Uitspraak
TBS P22/162
Beslissing d.d. 22 september 2022
De kamer van het hof als bedoeld in artikel 67 van de Wet op de rechterlijke organisatie heeft te beslissen op het beroep van
[terbeschikkinggestelde],
geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1963,
verblijvende in Observatie- en behandelcentrum (OBC) ’t Wold, te Boschoord.
Het beroep is ingesteld tegen de beslissing van de rechtbank Noord-Holland, locatie Haarlem, van 25 mei 2022. Deze beslissing houdt in de verlenging van de terbeschikkingstelling met een termijn van twee jaar.
Het hof heeft gelet op de stukken, waaronder:
- Het arrest van het gerechtshof Amsterdam van 8 mei 2014, waarbij de terbeschikkingstelling met bevel tot verpleging van overheidswege werd opgelegd;
- het verslag van de zorgconferentie betreffende de terbeschikkinggestelde op 2 juli 2020 in FPC de Oostvaarderskliniek;
- het verlengingsadvies van FPC Trajectum van 24 februari 2022;
- de vordering van de officier van justitie, ingekomen op 4 april 2022;
- de pro justitiarapportage van psycholoog E.J. Muller van 18 april 2022
- de pro justitiarapportage van psychiater L.P. Heinsman van 23 april 2022;
- het advies van het Adviescollege Verloftoetsing TBS (AVT) van 11 mei 2022;
- de verlofmachtiging van de Divisie Individuele Zaken (DIZ) van 16 mei 2022;
- het proces-verbaal van het onderzoek in eerste aanleg;
- de beslissing waarvan beroep;
- de akte van beroep van de terbeschikkinggestelde van 25 mei 2022;
- de wettelijke aantekeningen van week 47 in 2021 tot en met week 6 in 2022;
- de aanvullende informatie van Trajectum Klinisch Behandelen Noord van 18 augustus 2022, met als bijlage de wettelijke aantekeningen van week 7 tot en met week 31 in 2022.
Het hof heeft ter zitting van 8 september 2022 gehoord de terbeschikkinggestelde, bijgestaan door zijn raadsman mr. D.W.H.M. Wolters, advocaat te Hoofddorp, de advocaat- generaal mr. V. Smink en de deskundige P.J. Fransen, GZ psycholoog en regiebehandelaar van Trajectum Klinisch Behandelen Noord te Boschoord.
Overwegingen:
Het standpunt van de terbeschikkinggestelde
De terbeschikkinggestelde is al sinds 2018 bezig met zijn resocialisatie. In 2020 is hij voor zijn resocialisatietraject overgeplaatst van de Oostvaarderskliniek naar Trajectum. In de Oostvaarderskliniek heeft hij al een behandeling voor delictpreventie gevolgd en hij wenst die behandeling niet opnieuw te volgen in Trajectum. Hij volgt wel schematherapie op dinsdag. Hij werkt op andere doordeweekse dagen. Sinds de overplaatsing van de terbeschikkinggestelde naar Trajectum is hij nog geen stap verder gekomen in zijn resocialisatietraject. Hij heeft nu nog steeds begeleid verlof buiten de kliniek, waarbij hij samen met andere patiënten in de buurt van de kliniek boodschappen mag doen. Alleen zijn verlof op het terrein van de kliniek is onbegeleid.
De kliniek heeft de terbeschikkinggestelde toestemming gegeven voor het gebruik van Facebook. Hij ging ervan uit dat hij ook gebruik mocht maken van Instagram omdat dit aan Facebook is gekoppeld. Hij heeft zelf gemeld dat hij Instagram gebruikt. Als hij een bericht krijgt, dan stuurt hij een bericht terug. Hij laat de berichten lezen door medewerkers van de kliniek. Hij zorgt er wel voor dat hij geen contact heeft met zijn ex-partner en kinderen.
De terbeschikkinggestelde heeft op dit moment geen contact met familie of vrienden omdat hij daar nu geen behoefte aan heeft. Tijdens zijn verblijf in de Oostvaarderskliniek had hij wel sociale contacten buiten de kliniek en ging verder ook alles goed. Hij verwacht zonder problemen weer een sociaal netwerk op te kunnen bouwen als hij niet meer in de kliniek van Trajectum verblijft. Hij functioneert zelfstandig in de kliniek. Buiten de kliniek heeft hij nog wel hulp en begeleiding bij praktische zaken nodig.
De pro justitiarapportages van psychiater [deskundige] en psycholoog Geurkink uit 2018 zijn uitgebracht voor de zorgconferentie in 2020. Geurkink schrijft in 2018 al dat er ferme stappen moeten worden gezet in het resocialisatietraject van de terbeschikkinggestelde. Geurkink noemt de plaatsing van de terbeschikkinggestelde in een andere forensische setting in Zutphen dan al als mogelijkheid en bij goed verloop zou een voorwaardelijke beëindiging twee jaar later aan de orde kunnen zijn. In een gesprek voorafgaand aan de zorgconferentie hebben mensen van de Oostvaarderskliniek gezegd dat een instelling in Zutphen wel een goede plek voor de terbeschikkinggestelde lijkt te zijn en dat Trajectum meer mogelijkheden heeft om hem bij die instelling te plaatsen. Dat hij is overgeplaatst van de Oostvaarderskliniek naar Trajectum voor een resocialisatietraject om hem gemakkelijker te kunnen plaatsen bij de instelling in Zutphen, sluit ook aan bij bevindingen van Geurkink die hierover in 2018 al spreekt. Uit het verslag van de zorgconferentie en andere stukken komt naar voren dat het de bedoeling was dat de terbeschikkinggestelde met begeleid verlof zou overgaan naar Trajectum. In de beleving van Trajectum is hij overgeplaatst voor een nieuwe behandelpoging en een geleidelijk resocialisatietraject met kleine stapjes dat volgens de plannen van die kliniek zal lopen tot 2024.
Ten aanzien van de inschatting van het recidiverisico verschilt de kliniek van mening met vier externe deskundigen. [deskundige] rapporteert in 2018 al dat er sprake lijkt te zijn van een aanloop, waarbij de vraag is of het recidiverisico zich acuut manifesteert.
Aan de kliniek moet duidelijk worden gemaakt dat er nu echt stappen moeten worden gezet in het resocialisatietraject. Door en namens de terbeschikkinggestelde is bepleit de verlengingsduur van de terbeschikkingstelling tot één jaar te beperken.
De raadsman heeft verder voorgesteld de reclassering bij het resocialisatietraject van de terbeschikkinggestelde te betrekken. Dan zou de reclassering de verantwoordelijkheid krijgen voor de stappen in het resocialisatietraject die de kliniek niet kan of wil zetten. Daarvoor zou de reclassering de opdracht moeten krijgen om de mogelijkheden van een voorwaardelijke beëindiging van de verpleging te onderzoeken.
Het standpunt van het openbaar ministerie
De kliniek heeft de problematiek van de terbeschikkinggestelde en de problemen in zijn resocialisatietraject uitvoerig beschreven in haar verlengingsadvies. Ter voorkoming van recidive is het van belang dat hij langdurig wordt begeleid en geholpen, waarbij er scherp op wordt gelet hoe het met hem gaat. Voor de overgang naar de fase van onbegeleid verlof is het van groot belang te achterhalen waar hij met zijn gedachten zit. De kliniek probeert daar goed zicht op te krijgen, maar zij is somber als het gaat om de vraag of dat op korte termijn tot grote stappen zal leiden. Uit de aanvullende informatie van de kliniek blijkt dat de terbeschikkinggestelde toch weer niet-toegestaan gedrag laat zien. Hij doet daar stiekem over. Dit onderstreept de noodzaak van goed toezicht. De kliniek wil voorlopig alleen kleine stapjes zetten en schetst een ruim tijdspad voor het resocialisatietraject. De kliniek weegt de mogelijkheden en beperkingen van de terbeschikkinggestelde goed af en stemt de stappen naar meer vrijheid daarop af. Dit is verantwoord en passend.
De deskundigen zijn het er over eens dat er bij de terbeschikkinggestelde sprake is van een stoornis en recidivegevaar. De deskundigen verschillen van mening over de hoogte van het recidivegevaar. Het recidiverisico wordt ingeschat als matig tot hoog bij het wegvallen van de huidige structuur. De veiligheid van anderen dan wel de algemene veiligheid van personen vereist dat de maatregel van terbeschikkingstelling wordt verlengd. Het is niet te verwachten dat de verloffasering binnen een jaar zal zijn voltooid. Daarom is een verlenging van de maatregel met een termijn van twee jaar op zijn plaats. De advocaat-generaal heeft geconcludeerd tot bevestiging van de beslissing van de rechtbank.
Het oordeel van het hof
Vernietiging
Het hof komt tot een andere beslissing dan de rechtbank. Daarom zal het hof de beslissing waarvan beroep vernietigen en opnieuw rechtdoen.
Indexdelict
Het gerechtshof Amsterdam heeft de terbeschikkinggestelde bij arrest van 8 mei 2014 veroordeeld voor – onder meer – feitelijke aanranding der eerbaarheid. Dit misdrijf is gericht tegen of veroorzaakt gevaar voor de onaantastbaarheid van het lichaam van één of meer personen.
Stoornissen en recidivegevaar
Het verlengingsadvies van Trajectum houdt in dat er bij de terbeschikkinggestelde sprake is van een ongespecificeerde parafiele stoornis, een andere gespecificeerde persoonlijkheidsstoornis met antisociale en narcistische trekken, zwakbegaafdheid en een lichte stoornis in het gebruik van alcohol die in een gereguleerde omgeving langdurig in remissie is. Een actuele parafiele stoornis en de stoornis in het gebruik van alcohol zijn niet gediagnostiseerd door de externe deskundigen. Zij komen, net als de kliniek, tot de diagnose van zwakbegaafdheid en een persoonlijkheidsstoornis. Psycholoog Muller classificeert de persoonlijkheidsproblematiek van de terbeschikkinggestelde als een ongespecificeerde persoonlijkheidsstoornis, terwijl psychiater Heinsman die problematiek classificeert als een andere gespecificeerde persoonlijkheidsstoornis met borderline, narcistische, afhankelijke en vermijdende trekken.
Naar de inschatting van de kliniek is er sprake van een hoog risico op terugval in seksueel grensoverschrijdend gedrag in een situatie waarbij de hulpverlening volledig wegvalt. In de huidige situatie wordt het recidiverisico als matig ingeschat door de kliniek. De externe deskundigen schatten in dat het recidiverisico in de huidige situatie laag is. Volgens psycholoog Muller is het recidiverisico goed te hanteren in de context van een grotere mate van zelfstandigheid met professionele begeleiding en ondersteuning. In die situatie schat de psycholoog het recidiverisico als laag-matig in. Het recidiverisico wordt door de psycholoog ingeschat als matig-hoog wanneer de kaders geheel zouden wegvallen. Naar de inschatting van psychiater Heinsman is het recidiverisico in de huidige situatie op de korte termijn laag en op de lange termijn laag-matig. Bij beëindiging van de terbeschikkingstelling wordt het recidiverisico op de korte termijn als matig en op de lange termijn als matig-hoog ingeschat door de psychiater.
Het hof constateert dat de kliniek en de externe deskundigen weliswaar komen tot gradueel verschillende classificaties en risicotaxaties, maar dat uit hun rapportages volgt dat er bij de terbeschikkinggestelde in ieder geval nog steeds sprake is van een persoonlijkheidsstoornis en van zwakbegaafdheid en dat het recidivegevaar na de beëindiging van de terbeschikkingstelling op termijn zal toenemen van matig tot hoog.
Verlenging
Gelet op de advisering en op hetgeen overigens ter zitting naar voren is gekomen, is het hof van oordeel dat de veiligheid van anderen dan wel de algemene veiligheid van personen de verlenging van de terbeschikkingstelling eist.
Het hof heeft als uitgangspunt dat de terbeschikkingstelling verlengd dient te worden met een termijn van twee jaren wanneer aannemelijk is geworden dat de behandeling en resocialisatie van de terbeschikkinggestelde in het bestaande juridische kader meer tijd in beslag zal nemen dan de tijd die resteert bij een verlenging van de terbeschikkingstelling met een termijn van een jaar. Het hof ziet in dit geval aanleiding om van dit uitgangspunt af te wijken gelet op het verschil in advisering over het tempo van de resocialisatie en over de betekenis van verdere klinische behandeling. Daarbij heeft het hof het volgende in aanmerking genomen.
Tijdens het verblijf van de terbeschikkinggestelde in FPC de Oostvaarderskliniek heeft op 2 juli 2020 een zorgconferentie plaatsgevonden om te beoordelen of zijn overplaatsing naar Trajectum – na de afwijzing van het overplaatsingsverzoek van 10 april 2019 vanwege een beoordelingsfout door de Dienst Individuele Zaken (DIZ) – toch doorgang kon vinden. Bij de deelnemers bestond overeenstemming dat de route vanuit een gesloten afdeling van Trajectum naar meer zelfstandigheid (begeleid wonen) zoals eerder geschetst, de meest wenselijke is om zo de begeleidingsintensiteit/het risicomanagement vast te kunnen stellen. Bij de zorgconferentie is afgesproken dat het eerder ingezette traject van overplaatsing naar Trajectum zal worden hervat en dat de Oostvaarderskliniek en Trajectum zouden kijken naar de meest passende afdeling voor de terbeschikkinggestelde en naar zijn verloven, waarbij sprake is van een uitbreiding met concrete en doelgerichte verloven zodat de overplaatsing naadloos op elkaar aan zal sluiten. Er zal een efficiënt en verantwoord plan worden opgesteld, waarbij onnodig wachten zal worden voorkomen.
De terbeschikkinggestelde is op 28 oktober 2020 overgeplaatst van FPC de Oostvaarderskliniek naar de Forensische Psychiatrische Kliniek (FPK) De Beuken van Trajectum te Boschoord. Hij verblijft sinds 29 september 2021 op de afdeling ’t Wold van Trajectum te Boschoord.
De kliniek heeft geadviseerd om de terbeschikkingstelling met een termijn van twee jaar te verlengen. Op de huidige behandelafdeling zal worden getoetst hoe de terbeschikkinggestelde omgaat met meer vrijheden. Hij zal hier naar verwachting van de kliniek nog één tot anderhalf jaar verblijven. De kliniek vindt het nodig dat de terbeschikkinggestelde (opnieuw) deelneemt aan de module ‘delictscenario’ (die hij naar eigen zeggen al heeft gevolgd in FPC de Oostvaarderskliniek) en de daarop volgende module ‘terugvalpreventie’ om meer zicht te krijgen op de risico’s en de begeleiding die hij nodig heeft. Bij goed verloop en indien dit verantwoord wordt geacht, zal hij doorgeplaatst worden naar een resocialisatieafdeling. Daarna kan hij uitstromen, onder begeleiding van het forensisch resocialisatie team (FRT) naar een passende woonplek met voldoende toezicht. Dit hele traject zal ten minste nog drie jaar duren.
Uit de aanvullende informatie van de kliniek komt naar voren dat de vrijheden van de terbeschikkinggestelde nog niet zijn uitgebreid met onbegeleid verlof in de regio. De interne verlofcommissie heeft alleen toestemming gegeven voor semi-onbegeleid verlof. In mei 2022 heeft justitie een machtiging verleend conform het verlofplan. Hij is onlangs gestart met semi-onbegeleid verlof. Tot dusver gaat de opbouw van verloven goed.
Psycholoog Muller schrijft in haar pro justitiarapportage echter dat er een impasse dreigt te ontstaan. Trajectum beschouwt het verblijf van de terbeschikkinggestelde in deze kliniek ten dele als een tweede behandelpoging, terwijl de terbeschikkinggestelde stellig van mening is dat hij in deze kliniek verblijft voor een versneld resocialisatietraject. Zijn traject heeft inmiddels veel vertraging opgelopen, eerst vanwege de wachttijd op de zorgconferentie en daarna vanwege het verblijf op de gesloten afdeling van Trajectum. Ook nu zit er weinig schot in zijn behandeling. Hij zal meer van zichzelf moeten laten zien, maar hij lijkt oprecht niet te weten of te begrijpen wat er dan precies van hem wordt gevraagd. Van een intensieve behandeling is geen sprake (meer). Zijn behandeling bevindt zich al (te) lang in een soort vacuüm. Van intramurale behandeling, gericht op een duurzame verandering is niet veel meer te verwachten. Juist in de fase van resocialisatie bevinden zich de essentiële oefensituaties, waarin de terbeschikkinggestelde, met hulp en ondersteuning, nieuwe wegen kan leren inslaan op momenten van stress en begeleiding kan gebruiken bij het aangaan van contact en eventueel het vormgeven aan een nieuwe relatie. Volgens psycholoog Muller moet er zo snel mogelijk duidelijkheid komen over de te nemen stappen in de resocialisatie en de daartoe te varen koers. Juist de resocialisatie vormt een cruciale fase waarin getoetst kan worden in hoeverre de terbeschikkinggestelde heeft geprofiteerd van de jarenlange behandeling. Het risico en het daaraan gerelateerde risicomanagement bieden ruimte om voortvarende stappen te maken in de verdere resocialisatie van de terbeschikkinggestelde. Een goede samenwerkings- en vertrouwensrelatie met de kliniek is daarvoor essentieel. De kliniek stelt zich volgens Muller erg terughoudend op ten aanzien van de voortgang van de resocialisatie. Gelet op de huidige situatie en het gevaar van verdere vertraging in de behandeling dan wel het resocialisatietraject van de terbeschikkinggestelde, adviseert Muller – hoewel de verwachting is dat dit hele traject langer dan twee jaar in beslag zal nemen – de terbeschikkingstelling met een termijn van één jaar te verlengen en de verpleging van overheidswege te continueren.
Psychiater Heinsman concludeert eveneens dat de kernproblematiek van de terbeschikkinggestelde in principe onveranderbaar is. Hij is wel gemotiveerd voor een benadering gericht op ondersteuning en toezicht in een eigen woonsituatie en versterking van vaardigheden ten behoeve van zo zelfstandig mogelijk wonen in de toekomst. In principe is het kader van een transmuraal verlof geschikt voor de vervolgstap in zijn resocialisatietraject. Het advies van de psychiater met betrekking tot het risicomanagement stemt overeen met het advies van de kliniek, maar er zijn wel vragen over het tempo van de voorgenomen resocialisatie. Het verdere resocialisatietraject zal meer dan twee jaar in beslag nemen. Gelet op het voorgaande adviseert psychiater toch de terbeschikkingstelling met een termijn van één jaar te verlengen.
Het hof stelt vast dat de overplaatsing van de terbeschikkinggestelde van FPC de Oostvaarderskliniek naar Trajectum heeft plaatsgevonden om zijn behandeling en resocialisatie met een geleidelijke uitbreiding van vrijheden voort te zetten ter voorbereiding op zijn uitstroom naar een passende woonvoorziening. Gelet op de problematiek van de terbeschikkinggestelde valt niet te verwachten dat hij nog kan veranderen door hem verder klinisch te behandelen. De nadruk zou daarom moeten liggen op extern risicomanagement, wanneer hij buiten de kliniek verblijft in een passende vervolgvoorziening met voldoende toezicht en begeleiding. Zijn resocialisatietraject heeft al veel vertraging opgelopen. Sinds zijn overplaatsing naar Trajectum nu bijna twee jaar geleden is de uitbreiding van zijn vrijheden zeer beperkt geweest. Er bestaat op dit moment nog geen zicht op de uitstroom van de terbeschikkinggestelde naar een vervolgvoorziening. Gelet op de adviezen van de externe deskundigen en de inschatting dat het recidiverisico pas op de langere termijn zal toenemen wanneer de terbeschikkinggestelde zonder begeleiding en toezicht terugkeert in de maatschappij, is het hof van oordeel dat zijn resocialisatietraject in een hoger tempo dient te worden voortgezet dan de kliniek op dit moment voornemens is.
Het hof ziet in het bovenstaande aanleiding om de terbeschikkingstelling met verpleging van overheidswege te verlengen met slechts één jaar met als doel zo de ontwikkelingen op een kortere termijn te kunnen toetsen. Aan deze verlenging met één jaar mag de terbeschikkinggestelde niet de verwachting ontlenen dat na afloop van dit jaar de terbeschikkingstelling (voorwaardelijk) zal worden beëindigd of opnieuw slechts met één jaar zal worden verlengd.
Beslissing
Het hof:
Wijstaf het verzoek tot aanhouding.
Vernietigtde beslissing van de rechtbank Noord-Holland, locatie Haarlem, van 25 mei 2022 met betrekking tot de terbeschikkinggestelde
[terbeschikkinggestelde].
[terbeschikkinggestelde].
Verlengt de terbeschikkingstelling met een termijn van
een jaar.
een jaar.
Aldus gedaan door
mr. W.A. Holland als voorzitter,
mr. M.E. van Wees en mr. M.J. Vos als raadsheren,
en drs. D.M.L. Versteijnen en drs. P.K.J. Ronhaar als raden,
in tegenwoordigheid van mr. R. Hermans als griffier,
en op 22 september 2022 in het openbaar uitgesproken.
Mr. M.J. Vos en de raden zijn buiten staat deze beslissing mede te ondertekenen.