buiten de deur bestelt en aan huis dan wel op een ander adres laat bezorgen. Aanpassing van het Rayon hoeft daarom de winstgevendheid van de bedrijfsvoering niet aan te tasten. De grootte van het Rayon bepaalt niet de winstgevendheid; waar klanten verder verwijderd zijn van de winkel, kost bezorging meer tijd (en dus geld), aldus nog steeds Domino's.

3.8

Blijkens het bepaalde in artikel 3.1 heeft de franchisenemer recht op verlenging van de franchiseovereenkomst, dat wil zeggen het recht dat ingevolge de franchiseovereenkomst aan de franchisenemer is verleend om het Domino's systeem en merk te gebruiken. Daar de franchise, zoals hiervoor overwogen, is gekoppeld aan een Rayon, ligt het naar het oordeel van het hof in de rede dat ook de optie tot verlenging ziet op dat Rayon. Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen met betrekking tot het Rayon, staat daarmee echter niet vast dat (de economische betekenis of waarde van) het Rayon altijd zonder meer hetzelfde blijft. Een recht op verlenging brengt mee – zo volgt uit artikel 3 – dat Domino’s de voorwaarden in lijn kan brengen met hetgeen bij haar inmiddels gebruikelijk is. In het tweede lid van artikel 3 is immers bepaald dat de franchisenemer bij verlenging van de franchise, de alsdan door Domino's gehanteerde en geldende franchiseovereenkomst, alsmede alle andere bij Domino's gebruikelijk te hanteren documenten voor franchiseverlening zal ondertekenen. In artikel 3 lid 3 is bepaald dat Domino’s die (alsdan geldende) overeenkomst aan de franchisenemer zal toesturen en dat de franchisenemer die overeenkomst dient te onderteken en te retourneren. Doet hij dat niet binnen dertig dagen dan wordt hij geacht geen prijs te stellen op verlenging van de overeenkomst.

3.9

Vanaf 2014 is in artikel 4 van de standaard franchiseovereenkomst opgenomen dat een beschermd Rayon in beginsel maximaal 20.000 huishoudens betreft, dat deze huishoudens vanuit de Domino’s Pizzawinkel in maximaal negen minuten bereikbaar dienen te zijn en dat het Rayon in verband hiermee maar ook in verband met de overige in artikel 4 lid 4 genoemde omstandigheden, eenzijdig door Domino’s kan worden aangepast. Dit brengt mee dat het Rayon van de franchisenemer die initieel heeft gecontracteerd in de periode 2007-2013, bij verlenging door Domino’s zal mogen worden aangepast – ook al was wijziging van de fysieke grenzen van het Rayon in de oorspronkelijke overeenkomst (uit 2007-2013) niet voorzien. Naar het oordeel van het hof is dit ook wat is beoogd met artikel 3. Ook al moet een verlenging geacht worden betrekking te hebben op een Rayon, dat Rayon wijzigt door een aanpassing van de grenzen ervan overeenkomstig artikel 4 lid 4 van het nieuwe standaard franchisecontract niet zodanig van identiteit, dat niet meer gesproken zou kunnen worden van verlenging van de Franchise zoals die in het oorspronkelijke contract was gegeven.

3.1

Het hof weegt hierbij het volgende mee:

- de standaard franchiseovereenkomst 2007-2013 bepaalt in artikel 12.2 dat Domino’s aanpassingen kan aanbrengen in de omvang van het
bezorg- en servicegebiedvan een franchisenemer, rekening houdend met onder andere wijzigingen in marktomstandigheden, wijzigingen in de bevolking en andere relevante overwegingen. Vanaf 2014 is in artikel 12.2 opgenomen dat Domino’s aanpassingen kan aanbrengen in de omvang van
het Rayonvan een franchisenemer, rekening houdend met wijzigingen in de marktomstandigheden, wijzigingen in de bevolking en andere relevante overwegingen, waarbij het uitgangspunt is dat het aantal huishoudens dat onderdeel uitmaakt van zijn exclusieve Rayon in beginsel niet significant zal wijzigen. Een tussentijdse beperking van het bezorg- en servicegebied (zoals voorzien in de overeenkomst 2007-2013) heeft economisch gezien (vrijwel) dezelfde gevolgen voor een Franchisenemer als een tussentijdse beperking van zijn Rayon (zoals voorzien in de overeenkomst van 2014) of een wijziging (verkleining) van het Rayon bij de verlenging van de overeenkomst.

- in de lange duur van de standaard franchiseovereenkomst (10 jaar) en de verlenging (weer 10 jaar), kunnen zich (niet steeds goed voorzienbare) (markt)ontwikkelingen voordoen die Domino's nopen om haar bedrijfsvoering of formule ("systeem") aan te passen. In verband daarmee zal Domino's ook haar rechtsverhouding met haar franchisenemers daarop moeten kunnen aanpassen. Deze omstandigheden geven aanleiding om de verplichting van de Franchisenemer om zich bij verlenging aan de voorwaarden van de alsdan geldende standaard franchiseovereenkomst te conformeren, niet te beperkt uit te leggen.

3.11

Het door de Franchisenemers c.s. hiertegenover gestelde belang van investeringszekerheid weegt hiertegen niet op. De door de Franchisenemers c.s. bepleite uitleg dat "voorwaarden" in artikel 3.2 van overeenkomst niet kunnen zien op aanpassingen met betrekking het Rayon volgt het hof om bovengenoemde redenen niet. Dit betekent tegelijkertijd dat franchisenemers die in de periode 2007-2013 toetraden, aan de door hen gesloten contracten geen (investerings)zekerheid konden ontlenen dat bij of na verlenging de aan hen toegekende Rayons niet (meer) zouden kunnen wijzigen. De door de Franchisenemers c.s. bepleite uitleg leidt ook tot een onaannemelijke resultaat. Van de franchisenemer zou bij verlenging van de franchise gevraagd worden de standaard-franchiseovereenkomst 2014 te ondertekenen, maar dat zou hem toch niet binden aan artikel 4 van die overeenkomst. De ondertekening zou in die zin een dode letter zijn. Het hof volgt de uitleg van de Franchisenemers c.s. in zoverre dus niet. Daarbij merkt het hof – ter toelichting en mogelijk ten overvloede – op dat het recht van Domino’s om de franchiseovereenkomst bij de verlenging aan te passen aan de dan geldende voorwaarden wordt beperkt door de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid. De voorgestelde aanpassing/verkleining van een Rayon kan in een concreet geval naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zijn. Verder mag Domino’s geen misbruik maken van haar bevoegdheid om bij verlenging van de franchiseovereenkomst een Rayon te wijzigen en/of te verkleinen. Of hiervan sprake is, zal per concreet geval moeten worden beoordeeld. De toepassing van art. 6:248 lid 2 BW of art. 3:13 BW ligt minder voor de hand wanneer Domino’s zich houdt aan de beperkingen die art. 4 lid 4 stelt aan het aanbrengen van wijzigingen van een Rayon.

3.12

Dit betekent dus dat het hof ook niet de uitleg van Domino's onderschrijft dat het Domino's zonder meer vrijstaat bij verlenging van de overeenkomst het Rayon te herzien. Herziening van het Rayon kan in het algemeen pas aan de orde zijn als dit in het individuele geval nodig is om ervoor te zorgen dat de kwaliteit van het product aan de Domino-standaard blijft voldoen (artikel 12.2) en/of de franchiseovereenkomst aan nieuwe standaardfranchiseovereenkomst (artikel 3 jo artikel 4 van de nieuwe standaardfranchiseovereenkomst) te laten voldoen. Franchisenemers hebben dus naar het oordeel van het hof wel gelijk als zij stellen dat Domino een aanpassing van het Rayon bij verlenging niet eenzijdig kan opleggen louter om plaats te maken voor een nieuwe Domino-vestiging in de buurt (omdat dit past binnen de wens van een verdicht netwerk van Domino Pizza Winkels in Nederland). Een dergelijk standpunt doet te veel afbreuk aan het optierecht. In zoverre verwerpt dus ook de uitleg van Domino's.

3.13

Het vorenstaande betekent dat de primaire vordering van de Franchisenemers c.s. niet toewijsbaar is. Binnen de kaders van de artikelen 3, 4 en 12 zal – zoals uit het vorenstaande blijkt – eenzijdige aanpassing van het Rayon wel mogelijk zijn.

3.14

De subsidiaire en meer subsidiaire vorderingen zijn evenmin toewijsbaar, omdat deze te algemeen zijn gesteld. De vraag of een "Rayonwijziging" leidt tot zodanige "negatieve gevolgen" dat Domino's is gehouden daarvan af te zien, is daarvoor te onbepaald om in zijn algemeenheid te beantwoorden. Ook de vraag of sprake is van een situatie die toepassing van artikel 6:248 lid 2 BW rechtvaardigt, zal per geval moeten worden beoordeeld.

3.15

Bij gebreke van stellingen die – indien bewezen – tot een ander oordeel leiden, wordt aan bewijslevering niet toegekomen.

3.16

Het bestreden vonnis zal daarom worden vernietigd en de vordering van de Franchisenemers c.s. zullen worden afgewezen. De Franchisenemers c.s. zullen als de in overwegende mate in het ongelijk te stellen partij worden veroordeeld in de kosten van het hoger beroep. De gevorderde wettelijke rente daarover is toewijsbaar als na te melden. Daar het vonnis een deelvonnis is zonder proceskostenveroordeling, bestaat voor een kostenveroordeling met betrekking tot de eerste aanleg geen aanleiding.

Beslissing

Het hof:

- vernietigt het tussen partijen gewezen deelvonnis van de rechtbank Rotterdam, team handel en haven, van 9 januari 2019,

en opnieuw rechtdoende:

- wijst de vordering van de Franchisenemers c.s. af;

- veroordeelt Franchisenemers c.s. in de kosten van het geding in hoger beroep, aan de zijde van Domino's tot op heden begroot op € 81,82 aan explootkosten, € 741,-- aan griffierecht en € 1.074,-- aan salaris advocaat, en bepaalt dat deze bedragen binnen veertien dagen na de dag van deze uitspraak moeten zijn voldaan, bij gebreke waarvan de wettelijke rente als bedoeld in artikel 6:119 BW verschuldigd is vanaf het einde van voormelde termijn tot aan de dag der algehele voldoening;

Dit arrest is gewezen door mrs. M.J. van der Ven, C.A. Joustra en J.W. Frieling, en ondertekend en in het openbaar uitgesproken door mr. F.R. Salomons, rolraadsheer, op 29 september 2020 in aanwezigheid van de griffier.

Uitleg bepaling inzake optierecht in standaard-franchise overeenkomst

Uitspraak

GERECHTSHOF DEN HAAG

arrest van 29 september 2020

DOMINO'S PIZZA NETHERLANDS B.V.,

Het geding

Beoordeling van het hoger beroep

"Definities

Beslissing