Uitspraak
Parketnummer: 24-002788-08
Parketnummer eerste aanleg: 07-994660-08
Arrest van 11 maart 2010 van het gerechtshof te Arnhem, nevenzittingsplaats Leeuwarden, economische kamer, op het hoger beroep tegen het vonnis van de economische politierechter in de rechtbank Zwolle-Lelystad van 11 november 2008 in de strafzaak tegen:
[verdachte],
geboren op [1936] te [geboorteplaats],
wonende te [woonplaats], [adres],
verschenen in persoon, bijgestaan door zijn raadsvrouw mr. E.F.E. Hoekstra, advocaat te Alkmaar.
Het vonnis waarvan beroep
De economische politierechter in de rechtbank Zwolle-Lelystad heeft de verdachte bij het vonnis wegens misdrijven veroordeeld tot een straf, zoals in dat vonnis omschreven.
Gebruik van het rechtsmiddel
De verdachte is op de voorgeschreven wijze en tijdig in hoger beroep gekomen.
Het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep
Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzitting in hoger beroep, alsmede het onderzoek op de terechtzitting in eerste aanleg.
Ontvankelijkheid van het hoger beroep
Voor zover het hoger beroep is gericht tegen de vrijspraak ter zake van het onder 2 ten laste gelegde, kan verdachte daarin niet worden ontvangen.
Ontvankelijkheid van het openbaar ministerie
De raadsvrouw van verdachte heeft ter terechtzitting aangevoerd dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk dient te worden verklaard. Nu de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (hierna: LNV) in navolging van zijn brief aan de Vereniging tot Behoud van Boer en Milieu (hierna: VBBM) van 1 juli 2009 ontheffing heeft verleend aan een aantal melkveehouders dat is aangesloten bij de VBBM en dat middels een kringloopsysteem de emissie van ammoniak reduceert, heeft de Minister volgens de raadsvrouw een beleidswijziging ingezet, die gevolgen heeft voor de strafwaardigheid van de gedraging van verdachte, dan wel gevolgen zal hebben voor de beoordeling van de ernst van de feiten en de aard en de hoogte van de straf.
Het hof overweegt hieromtrent dat hetgeen de raadsvrouw stelt, niet de ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de vervolging regardeert. Overigens is het hof van oordeel dat - anders dan de raadsvrouw stelt - uit voormelde niet blijkt van een beleidswijziging, nu de Minister slechts een beperkt aantal melkveehouders in het kader van een praktijkonderzoek - onder strikte voorwaarden - ontheffing heeft verleend van de wettelijke verplichting om drijfmest op emissiearme wijze aan te wenden. Het hof acht het openbaar ministerie ontvankelijk in de vervolging van verdachte.
De vordering van de advocaat-generaal
De advocaat-generaal heeft gevorderd dat het hof verdachte zal veroordelen ter zake het hem onder 1 en 3 ten laste legde tot een geldboete van € 1.000,-, bij gebreke van betaling en verhaal te vervangen door 20 dagen hechtenis.
De beslissing op het hoger beroep
Het hof zal het vonnis, voor zover aan hoger beroep onderworpen, vernietigen en opnieuw recht doen.
Tenlastelegging
Aan de verdachte is - als voor dit hoger beroep van belang - ten laste gelegd, dat:
1.
hij op of omstreeks 2 februari 2008 in de gemeente [gemeente], al dan niet opzettelijk, dierlijke meststoffen en/of zuiveringsslib en/of een mengsel met dierlijke meststoffen en zuiveringsslib heeft gebruikt op een perceel grasland, gelegen aan de [straat 1] en/of de [straat 2] in [plaats], terwijl die dierlijke meststoffen en/of dat zuiveringsslib en/of dat mengsel niet emissiearm werd(en) aangewend;
3.
hij op of omstreeks 6 maart 2008 in de gemeente [gemeente], al dan niet opzettelijk, dierlijke meststoffen en/of zuiveringsslib en/of een mengsel met dierlijke meststoffen en zuiveringsslib heeft gebruikt op een perceel grasland, gelegen aan de [straat 3] in [plaats], terwijl die dierlijke meststoffen en/of dat zuiveringsslib en/of dat mengsel niet emissiearm werd(en) aangewend.
Bewezenverklaring
Het hof acht wettig en overtuigend bewezen dat verdachte het hem onder 1 en 3 ten laste gelegde heeft begaan, met dien verstande dat:
1.
hij op 2 februari 2008 in de gemeente [gemeente], opzettelijk, dierlijke meststoffen heeft gebruikt op een perceel grasland, gelegen aan de [straat 1] en/of de [straat 2] in [plaats], terwijl die dierlijke meststoffen niet emissiearm werden aangewend;
3.
hij op 6 maart 2008 in de gemeente [gemeente], opzettelijk, dierlijke meststoffen heeft gebruikt op een perceel grasland, gelegen aan de [straat 3] in [plaats], terwijl die dierlijke meststoffen niet emissiearm werden aangewend.
Het hof acht niet bewezen hetgeen aan verdachte als voormeld onder 1 en 3 meer of anders is ten laste gelegd dan hierboven als bewezen is aangenomen.
Kwalificatie
Het bewezen verklaarde levert telkens op het misdrijf:
Overtreding van een voorschrift, gesteld krachtens artikel 7 van de Wet bodembescherming, opzettelijk begaan.
Strafbaarheid
De raadsvrouw van verdachte heeft ter terechtzitting een beroep gedaan op het ontbreken van de (materiële) wederrechtelijkheid wegens het bestaan van een buitenwettelijke rechtvaardigingsgrond. De raadsvrouw heeft daartoe aangevoerd dat verdachte met de methode van aanwenden van mest die hij toepast (de zogenoemde FIR-methode) het belang dat de wetgever met de voorgeschreven methodes voor ogen heeft, beter dient dan boeren die de mest aanwenden conform de door de wetgever voorgeschreven methoden. Hierdoor is volgens de raadsvrouw voldaan aan de vereisten voor het ontbreken van de (materiële) wederrechtelijkheid, zoals door de Hoge Raad neergelegd in het zogenaamde "Veeartsarrest" (NJ 1933, nr. 60) en zou verdachte moeten worden ontslagen van alle rechtsvervolging.
Het hof verwerpt dit verweer en wel op grond van het volgende.
Vooropgesteld wordt dat de wijze waarop verdachte dierlijke meststoffen aanwendt niet kan worden aangemerkt als emissiearm, zoals omschreven in Bijlage II bij het Besluit gebruik meststoffen.
Voor het gebruik van een andere methode dan de in Bijlage II van het besluit genoemde methoden is in artikel 64 van de Wet bodembescherming en artikel 7 van het Besluit voorzien in de mogelijkheid van vrijstelling respectievelijk ontheffing van voornoemd verbod in artikel 5 van het Besluit. Uit het onderzoek ter terechtzitting is niet op grond van feiten en omstandigheden aannemelijk geworden dat verdachte ten tijde van de hem verweten gedraging over een ontheffing c.q. een vrijstelling beschikte. Ook is niet gebleken dat verdachte op dat moment een aanvraag daartoe had ingediend. Onder deze omstandigheden kan niet worden gezegd dat aan het feit de materiële wederrechtelijkheid ontbreekt. Het hof is van oordeel dat reeds daarom het verweer van verdachte niet kan slagen.
Voorts is namens verdachte een beroep gedaan op overmacht (noodtoestand). De raadsvrouw heeft in dit kader - onder meer - naar voren gebracht dat het belang van het reduceren van ammoniak emissie, hetgeen verdachte volgens de raadsvrouw realiseert met de door hem toegepaste FIR-methode, zwaarder moet wegen dan het belang van het handhaven van de wet. Ook om die reden dient verdachte te worden ontslagen van alle rechtsvervolging.
Het hof verwerpt ook dit verweer en wel op grond van het volgende.
Noodtoestand als vorm van overmacht veronderstelt een conflict van plichten of belangen: de plicht om de (straf)wet na te leven, tegenover een maatschappelijke verplichting of veroorlovende norm om in de gegeven omstandigheden de wet te overtreden.
Hetgeen de raadsvrouw op dit punt naar voren heeft gebracht, behelst echter geen conflict van plichten of belangen. De bedoeling van de wetgever met onderhavige wet- en regelgeving is juist het reduceren van de emissie van ammoniak. Ditzelfde belang ligt, blijkens de toelichting van de raadsvrouw, eveneens ten grondslag aan de door verdachte toegepaste FIR-methode. Reeds om die reden slaagt het verweer van de raadsvrouw niet.
Nu ook overigens geen strafuitsluitingsgronden aanwezig worden geacht, acht het hof verdachte strafbaar.
Strafmotivering
Het hof heeft de op te leggen straf bepaald op grond van de aard en ernst van de feiten, de omstandigheden waaronder de feiten zijn begaan en de persoon van verdachte. Daarbij heeft het hof in het bijzonder het navolgende in aanmerking genomen.
Verdachte heeft opzettelijk niet emissiearm dierlijke meststoffen aangewend op grasland. Hij heeft zich daarmee onttrokken aan de Nederlandse regelgeving op milieugebied, die thans dwingend voorschrijft dat het niet toegestaan is dierlijke meststoffen te gebruiken op grasland, tenzij deze meststoffen emissiearm worden aangewend op de wijze als aangegeven in artikel 5 van het Besluit gebruik meststoffen (Stb. 2001, 479).
Verdachte acht de door hem gehanteerde methode echter beter voor het milieu dan de bemestingsmethoden die zijn voorgeschreven in voormeld Besluit. Ter terechtzitting is aannemelijk geworden, dat het niet verdachtes intentie is geweest om aan de doelen die met de wettelijke normen worden nagestreefd, in het bijzonder de vermindering van de emissie van ammoniak, voorbij te gaan.
Het hof heeft de indruk dat verdachte in zijn bedrijf op gewetensvolle wijze tracht de doelen van de milieubeschermende wettelijke bepalingen na te streven door middel van een samenstel van alternatieve methoden. Verdachte is echter onverminderd gehouden de toepasselijke wettelijke bepalingen na te leven. Gelet hierop ziet het hof geen aanleiding om toepassing te geven aan artikel 9a van het Wetboek van Strafrecht, zoals door de raadsvrouw is bepleit.
Het hof houdt bij de straftoemeting rekening met een verdachte betreffend uittreksel uit het algemeen justitieel documentatieregister van 9 december 2009, waaruit blijkt dat verdachte eerder is veroordeeld wegens (soortgelijke) strafbare feiten. Verdachte gaat ondanks eerdere bestraffingen door met eigenmachtig optreden.
Gelet op het voorgaande acht het hof, uit het oogpunt van normhandhaving, een geldboete - zoals ook door de advocaat-generaal is gevorderd - passend en geboden. Nu verdachte steeds bekend is geweest met de risico's die gepaard gaan met zijn handelen, zal het hof bij de straftoemeting geen rekening houden met het feit dat verdachte ten gevolge van het overtreden van onderhavige wet- en regelgeving een (substanti?le) korting op de aan hem toegekende subsidie is opgelegd door de Dienst Regelingen.
Toepassing van wetsartikelen
Het hof heeft gelet op de artikelen 23, 24, 24c en 57 van het Wetboek van Strafrecht, de artikelen 1a, 2 en 6 van de Wet op de economische delicten, artikel 7 van de Wet bodembescherming en artikel 5 van het Besluit gebruik meststoffen, zoals deze artikelen golden ten tijde van het bewezen verklaarde.
De uitspraak
HET HOF,
RECHT DOENDE OP HET HOGER BEROEP:
verklaart de verdachte niet ontvankelijk in zijn hoger beroep, voor zover dit is gericht tegen de vrijspraak ter zake van onder 2 ten laste gelegde;
vernietigt het vonnis, waarvan beroep, voor zover aan hoger beroep onderworpen, en opnieuw recht doende:
verklaart het verdachte onder 1 en 3 ten laste gelegde bewezen en kwalificeert dit als hiervoor vermeld en verklaart deze feiten en verdachte strafbaar;
verklaart niet bewezen hetgeen aan verdachte als voormeld onder 1 en 3 meer of anders is ten laste gelegd dan hierboven als bewezen is aangenomen en spreekt verdachte daarvan vrij;
veroordeelt verdachte [verdachte] tot een geldboete van duizend euro;
beveelt dat vervangende hechtenis voor de duur van twintig dagen zal worden toegepast, indien noch volledige betaling noch volledig verhaal van het verschuldigde bedrag volgt.
Dit arrest is aldus gewezen door mr. O. Anjewierden, voorzitter, mr. W.M. van Schuijlenburg en mr. J.H. Bosch, in tegenwoordigheid van mr. L. Keekstra als griffier.