Uitspraak
TBS P23/310
Beslissing van 30 november 2023
De kamer van het hof als bedoeld in artikel 67 van de Wet op de rechterlijke organisatie heeft te beslissen op het beroep van
[terbeschikkinggestelde],
geboren te [geboorteplaats] op [geboortedag] 1978,
verblijvende in [kliniek] ,
verder te noemen: de terbeschikkinggestelde.
Het beroep is ingesteld tegen de beslissing van de rechtbank Overijssel, zittingsplaats Zwolle, van 5 juni 2023. Deze beslissing houdt in de verlenging van de terbeschikkingstelling met een termijn van twee jaar en de afwijzing van het verzoek tot het doen onderzoeken van de mogelijkheden van een voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van overheidswege.
Het hof heeft gelet op de stukken, waaronder:
- het proces-verbaal van het onderzoek in eerste aanleg;
- de beslissing waarvan beroep;
- de akte van 6 juni 2023 waarbij de terbeschikkinggestelde beroep heeft ingesteld;
- de aanvullende informatie van informatie van [kliniek] van 2 november 2023, met als bijlagen de wettelijke aantekeningen over de periode van 9 augustus 2022 tot 21 september 2023.
Het hof heeft ter zitting van 16 november 2023 gehoord de advocaat-generaal, mr. V. Smink, en de terbeschikkinggestelde, bijgestaan door zijn raadsman, mr. A.J. Sprey, advocaat te Amsterdam.
Overwegingen
Het standpunt van de terbeschikkinggestelde
De kliniek maakt onvoldoende haast met het traject van de terbeschikkinggestelde. Volgens de kliniek is het risico hoog bij een voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van overheidswege. Ten aanzien van de risico’s komt echter een gunstiger beeld naar voren in de pro justitierapportages die vorig jaar over de terbeschikkinggestelde zijn opgemaakt door psychiater P.A. de Mon en psycholoog A.J. Klumpenaar . Volgens deze deskundigen is het risico matig op de korte termijn tot hoog op de lange termijn bij een beëindiging van de terbeschikkingstelling. De Mon schat het risico op geweld als laag in, wanneer de terbeschikkinggestelde verblijft op een transmurale afdeling, hij medicatierouw is, hij abstinent van middelen blijft en hij naar vermogen stabiel functioneert in de samenleving. Volgens Klumpenaar nemen de risico’s af tot laag bij plaatsing van de terbeschikkinggestelde op de transmurale afdeling, valt er niet meer te verwachten van zijn intramurale behandeling en zal hij met voortvarendheid geresocialiseerd moeten worden. De terbeschikkinggestelde verblijft nu op de transmurale voorziening. Hij is aangemeld bij de beschermde woonvoorziening [naam woonvoorziening] . Hij is ingesteld op clozapine en is al heel lang abstinent van middelen. Recent testte hij vals positief op het gebruik van middelen, waarna hij binnen de kliniek werd geplaatst, maar later bleek uit aanvullend onderzoek dat er geen sprake was geweest van middelengebruik. In het gedrag laat de terbeschikkinggestelde ook een positief beeld zien. Gelet op de positieve ontwikkeling van de terbeschikkinggestelde en zijn aanmerkelijk rustiger gedrag, zijn er redenen genoeg om volgend jaar te toetsen of een voorwaardelijke beëindiging van de maatregel mogelijk is. Vorig jaar adviseerden De Mon en Klumpenaar om de voortgang van het resocialisatietraject te monitoren, ook omdat dit een positief effect zou kunnen hebben op het beloop van de behandeling. Dit is nog altijd aan de orde. Door en namens de terbeschikkinggestelde is bepleit de huidige maatregel met één jaar te verlengen.
Het standpunt van het openbaar ministerie
Ondanks de vele incidenten die hebben plaatsgevonden zijn er ook positieve stappen gezet door de terbeschikkinggestelde. De medicatie heeft een positief effect op zijn gedrag en houding. Hij zoekt ook meer de samenwerking op. De kliniek is positief over de ontwikkeling van de terbeschikkinggestelde, maar vraagt zich wel af of dit blijft bij meer vrijheden en bij moeilijkere situaties. Dit is in de praktijk te testen op een voorzichtige manier. Het algemene recidiverisico wordt op dit moment nog als hoog ingeschat. De kliniek gunt het de terbeschikkinggestelde om stappen te zetten en is bereid om in hem te investeren. Het is positief dat er zich geen incidenten hebben voorgedaan in de afgelopen periode. Wel is duidelijk dat -vanwege het ontbreken van ziekte-besef – langdurig toezicht en ondersteuning noodzakelijk zal zijn. Dat blijkt ook uit eerder uitgebrachte rapportages. Het is te vroeg voor een onderzoek naar de mogelijkheden van een voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van overheidswege. Een verlenging van de terbeschikkingstelling met twee jaar is noodzakelijk om het verloftraject en de vervolgplaatsing goed in gang te zetten, te monitoren en te evalueren. De advocaat-generaal heeft geconcludeerd tot bevestiging van de verlengingsbeslissing van de rechtbank.
Het oordeel van het hof
Vernietiging
Het hof komt tot een andere verlengingsbeslissing dan de rechtbank. Daarom zal het hof de beslissing waarvan beroep vernietigen en opnieuw rechtdoen.
Indexdelict en maximale duur van de terbeschikkingstelling
De rechtbank Overijssel, zittingsplaats Zwolle, heeft de terbeschikkinggestelde bij vonnis van 10 juni 2014 veroordeeld tot de maatregel van terbeschikkingstelling met voorwaarden ter zake van – onder meer – poging tot doodslag. Dit misdrijf is gericht tegen of veroorzaakt gevaar voor de onaantastbaarheid van het lichaam van één of meer personen. De rechtbank heeft bevolen dat de terbeschikkinggestelde alsnog van overheidswege zal worden verpleegd bij beslissing van 23 september 2016, welke beslissing met aanvulling van gronden is bevestigd bij beslissing van dit hof van 9 februari 2017. Daarom is de terbeschikkingstelling niet in duur beperkt.
Stoornissen en recidivegevaar
[kliniek] concludeert in het verlengingsadvies van 11 april 2023 dat er bij de terbeschikkinggestelde sprake is van een andere gespecificeerde persoonlijkheidsstoornis met antisociale, narcistische en borderline trekken. Er is ook sprake van stoornissen in het gebruik van alcohol, cocaïne en benzodiazepines, allen in langdurige remissie. Onder invloed van middelen is er meermaals sprake geweest van een psychotisch toestandsbeeld. Bij oplopende spanning en angst neemt de alertheid en achterdocht dusdanig toe dat er gesproken kan worden van problemen in de realiteitstoetsing. De kliniek komt daarom ook tot de diagnose van een psychotische stoornis.
In geval van beëindiging van de terbeschikkingstelling wordt het recidiverisico als hoog ingeschat door de kliniek. Naar de inschatting van de kliniek is het recidiverisico ook hoog in geval van een voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van overheidswege.
Verlenging
Gelet op de advisering en op hetgeen overigens ter zitting naar voren is gekomen, is het hof van oordeel dat de veiligheid van anderen dan wel de algemene veiligheid van personen de verlenging van de terbeschikkingstelling eist.
Het hof heeft als uitgangspunt dat de terbeschikkingstelling verlengd dient te worden met een termijn van twee jaren wanneer aannemelijk is geworden dat de behandeling en resocialisatie van de terbeschikkinggestelde in het bestaande juridische kader meer tijd in beslag zal nemen dan de tijd die resteert bij een verlenging van de terbeschikkingstelling met een termijn van een jaar. Het hof ziet in dit geval – anders dan de rechtbank en de advocaat-generaal - echter aanleiding om af te wijken van dit uitgangspunt.
Uit aanvullende informatie van de kliniek komt naar voren dat het risico op (plotseling) fysiek agressief gedrag is afgenomen door medicamenteuze interventies, een passende benadering en (overige) gedragsmatige interventies. De terbeschikkinggestelde kan nog wel eens verbaal grensoverschrijdend zijn of een felle discussie aangaan, maar dit is sinds de instelling op clozapine duidelijk minder frequent en minder geladen dan eerder in de behandeling. Het risico op met name een intramuraal fysiek agressief incident is niet uit te sluiten, maar wel afgenomen door het gebruik van clozapine. Het risico op agressieve incidenten tijdens onbegeleide verloven wordt lager ingeschat dan het risico op intramurale incidenten. De terbeschikkinggestelde ervaart juist veel krenkingen en afwijzing in de
afhankelijkheidsrelatie die hij met de personeelsleden in de kliniek heeft en frustraties in het contact met medepatiënten waar hij in de kliniek gedwongen mee samenleeft. De kliniek verwacht niet dat zich problemen zullen voordoen in de interactie van de terbeschikkinggestelde met mensen in de maatschappij, waar en zolang hij daar verder geen relatie mee heeft.
De terbeschikkinggestelde kwam eerder wel in conflict met zijn collega’s op een externe werkplek en hij hield zich niet aan de (sociale) afspraken op een andere werkplek. De achterdocht en de betrekkingsideeën van de terbeschikkinggestelde werden nog gezien op zowel zijn werkplek als in de samenwerking met enkele medewerkers van de kliniek. Hij kon zeer gekrenkt reageren en de communicatie met hem was moeilijk op momenten dat er naar zijn gevoel te weinig rekening werd gehouden met zijn kant van het verhaal, maar dit beeld is de laatste tijd milder geworden.
Ten tijde van het verlengingsadvies was de behandeling van terbeschikkinggestelde met clozapine ter verbetering van de agressieregulatie net gestart. Omdat hij het vertrouwen in zijn toenmalige behandelcoördinator kwijt was, werd besloten hem een andere behandelcoördinator toe te wijzen, zodat hij met een schone lei kon beginnen.
Op 20 april 2023 is de terbeschikkinggestelde overgeplaatst van een afdeling binnen de kliniek naar een transmurale voorziening (TMV). De afgelopen periode kenmerkt zich voornamelijk door meer samenwerking met de over het algemeen positief gestemde terbeschikkinggestelde. Naar aanleiding van een positieve uitslag van een sneltest op het gebruik van middelen op 1 augustus 2023, is het transmurale verlof van hem opgeschort en is hij tijdelijk teruggeplaatst in de kliniek. Uit nader onderzoek is echter gebleken dat er geen sprake is geweest van middelengebruik. De positieve sneltest was te wijten aan medicijngebruik. De terbeschikkinggestelde is al langdurig abstinent van middelen. Na zijn terugkeer naar de TMV op 11 augustus 2023 heeft hij zich – ondanks de spanningen die dit hele gebeuren voor hem opleverde – goed gehouden en zijn dagelijkse leven weer opgepakt. Daarna zijn de gesprekken met hem op een constructieve manier gevoerd. Dit maakt ook de dempende werking van clozapine duidelijk: de terbeschikkinggestelde reageerde veel minder geagiteerd dan dat hij eerder deed.
De kliniek concludeert in de aanvulling op haar verlengingsadvies dat de terbeschikkinggestelde bezien moet worden vanuit het handicapmodel en dat er op het gebied van ziektebesef en -inzicht weinig verbetering verwacht mag worden. Juist vanwege het ontbreken van ziektebesef en een onvermogen om te spreken over sommige mogelijke risicofactoren en valkuilen, is duidelijk dat hij nog langdurig toezicht en ondersteuning zal behoeven. De 4-jaars rapporteurs adviseren om het traject voortvarend in te zetten en toetsing vooral extramuraal te doen. Intramuraal verblijf zorgt bij de terbeschikkinggestelde voor spanning en leidt daardoor juist tot vertraging van het traject. Risico's worden eerder intramuraal verwacht, dan extramuraal. De terbeschikkinggestelde is aangemeld bij de beschermde woonvoorziening van [naam woonvoorziening] in [plaatsnaam] en hij zal op korte termijn worden uitgenodigd voor een intake. Het is nog onduidelijk hoe hij zal functioneren na een overstap, waarbij hij meer eigen regie en verantwoordelijkheden heeft. Er is nog niet getoetst of hij binnen deze context delictgerelateerd gedrag kan voorkomen. De kliniek acht een voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van overheidswege op dit moment prematuur en handhaaft haar advies om de terbeschikkingstelling met twee jaar te verlengen.
Het hof constateert dat de terbeschikkinggestelde een positieve ontwikkeling heeft doorgemaakt sinds hij is ingesteld op clozapine. Daarna is er geen sprake meer geweest van incidenten, zelfs niet na de vals positieve uitslag bij een sneltest op het gebruik van middelen. In de prille positieve ontwikkeling van de terbeschikkinggestelde en het voornemen om hem uit te laten stromen naar een begeleide woonvoorziening ziet het hof aanleiding om de terbeschikkingstelling met slechts één jaar te verlengen, zodat de voortgang in de behandeling- en het resocialisatietraject van terbeschikkinggestelde binnen een kortere termijn opnieuw kan worden getoetst door de verlengingsrechter. Hieraan mag de terbeschikkinggestelde overigens niet de verwachting ontlenen dat de verpleging van overheidswege voorwaardelijk wordt beëindigd, dan wel de terbeschikkingstelling opnieuw met één jaar wordt verlengd, bij de beslissing op de volgende verlengingsvordering.
BESLISSING
Het hof:
Vernietigtde beslissing van de rechtbank Overijssel, zittingsplaats Zwolle, van 5 juni 2023 met betrekking tot de terbeschikkinggestelde,
[terbeschikkinggestelde].
[terbeschikkinggestelde].
Verlengtde terbeschikkingstelling met een termijn van
een jaar.
een jaar.
Aldus gedaan door
mr. G. Mintjes, voorzitter,
mr. R. Prakke-Nieuwenhuizen en mr. M.J. Vos, raadsheren,
en drs. D.M.L. Versteijnen en drs. I. van Outheusden, raden,
in tegenwoordigheid van mr. R. Hermans, griffier,
en op 30 november 2023 in het openbaar uitgesproken.
De raden zijn buiten staat deze beslissing mede te ondertekenen.