ECLI:NL:GHARL:2024:1687

Uitspraak

Afdeling strafrecht

Parketnummer: 21-003759-22

Uitspraak d.d.: 14 februari 2024

TEGENSPRAAK

Verkort arrestvan de meervoudige kamer voor strafzaken van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, zittingsplaats Zwolle. gewezen op het hoger beroep, ingesteld tegen het vonnis van de rechtbank Overijssel, zittingsplaats Zwolle, van 30 augustus 2022 met parketnummer 08-216052-20 in de strafzaak tegen

[verdachte] ,

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedag] 1980,

wonende te [woonplaats]

Het hoger beroep

De verdachte heeft tegen het hiervoor genoemde vonnis hoger beroep ingesteld.

Onderzoek van de zaak

Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzitting van het hof van 31 januari 2024 en, overeenkomstig het bepaalde bij artikel 422 van het Wetboek van Strafvordering, het onderzoek op de terechtzitting in eerste aanleg.

Het hof heeft kennisgenomen van de vordering van de advocaat-generaal. Deze vordering is na voorlezing aan het hof overgelegd.

Het hof heeft verder kennisgenomen van hetgeen door verdachte en haar raadsvrouw, mr. M.G. Bischop, naar voren is gebracht.

Het vonnis waarvan beroep

De rechtbank heeft verdachte bij vonnis van 30 augustus 2022 ten aanzien van het primair tenlastegelegde feit veroordeeld tot een taakstraf van 240 uren subsidiair 120 dagen vervangende hechtenis en een voorwaardelijke gevangenisstraf voor de duur van twee maanden met een proeftijd van twee jaren.

Het hof zal het vonnis waarvan beroep vernietigen, omdat het hof tot een enigszins andere bewezenverklaring komt. Het hof zal daarom opnieuw rechtdoen.

De tenlastelegging

Aan verdachte is tenlastegelegd dat:

hij in of omstreeks de periode van 1 mei 2014 tot en mei 24 april 2019 te [plaats] , althans in Nederland, in strijd met een hem bij of krachtens wettelijk voorschrift opgelegde verplichting, te weten artikel 17 Wet werk en bijstand en/of artikel 17 Participatiewet, opzettelijk heeft nagelaten tijdig de benodigde gegevens te verstrekken, en dit feit kon strekken tot bevoordeling van zichzelf of een ander, terwijl hij, verdachte, wist, althans redelijkerwijze moest vermoeden dat die gegevens van belang waren voor de vaststelling van verdachtes of eens anders recht op een verstrekking of tegemoetkoming, te weten zijn, verdachtes bijstandsuitkering, dan wel voor de hoogte of de duur van die verstrekking of tegemoetkoming, door (telkens) niet (volledig) te melden aan de [gemeente] , zakelijk weergegeven,

- dat verdachte en/of diens medeverdachte en/of echtgenoot/partner over vermogen heeft/hebben beschikt en/of heeft/hebben kunnen beschikken hetwelk het (zogenaamde) bescheiden vermogen (ver) te boven ging en/of

- dat verdacht en/of diens medeverdachte en/of echtgenoot/partner werkzaamheden heeft verricht en/of inkomsten (uit arbeid en/of als zelfstandige en/of uit onbekende bron(nen)) heeft/hebben genoten;

subsidiair althans, indien het vorenstaande niet tot een veroordeling mocht of zou kunnen leiden

hij in of omstreeks de periode van 1 mei 2014 tot en met 24 april 2019 te [plaats] , in elk geval in Nederland, in strijd met een hem bij of krachtens wettelijk voorschrift opgelegde verplichting, te weten artikel 17 Wet werk en bijstand en/of artikel 17 Participatiewet, heeft nagelaten tijdig de benodigde gegevens te verstrekken, zulks terwijl die gegevens van belang waren voor de vaststelling van verdachtes of eens anders recht op een verstrekking of tegemoetkoming dan wel voor de hoogte of de duur van die verstrekking of tegemoetkoming, immers

- heeft/hebben verdachte en/of diens medeverdachte en/of echtgenoot/partner over vermogen beschikt en/of kunnen beschikken hetwelk het (zogenaamde) bescheiden vermogen te boven ging en/of

- heeft/hebben verdachte en/of diens medeverdachte en/of echtgenoot/partner werkzaamheden verricht en/of inkomsten (uit arbeid en/of als zelfstandige en/of uit onbekende bron(nen)) genoten.

Voor zover in de tenlastelegging taal- en/of schrijffouten voorkomen, zijn deze in de bewezenverklaring verbeterd. De verdachte is daardoor niet geschaad in de verdediging.

Overweging met betrekking tot het bewijs

Standpunt van de advocaat-generaal

De advocaat-generaal heeft gerekwireerd tot een bewezenverklaring van het primair tenlastegelegde feit.

Standpunt van de raadsvrouw

De raadsvrouw heeft zich op het standpunt gesteld dat verdachte dient te worden vrijgesproken, omdat er onvoldoende wettig en overtuigend bewijs is dat verdachte zich schuldig zou hebben gemaakt aan bijstandsfraude. De verdediging betwist dat de partner van verdachte werkzaamheden heeft verricht op de bouw. De partner van verdachte zou lichamelijk niet in staat zijn geweest om werkzaamheden te verrichten. De partner van verdachte zou enkel in het kader van dagbesteding door familieleden zijn meegenomen naar de bouw. Subsidiair voert de raadsvrouw aan dat al zou de partner van verdachte werkzaamheden hebben verricht op de bouw, dan was verdachte hier niet van op de hoogte. Verdachte heeft de inlichtingenplicht dan ook niet geschonden.

Oordeel van het hof

Het hof is van oordeel dat de door verdachte gevoerde verweren strekkende tot vrijspraak van de tenlastegelegde worden weersproken door de gebezigde bewijsmiddelen, zoals deze later in de eventueel op te maken aanvulling op dit arrest zullen worden opgenomen. Het hof heeft geen reden om aan de juistheid en betrouwbaarheid van de inhoud van die bewijsmiddelen te twijfelen.

Het hof sluit zich grotendeels aan bij hetgeen de rechtbank heeft overwogen over de aan verdachte tenlastegelegde feiten. Het hof neemt die overwegingen hieronder (cursief weergegeven) op en sluit zich daarbij aan. Daar waar in het cursieve deel staat “de rechtbank”, moet gelezen worden: “het hof”.

Inleiding

Tot 1 januari 2015 werden bijstandsuitkeringen verstrekt krachtens de Wet Werk en Bijstand (WWB) en met ingang van 1 januari 2015 krachtens de Participatiewet (Pw).

Een (bijstands)uitkering is, kort gezegd, een voorziening in de algemeen noodzakelijke

kosten van het bestaan voor diegene die in zodanige omstandigheden verkeert of dreigt te

geraken dat hij niet over de middelen beschikt om in die noodzakelijke kosten van bestaan te voorzien. Tot de middelen worden alle vermogens- en inkomensbestanddelen gerekend

waarover de alleenstaande of het gezin beschikt of redelijkerwijs kan beschikken. Er bestaat

recht op bijstand indien het in aanmerking te nemen inkomen beneden de bijstandsnorm is en er geen in aanmerking te nemen vermogen is.

Op grond van artikel 17, eerste lid, Pw (oud: artikel 17, eerste lid, WWB) was verdachte

verplicht op verzoek of direct uit eigen beweging mededeling te doen van alle feiten en

omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moest zijn dat deze van invloed

konden zijn op zijn arbeidsinschakeling of het recht op bijstand; kort gezegd: de

inlichtingenplicht.

Vaststelling feiten en omstandigheden

De rechtbank stelt, op basis van het dossier en hetgeen ter terechtzitting naar voren gebracht, de volgende feiten en omstandigheden vast.

Verdachte en medeverdachte hebben op het door hen op 22 juni 2011 ingevulde en

ondertekende aanvraagformulier voor bijstandsuitkering geen melding gemaakt van op geld

waardeerbare activiteiten, inkomsten of vermogen. Ook in de ten laste gelegde periode

hebben verdachte en medeverdachte hiervan geen melding gemaakt.

Tijdens observaties in de periodes van 8 november 2018 tot en met 15 november 2018 en 8

januari 2019 tot en met 13 januari 2019 werd geconstateerd dat medeverdachte het

merendeel van de week, samen met hun zoon, ’s ochtends vroeg de deur uit ging in

werkkleding en dat hij later op de dag terugkwam. Ook bij observaties in de maanden

februari, maart en april 2019 werd op tien van de twaalf dagen geconstateerd dat

medeverdachte samen met hun zoon ’s ochtends vanaf de woning van verdachte en

medeverdachte vertrok.

Tijdens de doorzoeking van de woning van verdachten op 24 april 2019 werd de iPhone 6s

met een simkaart met het telefoonnummer [nummer] van medeverdachte in beslag

genomen, die tot enkele dagen daarvoor nog in gebruik was bij medeverdachte. In de iPhone 6s werden zeer veel foto’s van medeverdachte aangetroffen in de periode van 2014 tot en met 2019, waarop medeverdachte in (vuile) werkkleding is te zien en waarbij medeverdachte op zijn knieën op de grond zit of waarop hij is afgebeeld met gereedschap of

machines in zijn handen

Daarnaast hebben getuigen bevestigd dat medeverdachte in de periode van 2014 tot en met

2019 actief was als cementvloerenlegger. Medeverdachte werd door enkele getuigen gezien

als de feitelijke eigenaar van het bedrijf ' [bedrijfsnaam] ’. Aan de hand van getoonde foto’s werd

medeverdachte herkend als degene die de prijsafspraken maakte en werkopdrachten aannam, waarna hij, vergezeld door zijn neef en/of zoon, de werkzaamheden kwam uitvoeren.

Verder kwam in de WhatsAppgesprekken op de iPhone 6s naar voren dat medeverdachte

vanaf 2014 tot en met 2019 door zowel particulieren als aannemers en bouwbedrijven werd

benaderd voor het aannemen van klussen. Daarnaast bleek uit gesprekken dat medeverdachte hun neef en zoon aanstuurde bij het maken van facturen en hen vertelde waar en wanneer zij moesten verschijnen voor welke werkzaamheden.

Op 31 maart 2022 heeft de afdeling bestuursrecht van deze rechtbank uitspraak gedaan in de zaak tussen verdachte en medeverdachte en het college van burgemeester en wethouders van de [gemeente] (hierna: het college). De rechtbank heeft in die zaak geoordeeld dat het college met de onderzoeksbevindingen voldoende aannemelijk heeft gemaakt dat

medeverdachte in de periode van 1 mei 2014 tot 1 april 2019 op geld waardeerbare

activiteiten heeft verricht. Uit de bevindingen van het onderzoek, zoals onder meer hiervoor

uiteengezet, volgen volgens de rechtbank voldoende aanwijzingen dat medeverdachte over

deze hele periode werkzaamheden heeft verricht als cementdekvloerenlegger. De rechtbank

heeft daarom geoordeeld dat verdachte en medeverdachte de inlichtingenplicht hebben

geschonden, omdat verdachte en medeverdachte de op geld waardeerbare activiteiten van

medeverdachte niet bij het college hebben gemeld.

Beoordeling

De rechtbank is van oordeel dat het dossier, zoals hiervoor uiteengezet, uitwijst dat

medeverdachte meer dan alleen kleine klusjes in het bedrijf heeft verricht. De rol van

medeverdachte was zelfs zo groot dat hij de opdrachten van klanten aannam, met hen

prijsafspraken maakte, zijn zoon en neef aanstuurde, de werkzaamheden uitvoerde en

uiteindelijk de afrekening met de klanten verzorgde. De rechtbank is daarom van oordeel dat hier sprake is van op geld waardeerbare activiteiten. Verdachte had (de inkomsten uit) die activiteiten moeten opgeven bij de [gemeente] .

Verder heeft de verdediging aangevoerd dat verdachte niet op de hoogte was van de soort

activiteiten die medeverdachte uitvoerde en dat zij, vanwege de taalbarrière, niet wist dat

medeverdachte die werkzaamheden niet mocht verrichten. Van opzet op het achterhouden

van de benodigde gegevens zou daarom geen sprake zijn.

Het hof acht dit ongeloofwaardig. Medeverdachte vertrok in de ochtend vanuit hun

woning in zijn werkkleding en kwam later op de dag met vieze werkkleding aan weer thuis. Daarnaast zorgden de werkzaamheden van medeverdachte ervoor dat er inkomsten binnenkwamen. Het hof is dan ook van oordeel dat het niet anders kan dan dat verdachte ervan op de hoogte was dat medeverdachte werkzaamheden binnen het bedrijf verrichtte.

De rechtbank is daarbij van oordeel dat verdachte opzettelijk heeft nagelaten aan de

[gemeente] opgave te doen van de (inkomsten uit de) werkzaamheden die

medeverdachte verrichtte. Uit het door verdachte en medeverdachte ondertekende formulier ‘aanvraag bijstandsuitkering WWB’ en de daarop volgende beschikking volgt dat verdachte en medeverdachte wisten dat zij omstandigheden, zoals (een wijziging van) zijn op geld waardeerbare activiteiten, die van invloed zijn op de uitkering direct aan de [gemeente] moesten melden. Bovendien is het een feit van algemene bekendheid dat, indien een persoon een uitkering op grond van de sociale zekerheidswetgeving ontvangt, die persoon is gehouden om gegevens die redelijkerwijs van belang kunnen zijn voor de vaststelling van het recht op die uitkering, aan de betrokken uitkeringsinstantie moet doorgeven. Het verweer van verdachte dat zij niet wist dat medeverdachte die werkzaamheden niet mocht verrichten, wordt dan ook door de rechtbank verworpen.

De rechtbank is daarom, op grond van de hiervoor genoemde feiten en omstandigheden, van oordeel dat wettig en overtuigend is bewezen dat verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het primair ten laste gelegde.

Het hof zal verdachte, anders dan de rechtbank, vrijspreken ten aanzien van het niet melden van het vermogen, omdat op basis van de bewijsmiddelen niet kan worden geconcludeerd dat verdachte wist of redelijkerwijs had moeten vermoeden dat zij de in de tenlastelegging genoemde auto’s als vermogen aan de gemeente had moeten melden en dat dat van invloed had kunnen zijn op de hoogte van haar bijstandsuitkering.

Bewezenverklaring

Door wettige bewijsmiddelen, waarin zijn vervat de redengevende feiten en omstandigheden waarop de bewezenverklaring steunt, acht het hof wettig en overtuigend bewezen dat verdachte het primair tenlastegelegde heeft begaan, met dien verstande dat:

primair
zij in
of omstreeksde periode van 1 mei 2014 tot en mei 24 april 2019 te [plaats] ,
althans in Nederland,in strijd met een haar bij of krachtens wettelijk voorschrift opgelegde verplichting, te weten artikel 17 Wet werk en bijstand en
/ofartikel 17 Participatiewet, opzettelijk heeft nagelaten tijdig de benodigde gegevens te verstrekken, en dit feit kon strekken tot bevoordeling van zichzelf
of een ander, terwijl zij, verdachte, wist,
althans redelijkerwijze moest vermoedendat die gegevens van belang waren voor de vaststelling van verdachtes
of eens andersrecht op een verstrekking
of tegemoetkoming, te weten zijn, verdachtes bijstandsuitkering,
dan wel voor de hoogte of de duur van die verstrekking of tegemoetkoming,door
(telkens
)niet (volledig) te melden aan de [gemeente] , zakelijk weergegeven,

- dat verdachtes
en/of diens medeverdachte en/ofechtgenoot
/partnerwerkzaamheden heeft verricht en
/ofinkomsten
(uit arbeid
en/of als zelfstandige en/of uit onbekende bron(nen))heeft
/hebbengenoten.

Het hof acht niet bewezen hetgeen verdachte meer of anders is tenlastegelegd dan hierboven is bewezenverklaard, zodat deze daarvan behoort te worden vrijgesproken.

Strafbaarheid van het bewezenverklaarde

Het primair bewezenverklaarde levert op:

in strijd met een hem bij of krachtens wettelijk voorschrift opgelegde verplichting, opzettelijk nalaten tijdig de benodigde gegevens te verstrekken, terwijl het feit kan strekken tot bevoordeling van zichzelf of een ander, en terwijl zij weet dat de gegevens van belang zijn voor de vaststelling van haar of eens anders recht op die verstrekking of tegemoetkoming, meermalen gepleegd.

Strafbaarheid van de verdachte

Verdachte is strafbaar aangezien geen omstandigheid is gebleken of aannemelijk geworden die verdachte niet strafbaar zou doen zijn.

Oplegging van straf

De advocaat-generaal heeft gevorderd dat het hof het vonnis waarvan beroep zal bevestigen.

De raadsvrouw heeft verzocht om, in het geval het hof tot een bewezenverklaring komt, aan verdachte een taakstraf op te leggen.

Het hof heeft in hoger beroep de op te leggen straf bepaald op grond van de ernst van het feit en de omstandigheden waaronder dit is begaan en gelet op de persoon van de verdachte. Het hof heeft daarbij in het bijzonder het volgende in beschouwing genomen.

Verdachte en haar echtgenoot hebben zich gedurende een lange periode schuldig gemaakt aan bijstandsfraude voor een totaalbedrag van 99.452,40 euro. Verdachte heeft de inlichtingenplicht geschonden door opzettelijk niet te melden dat haar partner werkzaamheden verrichtte. De uitkerende instantie is daardoor niet in staat geweest op juiste wijze te bepalen of en, zo ja, in hoeverre verdachte recht had op een uitkering. Sociale voorzieningen zijn uitsluitend bestemd voor degenen die er recht op hebben en werkelijk daarvan afhankelijk zijn. In het verlengde daarvan moeten uitkeringsinstanties er op kunnen vertrouwen dat hun de juiste gegevens worden aangeleverd. Door geen opgave te doen van de werkzaamheden van haar echtgenoot heeft verdachte misbruik gemaakt van het sociale zekerheidsstelsel en is de samenleving financieel benadeeld. Het hof rekent dit verdachte aan.

Het hof heeft acht geslagen op het verdachte betreffend uittreksel uit de justitiële documentatie van 5 januari 2024, waaruit blijkt dat verdachte niet eerder onherroepelijk is veroordeeld ter zake van strafbare feiten.

Het hof stelt voorop dat elke verdachte recht heeft op een openbare behandeling van zijn zaak binnen een redelijke termijn als bedoeld in artikel 6 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM). Deze waarborg strekt er onder meer toe te voorkomen dat een verdachte langer dan redelijk is, onder de dreiging van een strafvervolging zou moeten leven. Bij de strafvervolging van de verdachte is de redelijke termijn, bedoeld in artikel 6, eerste lid, van het EVRM, geschonden. Deze termijn vangt aan op het moment dat vanwege de Staat der Nederlanden jegens de verdachte een handeling is verricht waaruit verdachte heeft opgemaakt en redelijkerwijs heeft kunnen opmaken dat het Openbaar Ministerie het voornemen had tegen hem of haar strafvervolging in te stellen. In dit geval wordt die termijn gerekend vanaf 24 april 2019, de datum van de doorzoeking in de woning.

De behandeling in eerste aanleg is niet afgerond met een eindvonnis binnen twee jaar na aanvang van de hiervoor genoemde termijn. Het vonnis is namelijk gewezen op 30 augustus 2022, zodat sprake is van een overschrijding van vier maanden in de fase van eerste aanleg. Het hof acht geen bijzondere omstandigheden aanwezig die deze overschrijding rechtvaardigen. Het hoger beroep wordt wel afgedaan met een eindarrest binnen twee jaar na de datum van instellen van het hoger beroep.

Het hof is met de rechtbank van oordeel dat in beginsel een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van zes maanden op zijn plaats is. Nu de redelijke termijn in de fase van eerste aanleg is overschreden, zal het hof -net als de rechtbank- deze overschrijding verdisconteren in de straftoemeting, in die zin dat in plaats van een onvoorwaardelijke gevangenisstraf voor de modaliteit van een onvoorwaardelijke taakstraf wordt gekozen.

Het hof acht alles afwegende de oplegging van een taakstraf van 240 uren subsidiair 120 dagen hechtenis en een voorwaardelijke gevangenisstraf voor de duur van twee maanden met een proeftijd van twee jaren, zoals ook in eerste aanleg is opgelegd en in hoger beroep door de advocaat-generaal is gevorderd, passend en geboden.

Toepasselijke wettelijke voorschriften

Het hof heeft gelet op de artikelen 9, 14a, 14b, 14c, 22c, 22d, 57 en 227b van het Wetboek van Strafrecht.

Deze voorschriften zijn toegepast, zoals zij golden ten tijde van het bewezenverklaarde.

BESLISSING

Het hof:

Vernietigt het vonnis waarvan beroep en doet opnieuw recht:

Verklaart zoals hiervoor overwogen bewezen dat de verdachte het primair tenlastegelegde heeft begaan.

Verklaart niet bewezen hetgeen de verdachte meer of anders is tenlastegelegd dan hierboven is bewezenverklaard en spreekt de verdachte daarvan vrij.

Verklaart het primair bewezenverklaarde strafbaar, kwalificeert dit als hiervoor vermeld en verklaart de verdachte strafbaar.

Veroordeelt de verdachte tot een
gevangenisstrafvoor de duur van
2 (twee) maanden.

Bepaalt dat de gevangenisstraf niet ten uitvoer zal worden gelegd, tenzij de rechter later anders mocht gelasten omdat de verdachte zich voor het einde van een proeftijd van
2 (twee) jarenaan een strafbaar feit heeft schuldig gemaakt.

Veroordeelt de verdachte tot een
taakstrafvoor de duur van
240 (tweehonderdveertig) uren, indien niet naar behoren verricht te vervangen door
120 (honderdtwintig) dagen hechtenis.

Aldus gewezen door

mr. L.J. Hofstra, voorzitter,

mr. G. Mintjes en mr. S. Taalman, raadsheren,

in tegenwoordigheid van mr. M.E. Ruiter, griffier,

en op 14 februari 2024 ter openbare terechtzitting uitgesproken.

Proces-verbaal van het in dezelfde zaak voorgevallene ter openbare terechtzitting van het gerechtshof van 14 februari 2024.

Tegenwoordig:

mr. A. van Maanen, voorzitter,

mr. C.C.M. Poland, advocaat-generaal,

mr. N.E. Renders, griffier.

De voorzitter doet de zaak uitroepen.

De verdachte is niet in de zaal van de terechtzitting aanwezig.

De voorzitter spreekt het arrest uit.

Waarvan is opgemaakt dit proces-verbaal, dat door de voorzitter en de griffier is vastgesteld en ondertekend.