ECLI:NL:GHAMS:2022:387

Uitspraak

GERECHTSHOF AMSTERDAM

afdeling civiel recht en belastingrecht, team I

zaaknummer : 200.295.283/01 KG

zaak- en rolnummer rechtbank Amsterdam : C/13/699359 / KG ZA 21-234

arrest van de meervoudige burgerlijke kamer van 15 februari 2022

inzake

de vennootschap naar Deens recht

TRUSTPILOT A/S,

gevestigd te Kopenhagen, Denemarken,

appellante,

tevens incidenteel geïntimeerde,

advocaat: mr. O.G. Trojan te Den Haag,

tegen

INTERREAL GROUP B.V.tevens handelend onder de handelsnamen ESTEON en SCANLER,

gevestigd te Amstelveen,

geïntimeerde,

tevens incidenteel appellante,

advocaat: mr. F.F. Blokhuis te Amsterdam.

Partijen worden hierna Trustpilot en Interreal genoemd.

1.De zaak in het kort

De zaak gaat over reviews over Esteon en Scanler op de website Trustpilot.nl , die niet zijn gebaseerd op echte klantervaringen. Met haar vorderingen wenst Interreal te bereiken dat dergelijke onechte reviews over Esteon en Scanler niet langer verschijnen en dat zij informatie verkrijgt over de auteurs van de reviews die niet op echte klantervaringen zijn gebaseerd.

Trustpilot voert onder meer het verweer dat de Nederlandse rechter niet bevoegd is om van het geschil van partijen kennis te nemen. Zij beroept zich op een exclusief forumkeuzebeding, waarin de rechter te Kopenhagen wordt aangewezen als de bevoegde rechter om kennis te nemen van de vorderingen. Interreal stelt dat haar vorderingen bij een geslaagd beroep op het forumkeuzebeding als maatregel in de zin van art. 35 Brussel I bis-Vo kunnen worden toegewezen en dat zij haar vorderingen bovendien ten dele mede namens lastgevers heeft ingesteld die niet gebonden zijn aan het forumkeuzebeding.

2.Het geding in hoger beroep

Trustpilot is bij dagvaarding in spoedappel tevens houdende grieven van 27 mei 2021 in hoger beroep gekomen van een vonnis van de voorzieningenrechter in de rechtbank Amsterdam (hierna: de voorzieningenrechter) van 29 april 2021, onder bovenvermeld zaak- en rolnummer gewezen tussen Interreal als eiseres en Trustpilot als gedaagde.

Partijen hebben daarna de volgende stukken ingediend:

- de appeldagvaarding, met producties;

- memorie van antwoord in principaal appel, tevens memorie van grieven in incidenteel appel, met producties;

- memorie van antwoord in incidenteel appel.

Partijen hebben de zaak ter zitting van 18 november 2021 doen bepleiten door hun voornoemde advocaten en Trustpilot daarnaast door mr. S.E.M.A. Abbady, advocaat te Den Haag, ieder aan de hand van pleitnotities waarvan exemplaren zijn overgelegd. Beide partijen hebben bij akte nog producties in het geding gebracht, Interreal met een akte overlegging aanvullende producties tevens wijziging van eis.

Ten slotte is arrest gevraagd.

Trustpilot heeft geconcludeerd dat het hof het bestreden vonnis zal vernietigen en de vorderingen van Interreal geheel zal afwijzen en met – uitvoerbaar bij voorraad – veroordeling van Interreal in de kosten van het geding in beide instanties, met nakosten en rente.

Interreal heeft geconcludeerd dat het hof het bestreden vonnis bekrachtigt voor zover daarbij een deel van haar vorderingen is toegewezen en, naar het hof begrijpt, vernietigt voor zover daarbij een deel daarvan is afgewezen en – uitvoerbaar bij voorraad – deze vorderingen, zoals in hoger beroep gewijzigd, alsnog toewijst, met beslissing over de proceskosten met nakosten en rente.

3.Feiten

De voorzieningenrechter heeft in het bestreden vonnis onder 2 weergegeven welke feiten zij tot uitgangspunt heeft genomen. Voor zover deze feiten in hoger beroep niet in geschil zijn, dienen zij ook het hof tot uitgangspunt. Samengevat en waar nodig aangevuld met andere feiten die uit de processtukken en het behandelde ter zitting zijn gebleken, komen de feiten neer op het volgende.

3.1

Interreal exploiteert onder de handelsnaam Esteon een onderneming die zich richt op consumenten die een huurwoning zoeken. In het derde kwartaal van 2020 heeft Interreal de dienst Scanler gelanceerd. Een woningzoekende die gebruik maakt van deze dienst ontvangt per SMS een bericht indien een woning is gevonden die voldoet aan zijn of haar woonwensen. [X] (hierna: [X] ) is CEO van Interreal.

3.2

Trustpilot is een in Denemarken gevestigde onderneming die in Nederland de website Trustpilot.nl exploiteert. Op die website kunnen consumenten reviews plaatsen over producten en diensten van bedrijven.

3.3

Op 27 februari 2018 heeft Interreal op naam van Esteon een bedrijfsprofiel (
account) aangemaakt op Trustpilot.nl. Op 28 februari 2018 heeft zij een digitaal orderformulier ingevuld voor een betaald abonnement, dat op 1 mei 2018 is aangevangen voor de duur van twaalf maanden. Dit betaalde abonnement is daarna verlengd met een periode van twaalf maanden. Daarna is het betaalde abonnement voor een periode van twaalf maanden afgesloten op naam van Interreal.

3.4

Tussen partijen geldt de ‘Overeenkomst Service-Abonnement’ (hierna: ‘OSA’). De in 2018 geldende versie 2016 bevat het volgende forumkeuzebeding (hierna: ‘het forumkeuzebeding’):

“Iedere partij is het er onherroepelijk mee eens dat de rechtbank van eerste aanleg van Kopenhagen de exclusieve rechtsbevoegdheid heeft om een geschil of vordering voortvloeiend uit of verband houdend met deze Overeenkomst, haar inhoud of totstandkoming te beslechten (inclusief niet-contractuele geschillen of vorderingen).”

De OSA versie 2019 bevat een nagenoeg identieke bepaling.

3.5

De OSA vermeldt in de aanhef onder meer:

“
Deze Overeenkomst wordt geacht alle andere bedrijfsvoorschriften, beleidsregels en richtlijnen te bevatten waarnaar hierin wordt verwezen of die wij op andere wijze kunnen publiceren op www.trustpilot.com (…). Al deze documenten zijn hierin opgenomen door middel van verwijzing.”

3.6

In maart 2020 is op Trustpilot.nl een aantal negatieve reviews (met één ster) geplaatst, met als titels “Stop reviewfraude”, “nepreviews” en “Neppe reviews”. Daarin wordt Interreal onder meer ervan beschuldigd dat zij ‘nepreviews’ heeft geplaatst. Na rapportage door Interreal, heeft Trustpilot deze reviews in maart 2020 onleesbaar gemaakt.

3.7

In september 2020 zijn, voordat Interreal de dienst Scanler had gelanceerd, drie zeer positieve reviews (met vijf sterren) over Scanler geplaatst op Trustpilot.nl (hierna: ‘de Scanler reviews’). Onder de reviews zijn de voornamen opgenomen van drie personeelsleden van Interreal ( [A] , [B] en [C] ). Nadat Interreal deze reviews eerst had gerapporteerd als valse reviews en vervolgens op 8 september 2020 had gesommeerd deze reviews weg te halen, heeft Interreal op 10 september 2020 geconstateerd dat Trustpilot deze reviews had verwijderd. Op 23 september 2020 heeft Trustpilot het verzoek van Interreal om gegevens te verstrekken waarmee de auteurs konden worden geïdentificeerd afgewezen.

3.8

In de periode van 5 februari 2021 tot en met 13 maart 2021 zijn op Trustpilot.nl dertien negatieve reviews (met één ster) geplaatst over Esteon. Interreal heeft deze reviews gerapporteerd bij Trustpilot omdat het volgens haar ging om reviews die niet door echte klanten waren geschreven. Interreal heeft vervolgens gebruik gemaakt van de mogelijkheid om via de website Trustpilot.nl van de reviewers extra informatie (zoals naam en referentienummer) te vragen.

3.9

Naar aanleiding van de meldingen van Interreal heeft Trustpilot op 19, 25 en 27 februari 2021 reviews offline gehaald. Nadien, op 19, 24 en 27 februari en 3 maart 2021, heeft Trustpilot vijf van deze reviews (van ‘ [D] ’, ‘ [E] ’, ‘ [F] ’, ‘ [G] ’ en ‘ [H] ’) met de opmerking ‘gevalideerd’ teruggeplaatst op Trustpilot.nl.

3.1

Vanaf 12 maart 2021 zijn drie reviews over Esteon ‘op uitnodiging’ geplaatst op Trustpilot.nl. ‘Op uitnodiging’ betekent dat Interreal de reviewer een link heeft gestuurd om een review te plaatsen. In deze reviews wordt Esteon onder meer door ‘ [I] ’ en ‘ [J] ’ beschuldigd van oplichting. Interreal, die zich op het standpunt stelde dat zij geen uitnodigingen had verzonden en dat de reviews in strijd waren met de richtlijnen van Trustpilot, heeft deze reviews gerapporteerd bij Trustpilot. Dit heeft niet geleid tot verwijdering van deze reviews.

3.11

Op 29 maart 2021 is een positieve (vijf sterren) review over Esteon geplaatst door ‘ [K] ’ – dat is de Instagramnaam van de echtgenote van [X] , [Y] (hierna: [Y] ) – waarin staat dat zij goed is geadviseerd en geholpen door ‘
mijn PA [L] ’, die ‘
erg plezant in de omgang (was) en ook buiten kantooruren behulpzaam’. Interreal heeft deze review gerapporteerd en Trustpilot heeft deze review verwijderd.

4.Beoordeling

4.1

Interreal wenst met haar vorderingen te bewerkstelligen dat reviews op Trustpilot.nl die niet zijn gebaseerd op echte klantervaringen offline worden gehaald, dat reviews van bepaalde auteurs niet meer worden geplaatst en dat Trustpilot met betrekking tot het bedrijfsaccount van Interreal maatregelen neemt om te bewerkstelligen dat daar alleen reviews van echte klanten van Interreal op worden geplaatst. Interreal stelt de vorderingen in voor zichzelf en op basis van lastgeving van haar werknemer [M] , van [X] en van [Y] (hierna tezamen: ‘de lastgevers’). Interreal stelt dat Trustpilot onrechtmatig jegens haar en de lastgevers handelt door reviews die niet zijn gebaseerd op echte klantervaringen online te laten staan en/of als ‘geverifieerd’ aan te merken. Volgens Interreal maakt Trustpilot zich ook schuldig aan misleidende handelspraktijken door ten onrechte reviews als geverifieerd aan te merken en omdat belangrijke informatie over het feit dat niet wordt vastgesteld of reviews door echte klanten worden geplaatst ontbreekt. Interreal grondt haar opgavevordering op onrechtmatige daad dan wel art. 843a Rv of de privacy policy van Trustpilot.

4.2

De voorzieningenrechter heeft de in eerste aanleg gevorderde opgave toegewezen, op straffe van een dwangsom van € 10.000 per dag dat Trustpilot niet of niet geheel aan deze veroordeling voldoet, met een maximum van € 1.000.000. De bevolen opgave heeft betrekking op de Scanler-reviews en de reviews over Esteon die zijn genoemd in onderdeel II van de vordering in eerste aanleg, met uitzondering van de daar genoemde reviews van ‘ [F] ’, ‘ [G] ’ en ‘ [H] ’. De opgave betreft de NAW-gegevens van deze reviewers, hun gebruikersnamen, de volledige documentatie die Trustpilot van de reviewers heeft ontvangen, op grond waarvan Trustpilot beoordeelt of de reviews zijn geschreven door klanten van Esteon, de IP-adressen, met de tijdstippen, het referentie- of klantnummer dat de reviewer heeft aangeleverd en de zoekgeschiedenis van de reviewer op Trustpilot. De andere in eerste aanleg ingestelde vorderingen zijn afgewezen, met bepaling dat iedere partij de eigen proceskosten draagt.

4.3

Trustpilot komt met vijf grieven op tegen het bestreden vonnis. In incidenteel appel heeft Interreal twee grieven gericht tegen het bestreden vonnis. Interreal heeft in hoger beroep voorts gevorderd dat het hof, uitvoerbaar bij voorraad:

I Trustpilot veroordeelt publicatie van de review van [N] / [D] te staken en gestaakt te houden op haar websites, voor zover deze raadpleegbaar zijn in Nederland;

II Trustpilot veroordeelt om de volledige aangeleverde documentatie die zij heeft ontvangen van de auteurs van de reviews van ‘ [F] , ‘ [G] ’, ‘ [H] ’, ‘ [O] ’ en ‘ [P] ’ op te sturen aan de advocaat van Interreal, waarna Interreal deze informatie aan de hand van haar klantenbestand zal verifiëren en – indien de verstrekte gegevens niet voorkomen in het klantenbestand van Interreal – Trustpilot veroordeelt om publicatie van deze reviews te staken en gestaakt te houden op haar websites, voor zover deze raadpleegbaar zijn in Nederland;

III Trustpilot beveelt opgave te doen van de door Interreal genoemde gegevens indien blijkt dat de door Interreal genoemde reviews van ‘ [F] ’, ‘ [G] ’, ‘ [H] ’, ‘ [O] ’ en ‘ [P] ’ nep zijn;

IV Trustpilot gebiedt de identificerende gegevens van een reviewer die een review schreef over Interreal te bewaren vanaf het moment dat Esteon een review rapporteert, totdat in een bodemprocedure is beslist;

V Trustpilot tot 28 mei 2022 verbiedt reviews gepubliceerd te (laten) houden op haar websites, voor zover deze raadpleegbaar zijn in Nederland, nadat Interreal deze heeft gerapporteerd in verband met het ontbreken van een echte klantervaring en zonder dat partijen in onderling overleg hebben vastgesteld dat het echte klanten van Interreal zijn, waarbij Interreal tijdig in de gelegenheid is gesteld kennis te nemen van de documentatie waarop Trustpilot haar standpunt baseert;

VI Trustpilot tot 28 mei 2022 gebiedt reviews over Interreal op haar websites, voor zover deze raadpleegbaar zijn in Nederland, uitsluitend als ‘geverifieerd’ aan te merken indien en nadat de informatie waarop dit is gebaseerd aan Interreal ter inzage is gegeven en Interreal bevestigt dat het een review van een klant betreft of als de review op uitnodiging van Interreal is geschreven;

VII in goede justitie een passende voorzieningen treft;

VIII Trustpilot veroordeelt tot betaling van een dwangsom van € 40.000 voor iedere dag of gedeelte daarvan dat Trustpilot in strijd handelt met de onder I tot en met VII opgenomen ver- en geboden, met een maximum van € 1.500.000;

IX een en ander met veroordeling van Trustpilot in de kosten van het geding in beide instanties, met nakosten en rente.

4.4

Met grieven I en II komt Trustpilot op tegen het oordeel van de voorzieningenrechter dat de Nederlandse rechter internationaal bevoegd is om kennis te nemen van de vorderingen van Interreal. Trustpilot beroept zich op het forumkeuzebeding, dat – naar niet in geschil is – een exclusieve rechtskeuze voor de rechtbank te Kopenhagen bevat.

4.5

Op grond van de Overeenkomst tussen de Europese Gemeenschap en het Koninkrijk Denemarken van 19 oktober 2005, moet de internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter om kennis te nemen van de vorderingen tegen de in Denemarken gevestigde partij Trustpilot worden beoordeeld aan de hand van de bepalingen van de herschikte Verordening (EU) nr. 1215/2012 (Brussel I bis-Vo).

4.6

Op grond van art. 25 Brussel I bis-Vo kunnen partijen een gerecht van een lidstaat aanwijzen voor de kennisneming van geschillen die naar aanleiding van een bepaalde rechtsbetrekking zijn ontstaan of zullen ontstaan. De aldus gecreëerde bevoegdheid is exclusief, tenzij de partijen anders zijn overeengekomen. Het gerecht dat op grond van art. 25 Brussel I bis-Vo bevoegd is om kennis te nemen van het bodemgeschil, is ook steeds bevoegd om voorlopige of bewarende maatregelen te treffen.

4.7

De forumkeuze moet zijn gedaan met betrekking tot een ‘bepaalde rechtsbetrekking’. Niet geldig is een forumkeuze die ziet op alle geschillen die ooit en uit welke hoofde dan ook tussen partijen zullen ontstaan. Grief I van Trustpilot is gericht tegen het oordeel van de voorzieningenrechter dat het forumkeuzebeding vanwege de toevoeging ‘inclusief niet-contractuele geschillen of vorderingen’ niet voldoet aan het vereiste van een bepaalde rechtsbetrekking. Deze grief slaagt. Uit de tekst van het forumkeuzebeding volgt dat dit beding alleen ziet op geschillen tussen partijen die verband houden met ‘deze Overeenkomst’. De toevoeging ‘inclusief niet-contractuele geschillen of vorderingen’ sluit aan op de omschrijving van geschillen waarop de forumkeuze ziet, te weten zowel geschillen die (rechtstreeks) voortvloeien uit ‘deze Overeenkomst’ als geschillen die daarmee verband houden. Met deze toevoeging wordt dus tot uitdrukking gebracht dat de forumkeuze niet is beperkt tot geschillen die (rechtstreeks) voortvloeien uit ‘deze Overeenkomst’. Nu er wel een verband moet zijn met ‘deze Overeenkomst’ is voldaan aan het vereiste van een ‘bepaalde rechtsbetrekking’.

4.8

Grief II van Trustpilot is gericht tegen het oordeel van de voorzieningenrechter dat partijen geen wilsovereenstemming hebben bereikt over het forumkeuzebeding. Deze grief slaagt eveneens. Het hof overweegt daartoe als volgt.

4.9

Niet in geschil is dat hier sprake is van ‘
click wrapping’; het forumkeuzebeding is digitaal ter beschikking gesteld (als onderdeel van de algemene voorwaarden) en door het aanklikken van een
clickboxkon worden ingestemd met toepasselijkheid ervan. Niet in geschil is dat Interreal voorafgaand aan de drie door haar afgesloten betaalde abonnementen steeds een e-mail toegezonden heeft gekregen, met een orderformulier. Trustpilot stelt dat het orderformulier een acceptatieknop bevatte en een ‘
clickbox’ bij de tekst dat de algemene voorwaarden werden geaccepteerd. Deze ‘
clickbox’ is te zien op de voorbeeld orderformulieren die Trustpilot (als onderdeel van productie H8) in het geding heeft gebracht. Niet in geschil is dat na het aanklikken van de acceptatieknop op het orderformulier, een bevestiging van het abonnement per e-mail volgde. Trustpilot stelt dat het niet mogelijk was – en nog steeds niet is – om een abonnement af te sluiten zonder de algemene voorwaarden te accepteren door de ‘
clickbox’ aan te tikken; alleen dan volgt een e-mail met bevestiging van het abonnement. Dat betekent dat Interreal bij het afsluiten van de abonnementen de in de hyperlink bijgevoegde voorwaarden moet hebben geaccepteerd. Dit strookt met de ‘
Gegevens ondertekening abonnement’die deel uitmaken van de door Trustpilot (als onderdeel van productie H8) in het geding gebrachte abonnementsgegevens van het bedrijfsaccount van Interreal. Daarin staat boven een hyperlink met de tekst ‘
Overeenkomst service-abonnement’.

“** Ik ga akkoord met de Service-Abonnement Overeenkomst

** Door deze offerte te accepteren, gaat u akkoord met de algemene voorwaarden van onze Service-Abonnement Overeenkomst. (…)”

Gezien de tekst van de hyperlink, die gelijk is aan de titel van de OSA waarin het forumkeuzebeding is opgenomen, is aannemelijk dat de hyperlink doorlinkte naar de OSA. Het verweer van Interreal dat Trustpilot voor verschillende rechtsbetrekkingen verschillende sets algemene voorwaarden met verschillende forumkeuzebedingen hanteert, kan haar dus niet baten. Verder valt haar betoog dat zij zich niet ervan bewust is geweest dat zij de OSA heeft aanvaard, niet te rijmen met de hiervoor weergegeven manier waarop een abonnement wordt afgesloten bij Trustpilot. Niet in geschil is dat Interreal ook zonder account of een betaald abonnement bij Trustpilot klachten kon indienen over reviews op Trustpilot.nl. Dat zij naar eigen zeggen destijds veronderstelde dat zij daar een betaald abonnement voor nodig had en zich daardoor gedwongen voelde zo’n abonnement af te sluiten, komt voor haar rekening.

4.1

Trustpilot stelt dat de hyperlink naar de OSA in het orderformulier de mogelijkheid gaf om deze voorwaarden op te slaan en te printen. Interreal heeft dit onvoldoende gemotiveerd betwist. Er moet dus vanuit worden gegaan dat het mogelijk was dat de OSA met het forumkeuzebeding voorafgaand aan het afsluiten van de abonnementen duurzaam werd geregistreerd. Hiermee is voldaan aan het mededelingsvereiste van art. 25 Brussel I bis-Vo (Zie HvJEU 21 mei 2015, ECLI:EU:C:2015:334 (El Majdoub/CarsOnTheWeb).

4.11

Niet ter discussie staat dat het forumkeuzebeding voldoet aan de andere eisen van art. 25 Brussel I bis-Vo. Het hof onderschrijft dit.

4.12

Interreal betoogt dat haar vorderingen buiten de reikwijdte van het forumkeuzebeding vallen, omdat ‘deze Overeenkomst’ alleen ziet op de in art. 2 OSA genoemde aanvullende diensten. Daarmee gaat Interreal echter voorbij aan de verwijzing naar de bedrijfsvoorschriften, beleidsregels en richtlijnen van Trustpilot in de aanhef van de OSA, die – naar Trustpilot onweersproken heeft gesteld – gelden voor de ‘basisdienstverlening’ die zij onbetaald verricht. Indien een bedrijf een betaald abonnement afsluit, zoals Interreal dat heeft gedaan, verricht Trustpilot naast en los van deze ‘basisdienstverlening’ de in art. 2 OSA genoemde aanvullende diensten. De hiervoor bedoelde verwijzing bewerkstelligt dat de OSA ziet op de gehele dienstverlening die ten behoeve van de geabonneerde wordt verricht en niet alleen op de in art. 2 OSA bedoelde aanvullende diensten. ‘Deze Overeenkomst’ in het forumkeuzebeding is dus het abonnement van Interreal en heeft betrekking op alle diensten die Trustpilot aan haar verleent. Het relevante, laatste abonnement is afgesloten door Interreal en moet worden geacht te zien op al haar activiteiten onder al haar handelsnamen. Niet ter discussie staat dat de vorderingen van Interreal die zien op de Esteon-reviews en de Scanler-reviews daarmee verband houden. In zoverre vallen de vorderingen binnen de reikwijdte van het forumkeuzebeding.

4.13

De slotsom luidt dat het forumkeuzebeding in de weg staat aan het aannemen van internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter ten aanzien van de vorderingen van Interreal die zien op de Esteon-reviews en de Scanler-reviews, tenzij art. 35 Brussel Ibis-Vo van toepassing is, zoals Interreal stelt.

4.14

Art. 35 Brussel I bis-Vo voorziet in de aanvullende mogelijkheid om conservatoire maatregelen te treffen. Als voorwaarde geldt dat het moet gaan om een ‘voorlopige of bewarende maatregel’ in de zin van art. 35 Brussel I-bis-Vo – dat is een maatregel die, met betrekking tot onder het toepassingsgebied van deze verordening vallende materie, bedoeld is om een feitelijke situatie of rechtssituatie in stand te houden ter bewaring van rechten waarvan de erkenning voor het overige wordt of zal worden gevorderd voor de rechter die bevoegd is van het bodemgeschil kennis te nemen.

4.15

De gevorderde opgave leidt tot het onomkeerbare gevolg dat Trustpilot informatie verstrekt aan Interreal. De vorderingen die ertoe strekken dat Trustpilot in de toekomst bepaalde reviews niet plaatst en aanvullende maatregelen neemt, gaan verder dan het in stand houden van de bestaande situatie en zijn dus geen conservatoire maatregelen die binnen de reikwijdte van art. 35 Brussel I bis-Vo vallen. De onder IV gevorderde bewaring is niet in de tijd beperkt. Voor zover deze vordering ziet op een bevel tot bewaring van nog niet geplaatste, toekomstige reviews die Interreal verwacht, valt deze niet aan te merken als voorlopige en bewarende maatregel in de zin van art. 35 Brussel I bis-Vo. Voor zover vordering IV ziet op reeds geplaatste reviews, is wel sprake van een maatregel met een louter conservatoir karakter. Bewaring van reeds geplaatste reviews waarover Interreal heeft geklaagd, met bijbehorende identificerende gegevens van de reviewer (dat wil zeggen de onder 3.6 tot en met 3.11 bedoelde reviews) doorkruist ook de beslissing van de bodemrechter niet. Integendeel, met deze bewaring wordt verzekerd dat een eventuele toewijzing door de bodemrechter van de door Interreal gevorderde opgave te zijner tijd ten uitvoer kan worden gelegd.

4.16

Verder moet zijn voldaan aan het vereiste van een reële band tussen het voorwerp van de gevraagde maatregelen en de op territoriale criteria gebaseerde bevoegdheid van de aangezochte (hier: Nederlandse) rechter. Aan deze voorwaarde is voldaan nu onweersproken is dat Interreal alleen in Nederland actief is en het gaat om in het Nederlands geschreven reviews op Trustpilot.nl , die zijn gericht op Nederlandse consumenten.

4.17

Tot slot moet de gevorderde maatregel kunnen worden bevolen krachtens het Nederlandse recht en moet de Nederlandse rechter daartoe op grond van de nationale bevoegdheidsregels internationaal bevoegd zijn. Terecht staat niet ter discussie dat de Nederlandse rechter deze bewaring in kort geding kan bevelen. De Nederlandse rechter is daartoe naar de nationale bevoegdheidsregels bevoegd, onder meer nu de schade als gevolg van de voorshands onrechtmatige valse reviews in elk geval mede in Nederland intreedt (art. 6 aanhef en onder e Rv).

4.18

De slotsom luidt dat de onder IV gevorderde bewaring van gegevens kan worden toegewezen met betrekking tot de onder 3.6 tot en met 3.11 bedoelde reviews. Deze voorlopige voorziening vervalt als niet uiterlijk negen maanden na betekening van dit arrest een bodemprocedure voor de bevoegde rechter aanhangig is gemaakt, dat wil zeggen dat een dagvaarding, verzoekschrift of een ander procesinleidend stuk volgens de daar geldende regels uitgebracht is voor de rechtbank te Kopenhagen. Indien tijdig een bodemprocedure aanhangig is gemaakt geldt deze voorziening totdat daarin een einduitspraak is gedaan. De termijn van negen maanden na betekening van dit arrest kan, zo nodig, worden verlengd doordat partijen een daartoe strekkende voorziening verkrijgen of daartoe strekkende afspraken maken.

4.19

Het voorgaande heeft alleen betrekking op de vorderingen die Interreal voor zichzelf heeft ingesteld ten aanzien van de Esteon-reviews en de Scanler-reviews. Interreal treedt ook krachtens lastgeving op in deze procedure, voor lastgevers die niet gebonden zijn aan het forumkeuzebeding.

4.2

Trustpilot heeft de internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter alleen betwist met een beroep op het forumkeuzebeding. Gelet hierop en nu ten aanzien van de vorderingen die buiten de reikwijdte van het forumkeuzebeding vallen, geen andere rechter exclusief bevoegd is op grond van art. 24 Brussel I bis-Vo, heeft Trustpilot met haar verschijning in deze procedure de rechtsmacht van de Nederlandse rechter in zoverre stilzwijgend aanvaard.

4.21

Interreal stelt dat de vorderingen van de lastgevers zien op de Scanler-reviews, de review onder de naam [K] en reviews waarin [X] volgens Interreal ervan wordt beschuldigd nepreviews te plaatsen. Interreal heeft deze laatste reviews echter niet gespecificeerd. Zij heeft alleen (met producties 17 en 24) uitlatingen via andere kanalen dan die van Trustpilot overgelegd met beschuldigingen aan het adres van [X] . Het hof gaat daarom voorbij aan de gestelde reviews met beschuldigingen aan het adres van [X] . Verder is [M] de enige werknemer die een last heeft verstrekt die betrekking kan hebben op de Scanler-reviews. De last van [Y] ziet onmiskenbaar op de review onder haar Instagramnaam [K] . De vorderingen van de lastgevers zien dus op de Scanler-review van ‘ [B] ’ en de review van ‘ [K] ’. Interreal stelt ook op te treden namens de minderjarige zoon van [X] en [Y] . Zonder nadere toelichting, die ontbreekt, valt niet in te zien welk belang deze minderjarige heeft bij toewijzing van de in dit geding ingestelde vorderingen.

4.22

De door de voorzieningenrechter bevolen opgave ziet onder meer op de Scanler-reviews en de review van ‘ [K] ’. Met grief III, IV en V komt Trustpilot op tegen deze opgave en de daaraan ten grondslag gelegde motivering. Deze grieven slagen op grond van het navolgende.

4.23

Interreal heeft onvoldoende aannemelijk gemaakt dat [M] en [Y] zelfstandig een zodanig (spoedeisend) belang hebben bij de in dit geding gevorderde opgave van gegevens dat dit een voorziening in kort geding rechtvaardigt. Dit neemt echter niet weg dat onweersproken is dat de Scanler-reviews niet zijn geplaatst door de werknemers van Interreal, waaronder [M] , dat de review van ‘ [K] ’ niet is geplaatst door [Y] en dat er rekening mee moet worden gehouden dat een bodemrechter tot het oordeel zal komen dat deze reviews onrechtmatig zijn jegens [M] en [Y] . In het licht hiervan hebben [M] en [Y] wel voldoende belang bij het veiligstellen van de desbetreffende gegevens, zodat Trustpilot in staat zal zijn te voldoen aan een eventuele veroordeling tot het doen van opgave. Dat rechtvaardigt het treffen van een maatregel in de vorm van de hiervoor toewijsbaar geachte bewaring ten aanzien van de onder 3.7 bedoelde Scanler-review van ‘ [B] ’ en de 3.11 bedoelde review van ‘ [K] ’. De dagvaarding voor de bodemprocedure over de reviews waarop de vorderingen van de lasthebbers zien, dient binnen negen maanden na betekening van dit arrest te worden uitgebracht; als dat niet is gebeurd vervalt deze voorziening. Zo nodig kunnen partijen verlenging van deze termijn overeenkomen dan wel een daartoe strekkende voorziening vorderen bij de bevoegde rechter.

4.24

Er is geen grief gericht tegen de hoogte van de in eerste aanleg opgelegde dwangsom, die lager is dan de door Interreal opnieuw in hoger beroep onder IX gevorderde dwangsom. Het hof zal de door de voorzieningenrechter bepaalde dwangsom verbinden aan het bevel tot bewaring.

4.25

De andere grieven van Trustpilot en de incidentele grieven behoeven geen bespreking. Het bestreden vonnis moet worden vernietigd. Het hof zal op straffe van verbeurte van een dwangsom de bewaring bevelen van gegevens die zien op de onder 3.6 tot en met 3.11 bedoelde reviews. Interreal zal als de overwegend in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de kosten van het geding in beide instanties.

5.Beslissing

Het hof:

rechtdoende in principaal en incidenteel appel:

vernietigt het vonnis waarvan beroep,

en opnieuw rechtdoende:

gebiedt Trustpilot de identificerende gegevens van de auteurs van de onder 3.6 tot en met 3.11 bedoelde reviews te bewaren totdat in een bodemprocedure is beslist;

bepaalt dat deze voorziening vervalt als niet uiterlijk negen maanden na betekening van het arrest een bodemprocedure aanhangig is gemaakt;

bepaalt dat Trustpilot een dwangsom verbeurt van € 10.000 per dag dat zij niet of niet geheel aan de hiervoor bedoelde veroordeling voldoet, met een maximum van

€ 1.000.000;

verklaart zich voor het overige onbevoegd kennis te nemen van de vorderingen van Interreal met betrekking tot de Esteon-reviews en de Scanler-reviews;

veroordeelt Interreal in de kosten van het geding in beide instanties, in eerste aanleg aan de zijde van Trustpilot begroot op € 667 aan verschotten en € 563 voor salaris en in hoger beroep tot op heden op € 772 aan verschotten en € 1.671 voor salaris en op € 157 voor nasalaris, te vermeerderen met € 82 voor nasalaris en de kosten van het betekeningsexploot ingeval betekening van dit arrest plaatsvindt, te vermeerderen met de wettelijke rente, indien niet binnen veertien dagen na dit arrest dan wel het verschuldigd worden van de nakosten aan de kostenveroordeling is voldaan;

verklaart deze veroordelingen uitvoerbaar bij voorraad;

wijst af het meer of anders gevorderde.

Dit arrest is gewezen door mrs. P.F.G.T. Hofmeijer-Rutten, E.E. van Tuyll van Serooskerken-Röell en L. Alwin en door de rolraadsheer in het openbaar uitgesproken op 15 februari 2022.