Uitspraak
GERECHTSHOF AMSTERDAM
afdeling civiel recht en belastingrecht, team I
zaaknummers : 200.186.069/01;
200.186.100/01; en
200.186.113/01
zaak-/rolnummers rechtbank Amsterdam : C/13/534453 / HA ZA 13-97; en
C/13/538536 / HA ZA 13-319
arrest van de meervoudige burgerlijke kamer van 9 mei 2017
in de zaak met zaaknummer 200.186.069/01
1.[appellant 1] ,
wonend te [woonplaats] (Volksrepubliek China),
advocaat mr. S.J.H.M. Berendsen te Amsterdam,
2.[appellant 2] ,
wonend te [woonplaats] ,
advocaat: mr. J.A.I. Verheul te Amsterdam,
3.de rechtspersoon naar vreemd recht CADENZA MANAGEMENT LIMITED,
gevestigd te Tortola (Britse Maagdeneilanden),
advocaat: mr. J.A.I. Verheul te Amsterdam,
appellanten,
tegen
FAIRSTAR HEAVY TRANSPORT N.V.,
gevestigd te Rotterdam,
advocaat: mr. P.D. Olden te Amsterdam,
geïntimeerde;
in de zaak met zaaknummer 200.186.100/01
1.[appellant 1] ,
wonend te [woonplaats] (Volksrepubliek China),
advocaat mr. S.J.H.M. Berendsen te Amsterdam,
2.[appellant 2] ,
wonend te [woonplaats] ,
advocaat: mr. J.A.I. Verheul te Amsterdam,
appellanten,
tegen
DOCKWISE WHITE MARLIN B.V.,
gevestigd te Breda,
advocaat: mr. P.D. Olden te Amsterdam,
geïntimeerde;
in de zaak met zaaknummer 200.186.113/01
1.de gezamenlijke erven van [appellant 3] ,
laatst gewoond hebbend te [woonplaats] ,
2.Johannes Jan Hendrik [appellant 4] ,
wonend te [woonplaats] (België),
appellanten,
advocaat: mr. J.H. de Lange te Amsterdam,
tegen
1.FAIRSTAR HEAVY TRANSPORT N.V.,
gevestigd te Rotterdam,
2.DOCKWISE WHITE MARLIN B.V.,
gevestigd te Breda,
geïntimeerden,
advocaat: mr. P.D. Olden te Amsterdam.
1.Het geding in hoger beroep
Partijen worden hierna [appellant 1] , [appellant 2] , Cadenza, [erven appellant 3] , [appellant 4] , Fairstar en Dockwise genoemd.
[appellant 1] en [appellant 2] worden hierna gezamenlijk [appellant 1 & 2] genoemd.
[erven appellant 3] en [appellant 4] gezamenlijk worden hierna [erven appellant 3 & appellant 4] genoemd.
[appellant 3] wordt hierna [appellant 3] genoemd.
[appellant 3] en [appellant 4] worden hierna gezamenlijk [appellant 3 & 4] genoemd.
Fairstar en Dockwise worden hierna gezamenlijk Dockwise c.s. genoemd.
in de zaak met zaaknummer 200.186.069/01
Bij dagvaarding van 29 december 2015 hebben [appellant 1 & 2] en Cadenza Fairstar gedagvaard en hoger beroep ingesteld tegen vonnissen van de rechtbank Amsterdam van 10 juli 2013, 30 oktober 2013 en 30 september 2015, voor zover onder zaak-/rolnummer C/13/534453/HA ZA 13-97 gewezen tussen Fairstar als eiseres in conventie, tevens verweerster in reconventie en [appellant 1 & 2] en Cadenza als (mede)gedaagden in conventie tevens (mede)eisers in reconventie.
[appellant 1 & 2] en Cadenza hebben daarna een memorie van grieven ingediend, onder meer bevattend een preliminaire grief en eenentwintig grieven, alsmede de daarbij behorende producties. Bij rolbeslissingen van 8 en 9 juni 2016 heeft de rolraadsheer het verzoek om de preliminaire grief als eerste te behandelen toegewezen respectievelijk de zaak (opnieuw) naar de rol verwezen voor het nemen van een memorie van antwoord ter zake van de preliminaire grief. Vervolgens heeft Fairstar een memorie van antwoord ter zake van de preliminaire grief ingediend.
Ten slotte is arrest gevraagd.
[appellant 1 & 2] en Cadenza hebben geconcludeerd, samengevat en voor zover thans van belang:
primair het bestreden vonnis van 30 september 2015 nietig te verklaren althans te vernietigen op grond van de preliminaire grief en de uitvoerbaarheid van het vonnis in conventie van de rechtbank van 30 september te schorsen en de zaak te verwijzen naar de rechtbank Noord-Holland, locatie Haarlem, dan wel een andere rechtbank in het ressort van het hof voor een nieuwe behandeling en verdere afhandeling van de zaak, en overigens overeenkomstig de conclusie van hun memorie.
Fairstar heeft geconcludeerd tot verwerping van de preliminaire grief en tot afwijzing van de overige vorderingen c.q. verzoeken ter zake van de preliminaire grief.
in de zaak met zaaknummer 200.186.100/01
Bij dagvaarding van 29 december 2015 hebben [appellant 1 & 2] Dockwise gedagvaard en hoger beroep ingesteld tegen het vonnis van de rechtbank Amsterdam van 30 september 2015, voor zover onder zaak-/rolnummer C/13/538536/HA ZA 13-319 gewezen tussen Dockwise als eiseres in conventie, tevens verweerster in reconventie en [appellant 1 & 2] , als (mede)gedaagden in conventie tevens (mede)eisers in reconventie.
[appellant 1 & 2] hebben daarna een memorie van grieven ingediend, onder meer bevattend een preliminaire grief en eenentwintig grieven, alsmede de daarbij behorende producties. Bij rolbeslissingen van 8 en 9 juni 2016 heeft de rolraadsheer het verzoek om de preliminaire grief als eerste te behandelen toegewezen respectievelijk de zaak (opnieuw) naar de rol verwezen voor het nemen van een memorie van antwoord ter zake van de preliminaire grief. Vervolgens heeft Fairstar een memorie van antwoord ter zake van de preliminaire grief ingediend.
Ten slotte is arrest gevraagd.
[appellant 1 & 2] hebben geconcludeerd, samengevat en voor zover thans van belang:
primair het bestreden vonnis van 30 september 2015 nietig te verklaren althans te vernietigen op grond van de preliminaire grief en de uitvoerbaarheid van het vonnis in conventie van de rechtbank van 30 september te schorsen en de zaak te verwijzen naar de rechtbank Noord-Holland, locatie Haarlem, dan wel een andere rechtbank in het ressort van het hof voor een nieuwe behandeling en verdere afhandeling van de zaak, en overigens overeenkomstig de conclusie van hun memorie.
Dockwise heeft geconcludeerd tot verwerping van de preliminaire grief en tot afwijzing van de overige vorderingen c.q. verzoeken ter zake van de preliminaire grief.
in de zaak met zaaknummer 200.186.113/01
[appellant 3 & 4] zijn bij dagvaarding van 28 december 2015 in hoger beroep gekomen van vonnissen van de rechtbank Amsterdam van 30 oktober 2013, 19 februari 2014 en 30 september 2015, voor zover onder zaak-/rolnummers C/13/534453/HA ZA 13-97 en C/13/538536/HA ZA 13-319 gewezen in de gevoegde zaken tussen Fairstar, respectievelijk Dockwise als eiseressen in conventie, tevens verweersters in reconventie en telkens [appellant 1 & 2] als (mede)gedaagden in conventie tevens (mede)eisers in reconventie.
[appellant 3] is begin 2016 overleden. De [erven appellant 3 & appellant 4] hebben daarna een memorie van grieven ingediend met twintig grieven, waaronder een preliminaire grief (grief 1 onder 7.1 tot en met 7.12), alsmede de daarbij behorende producties. Bij rolbeslissingen van 8 en 9 juni 2016 heeft de rolraadsheer beslist dat de preliminaire grief als eerste wordt behandeld respectievelijk de zaak (opnieuw) naar de rol verwezen voor het nemen van een memorie van antwoord ter zake van de preliminaire grief. Vervolgens hebben de [erven appellant 3] nog een akte wijziging van eis genomen en heeft Fairstar tegelijkertijd een memorie van antwoord ter zake van de preliminaire grief ingediend.
Ten slotte is arrest gevraagd.
[erven appellant 3 & appellant 4] hebben laatstelijk in hun akte wijziging van eis geconcludeerd dat het hof, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad en voor zover thans van belang:
primair het vonnis in gevoegde zaken van 30 september 2015 nietig te verklaren althans te vernietigen op grond van de preliminaire grief en de zaak te verwijzen naar de rechtbank Noord-Holland, locatie Haarlem, dan wel een andere rechtbank in het ressort van het hof dan de rechtbank Amsterdam, voor een nieuwe behandeling en verdere afhandeling van de zaak, en overigens overeenkomstig het petitum van hun akte wijziging van eis.
Dockwise c.s. hebben geconcludeerd tot verwerping van de preliminaire grief en tot afwijzing van de overige vorderingen c.q. verzoeken ter zake van de preliminaire grief.
2.Feiten
in alle drie de zaken:
Voor zover thans van belang kan in hoger beroep worden uitgegaan van de volgende feiten.
2.1.
Op 9 februari 2015 heeft in eerste aanleg een pleidooizitting plaatsgevonden in de beide hier in geding zijnde gevoegde zaken. De combinatie van de rechtbank die de zaken toen behandelde bestond uit mrs. A.W.H. Vink, A.E. de Vos en R.A. Dudok van Heel.
2.2.
Op 30 juni 2015 is mr. Vink gedefungeerd als senior rechter bij de rechtbank Amsterdam. Met ingang van 1 juli 2015 is mr. Vink benoemd tot raadsheer in dit hof.
2.3.
Op 30 september 2015 heeft de rechtbank in beide gevoegde zaken het bestreden eindvonnis uitgesproken. Aan de voet van dat vonnis is vermeld:
Dit vonnis is gewezen door mr. A.W.H. Vink, mr. A.E. de Vos en mr. R.A. Dudok en in het openbaar uitgesproken door de rolrechter op 30 september 2015.
2.4.
Bij faxbrief van 18 mei 2016 heeft de griffier van de rechtbank Amsterdam aan mr. J.A.I. Verheul, raadsman van [appellant 1 & 2] geschreven, voor zover van belang:
Het is juist dat mr A.W.H. Vink per 1 juli 2015 raadsheer is geworden in het Gerechtshof te Amsterdam. Voor zijn vertrek heeft mr Vink met mr Dudok van Heel en mr De Vos in raadkamer beraadslaagd over alle vorderingen in beide bovengenoemde zaken, zowel in conventie als in reconventie, en heeft daarop mede beslist. Dit betekent dat het vonnis inhoudelijk voor 1 juli 2015 is gewezen door de drie onder het vonnis vermelde rechters. Ook de schriftelijke weergave van de genomen beslissingen was in concept gereed voor 1 juli 2015. Na die datum hebben slechts op ondergeschikte punten nog wijzigingen plaatsgevonden, die niet tot enige andere beslissing op welk punt dan ook hebben geleid.
3.Beoordeling
in alle drie de zaken:
3.1.
Ingevolge voormelde rolbeslissingen liggen op dit moment uitsluitend ter beoordeling voor de
preliminaire grievenin alle drie de zaken. De grieven strekken ten betoge dat het vonnis van 30 september 2015 nietig is omdat het is gewezen door slechts twee rechters van de rechtbank Amsterdam. De grieven voeren daartoe aan dat het eindvonnis is gewezen op 30 september 2015 en dat mr. Vink, wiens naam als derde rechter aan de voet van dat vonnis staat vermeld, op 30 september 2015 geen rechter bij die rechtbank meer was. Het hof wordt in overweging gegeven over deze kwestie prejudiciële vragen aan de Hoge Raad voor te leggen. Het hof overweegt naar aanleiding van deze grieven als volgt.
preliminaire grievenin alle drie de zaken. De grieven strekken ten betoge dat het vonnis van 30 september 2015 nietig is omdat het is gewezen door slechts twee rechters van de rechtbank Amsterdam. De grieven voeren daartoe aan dat het eindvonnis is gewezen op 30 september 2015 en dat mr. Vink, wiens naam als derde rechter aan de voet van dat vonnis staat vermeld, op 30 september 2015 geen rechter bij die rechtbank meer was. Het hof wordt in overweging gegeven over deze kwestie prejudiciële vragen aan de Hoge Raad voor te leggen. Het hof overweegt naar aanleiding van deze grieven als volgt.
3.2.
Een vonnis wordt gewezen wanneer alle rechters die over de zaak oordelen de tekst van het uit te spreken vonnis hebben vastgesteld (vgl. HR 18 november 2016, ECLI:NL:HR:2016:2607;
JOR2017/30,
Meavita). In de faxbrief van de griffier van de rechtbank van 18 mei 2016 staat dat het vonnis na het defungeren van mr. Vink als senior rechter, zij het op ondergeschikte punten, nog is gewijzigd. Het hof leidt daaruit af dat de (integrale) tekst van het vonnis eerst daarna is vastgesteld. In lijn met
Meavitabetekent dit dat het vonnis eerst na het defungeren van mr. Vink is gewezen.
JOR2017/30,
Meavita). In de faxbrief van de griffier van de rechtbank van 18 mei 2016 staat dat het vonnis na het defungeren van mr. Vink als senior rechter, zij het op ondergeschikte punten, nog is gewijzigd. Het hof leidt daaruit af dat de (integrale) tekst van het vonnis eerst daarna is vastgesteld. In lijn met
Meavitabetekent dit dat het vonnis eerst na het defungeren van mr. Vink is gewezen.
3.3.
Ingevolge artikel 5 lid 2 Wet RO worden vonnissen in burgerlijke zaken op straffe van nietigheid gewezen met het in de wet bepaalde aantal rechterlijke ambtenaren met rechtspraak belast. Op grond van het bepaalde in artikel 6 lid 2 Wet RO bestaan meervoudige kamers (behoudens thans niet van belang zijnde uitzonderingen) uit drie rechterlijke ambtenaren met rechtspraak belast. Bij rechtbanken gaat het daarbij om senior rechters A, senior rechters, rechters en rechters-plaatsvervanger (artikel 40 lid 1 Wet RO).
3.4.
In
Meavitawas een van de raadsheren ten tijde van het wijzen van de beschikking vanwege het bereiken van de leeftijd van zeventig jaren niet meer rechterlijk ambtenaar met rechtspraak belast, met gevolg dat de bestreden beschikking nietig werd geacht. Deze zaak verschilt in zoverre van
Meavita, dat mr. Vink weliswaar na 1 juli 2015 was gedefungeerd als senior rechter A bij de rechtbank Amsterdam, maar dat hij niet zijn hoedanigheid van rechterlijk ambtenaar met rechtspraak belast had verloren.
Meavitawas een van de raadsheren ten tijde van het wijzen van de beschikking vanwege het bereiken van de leeftijd van zeventig jaren niet meer rechterlijk ambtenaar met rechtspraak belast, met gevolg dat de bestreden beschikking nietig werd geacht. Deze zaak verschilt in zoverre van
Meavita, dat mr. Vink weliswaar na 1 juli 2015 was gedefungeerd als senior rechter A bij de rechtbank Amsterdam, maar dat hij niet zijn hoedanigheid van rechterlijk ambtenaar met rechtspraak belast had verloren.
3.5.
De vraag rijst of dit verschil met
Meavitatot een andere uitkomst moet leiden. Het hof is voorshands van oordeel dat (behoudens thans niet van belang zijnde uitzonderingen) artikel 5 lid 2 Wet RO, gelezen in samenhang met 6 lid 2 Wet RO en artikel 40 lid 1 Wet RO, meebrengt dat een vonnis in burgerlijke zaken, in meervoudige combinatie gewezen, op straffe van nietigheid dient te worden gewezen door drie rechterlijke ambtenaren, bedoeld in artikel 40 lid 1 Wet RO (vgl. de noot van Hammerstein onder JOR 2017/30 onder 6). Het hof sluit echter niet uit dat hierover anders moet worden geoordeeld.
Meavitatot een andere uitkomst moet leiden. Het hof is voorshands van oordeel dat (behoudens thans niet van belang zijnde uitzonderingen) artikel 5 lid 2 Wet RO, gelezen in samenhang met 6 lid 2 Wet RO en artikel 40 lid 1 Wet RO, meebrengt dat een vonnis in burgerlijke zaken, in meervoudige combinatie gewezen, op straffe van nietigheid dient te worden gewezen door drie rechterlijke ambtenaren, bedoeld in artikel 40 lid 1 Wet RO (vgl. de noot van Hammerstein onder JOR 2017/30 onder 6). Het hof sluit echter niet uit dat hierover anders moet worden geoordeeld.
Het gaat hier om een rechtsvraag die rechtstreeks van belang is voor de beslechting of beëindiging van talrijke andere uit soortgelijke feiten voortvloeiende geschillen, waarin dezelfde vraag kan worden opgeworpen. Vóór
Meavitawerd immers in de rechtspraak wel de opvatting gehuldigd dat een vonnis reeds werd gewezen op het moment dat in raadkamer op alle geschilpunten inhoudelijk was beslist. Het hof is daarom voornemens om op de voet van artikel 392 Rv de volgende prejudiciële vraag aan de Hoge Raad voor te leggen:
Meavitawerd immers in de rechtspraak wel de opvatting gehuldigd dat een vonnis reeds werd gewezen op het moment dat in raadkamer op alle geschilpunten inhoudelijk was beslist. Het hof is daarom voornemens om op de voet van artikel 392 Rv de volgende prejudiciële vraag aan de Hoge Raad voor te leggen:
1. Is een vonnis in burgerlijke zaken nietig op grond van artikel 5 lid 2 Wet RO indien dit in een meervoudige kamer is gewezen door drie rechterlijke ambtenaren met rechtspraak belast, van wie een of meer niet zijn aan te merken als rechterlijke ambtenaren met rechtspraak belast, bedoeld in artikel 40 lid 1 Wet RO?
3.6.
Indien het antwoord op vraag 1 bevestigend luidt, rijst vervolgens de vraag welke de gevolgen zijn, indien in hoger beroep met succes een beroep op de nietigheid wordt gedaan. Het hof ziet onder meer de volgende mogelijkheden: (i) het hof wijst de zaak terug naar de rechtbank waar de zaak vandaan komt voor een nieuwe behandeling; (ii) het hof verwijst de zaak naar een andere rechtbank; (iii) het hof constateert de nietigheid van het vonnis maar verbindt hieraan in zoverre geen praktische consequenties dat vervolgens het hoger beroep inhoudelijk wordt behandeld en beoordeeld als ware het vonnis geldig; (iv) het hof constateert de nietigheid van het vonnis en behandelt de zaak zelf in volle omvang, als ware hij eerstelijnsrechter en derhalve niet gebonden aan het grievenstelsel. Het hof is daarom voornemens om de volgende prejudiciële vragen te stellen:
2. Indien het antwoord op vraag 1 bevestigend luidt, dient de zaak dan te worden teruggewezen naar de rechtbank waar de zaak vandaan komt?
3. Indien het antwoord op vraag 2 bevestigend luidt, kan de zaak na terugwijzing worden beoordeeld door een combinatie die mede bestaat uit rechterlijke ambtenaren met rechtspraak belast die eerder aan het nietige vonnis hebben meegewerkt?
4. Indien het antwoord op vraag 2 ontkennend luidt, dient de zaak dan te worden verwezen naar een andere rechtbank?
5. Indien het antwoord op vraag 4 ontkennend luidt, wat zijn de consequenties van de nietigheid van het vonnis voor de verdere behandeling en beoordeling in hoger beroep?
3.7.
Partijen zullen op de voet van artikel 392 lid 2 Rv in de gelegenheid worden gesteld zich bij akte uit te laten over de vragen die het hof voornemens is aan de Hoge Raad voor te leggen.
4.Beslissing
in alle drie de zaken:
Het hof:
verwijst de zaak naar de rol van 6 juli 2017 voor akte aan zijde van alle partijen in alle drie de zaken voor het nemen van de onder 3.7 bedoelde aktes.
houdt iedere verdere beslissing aan.
Dit arrest is gewezen door mrs. E.E. van Tuyll van Serooskerken-Röell, A.S. Arnold en J.M. de Jongh en door de rolraadsheer in het openbaar uitgesproken op 9 mei 2017.