Uitspraak
GERECHTSHOF AMSTERDAM
afdeling civiel recht en belastingrecht, team I
zaaknummer : 200.310.579/01 (hoofdzaak en vrijwaringszaak)
zaak-/rolnummers rechtbank Noord-Holland :
C/15/316116 / HA ZA 21-261 (hoofdzaak) en
C/15/320268 / HA ZA 21-498 (vrijwaringszaak)
arrest van de meervoudige burgerlijke kamer van 12 december 2023
in de hoofdzaak van
TAURUS GEMINI REAL ESTATE B.V.,
gevestigd te Schoorl, gemeente Bergen (Noord-Holland),
appellante,
advocaat: mr. Y. Moszkowicz te Utrecht,
tegen
1.[geïntimeerde 1] ,
wonend te [woonplaats 1] ,
2.
[geïntimeerde 2] ,
[geïntimeerde 2] ,
wonend te [woonplaats 2] ,
geïntimeerden,
advocaat: mr. L.T. van Eyck van Heslinga te Alkmaar,
en in de vrijwaringszaak van
TAURUS GEMINI REAL ESTATE B.V.,
gevestigd te Schoorl, gemeente Bergen (Noord-Holland),
appellante,
advocaat: mr. Y. Moszkowicz te Utrecht,
tegen
1.mr. [geïntimeerde 3] ,
wonend te [woonplaats 3] ,
2. de maatschap
[geïntimeerde 4] ,
[geïntimeerde 4] ,
kantoorhoudend te [woonplaats 4] ,
geïntimeerden,
advocaat: mr. H.J. Delhaas te Amsterdam.
Partijen worden hierna, in enkelvoud, Taurus, [geïntimeerde 1] en de notaris genoemd.
1.De zaken in het kort
Taurus heeft van [geïntimeerde 1] een woning gekocht. Taurus heeft vervolgens de overeengekomen waarborgsom van tien procent van de koopsom gestort onder de notaris, te weten een bedrag van € 230.000,-. De levering heeft op de overeengekomen datum niet plaatsgevonden, omdat Taurus de resterende koopsom niet tijdig aan de notaris heeft overgemaakt. De notaris heeft vervolgens aan partijen meegedeeld niet te zullen meewerken aan het passeren van de akte van levering. De notaris heeft daarvoor als reden aangevoerd dat Taurus de notaris desgevraagd onvoldoende inzicht heeft gegeven in de herkomst van de te betalen koopsom. Taurus heeft de woning niet afgenomen en [geïntimeerde 1] heeft uiteindelijk de koopovereenkomst ontbonden. [geïntimeerde 1] heeft in de hoofdzaak gevorderd dat Taurus wordt veroordeeld om de contractueel overeengekomen boete ter hoogte van de waarborgsom aan [geïntimeerde 1] te betalen, omdat Taurus toerekenbaar tekort is geschoten in de nakoming van de koopovereenkomst. Het hof wijst de vordering toe.
In de vrijwaringszaak heeft Taurus gevorderd dat de notaris veroordeeld wordt tot betaling van al hetgeen Taurus in de hoofdzaak aan [geïntimeerde 1] verschuldigd zal zijn. Taurus verwijt de notaris dat deze pas na de overeengekomen leveringsdatum heeft meegedeeld niet over te zullen gaan tot het passeren van de akte van levering. Volgens Taurus is de notaris zodoende tekortgeschoten in zijn dienstverlening en is hij de schade die Taurus daardoor heeft geleden aan Taurus verschuldigd. Het hof oordeelt dat de verschuldigdheid van de boete niet is ontstaan doordat de notaris Taurus niet tijdig heeft geïnformeerd, maar doordat Taurus de koopsom niet tijdig heeft voldaan. Het hof wijst de vordering af.
2.Het geding in hoger beroep in de hoofdzaak en in de vrijwaringszaak
Taurus is bij dagvaarding van 19 april 2022 in hoger beroep gekomen van vonnissen van de rechtbank Noord-Holland van 18 augustus 2021 (het tussenvonnis in de hoofdzaak) en 19 januari 2022 (het eindvonnis in de hoofdzaak), onder zaak-/rolnummer C/15/316116 / HA ZA 21-261 gewezen tussen [geïntimeerde 1] als eiser in conventie, tevens verweerder in reconventie en Taurus als gedaagde in conventie tevens eiseres in reconventie, en van 10 november 2021 (het tussenvonnis in de vrijwaringszaak) en 19 januari 2022 (het eindvonnis in de vrijwaringszaak), onder zaak-/rolnummer C/15/320268 / HA ZA 21-498 gewezen tussen Taurus als eiseres in vrijwaring en de notaris als gedaagde in vrijwaring.
Partijen hebben daarna de volgende stukken ingediend:
- memorie van grieven van Taurus in de hoofdzaak en in de vrijwaringszaak, met een productie;
- memorie van antwoord van [geïntimeerde 1] in de hoofdzaak;
- memorie van antwoord van de notaris in de vrijwaringszaak.
Ten slotte hebben alle partijen arrest gevraagd.
Het hof stelt vast dat Taurus met haar hoger beroep dagvaarding van 19 april 2022 zowel in de hoofdzaak als in de vrijwaringszaak hoger beroep heeft ingesteld, terwijl het gaat om twee afzonderlijke procedures met verschillende procespartijen. Als gevolg hiervan hebben beide zaken in hoger beroep één zaaknummer gekregen, maar dat doet er niet aan af dat de zaken als twee afzonderlijke procedures moeten worden beschouwd.
In het licht van het voorgaande begrijpt het hof de conclusie van Taurus in de hoger beroep dagvaarding aldus dat zij heeft geconcludeerd:
in de hoofdzaak:
dat het hof de bestreden vonnissen zal vernietigen en de vorderingen van [geïntimeerde 1] alsnog zal afwijzen en de vorderingen van Taurus alsnog zal toewijzen, met - uitvoerbaar bij voorraad - veroordeling van [geïntimeerde 1] in de kosten van het geding in beide instanties;
in de vrijwaringszaak:
dat het hof de bestreden vonnissen zal vernietigen en de vordering van Taurus alsnog zal toewijzen, met - uitvoerbaar bij voorraad - veroordeling van de notaris in de kosten van het geding in beide instanties.
[geïntimeerde 1] heeft in de hoofdzaak samengevat geconcludeerd tot bekrachtiging van het bestreden eindvonnis, met veroordeling van Taurus in de kosten van het geding in hoger beroep, inclusief de nakosten en met wettelijke rente.
In de vrijwaringszaak heeft de notaris geconcludeerd tot bekrachtiging van het bestreden eindvonnis, met veroordeling - uitvoerbaar bij voorraad - van Taurus (naar het hof begrijpt:) in de kosten van het geding in hoger beroep, inclusief de nakosten en met wettelijke rente over de nakosten.
De notaris heeft in hoger beroep in de vrijwaringszaak bewijs van zijn stellingen aangeboden.
3.Feiten in de hoofdzaak en in de vrijwaringszaak
De rechtbank heeft in het bestreden eindvonnis in de hoofd- en vrijwaringszaak onder 3.1. tot en met 3.7. de feiten vastgesteld die zij tot uitgangspunt heeft genomen. In hoger beroep is niet in geschil dat de feiten juist zijn weergegeven, zodat ook het hof van deze feiten uitgaat. Waar nodig aangevuld met andere feiten die tussen partijen niet in geschil zijn, zijn deze de volgende.
3.1.
[geïntimeerde 1] heeft eind december 2020 de woning aan de [straatnaam] 2 te [plaats] (hierna: de woning) verkocht aan Taurus. De koopsom bedroeg € 2.300.000,00. De schriftelijke koopovereenkomst houdt in, voor zover van belang:
artikel 2 Kosten. Overdrachtsbelasting
2.1. (…)
(…) De notaris wordt aangewezen doorkoper. (…)
artikel 3 Betaling.
De betaling van de koopsom, kosten en belastingen vindt plaats via de notaris bij het passeren van de akte van levering. (…)
artikel 4 Eigendomsoverdracht.
4.1.
De akte van levering zal gepasseerd worden opuiterlijk 21 januari 2021of zoveel eerder of later als partijen tezamen nader overeenkomen, (...)
artikel 5 Bankgarantie/waarborgsom.
5.1.
Tot zekerheid voor de nakoming van de verplichtingen van koper zal deze uiterlijk op28 december 2020een schriftelijke door een bankinstelling afgegeven bankgarantie doen stellen voor een bedrag van€ 230.000,-(…)
5.2.
In plaats van deze bankgarantie te stellen kan koper een waarborgsom storten ter hoogte van het in artikel 5.1 genoemde bedrag in handen van de notaris via diens derden rekening. De waarborgsom moet uiterlijk op de in artikel 5.1 genoemde dag zijn bijgeschreven op genoemde rekening. (…)
artikel 11 Ingebrekestelling. Ontbinding.
11.1.
Indien één van de partijen, na in gebreke te zijn gesteld, gedurende acht dagen nalatig is of blijft in de nakoming van één of meer van haar uit deze koopovereenkomst voortvloeiende verplichtingen, kan de wederpartij van de nalatige partij deze koopovereenkomst zonder rechterlijke tussenkomst ontbinden door middel van een schriftelijke verklaring aan de nalatige partij.
11.2.
Ontbinding op grond van tekortkoming is slechts mogelijk na voorafgaande ingebrekestelling. Bij ontbinding van de koopovereenkomst op grond van toerekenbare tekortkoming zal de nalatige partij ten behoeve van de wederpartij een zonder rechterlijke tussenkomst terstond opeisbare boete van tien procent (10%) van de koopsom verbeuren, onverminderd het recht op aanvullende schadevergoeding, indien de daadwerkelijke schade hoger is dan de onmiddellijk opeisbare boete, en onverminderd vergoeding van kosten van verhaal. (…)
11.5.
De notaris wordt bij deze verplicht, en voor zover nodig door partijen onherroepelijk gemachtigd, om:
a. indien koper een boete is verschuldigd, het bedrag van deze boete uit het aan de notaris uitgekeerde bedrag van de bankgarantie dan wel uit de bij de notaris gestorte waarborgsom, aan verkoper te betalen;
3.2.
Taurus houdt zich onder meer bezig met het verkrijgen en vervreemden van onroerende zaken. Ten tijde van het aangaan van de koopovereenkomst zijn [naam 1] en [naam 2] bestuurders van Taurus, beiden alleen/zelfstandig bevoegd. [naam 1] heeft Taurus bij de koop vertegenwoordigd.
3.3.
Voor de levering van de woning heeft Taurus de notaris ingeschakeld. Taurus heeft de waarborgsom van € 230.000,00 gestort op de derdengeldrekening van de notaris.
3.4.
De notaris heeft vervolgens onderzoek gedaan in het kader van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft).
3.5.
Op 21 januari 2021 had de notaris het restant van de koopsom niet van Taurus ontvangen.
3.6.
[naam 2] heeft de notaris op 21 januari 2021 om 07:50 uur een e-mail gezonden, met [geïntimeerde 1] in de cc. Deze e-mail houdt in, voor zover van belang:
Inzake het slotbedrag van de nota van afrekening moet ik u tot mijn spijt berichten dat ik het desbetreffende bedrag; ad €2.256.827,89, morgenochtend; vrijdag 22 januari 2021; naar u ga overmaken. (…)
Passering van de Akte van Levering dient derhalve met 24 uur te worden verzet naar vrijdag 22 januari 2021.
Ook op 22 januari 2021 heeft de notaris de resterende koopsom niet van Taurus ontvangen.
3.7.
Op 24 januari 2021 heeft de notaris aan partijen meegedeeld, kort gezegd, naar aanleiding van zijn onderzoek naar de mogelijke herkomst van de gelden zijn diensten niet langer voort te zetten.
3.8.
Bij aangetekende brief van 26 januari 2021 heeft [geïntimeerde 1] Taurus in gebreke gesteld en gesommeerd om binnen acht dagen alsnog mee te werken aan de levering van de woning. Op 15 februari 2021 heeft [geïntimeerde 1] Taurus nogmaals in gebreke gesteld en nogmaals gesommeerd om binnen acht dagen mee te werken aan de levering van de woning.
3.9.
Levering van de woning aan Taurus heeft niet plaatsgevonden.
3.10.
Bij brief van 26 februari 2021 heeft [geïntimeerde 1] de koopovereenkomst ontbonden en aanspraak gemaakt op de overeengekomen boete van tien procent van de koopsom.
3.11.
[geïntimeerde 1] heeft ten laste van Taurus conservatoir derdenbeslag gelegd op de zich onder de notaris bevindende waarborgsom.
3.12.
Op 17 mei 2021 heeft [geïntimeerde 1] de woning geleverd aan een derde.
4.Beoordeling
In de hoofdzaak
De procedure bij de rechtbank
4.1.
Samengevat en na vermeerdering van eis heeft [geïntimeerde 1] in eerste aanleg in conventie gevorderd dat de rechtbank:
I. primair: voor recht verklaart dat de tussen partijen op of omstreeks 31 december 2020 gesloten koopovereenkomst betreffende de woning op 26 februari 2021 is ontbonden, althans subsidiair: die koopovereenkomst ontbindt;
II. Taurus veroordeelt om aan [geïntimeerde 1] te betalen een bedrag van € 230.000,00, € 2.925,00 aan buitengerechtelijke incassokosten, de proceskosten, de beslagkosten en de nakosten, een en ander vermeerderd met de wettelijke rente.
Kort gezegd heeft [geïntimeerde 1] daaraan ten grondslag gelegd dat Taurus haar verplichtingen uit de koopovereenkomst niet is nagekomen.
4.2.
Taurus heeft in eerste aanleg verweer gevoerd dat strekt tot afwijzing van de vorderingen. Taurus heeft primair het standpunt ingenomen dat zij niet in gebreke of in verzuim is en dat zij de koopovereenkomst nog steeds kan en wil nakomen. Subsidiair heeft zij aangevoerd dat het niet doorgaan van het afnemen van de woning niet aan haar is toe te rekenen. Na het verlopen van de contractuele transporttermijn weigerde de notaris immers om zijn medewerking te verlenen aan de levering van de woning, aldus Taurus.
4.3.
Taurus heeft een tegenvordering ingesteld. Samengevat en na vermeerdering van eis heeft Taurus in reconventie gevorderd dat de rechtbank:
- voor recht verklaart: dat de koopovereenkomst niet rechtsgeldig is ontbonden, dat deze nog steeds vigeert en dat [geïntimeerde 1] aansprakelijk is jegens Taurus voor de schade die voortvloeit uit de onrechtmatige ontbinding en latere verkoop van de woning aan derden, nader op te maken bij staat, en,
- [geïntimeerde 1] veroordeelt: tot nakoming van de koopovereenkomst en levering van de woning, tot opheffing van het beslag en tot betaling van de proceskosten en de nakosten, en,
- ( primair) [geïntimeerde 1] veroordeelt om de door Taurus van [geïntimeerde 1] gekochte roerende zaken te leveren, althans (subsidiair) de koopovereenkomst voor de roerende zaken ontbindt en [geïntimeerde 1] veroordeelt tot betaling van € 5.650,00.
4.4.
Samengevat heeft de rechtbank bij het bestreden eindvonnis voor recht verklaard dat de koopovereenkomst op 26 februari 2021 is ontbonden. De rechtbank heeft Taurus veroordeeld om aan [geïntimeerde 1] een bedrag van € 230.000,00 te betalen, verminderd met een bedrag van € 5.650,00 voor de door Taurus van [geïntimeerde 1] gekochte roerende zaken. Verder heeft de rechtbank de gevorderde buitengerechtelijke incassokosten en de beslagkosten toegewezen. In reconventie heeft de rechtbank de vorderingen van Taurus afgewezen. Taurus is zowel in conventie als in reconventie in de proces- en nakosten veroordeeld.
4.5.
De rechtbank heeft daartoe onder meer het volgende overwogen. Vast staat dat de levering niet is doorgegaan, omdat de koopprijs op 21 januari 2021 niet voor [geïntimeerde 1] beschikbaar was. Dat de koopsom niet beschikbaar was en dat de notaris niet wilde meewerken aan de levering, ligt in de risicosfeer van Taurus. De stelling van Taurus dat dit niet aan haar is toe te rekenen, faalt. [geïntimeerde 1] heeft de koopovereenkomst rechtsgeldig ontbonden en kan daarom uit hoofde van die overeenkomst aanspraak maken op de boete van tien procent van de koopsom. Er is geen grond voor matiging van de boete zoals door Taurus voorgestaan. Wat betreft de roerende zaken die Taurus van [geïntimeerde 1] heeft gekocht maar niet meer aan Taurus geleverd kunnen worden, omdat zij inmiddels verkocht zijn aan een derde, slaagt het beroep van [geïntimeerde 1] op verrekening, aldus nog steeds de rechtbank.
De procedure bij het hof
4.6.
Tegen deze beslissing en de daaraan ten grondslag gelegde motivering komt Taurus met vijf grieven op.
4.7.
Aangezien Taurus geen grieven heeft gericht tegen het tussenvonnis, zal het hof haar in het hoger beroep tegen dat tussenvonnis niet-ontvankelijk verklaren.
4.8.
Grieven 1 en 2, die gezamenlijk kunnen worden behandeld, houden in de kern in dat [geïntimeerde 1] de overeenkomst niet rechtsgeldig heeft ontbonden en dat Taurus de contractuele boete niet verschuldigd is. Volgens Taurus is zij niet toerekenbaar tekort geschoten en was zij niet in verzuim. Het feit dat Taurus de in het koopcontract overeengekomen passeerdatum niet heeft gehaald, is volgens Taurus niet aan haar toe te rekenen maar is te wijten aan de weigering van de notaris om zijn medewerking te verlenen en het feit dat de notaris dat pas na de beoogde passeerdatum kenbaar heeft gemaakt. Ook is de notaris geen hulpersoon in de zin van artikel 6:76 BW. Volgens Taurus valt haar geen nalatigheid te verwijten en kan zij onverkort aanspraak maken op levering van de woning.
4.9.
Volgens [geïntimeerde 1] heeft de rechtbank de vorderingen terecht toegewezen.
4.10.
Grieven 1 en 2 slagen niet. Op grond van de tussen partijen gesloten koopovereenkomst diende de betaling van de koopsom plaats te vinden via de notaris bij het passeren van de akte van levering (artikel 3), waarbij, voor zover van belang, de akte van levering gepasseerd zou worden op uiterlijk 21 januari 2021 of zoveel later als partijen gezamenlijk nader overeen zouden komen (artikel 4.1.). Vaststaat dat de notaris de (resterende) koopsom op genoemde datum, dus op 21 januari 2021, nog niet van Taurus had ontvangen. Taurus heeft die dag om het verzetten van het passeren verzocht tot 22 januari 2021, maar ook op 22 januari 2021 heeft Taurus de koopsom niet betaald en heeft de levering niet plaatsgevonden. De notaris heeft partijen vervolgens op 24 januari 2021 bericht dat hij op grond van het door hem verrichte onderzoek naar de herkomst van de gelden, waartoe hij op grond van de Wwft wettelijk verplicht was, niet tot het passeren van de akte van levering zou overgaan.
4.11.
Omdat de afname van de woning uitbleef, stond het [geïntimeerde 1] vervolgens vrij om Taurus een termijn voor nakoming te stellen, zodat voor Taurus duidelijk zou zijn tot welke uiterste datum zij haar afnameplicht nog kon nakomen. [geïntimeerde 1] heeft een termijn van acht dagen gesteld bij de ingebrekestelling van 26 januari 2021. Vervolgens heeft [geïntimeerde 1] Taurus op 15 februari 2021 nogmaals in gebreke gesteld en gesommeerd om binnen acht dagen mee te werken aan de levering van de woning. Taurus is niet tot afname overgegaan. Dit brengt mee dat Taurus, door deze termijnen te laten verstrijken zonder mee te werken aan afname van de woning, in verzuim is geraakt conform artikel 11.1. van de koopovereenkomst. Het hof verwerpt dus het verweer van Taurus dat zij niet in verzuim verkeerde. Het stond [geïntimeerde 1] daarna vrij om de ontbinding van de overeenkomst in te roepen.
4.12.
Het voorgaande voert tot de conclusie dat [geïntimeerde 1] de overeenkomst op 26 februari 2021 rechtsgeldig heeft ontbonden na een voorafgaande ingebrekestelling zoals bedoeld in artikel 11.1. en 11.2. van de koopovereenkomst. De ontbinding heeft plaatsgevonden op grond van een tekortkoming van Taurus in de nakoming van haar afnameverplichting. Die tekortkoming is aan Taurus toerekenbaar. Haar kan wel degelijk worden verweten dat zij niet tijdig de koopsom aan de notaris heeft overgemaakt. Dit komt in de rechtsverhouding tussen [geïntimeerde 1] en Taurus in ieder geval voor haar rekening en risico. Datzelfde geldt voor de omstandigheid dat Taurus kennelijk niet erin is geslaagd om de notaris van dusdanige gegevens te voorzien dat deze de herkomst van de koopsom kon achterhalen en kon controleren dat de wijze van financiering voldoet aan de daaraan in het kader van de Wwft te stellen eisen. Gelet hierop is voor de beoordeling van de grieven 1 en 2 niet relevant of de notaris al dan niet moet worden aangemerkt als hulppersoon in de zin van artikel 6:76 BW. Het feit dat Taurus gezien haar bedrijfsactiviteiten als professionele partij op de vastgoedmarkt valt aan te merken, maakt dat het niet betalen van de koopsom en het niet-nakomen van haar afnameverplichting te meer voor haar rekening komt. Uit het voorgaande volgt dat Taurus als gevolg van de ontbinding op grond van artikel 11.2. van de koopovereenkomst ten behoeve van [geïntimeerde 1] een boete van 10% van de koopsom heeft verbeurd. Aangezien de koopsom € 2.300.000,00 bedroeg, bedraagt de boete € 230.000,00. Hetgeen Taurus ter toelichting op deze grieven overigens nog heeft aangevoerd, leidt niet tot een ander oordeel.
4.13.
Met grief 3 heeft Taurus aangevoerd dat de rechtbank haar beroep op matiging van de boete ten onrechte heeft afgewezen. Volgens Taurus moet de boete gematigd worden, omdat de schade die [geïntimeerde 1] heeft geleden doordat zij de woning niet aan Taurus heeft verkocht in geen enkele redelijke verhouding staat tot de hoogte van de boete. Ook eist de billijkheid in dit geval dat de bedongen boete wordt gematigd, omdat haar, kort gezegd, gelet op het feit dat de notaris na de passeerdatum liet weten geen medewerking te zullen verlenen, niets te verwijten valt, aldus Taurus.
4.14.
Volgens [geïntimeerde 1] heeft de rechtbank het beroep op matiging van de boete terecht afgewezen, omdat Taurus geen bijzondere omstandigheden heeft aangevoerd die tot matiging dienen te leiden.
4.15.
Grief 3 slaagt niet. Artikel 6:94 BW bepaalt dat de rechter een bedongen boete kan matigen als de billijkheid dit klaarblijkelijk eist. Dit brengt mee dat de rechter pas van zijn bevoegdheid tot matiging gebruik mag maken als de toepassing van een boetebeding in de gegeven omstandigheden tot een buitensporig en daarom onaanvaardbaar resultaat leidt. Daarbij zal de rechter niet alleen moeten letten op de verhouding tussen de werkelijke schade en de hoogte van de boete, maar ook op de aard van de overeenkomst, de inhoud en de strekking van het beding en de omstandigheden waaronder het is ingeroepen. Het verschil tussen de werkelijke schade en de omvang van de verbeurde boete levert op zichzelf geen grond voor matiging op.
4.16.
Met betrekking tot de aard van de overeenkomst, de inhoud en de strekking van het boetebeding en de omstandigheden waaronder de boete is ingeroepen stelt het hof bij de beoordeling van het boetebeding voorop dat 10% van de koopsom als boete een gebruikelijk beding is bij de koop en de verkoop van woningen. Het dient als prikkel tot nakoming van wezenlijke verplichtingen die rusten op beide partijen bij de koopovereenkomst. In zoverre draagt het boetebeding naar zijn aard bij tot de rechtszekerheid, hetgeen van betekenis is bij het oordeel of de billijkheid in het onderhavige geval klaarblijkelijk eist dat de boete wordt gematigd. Hetgeen Taurus in dit kader heeft aangevoerd, is voor matiging van de boete onvoldoende. Taurus is een professionele partij en is tekortgeschoten in de nakoming van haar afnameverplichting hetgeen op grond van de hiervoor in de overweging 4.12. genoemde redenen geheel aan haar is te wijten. Bovendien staat vast dat [geïntimeerde 1] daadwerkelijk schade heeft geleden. Uit een door [geïntimeerde 1] ingebracht stuk (productie 17 bij de conclusie van antwoord in reconventie) blijkt dat hij de woning uiteindelijk voor een lager bedrag (namelijk € 100.000,00 minder) aan een derde heeft verkocht. Ook is aannemelijk dat [geïntimeerde 1] zoals hij heeft gesteld langer dubbele lasten heeft gehad en kosten voor opslag heeft gemaakt in verband met de latere levering van de woning. Onverkorte toepassing van het boetebeding leidt in de gegeven omstandigheden dan ook niet tot een buitensporig en daarom onaanvaardbaar resultaat.
4.17.
Grief 4 houdt in dat de rechtbank de gevorderde buitengerechtelijke incassokosten ten onrechte heeft toegewezen. Volgens Taurus komen die niet voor vergoeding in aanmerking, omdat buitengerechtelijke kosten slechts voor vergoeding in aanmerking komen voor zover de daadwerkelijk geleden schade, waaronder begrepen de buitengerechtelijke kosten, boven de verbeurde boete uitkomt.
4.18.
Grief 4 faalt. De verplichting van Taurus om de boete te betalen, vloeit voort uit de overeenkomst. Op grond van artikel 11.2. van de overeenkomst is de nalatige partij de boete verschuldigd “onverminderd vergoeding van kosten van verhaal”. Onder ‘kosten van verhaal’ vallen in dit geval ook buitengerechtelijke kosten en daarom zijn deze kosten naast de verbeurde boete verschuldigd. [geïntimeerde 1] heeft in eerste aanleg voldoende onderbouwd dat hij kosten als bedoeld in artikel 6:96 lid 2 sub c BW heeft gemaakt. Taurus heeft de hoogte van deze kosten onvoldoende gemotiveerd betwist.
4.19.
Met grief 5 betoogt Taurus dat de rechtbank de door [geïntimeerde 1] gevorderde beslagkosten ten onrechte heeft toegewezen. Ook deze grief faalt. Zoals hiervoor reeds overwogen, heeft [geïntimeerde 1] terecht aanspraak gemaakt op betaling van de contractuele boete. Omdat Taurus die niet heeft betaald na daartoe in de gelegenheid te zijn gesteld, heeft [geïntimeerde 1] op goede gronden over kunnen gaan tot het leggen van conservatoir beslag op de onder de notaris gestorte waarborgsom. Daarvoor bestond ook alle aanleiding. Nog afgezien van het feit dat Taurus niet vrijwillig tot betaling van de boete is overgegaan, blijkt daarnaast uit het dossier dat de advocaat van Taurus de notaris verzocht heeft om de waarborgsom terug te boeken en verder dat ook een derde beslag heeft gelegd op de waarborgsom. Taurus dient de beslagkosten, die dus terecht zijn gemaakt, te betalen. Hetgeen Taurus in dit verband overigens nog heeft aangevoerd, leidt niet tot een ander oordeel.
4.20.
De conclusie luidt dat het hoger beroep in de hoofdzaak geen succes heeft. Het bestreden eindvonnis in de hoofdzaak zal worden bekrachtigd. Taurus zal als de in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de kosten van het hoger beroep.
In de vrijwaringszaak
De procedure bij de rechtbank
4.21.
In de vrijwaringszaak heeft Taurus samengevat gevorderd dat de notaris wordt veroordeeld om aan Taurus te betalen al hetgeen waartoe Taurus in de hoofdzaak mocht worden veroordeeld. Taurus heeft daaraan ten grondslag gelegd dat de notaris is tekortgeschoten in zijn dienstverlening en Taurus schade heeft toegebracht door pas na de voor de levering van de woning overeengekomen datum, 21 januari 2021, Taurus mee te delen dat hij zijn medewerking aan het passeren van de leveringsakte weigerde en zijn opdracht teruggaf. Volgens Taurus heeft de notaris ten onrechte geweigerd om de transactie te begeleiden. De notaris heeft de vordering gemotiveerd weersproken.
4.22.
De rechtbank heeft de vordering afgewezen en Taurus veroordeeld in de proces- en nakosten, met wettelijke rente. De rechtbank heeft daartoe onder meer het volgende overwogen. Taurus heeft onvoldoende aangevoerd om haar vordering te kunnen toewijzen. Weliswaar was de notaris laat met zijn mededeling dat hij zijn medewerking zou weigeren, maar niet is gebleken dat Taurus daardoor schade lijdt of heeft geleden. Uit hetgeen Taurus heeft aangevoerd blijkt niet dat de levering van de woning door [geïntimeerde 1] aan Taurus zou hebben plaatsgevonden, indien de notaris wel zijn opdracht vóór 21 januari 2021 zou hebben teruggegeven. Dat de levering niet heeft plaatsgevonden, is niet het gevolg van die late mededeling van de notaris, maar van het feit dat Taurus - gelet op de op een notaris rustende onderzoeksplicht krachtens de Wwft - de notaris onvoldoende inzicht heeft gegeven over de herkomst van de koopsom. Taurus heeft in het geheel geen aanknopingspunten gegeven om te kunnen concluderen dat een andere notaris op basis van de aan de notaris ter beschikking staande informatie wel zou meewerken aan de levering van de woning, aldus nog steeds de rechtbank.
De procedure bij het hof
4.23.
Tegen deze beslissing en de daaraan ten grondslag gelegde motivering komt Taurus met twee grieven op, genummerd 6 en 7, die gezamenlijk kunnen worden besproken.
4.24.
Aangezien op grond van artikel 131 Rv geen hoger beroep openstaat tegen een tussenvonnis waarbij de rechter een mondelinge behandeling gelast, zal het hof Taurus in het hoger beroep tegen dat tussenvonnis niet-ontvankelijk verklaren.
4.25.
Met de grieven 6 en 7 voert Taurus aan dat de rechtbank haar vordering had moeten toewijzen. Taurus heeft haar in eerste aanleg ingenomen standpunt herhaald dat de notaris ten onrechte heeft geweigerd om de transactie te begeleiden en dat hij dat bovendien te laat aan Taurus heeft laten weten, immers na het verstrijken van de contractuele leveringsdatum, zodat de notaris aansprakelijk is voor de door Taurus geleden schade. Het ging volgens Taurus om een ongecompliceerde aankoop van een onroerende zaak. [naam 2] was daarbij geen partij. Er was geen grond voor een verscherpt cliëntenonderzoek in de zin van de Wwft en voor een uitgebreid herkomstonderzoek naar de te gebruiken gelden, aldus Taurus. Bovendien heeft Taurus op verzoek van de notaris de herkomst van de gelden afdoende uiteengezet en met stukken onderbouwd. Ook hebben [naam 2] en de fiscalist van Taurus diverse keren telefonisch contact gehad met de notaris om zaken toe te lichten. De notaris heeft Taurus ten onrechte niet bericht dat de transactie niet of niet tijdig doorgang zou kunnen vinden. Tenslotte heeft Taurus aangevoerd dat de rechtbank ten onrechte de bewijslast dat een andere notaris wel bereid zou zijn geweest om de levering te passeren, bij Taurus heeft gelegd.
4.26.
Volgens de notaris is hij niet tekort geschoten in zijn dienstverlening en heeft hij terecht zijn ministerie geweigerd. De notaris heeft zich daarbij beroepen op de poortwachtersfunctie die hij in het kader van de Wwft vervult. Een aantal indicatoren vormde voor de notaris aanleiding om de zaak niet als een doorsnee dossier te behandelen. Zo vond de notaris het opmerkelijk dat Taurus, immers een B.V., een woonboerderij kocht en dat Taurus niet probeerde om de overdracht voor de jaarwisseling te laten plaatsvinden, terwijl de overdrachtsbelasting daarna met een aanzienlijk percentage steeg. Ook vond hij het opmerkelijk dat de woning zonder financiering werd aangekocht en dat Taurus al een paar jaar geen jaarrekeningen publiceerde. Omdat Taurus de koopsom niet beschikbaar had, heeft zij de notaris verzocht om de in de koopakte genoemde passeerdatum met één dag uit te stellen. De notaris heeft zijn onderzoek voortgezet en heeft ontdekt dat één van de twee bestuurders van Taurus, [naam 2] , ten onrechte niet was gerechercheerd, welk onderzoek hij vervolgens heeft uitgevoerd. Taurus heeft de bij de notaris gerezen vragen over de herkomst van de gelden waarmee de woning aangekocht zou worden niet afdoende kunnen beantwoorden. De notaris heeft vervolgens, na raadpleging van de vertrouwensnotaris van zijn beroepsgroep, op goede gronden geweigerd om zijn ministerie te verlenen, aldus de notaris. De notaris wil wel toegeven dat hij relatief laat zijn conclusies heeft getrokken, maar dat maakt volgens hem niet dat hij onzorgvuldig heeft gehandeld.
4.27.
De grieven 6 en 7 falen. Taurus heeft onvoldoende aangevoerd voor de conclusie dat de notaris toerekenbaar tekort is geschoten en de schade van Taurus dient te vergoeden. Het hof overweegt daartoe het volgende. Zoals ook reeds hiervoor in de hoofdzaak overwogen, diende op grond van de tussen partijen gesloten koopovereenkomst de betaling van de koopsom plaats te vinden via de notaris bij het passeren van de akte van levering (artikel 3), waarbij, voor zover van belang, de akte van levering gepasseerd zou worden op uiterlijk 21 januari 2021 of zoveel later als partijen gezamenlijk nader overeen zouden komen (artikel 4.1.). Vaststaat dat de notaris de (resterende) koopsom op genoemde datum, dus op 21 januari 2021, nog niet van Taurus had ontvangen. Taurus heeft die dag om het verzetten van het passeren verzocht tot 22 januari 2021, maar ook op 22 januari 2021 heeft Taurus de koopsom niet betaald en heeft de levering niet plaatsgevonden. De notaris heeft partijen vervolgens op 24 januari 2021 bericht dat hij op grond van het door hem verrichte onderzoek naar de herkomst van de gelden, waartoe hij op grond van de Wwft wettelijk verplicht was, niet tot het passeren van de akte van levering zou overgaan.
4.28.
Tegen deze achtergrond is het hof met de rechtbank van oordeel dat niet is gebleken dat Taurus schade lijdt of heeft geleden als gevolg van het handelen van de notaris. Dat Taurus een boete is verschuldigd is het gevolg van het feit dat Taurus de koopsom nooit heeft betaald en zij de woning niet heeft afgenomen. Gelet op hetgeen de notaris daarover, onweersproken door Taurus, heeft aangevoerd en gezien diens wettelijke rol van poortwachter, is het hof verder niet gebleken dat de notaris ten onrechte heeft geweigerd om zijn ministerie te verlenen. Uit het dossier blijkt dat de notaris Taurus meermalen, te weten onder meer bij e-mailberichten van 23 december 2020 en 4 januari 2021, heeft verzocht om nadere informatie te verstrekken over de herkomst van de gelden. Volgens de notaris heeft hij de benodigde gegevens om zijn onderzoek goed te kunnen uitvoeren, niet van Taurus ontvangen. Zo heeft hij niet de beschikking gekregen over alle door hem opgevraagde jaarrekeningen en stukken waaruit blijkt dat Taurus participeert in Canada, zoals Taurus ter onderbouwing van de herkomst van de gelden heeft aangevoerd. Taurus heeft dit niet, althans onvoldoende weersproken. Het was aan Taurus om de door de notaris opgevraagde gegevens te verstrekken om diens in het kader van zijn onderzoek op grond van de Wwft gerezen bezwaren weg te nemen. Tevens lag het op de weg van Taurus, in het geval dat zij zich niet bij de weigering van de notaris om ministerie te verlenen kon neerleggen, zo nodig rechtsmaatregelen te treffen. Taurus heeft dit nagelaten. Evenmin is Taurus erin geslaagd om een andere notaris bereid te vinden om de akte te passeren. Met de rechtbank is het hof van oordeel dat de vordering dient te worden afgewezen.
4.29.
De slotsom luidt dat (ook) het hoger beroep in de vrijwaringszaak geen succes heeft. Het bestreden eindvonnis in de vrijwaringszaak zal worden bekrachtigd. Taurus zal als de in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de kosten van het hoger beroep in de vrijwaringszaak.
5.Beslissingen
Het hof:
in de hoofdzaak
verklaart Taurus niet-ontvankelijk in het hoger beroep tegen het tussenvonnis;
bekrachtigt het eindvonnis;
veroordeelt Taurus in de kosten van het hoger beroep, tot op heden aan de zijde van [geïntimeerde 1] begroot op € 1.780,00 aan verschotten en € 4.316,00 voor salaris en op € 173,00 voor nasalaris, te vermeerderen met € 90,00 voor nasalaris en de kosten van het betekeningsexploot ingeval betekening van dit arrest plaatsvindt, te vermeerderen met de wettelijke rente, indien niet binnen veertien dagen na dit arrest dan wel het verschuldigd worden van de nakosten aan de kostenveroordeling is voldaan;
wijst af het meer of anders gevorderde;
in de vrijwaringszaak
verklaart Taurus niet-ontvankelijk in het hoger beroep tegen het tussenvonnis;
bekrachtigt het eindvonnis;
veroordeelt Taurus in de kosten van het hoger beroep, tot op heden aan de zijde van de notaris begroot op € 5.689,00 aan verschotten en € 4.316,00 voor salaris en op € 173,00 voor nasalaris, te vermeerderen met € 90,00 voor nasalaris en de kosten van het betekeningsexploot ingeval betekening van dit arrest plaatsvindt, te vermeerderen met de wettelijke rente over de nakosten, indien de nakosten niet binnen veertien dagen na het verschuldigd worden daarvan zijn voldaan;
verklaart de kostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad;
wijst af het meer of anders gevorderde.
Dit arrest is gewezen door mrs. L.A.J. Dun, M.E. Hinskens-van Neck en F. Sepmeijer en door de rolraadsheer in het openbaar uitgesproken op 12 december 2023.